برزیگران توسعه و تعالی سازمان تامین اجتماعی

سازمان تامين اجتماعي باگستره فعاليتي وسيعي كه داشته و نيمي از جمعيت كشور راتحت پوشش دارد و عرصه هاي مختلف "تخصصي" را در ابعاد بيمه اي ، درماني و سرمايه گذاري و "عمومي" نظير امور مالي ، حقوقي ، حسابرسي ، ICT، فرهنگي و اجتماعي و ارتباطي و ... را شامل مي شود.

در اوائل دهه هفتاد برخي شركتها و مؤسسات ماموريتي و تكليفي در سازمان تامين اجتماعي ايجاد شد كه نقش مفصل و رابط بين حوزه هاي تخصصي و موضوعي بيروني (نظير ICT ، حسابرسي ، پژوهش و ...) ومقوله تامين اجتماعي را ايفاء مي نمودند و در اواخر دهه مزبور نيز دو معاونت فرهنگي و اجتماعي و امور استانها و مؤسسه فرهنگي هنري آهنگ آتيه ايجاد گرديد كه نقش مفصل و رابط بين حوزه هاي تخصصي و موضوعي دروني (بيمه اي ، درمان و ...) در يك قالب ساختاري فرابخشي ايفاء‌ مي نمودند.

مدتي است كه اين حوزه هاي مهم و تاثير گذار كه پس از يك غفلت چند دهه اي مورد توجه سازمان تامين اجتماعي قرار گرفته بود و آثار و بركات خوبي نيز براي بسط و ارتقاء فرهنگ تامين اجتماعي ، بومي سازي ، ارتقاء توسعه فناوريها در تامين اجتماعي، اعمال نظارت عاليه و مديريتي بر واحدهاي اجرايي و استاني و ... ايفاء مي نمودند، در محاق قرار گرفته اند.

از سال 1380 و بـويـژه در طي سالهاي اخيـر و البته غالباً‌ بصورت سينـوسـي و پاندولي و اغلب در ابتداي حضور تيم هاي مديريتي جديد(كه با توجه به تغييرات مديريتي سريع و سالانه سازمان طي سالهاي اخير بسامد و تواتر اين رويكردها زياد شده است) سخن از حذف اين مجموعه ها مطرح مي شد، ولي پس از مدتي و با آشنايي و اشراف تيم هاي جديد به اهميت و كاركردهاي اين حوزه هاي ميان فعاليتي و تخصصي هاي ميان رشته اي ، تب حذف اين مجموعه ها فروكش میكرد.

در اين ميان يكي از دلايل و توجيهاتي كه بطور غالب براي اين رويكرد تراشيده مي شد و مي شود ، بحث كاهش نيروي انساني و هزينه ها است. ولي بايستي توجه داشت كه طي 5 سال اخير بيش از 20000 نفر نيروي شركتي شاغل درآشپزخانه ها و تاسيسات بيمارستانها و بخشهاي نظافت و نگهباني و ... با مدارك تحصيلي پائين و غير مرتبط و سن بالا و ... در سازمان تامين اجتماعي استخدام شده اند ، درحالي كه كل رديف هاي تشكيلاتي و نيروهاي شاغل در مؤسسات آتيه و پژوهش و معاونتهاي فرهنگي واجتماعي و امور استانها و شركت مشاور مديريت و خدمات ماشيني تامين به 500 نفر نمي رسد و چه بسا غالب نيروهاي شاغل در اين حوزه هاي ميان بخشي و فرابخشي داراي تحصيلات عاليه (ليسانس به بالا) و مرتبط با حوزه فعاليت خود بودند، كه واجد تجارب و مهارتهاي مورد نياز سازمان تامين اجتماعي نيز شده اند . بعبارت ديگر حدود 20000 نفر كارگران آشپزخانه و تاسيسات و يا متصدي خدمات نظافتي و نگهباني بيمارستان ها بدون مدرك تحصيلي مكفي و مرتبط و با سن بالا جذب سازمان تامين اجتماعي شده اند ( كه البته استخدام اين افراد هم قابل تقدير و تشكر است و هدف از طرح موضوع مخالفت با تعيين تكليف اين نيروهاي شركتي نيست) وليكن ذخاير و اندوخته هاي دانشي سازمان تامين اجتماعي كه جمعاً 500 نفر هم نمي شدند‌،آنهم با توجيه كاهش هزينه ها حذف و تعديل گرديده اند.

يك نمونه ديگر اينكه درحال حاضر متوسط شاخص رديف تشكيلاتي به ازاي هر تخت بيمارستاني در سازمان تامين اجتماعي بيش از 3 است درحاليكه نرم بيمارستان هاي دولتي و بويژه خصوصي و استاندارد آن در سطح جهاني از اين رقم بسيار كمتر است و تعديل و متناسب سازي چند صدم درصدي اين شاخص و نرم ، ميتواند منجر به كاهش ساختاري ، نيروي انساني و هزينه اي بيشتري نسبت به حذف دو معاونت و دو مؤسسه و يك شركت موصوف به استعداد 500 نفر شود.

