چنانچه اطلاعات افشا شده از ویژگی‌های فوق یا بعضی از آنها برخوردار نباشند، بدون تردید سازوکار کشف قیمت در بازار به درستی عمل نخواهد کرد و قیمت‌گذاری اوراق به شیوه‌ای مطلوب انجام نخواهد شد.
در نتیجه واقعی بودن قیمت‌ها و پیش‌بینی منطقی روند آتی آن و به طور کلی شفافیت و عادلانه بودن بازار مورد سوال خواهد بود.
از این رو نهادهای ناظر بر بازارهای اوراق بهادار به منظور شفاف کردن بازار، فراهم آوردن امکان دسترسی یکسان فعالان بازار به اطلاعات و به طور کلی ایجاد بازاری شفاف و منصفانه برای دادوستد اوراق‌بهادار قوانین مقررات آیین‌نامه و دستورالعمل‌های متعددی تدوین کرده‌اند. در این قوانین و مقررات هر یک از نهادهای بازار یعنی بورس ناشران اوراق پذیرفته شده و واسطه‌های بازار به افشای اطلاعات معینی درباره امور و فعالیت‌های خود مکلف شده‌اند.
براساس این قوانین و مقررات بورس‌ها باید اطلاعات مربوط به قیمت اوراق بهادار حجم دادوستد و شاخص‌ها را همزمان با انجام دادوستد یا پس از آن و در پایان نشست معاملاتی منتشر کنند؛ همچنین در پایان هر نشست معاملاتی باید اطلاعات مربوط به نمادهای متوقف به تفکیک نام شرکت، دلیل توقف نماد، تاریخ توقف، آخرین قیمت معامله شده و تاریخ معامله قبلی توسط بورس منتشر شود. اطلاع‌رسانی در مورد دلیل توقف نمادها یک روز قبل از توقف نماد از سوی بورس‌ها الزامی است.
اطلاعات جامع شرکت‌ها شامل اطلاعات کلی در مورد شرکت، آرشیو اطلاعیه‌های شرکت، آخرین وضعیت معاملات و تقاضای خرید و فروش سهام شرکت، آخرین ترکیب سهامداران شرکت، بایگانی آمار معاملات و نیز اطلاع‌رسانی در رابطه با پذیرش شرکت‌ها در بورس، مجموعه مقررات، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها در مورد شرکت‌ها و نهادهای فعال در بازار باید به صورت دائمی در آرشیو بورس‌ها موجود و قابل دسترسی برای عموم باشد.
از سوی دیگر، ناشران اوراق بهادار باید اطلاعات مربوط و با اهمیت درباره امور فعالیت‌های خود را به موقع افشا کنند تا سرمایه‌گذاران، بازار سازان، ناظران بازار، تحلیلگران اوراق بهادار، کارگزاران و بورس‌ها به راحتی بتوانند از آن برای اتخاذ تصمیم در مورد سرمایه‌گذاری بر روی اوراق بهادار، تعیین قیمت‌های پیشنهادی برای خرید یا عرضه اوراق، رسیدگی به تخلفات احتمالی، تصمیم‌گیری در مورد وضع مقررات جدید، تصمیم به انجام دادوستدهای عمده و ... استفاده کنند.
در مرحله ثبت و عرضه عمومی، ناشران اوراق بهادار مکلفند اطلاعات مالی و سایر اطلاعات مهم را در مورد اوراق بهادار قابل عرضه به عموم سرمایه‌گذاران ثبت و به‌مقام ناظر ارائه دهند؛ مقام ناظر این بیانیه را به منظور اطمینان از رعایت الزامات افشا بررسی می‌کند.
بخشی از این بیانیه، شامل اطلاعاتی است که در امیدنامه ارائه می‌شود. توصیف کوتاهی از شرکت، فعالیت آن، نحوه عرضه اوراق بهادار، ریسک‌های متناوب با سرمایه‌گذاری در شرکت، نحوه استفاده از عایدات شرکت، گزیده اطلاعات مالی، بحث‌های مدیریتی و تحلیل شرایط مالی و نتایج عملکرد شرکت، فهرست سهامداران ثبت و به مقام ناظر ارائه دهند؛ مقام ناظر این بیانیه را به منظور اصلی شرکت و شرایط مندرج در قرارداد پذیره‌نویسی بخش‌های اصلی امیدنامه را تشکیل می‌دهند که این اطلاعات پس از بایگانی نزد مقام ناظر بین سرمایه‌گذاران بالقوه توزیع خواهد شد.