و نمونه آخر اينكه ، تلفيق مديريتهاي استاني سازمان تامين اجتماعي و ايجاد يك سازمان منطقه اي واحد در هر استان كه دلايل توجيهي علمي و منطقي بسياري دارد و احكام و مصوبات قانوني بسيار زيادي براي آن صادر شده است. منجر به صرفه جويي در مقياس و متناسب سازي ساختار و تعديل نيروي انساني بيشتري مي شود تا اينكه بخواهيم اندوخته هاي دانشي و مهارتي ستادي سازمان تامين اجتماعي در حوزه هاي ICT ، پژوهش ، فرهنگي و ارتباطي و ... را حذف کنیم.

یکی از دلایل و توجیهاتی که بعضاً مستمسک حذف موسسات آتیه و پژوهش و شرکتهای ماموریتی و تکلیفی سازمان تامین اجتماعی قرار می گرفت و می گیرد ، مصوبات مجلس و دولت مبنی بر ضرورت واگذاری و برون سپاری امور از سوی وزارتخانه ها ودستگاه های دولتی به خارج از توابع خود می باشد که بایستی گفت این قبیل مصوبات مشمول دستگاه های دولتی و وزارتخانه هایی است که از بودجه عمومی دولت استفاده می کنند و منبعث از اصل 44 قانون اساسی می باشد و این درحالی است که اساساً سازمان تامین اجتماعی مشمول اصل 44 نیست و بطريق اولي مشمول مصوبات مزبور نمي باشد.

ولی بایستی به این نکته توجه داشت که نمی شود برای اجرای مصوبات دولت مصادره به مطلوب نمود بعنوان مثال علیرغم صراحت حکم قانون نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی بر لزوم بسط وگسترش کارگزاریهای رسمی سازمان تامین اجتماعی، کسانی که در حوزه های ICT ، پژوهش ، فرهنگی و ارتباطی و... قائل بر حذف موسسات و شرکتهای تکلیفی و ماموریتی و برون سپاري هستند، نسبت به محدود سازی کارگزاریهای رسمی سازمان تامین اجتماعی مبادرت می نمایند و سیاست یک بام و دو هوا را پیاده می سازند.

رویکرد دیگری که بعضاً اعمال شده و یا از آن سخن رانده می شود اینست که موسسات و شرکتهای ماموریتی و تکلیفی سازمان تامین اجتماعی بایستی همپای اشخاص حقیقی و حقوقی در مناقصه های سازمان شرکت کنند و اگر در رقابت با بخش خصوصی برنده شدند میتوانند ارائه خدمت بدهند . این در حالی است که همه می دانیم اشخاص حقیقی و حقوقی غالباً دو دفتره هستند و فرار مالیاتی و بیمه ای زیادی دارند و به پرسنل خود اجحاف نموده و آنان را از بیمه تامین اجتماعی محروم می سازند و از همه مهمتر اینکه ابزارها و اختیارات انجام برخی کارها برای بازاریابی را دارند که شرکتهای ماموریتی و تکلیفی سازمان تامین اجتماعی از این امور مبرا هستند و نمی توانند در این شرایط با بخش خصوصی رقابت کنند.

مضافاً به اینکه شرکتهای ماموریتی و تکلیفی سازمان بویژه در ارتباط با حوزه هاي ICT ، پژوهش و امور ارتباطی و فرهنگی و ... دارای تجربه ، مهارت و تخصص میان رشته ای بوده و تلفیقی از مهارتها و امور تخصصی با دانش سازمانی مقوله تامین اجتماعی را در خود جای داده اند، که این آمیزه در سایـر اشخـاص حقیقتی و حقوقی وجود ندارد و زمان و هزینه - فرصت زیادی به سازمان تامین اجتماعی تحمیل می شود تا اشخاص حقیقی و حقوقی بیگانه با پیشینه و شرایط و مقتضیات سازمان ، بتوانند به شناخت کافی و تسلط و اشراف به امور تخصصی و موضوعی تامین اجتماعی برسند.

طی ادوار و سنوات گذشته آزمون و خطای زیادی در این زمینه ها صورت گرفته است که منجر به خسارات و زیانهای جبران ناپذيري به سازمان تامین اجتماعی شده است نظیر بحث واگذاری امور دفترچه به یک بخش خصوصی در دوسال پیش و خرید خدمات نرم افزاری در ارتباط با PM ، امور نقلیه و نظام پیشنهادات ،شركت پارس تصميم و مپسا و ... که بعضاً یا به نتیجه نرسیده اند و یا اینکه از پویایی و پایداری لازم در طولاني مدت برخوردار نبوده و با تغييرات مديريتي يا تغييرات قيمتي حذف شده اند و باعث وابستگی سازمان و گره خوردن آن با منافع بخش خصوصی شده است نمونه دیگر آن بحث ساخت سیستم جدید نرم افزار بیمارستانی HIS می باشد که علیرغم تغییر سکوی نرم افزاری بخش بیمه ای ، اسناد پزشکی و ... توسط شرکت مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تامین در سنوات قبل و طی دهه 80 ، بخشهایی در سازمان بدنبال واگذاری آن به بخش خصوصی بودند و تعداد زیادی سفرهای خارجی انجام شد و با برخی شرکتها قرارداد بسته شد، ولی هنوز سیستم بیمارستانی سازمان روزآمد نشده است. درحالی که شرکت مشاورمديريت و خدمات ماشینی تامين با هزینه ای کمتر از هزینه سفرهای خارجی انجام شده برای این امر ، می توانست و میتواند سیستم بیمارستانی موجود خود را به سکوی جدید منتقل نماید.

نکته حائز توجه دیگر اینکه می بایست بین شرکتهای ماموریتی و تکلیفی "موضوعی وتخصصی" که با محتوای فعالیتهای سازمان تامین اجتماعی مرتبط و ممزوج هستند و دانش سازمانی حوزه تامین اجتماعی درآنها رسوب می کند نظیر موسسه پژوهش ، موسسه آتیه ، شرکت مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تامین، موسسه حسابرسی و ... با شرکتهای ماموریتی و تکلیفی "عمومی" نظیر کار و تامین ، رفاه گستر ، خانه سازی ، املاک و مستغلات و ... تفاوت بیشتری قائل شد. البته نگارنده بر این باوراست که خدمات و ثمرات شرکتهای ماموریتی و تکلیفی "عمومی" نیز قابل اکتساب در بخش خصوصی نیست و این قبیل شرکتها نیز تاکنون توانسته اند اثرات مثبتی در پیشبرد اهداف سازمان تامین اجتماعی ایفاء کنند . بطور مثال هیچگاه نمیتوان تجارب و مهارتهای طراحان شرکت خانه سازی در زمینه ساخت بیمارستان ، درمانگاه و شعبه را در جایی دیگر یافت و این مهندسان با آزمون و خطا و با اتکاء بردانش اندوخته شده طی سال 1347 تاکنون به مرتبه ای از شناخت گردش کار بخشهای سازمان تامین اجتماعی رسیده اند که نمی توان خدمات ارائه شده آنان را از یک پیمانکار بخش خصوصی دریافت نمود، مگراینکه هزینه - فرصت زیادی صرف این امر شود.

و آیا مگر می شود دانش و تجربه و نیز سوابق کارشناسی موجود در موسسه املاک و مستغلات تامین اجتماعی را در ارتباط با تاریخچه و سوابق املاک سازمان تامین اجتماعی ، شرایط و مقتضیات حاکم بر هر یک از سرمایه های ملکی آن، آشنایی و اشراف نسبت به اطلاعات مربوط به تهاتر بدهی با املاک و ... را از طریق کارگزار بخش خصوصی تحصیل کرد و آیا اصلاً میتوان سرنوشت مهمترین و پربازده ترین ذخایر و اندوخته های سازمان تامین اجتماعی را به یک کارگزار و یا بنگاه معاملات ملکی بخش خصوصی سپرد که برای یکسال و طی یک قرارداد موقت می خواهد خدماتی را به سازمان تامین اجتماعی ارائه نماید و همچنین است در مورد شرکتهای کار و تامین و رفاه گستر و نظایر آن که نوع خدمات آنها تلفیقی از حوزه فعالیت های عمومی با نیازهای سازمان تامین اجتماعی می باشد و این مجموعه ها امين اموال و مشاور قسم خورده (عامل چهارم ) سازمان محسوب می شوند تا اینکه پیمانکار تلقی شوند.

در مقاطعي حذف معاونت هاي امور استانها و فرهنگي و اجتماعي و حذف برخي موسسات و شركتهاي تابعه سازمان تامين اجتماعي از سوي وزارت رفاه و تامين اجتماعي ديكته مي شد، كما اينكه اولين وزير رفاه و تامين اجتماعي در سال 80 كه بعنوان مديرعامل وارد سازمان شد، قصد انحلال دو معاونت مزبور را داشت و در وزارت رفاه و تامين اجتماعي نيز اين موضوع را پيگيري كرد و پايه گذار اين امر بود.