پس از فرآیند عرضه اولیه و پذیرش در بورس، اطلاعاتی که ناشران اوراق بهادار باید افشا کنند به صورت زیر است:
الف- گزارش‌های ادواری اطلاعات مالی: این گزارش‌ها به طور معمول، از نظر اطلاعات مالی، نحوه حسابرسی آنها نوع استانداردهای حسابداری به کار گرفته شده در ارائه گزارش‌ها و تواتر ارائه گزارش‌ها (به طور معمول فصلی یا شش ماهه) کنترل می‌شوند.
ب – افشای اطلاعات مهم: دومین دسته از اطلاعاتی که باید توسط ناشران عرضه شود، افشای اطلاعات مربوط به تغییرات عمده در حوادث موثر بر قیمت است و معمولا بورس‌های اوراق بهادار بر نحوه این نوع افشای اطلاعات نظارت دارند.
به عنوان مثال، بورس اوراق بهادار تورنتو نخستین قانونگذاری در کانادا است که چنین شروطی برای افشای اطلاعات در بازار دست دوم در نظر گرفته است.
این شروط در سایر بورس‌های کانادا و کمیته بورس‌های منطقه‌ای پذیرفته شده است.
اگر چه تعریف «تغییر عمده» ممکن است بر حسب مورد از بازاری به بازار دیگر متفاوت باشد، به طور خلاصه تغییرات عمده به معنی هر نوع اطلاعاتی در مورد تصمیم مدیران شرکت یا وقوع یک حادثه است که بر قیمت بازاری اوراق بهادار تاثیر قابل ملاحظه‌ای می‌گذارد.
ج – سایر موارد: براساس تجربه سایر بورس‌ها شروط افشای اطلاعات به هنگام پذیرش در بورس، توضیح یا تایید شایعات یا گزارش‌ها، واکنش در برابر معاملات غیرمتعارف و تعهد شرکت پذیرفته شده مبنی بر ارائه اطلاعیه در مورد تعداد گزارش‌های میان دوره‌ای، زمان انتشار بولتن صورت‌های مالی و گزارش‌های میان دوره‌ای دادوستد در یک بورس دیگر، سرمایه سهمی ثبت شده و تعداد سهام اطلاعات مربوط به محاسبه شاخص و ... می‌توانند در این گروه جای گیرند.
برخی از بورس‌ها به منظور ایجاد بازاری فعال، مطلوب و منظم از طریق ارائه اطلاعات دقیق، کافی و به هنگام توسط شرکت‌های پذیرفته شده، اصولی را در مورد افشای اطلاعات به صورت زیر اعلام می‌کنند:
*افشای فوری اطلاعات مهم به عموم
*افشای کامل اطلاعات
*توضیح یا تایید شایعات و گزارش‌ها
*پاسخ به فعالیت نامعمول بازار
*جلوگیری از انجام معاملات بر اساس اطلاعات نهانی
*منع افشای اطلاعات غیرضروری به منظور تبلیغ
واسطه‌های مالی بازار اعم از کارگزاران و معامله‌گران نیز ملزم به ارائه گزارش‌های ادواری و بعضا موردی به مقام ناظر بازار هستند. گزارش صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده و ارائه صورتحساب عملیات بورسی مورد تایید حسابرسان معتمد، از جمله اطلاعاتی است که توسط واسطه‌های مالی به مقام ناظر با هدف نظارت بر فعالیت آنها تسلیم می‌شود. اطلاعات مربوط به نگهداری حساب مشتریان به صورت جداگانه که موید عدم استفاده سوء از منابع مالی در اختیار کارگزاران خواهد بود، همچنین اطلاعات مربوط به کفایت سرمایه واسطه‌های مالی از دیگر مواردی هستند که مورد توجه مقام ناظر قرار می‌گیرند.