البته وقتي نسل اول وزارت رفاه و تامين اجتماعي كه بخوبي مي دانستند معاونتهاي مزبور و موسسات و شركتهاي يادشده چه نقشي در تصويب قانون نظام جامع رفاه و تامين اجتماعي و تكوين وزارت رفاه و تامين اجتماعي داشتند و اينگونه بر اين مجموعه ها تاختند، از نسـل هاي بعـدي مديريتـي وزارت رفاه و تامين اجتماعي انتظاري نيست و آدم ياد آن ضرب المثل بين المللي مي افتد كه "انقلاب مثل گربه مي مونه و بچه هاشو مي خوره"

بهر تقدير همگان مي دانند كه در سال 1377 رئيس جمهور وقت ، تدوين قانون نظام جامع رفاه و تامين اجتماعي را از سازمان برنامه و بودجه وقت گرفته و به موسسه عالي پژوهش تامين اجتماعي سپرد و در مقطع تصويب قانون مزبور معاونتهاي فرهنگي و اجتماعي وامور استانها و موسسه فرهنگي هنري آهنگ آتيه و ... نقش بسزايي در فرهنگ سازي ، توليد محتوا و توجيه نمايندگان براي تصويب قانون مزبورايفاء نمودند و در مقطع تشكيل وزارت رفاه و تامين اجتماعي نيز شركت ها و موسسات سازمان تامين اجتماعي بويژه موسسه عالي پژوهش ، موسسه آتيه و شركت مشاور مديريت و خدمات ماشيني تامين و شركتهاي ساخت و ساز تامين اجتماعي، بيشترين كمك را به شكل گيري اين وزارتخانه نمودند.

همگان به ياد دارند كه عصاره تجارب و سوابق فعاليتي سازمان تامين اجتماعي در حوزه بيمه اي ، صرف تكوين صندوق بيمه اجتماعي روستائيان و عشاير شد و صندوق مزبور با تكيه بر اين پيشنهادات عملياتي شكل گرفت و همچنين اساسنامه و آئين نامه هاي آن توسط موسسه عالي پژوهش تامين اجتماعي تدوين شد و بعدها در سال 1385 اين شركت مشاور مديريت و خدمات ماشيني تامين بود كه با برنده شدن در مناقصه نسبت به ايجاد پايگاه اطلاعات نظام جامع رفاه و تامين اجتماعي اقدام نمود، كه اين پايگاه و هسته اوليه و نقطه عزيمت طرح هدفمندي يارانه ها بود.

حال بايستي اذعان داشت كه سازمان اگر با علم به اين كاركردها و نقش هاي معاونتهاي مزبور و شركتها و موسسات ياد شده ، كمر به حذف آنها بسته است ، حكايت همان "برشاخه نشستن و بن بريدن" است و صد البته اثرات اين حذف وتعديل ها كه حدود 500 نفر را شامل مي شود و در مقابل حدود 20000 نيروي شركتي استخدام شده در سازمان ناچيز محسوب مي شود، را ميتوان در خالي شدن قانون برنامه پنجم توسعه وبرنامه و بودجه سال 1390 كشور از احكام ، رديفها و تبصره هاي مساعد براي سازمان تامين اجتماعي و محروميت سازمان تامين اجتماعي از وصول مطالبات خود ازدولت و نيز بي نصيب مانـدن سازمان تامين اجتماعي از منابـع يارانه اي به عينه مشاهده كرد. نماد و نمود بارز ديگر اين تعديل هاي مكانيكي و ساختاري را ميتوان در عدم اجراي صحيح و سريع بيمه كارگران ساختماني ، زنان خانه دار و... مشاهده نمود، كه باعث عدم افزايش نسبت وابستگي و بروز عدم تعادل منابع و مصارف بيشتر سازمان تامين اجتماعي مي شود.

ملموس ترين اثر عدم حضور معاونت هاي امور استانها و فرهنگي و اجتماعي و موسسات آتيه و پژوهش و ا ختلال در عملكرد شركت مشاور مديريت و خدمات ماشيني تامين را ميتوان در كاهش وصولي شديد سازمان تامين اجتماعي و عدم پرداخت يكجاي مستمري بهمن و اسفند سال جاري در بهمن ماه ديد. امري كه در تاريخ سازمان بي سابقه است و اگر زودتر براي آن فكري نشود، تبعات و عوارض خود را در دوهفته پاياني سال و در شعب تامين اجتماعي و شعب بانكهاي عامل توزيع مستمري نشان خواهد داد و باعث به زحمت افتادن مستمري بگيران خواهد شد.

يكي از جنبه هاي ديگري كه درارتباط با شركتهاي ماموريتي و تكليفي بيان مي شود، بحث لزوم سود آوري آنهاست كه ناشي از عدم شناخت كافي نسبت به شرايط و مقتضيات سازمان تامين اجتماعي است چرا كه موسسات و شركتهاي موصوف را با شركت سرمايه گذاري تامين اجتماعي و توابع آن و يا حتي شركتهاي خصوصي مقايسه مي نمايند.

اولاً‌بايستي توجه داشت كه شركت ها و موسسات موصوف غالباً‌ شركتهاي دفتري هستند و سرمايه و اموال سرمايه اي بسيار زيادي ندارند و ثانياً‌سود اصلي آنها ذخاير دانش و مهارتي آنها و سوابق و مستندات و تجارب نهفته در بدنه اجرايي آنهاست و ثالثاً سود اصلي و مطلوبيت نهائي آنها براي سازمان تامين اجتماعي در صورتهاي مالي آنها نشان داده نمي شود.

بعنوان مثال بخاطر دارم كه در سال 85 بعنوان مديرعامل شركت مشاور مديريت و خدمات ماشيني تامين و عليرغم اينكه موضوع رفع همپوشاني از سوي مبادي ذيربط سازمان تامين اجتماعي‌ پيگيري نمي شد ، آنرا به همكاران شركت مزبورسفارش داده و در يك برنامه كوتاه مدت دو خروجي مهم در ارتباط با همپوشاني بيمه بيكاري با ليست و بازرسي (يعني شناسايي افرادي كه مقرري بيمه بيكاري از سازمان مي گيرند ولي در شعبه اي ديگر براي آنها ليست رد مي شود و يا در بازرسي شناسايي مي شوند) و همپوشاني مستمري (يعني شناسايي افرادي كه در دو يا چند شعبه مستمري دريافت ميكنند) استخراج گرديد و اينجانب آنها را براي مديران استاني فرستادم تا كنترل كنند و مورد اقدام قرار گيرد. فقط در همان يك مرحله ، حدود 2 ميليارد تومان همپوشاني كشف شده بود كه پس از بررسي ميداني بيش ا ز 20%‌آن واقعي بود وقطع شد كه مي شود 400 ميليون تومان صرفه اقتصادي براي سازمان تامين اجتماعي واين رقم هيچگاه در صورتهاي مالي شركت مشاور مديريت وخدمات ماشيني تامين نشان داده نمي شود و قس عليهذا.

نكته حائز توجه اينكه نيروي انساني اين حوزه هاي ميان بخشي و مجموعه هاي ميان فعاليتي كمتر از 500 نفر بوده واز نظر سرمايه و اموال سرمايه اي نيز اگر سرمايه تمام شركتهاي تكليفي و ماموريتي موضوعي و تخصصي را روي هم بريزيم كمتر از 5 ميليارد تومان خواهد شد درحالي كه كاركرد و عملكرد اين شركتها و موسسات ماموريتي و تكليفي بعنوان مشاورامين وقسم خورده،ميلياردها تومان صرفه اقتصادي در مجموعه سازمان تامين اجتماعي ايجاد نموده و مينمايد.

اگر چه تبيين نقش ، اهميت و جايگاه مجموعه هاي ميان فعاليتي و بيان كاركرد و عملكرد بالقوه هر يك از معاونتهاي امور استانها و فرهنگي و اجتماعي وموسسات آتيه و پژوهش و حسابرسي و شركت مشاور مديريت و خدمات ماشيني تامين به تنهايي مقاله جداگانه اي را مي طلبد وليكن بخاطر رعايت ايجاز و اختصار اشاره اي گذرا به هر يك از آنها مي گردد تا در فرصتي ديگر به شرح تفصيلي آن پرداخته شود:

* معاونت فرهنگي و اجتماعي :

اين معاونت پس از يك غفلت تاريخي (چهل ساله) سازمان تامين اجتماعي ايجادگرديد و يكي از نقش ها و كاركردهاي مهم آن "توليد محتواي" فرهنگي واجتماعي بوده است . بهر تقدير و بلحاظ عدم تدريس مقوله تامين اجتماعي در هيچيك از سطوح تحصيلي از ابتدايي تا عالي وعدم طرح متناسب موضوعات تامين اجتماعي در رسانه ها و صدا و سيما و ... يك فقر فكري و محتوايي نسبت به مقوله تامين اجتماعي در جامعه وجود دارد و اين معاونت ميتوانست و مي بايد اين خلاء را پركند. تعامل با شركاي اجتماعي سازمان تامين اجتماعي كه باعث نظام بخشي حوزه تقاضا و نظم بخشي نحوه اعلام نياز ها و خواست هاي ذينفعان و برقرارسازي تعادل و تعامل مثبت و پيش برنده بين منافع و مصالح شركاي اجتماعي سه جانبه سازمان تامين اجتماعي مي شود، از ديگر فعاليتهاي مهم معاونت مزبوربوده و مي بايست باشد و اين موضوعات و قلمروهاي فعاليتي، تفاوت ماهوي و شكلي زيادي با حوزه فعاليت روابط عمومي دارد.

* معاونت امور استانها :

يكي از حوزه هاي مهم بين بخشي و ميان فعاليتي سازمان تامين اجتماعي ، موضوع تمشيت و تدبير رويكرد منطقه اي و استاني است ، كه در گذشته ها اين مقوله در محاق ساير معاونت ها قرار داشت . بهر تقدير معاونتهاي تخصصي نظير درمان و فني و درآمد مشغله هاي زيادي در ا رتباط با جلسات دولت و مجلس دارند و معاونت حقوقي و امور مجلس نيز بلحاظ الزام به حضور مستمر در مجلس نمي تواند مقوله استانها را بطور صحيح مديريت كند و همچنين است معاونت اداري و مالي و نظاير آن و در اين ميان براي حصول اطمينان از تسري رويكردهاي مديريتي ( اركان صندوق) و تخصصي و موضوعي ( مسائل بيمه اي، درماني ، اداري مالي و ... ) و بويژه اعمال نظارت مديريتي و عاليه بر واحدهاي استاني و اجرايي، مي بايست يك معاونت متولي اين امر شود تا با شكست منطقه اي و استاني اهداف، برنامه ها و طرحهاي كلان و راهبردي سازمان، حركت بدنه اجرايي و مديريتي سازمان در جهت تحقق آنها را هدايت و رصد نموده و نظارت قبل، حين و بعد ازعمل را تحقق بخشد.

تجربه موفق برخي طرحها و برنامه هاي نوين در سازمان تامين اجتماعي نظير ساماندهي سوابق ، تعويض دفترچه هاي درماني ، شعب اقماري، كارگزاري ها و تعميم اتوماسيون شعب و نيز تغيير پلاتفرم آن و... از جمله آثار و بركات اين معاونت بوده است و عدم اجراي صحيح و سريع بيمه رانندگان، كارگران ساختماني و زنان خانه دار را ميتوان در خلاء وجودي معاونت مزبور جستجو كرد. بطور مثال در سال 1383 اولين سايت اينترنتي در سطح سازمان تامين اجتماعي توسط معاونت امو راستانها شكل گرفت و بر همان اساس معاونت مزبور متولي راه اندازي اولين سايت رسمي سازمان تامين اجتماعي شد، كه ظرف دو ماه عملياتي گرديد وهمچنين در قالب سايت معاونت امور استانها براي اولين بار سيستم دريافت و ارسال فايل بين استانها و ستاد راه اندازي شد كه صرفه جويي بسيار زيادي در هزينه ها و سرعت بالايي را در پيشبرد امور سازمان بدنبال داشت (بقرار اطلاع ظاهراً‌اين مكانيسم بدون تعريف جايگزين مناسب تعطيل شده است)

* موسسه حسابرسي تامين اجتماعي:

بموجب قانون تامين اجتماعي دو ابزار براي پيمايش حقوق كارگر (بيمه شده )و اعمال نظارت بر استيفاي حقوق كارگران از سوي كارفرمايان پيش بيني شده است كه عبارت است از بازرسي كارگاهي و بازرسي دفاتر قانوني و بخش مربوط به بازرسي دفاتر قانوني قبلاً‌ توسط واحدهاي سازماني انجام مي شد، كه بعدها بخاطر ارتقاء سطح حرفه اي و تخصصي آن به موسسه حسابرسي تامين اجتماعي منتقل شد و اخيراً‌ اين كار به موسسات حسابرسي غير سازماني و حسابداران رسمي محول شده است وليكن راهبري و نظارت آن برعهده موسسه حسابرسي است .

فلذا موسسه حسابرسي تامين اجتماعي يكي از ابزارهاي مهم براي وصول حق بيمه ونيز احقاق حقوق وا حراز سوابق بيمه شدگان مشمول قانون مي باشد و اگر به درستي عمل نكند يك گلوگاه براي كاهش وصولي و نارضايتي كارفرمايان و تعدي به حقوق بيمه شدگان مي گردد. درحال حاضر پرونده هاي زيادي در صف حسابرسي بيمه اي دفاتر قانوني است كه ادامه اين روند علاوه بر عدم النفع ناشي از تاخير در وصول حق بيمه و نارضايتي كارفرمايان بعلت افزايش جرايم ، باعث تضييع حقوق و از بين رفتن سوابق بيمه اي كارگران مي گردد و نتيجه آنكه اعمال رويكرد سود و زيان ريالي د راين چنين موسسه اي و يا عدم تامين امنيت و آرامش خاطر پرسنل آن ميتوانند لطمات جبران ناپذيري را به سازمان تامين اجتماعي از نظر وجهه و منابع وصولي وارد نمايد كه سود احتمالي موسسه مزبور در مقابل آن قطره اي بيش نيست .البته اگر اشراف و يا حداقل آگاهي نسبت به مسائل سازمان تامين اجتماعي و مكانيسم هاي شكل گيري منابع و مصارف آن وجود داشته باشد.

* موسسه فرهنگي آهنگ آتيه :

استفاده صحيح و متناسب از ابزارهای ارتباطی برای توسعه و ارتقاء فرهنگ بیمه ای در کشور، بسط و تعمیم پوششهای بیمه ای و افزایش آگاهی مخاطبان (بیمه شدگان بالقوه) و ذینفعان و شرکای اجتماعی سازمان تامین اجتماعی و نیز تعامل با حوزه های هنری ،ادبی ،رسانه ها و نشریات و ازهمه مهمتر انتشار روزنامه و هفته نامه های موضوعی تامین اجتماعی امری است که برای سازمان تامین اجتماعی از نان شب واجب تر است. وقتی نیروی انتظامی چندین موسسه هنری دارد و دانشگاه آزاد اسلامی چندین روزنامه و نشریه منتشر می کند و ... چرا نبایستی سازمان تامین اجتماعی که 30 میلیون نفر را قبل از تولد تا پس از مرگ تحت پوشش خدمات خود دارد، یک موسسه فرهنگی هنری داشته باشد ؟ و مگر می شود نقش کارهای فرهنگی و هنری و ارتباطی را در افزایش وصولی ها و متناسب سازی مصارف یک سازمان تامین اجتماعی نادیده گرفت؟

* موسسه عالی پژوهش :

به سبب عدم تدریس مقوله تامین اجتماعی در مقاطع ابتدایی تا عالی و عدم وجود یک رشته تحصیلی یا دانشکده و دانشگاه خاص تامین اجتماعی (درحالیکه آب و برق و فاضلاب ، امور مالیاتی ، امور گمرکی و امور اوقاف و خانه کارگر دارای دانشگاه هستند) سازمان تامين اجتماعي مي بايست راساً‌ به امور آموزشي و پژوهشي خود بپردازد ولي چند سالي است كه اين حداقل ها هم از بين رفته است. در حال حاضر مگر چند مترجم و مولف در حوزه تامین اجتماعی وجود دارد؟و چرا بایستی تعداد انگشت شمار مترجم و مولف و پژوهشگر قابل و چيره دست تامین اجتماعی که در یک موسسه جمع و جور و كوچك ، گرد هم آمده بودند ، از مجموعه سازمان تامین اجتماعی خارج شوند؟ وهمزمان بحث پژوهشهای استانی در معاونت امور استانها هم تعطیل شود؟ و در آینده چه کسی پاسخ خواهد داد که وقتی به حکم قانون قرار است درصدی از بودجه دستگاه ها خرج پژوهش شود و طبق احکام قانون برنامه توسعه، این درصد بایستی در طول سالهای برنامه افزایش یابد چرا سازمان تامین اجتماعی بخشهای آموزشي و پژوهشی اش را تعطیل نموده است؟ و در حالی که کشور تدوین الگوی پیشرفت اسلامی – ایرانی را در دستور کار خود دارد و اصول و سیاستهای کلی نظام در بخشهای مختلف تدوین وابلاغ میشود ، سازمان تامین اجتماعی بطور منسجم و موثر در این فرآیندها حضور ندارد وحتی رویکرد جایگزین وحداقلی موسسه که تشکیل اداره کل آموزش و پژوهش اعلام شده است نیز عملیاتی نگردیده است .

* شرکت مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تامین :

یکی از عرصه های اثر گذار تلفیق و امتزاج فناوری و تجارب ، دانش و مهارت تامین اجتماعی و شکل گیری تخصص میان رشته ای و مجموعه میان فعالیتی، بدنه مدیریتی و کارشناسی شرکت مشاور مدیریت و خدمات ماشینی تامین است. چرا که بلحاظ فاصله استخدامی دهساله (1354 تا 1364) در سازمان تامين اجتماعي یک خلاء نیروی کارشناسی و مدیریتی در سازمان از سال 1384 آغاز شده و با از بین رفتن نظام استاد - شاگردی و عدم تحرک و پویایی آموزشهای ضمن خدمت و بازآموزی کارکنان طی سالهای اخیر که با تعطیلی بخشهای فرهنگی ، پژوهشی و آموزشی به اوج خود رسیده است . در حال حاضر اشراف و تسلط کارکنان بخشهای اجرایی و استانی و حتي ستادی به پیشینه و گردش کار، چرخه فعالیتها و الزامات فرآیندهای عملیاتی سازمان بسیار کم شده است و تغییرات سریع مدیریتی که تا پائین ترین سطوح تسري می یابد ، بر این نقیصه بیشتر می افزاید و از طرفی در شرکت متولی اتوماسیون سازمان تامین اجتماعی کارشناسان رایانه ای وجود دارند که علاوه بر تخصص رایانه واجد شناخت وسیع و مستمر نسبت به فرآیندهای عملیاتی تامین اجتماعی می باشند و خزانه و اندوخته مهارتی ودانشی سازمان دراین زمینه محسوب می شوند و حفظ و صیانت از این بدنه کارشناسی و مدیریتی برای سازمان تامین اجتماعی از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

نکات پایانی :

اولین نکته اینکه بيان نقش و کارکردهای معاونتها و موسسات و شرکتهای مطروحه دراین گزارش بهیچوجه به منزله تائید یا رد معاونين و مدیران عامل و اعضای هیئت مدیره اسبق ، سابق و لاحق این مجموعه ها نیست. بلکه هدف از بحث تبيين ضرورت های صیانت از بدنه مدیریتی و کارشناسی این قبیل مجموعه ها و الزامات وحفظ ذخایر دانشی و مهارتی موجود در آنها بوده است .

دومین نکته اینکه تبیین نقش های ترسیمی برای این معاونت های بین بخشی و موسسات و شرکتهای ماموریتی و تکلیفی از دیدگاه موسسین و طراحان اولیه وسیر تطور آنها و بویژه اهمیت نقش آنها در شرایط حاضر بطور کامل در بضاعت اینجانب نيست و اگر بخواهیم درست حق مطلب را ادا كنيم بايستي براي كدام يك مقاله جداگانه نوشت. ضمن آنكه شركتهاي رفاه گستر ،كارو تامين ، خانه سازي و موسسه املاك و مستغلات نيز در مرتبه بعدي ولي كمتر داراي همين شرايط مي باشند و اصلا نبايستي آنها را از ديد بخش خصوصي و حتي شركت سرمايه گذاري تامين اجتماعي نگريست.

سومين و آخرين نكته هم اينكه اگر افرادي بلحاظ عدم شناخت كافي نسبت به سازمان تامين اجتماعي درخصوص 500 نفر نيروي شاغل د ربخشهاي فرهنگي و اجتماعي ، امور استانها و پژوهشي ، ارتباطي و ... حساسيت نشان مي دهند و يا اينكه بر حدود كمتر از 5% هزينه هاي سازمان تامين اجتماعي يعني حقوق و مزاياي پرسنل و هزينه هاي اداري و تشكيلاتي متمركز شده اند و95% ديگر آنرا رها كرده اند ، بر آنهاحرجي نيست ، چراكه سازمان و نحوه شكل گيري منابع و مصارف آنرا بخوبي نمي شناسند. ولي ميتوان از آنها انتظار داشت كه سازمان تامين اجتماعي را با سازمان امور مالياتي كه تا حدودي مشابه بخشي از كاركردهاي سازمان تامين اجتماعي (بخش منابع يعني وصول حق بيمه ) است، مقايسه نمايند . سازمان مزبور در بخش مالياتهاي مستقيم هيچ كاري انجام نمي دهد و منابع مربوط به اين بخش توسط دهها هزار ذيحساب و خزانه دار و حسابدار بخشهاي دولتي و عمومي وصول و بحساب سازمان امور مالياتي واريز مي شود.

فلذا اگر وصولي بخش مالياتهاي غير مستقيم سازمان مزبور را با سازمان تامين اجتماعي مقايسه كنيم ، مشاهده خواهيم كرد كه بطور سرانه هر همكار سازمان تامين اجتماعي بيش از پرسنل سازمان مالياتي، وصول حق بيمه دارد و علاوه بر آن در قانون توسعه مقرر شده است كه 1% از وصولي ماليات كل كشور در اختيار مدير سازمان مالياتي قرار گيرد تا بعنوان پاداش عملكرد به پرسنل سازمان مزبور پرداخت گردد و حال آنكه اين مبلغ علاوه بر حقوق و مزاياو اضافه كار و ... مصوب و جاري كاركنان دولت مي باشد.

سازمان تامين اجتماعي يك سازمان مديريت درآمد – هزينه است ، ولي سازمان امور مالياتي يك سازمان "مديريت درآمد" است ولي ابزارهاي قانوني بسيار بيشتري نسبت به سازمان تامين اجتماعي براي وصول ماليات در اختيار دارد و ساير سازمانهاي دولتي سازمان "مديريت هزينه" هستند وافرادي كه مي خواهند براي ابعاد تشكيلاتي ، اداري و پرسنلي سازمان تامين اجتماعي تصميم سازي و تصميم گيري كنند، بايد حتماً‌ اين قياس ها را مد نظر داشته باشند وگرنه تصميماتي براي شرايط حاضر سازمان تامين اجتماعي شكل مي دهند، كه تبعات ، اثرات و خسارات آن سالها و بصورت تصاعدي دامنگير سازمان تامين اجتماعي خواهد شد. پس بهتر است كمي بيشتر در مشاوره هايي كه مي گيرند و اطلاعات جهت دار و آدرسهاي اشتباهي كه به آنها داده مي شود، دقت كنند.

*عنوان را از مطلب منتشر نشده ای که در وصف همکاران حوزه فناوری اطلاعات وارتباطات تامین اجتماعی نوشته بودم وام گرفتم.

برزیگران توسعه و تعالی سازمان تامین اجتماعی

مطالب مشابه :

نگاهي به چالشها وتنگناهاي كميسيونهاي پزشكي تامين اجتما عي

اجرای نظام نوین خدمات درمانی تامین اجتما‌عی ازسال آینده درهمه استان ها

DO YOU KNOW SOCIAL SECURITY ORGANIZATION OF IRAN

ماده 148 قانون کار

برزیگران توسعه و تعالی سازمان تامین اجتماعی

آشنایی با جامعه ایمن

سوالات رایج در مورد بیمه و ...

دریافت پاداش ازدواج از سازمان تامین اجتماعی