ضمانت اجرا
شاید بتوان موثرترین ضمانت اجرای عملکرد مناسب سازوکار اطلاع‌رسانی شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس را ساختار مالکیت آنها دانست. به طور کلی ساختار مالکیت تاثیر بسیاری بر تمامی ابعاد مدیریتی شرکت‌ها و از جمله شیوه اطلاع‌رسانی آنها دارد. زمانی که بخش بزرگی از سهام شرکت در اختیار چند مالک عمده قرار داشته باشد، به گونه‌ای که مالکان مزبور توان عزل و نصب مدیریت عامل را در اختیار گیرند، مدیر شرکت تنها خود را ملزم به اطلاع‌رسانی به چنین مالکانی خواهد دانست و مالکان خرد و سرمایه‌گذاران جزء را از این مهم بی‌نصیب یا کم‌نصیب خواهد گذاشت. در شرایطی که مالکان خرد، بخش اصلی سهام شرکت را در اختیار خود داشته باشند و به عبارت دیگر سهام شناور آزاد شرکت بالا باشد، شرایط به گونه درخور ملاحظه‌ای دگرگون خواهد شد.
اجرای مقررات نظارتی و انضباطی توسط نهادهای ناظری همچون سازمان و بورس در درجه‌بعدی اهمیت قرار می‌گیرند. نظارت مستمر ناظران بازار بر چگونگی فعالیت شرکت و توجه به شایعات و عکس‌العمل‌های بازار، نقش موثری در تعیین زمان و چگونگی پاسخگویی مدیران شرکت و ارائه اطلاعات آنان به بازار دارد. ارائه اطلاعات صورت ادواری همچون عملکرد شش‌ماهه و سالانه شرکت و پیش‌بینی‌های مالی نیز به نوبه خود از اهمیت درخوری برخوردارند که تایید دستاندرکاران بازار سرمایه را می‌طلبند. در صورت عدم ارائه به موقع و مناسب چنین اطلاعاتی دستاندرکاران بازار سرمایه انجام اموری همچون آگاه‌سازی بازار از عدم انجام تعهدات مدیران، توقف نماد معاملاتی و اعمال مقررات تنبیهی برای مدیران را پیش‌روی خود دارند.
واسطه‌های مالی همچون کارگزاران، سبدگردانان و بازارگردانان ملزم به ارائه اطلاعات مورد درخواست تشکل‌های خود انتظامی همچون کانون‌ها و بورس‌ها هستند. این اطلاعات که می‌تواند مواردی همچون وضعیت سرمایه، تعامل با مشتریان و گردش مالی را در برداشته باشد از طرق گوناگونی همچون دریافت اطلاعیه یا حتی بازرسی در اختیار نهادهای خود انتظام قرار خواهد گرفت و در صورت امتناع واسطه‌های مزبور از ارسال یا در اختیار قرار دادن اطلاعات مزبور در زمان مقتضی و به شیوه مناسب، اقدامات تنبیهی از اخطار تا تعلیق مجوز فعالیت در انتظار آنان خواهد بود.
تجربه سایر کشورها
در این بخش سیاست‌های افشای اطلاعات در حوزه بازار سرمایه در سه کشور تایلند، مالزی و کانادا به اجمال بررسی خواهد شد. بررسی روند اطلاع‌رسانی در تایلند به عنوان کشوری در حال توسعه، مالزی با توجه به قرابت‌های فرهنگی و مذهبی و کانادا به عنوان کشوری توسعه یافته و موفق در زمینه بازار سرمایه، می‌تواند دستاورد مناسبی برای بازار اوراق بهادار ایران داشته باشد. این بخش مروری بر قوانین و مقررات تایلند و کانادا خواهد داشت و به توضیح عملکرد شرکت اطلاع‌رسانی بورس مالزی خواهد پرداخت.
تایلند
دستاندرکاران بازار اوراق بهادار تایلند مدت بسیاری است که سیاست‌های افشای اطلاعات شرکت‌های پذیرفته‌شده را با هدف دستیابی به بازاری فعال و شفاف، تدوین کرده و اجرا می‌کنند. قوانین و مقررات مرتبط با افشای اطلاعات مزبور پنج اصل زیر را به صورت ویژه مورد توجه قرار داده‌اند:
1 - افشای فوری و عمومی اطلاعات مهم: هرگاه اطلاعاتی در ارتباط با امور داخلی شرکت همچون انعقاد قرارداد تجاری مهم، ادغام یا خرید شرکت دیگر، معاملات عمده، تغییر در بازار مواد اولیه یا پیامدها و تغییرات در شرایط بازار وجود داشته باشد که تاثیر قابل توجهی بر قیمت اوراق شرکت بگذارد، شرکت ملزم است تا این اطلاعات را در اسرع وقت در اختیار عمومی قرار دهد. هر چند اگر افشای فوری اطلاعات لطمه‌ای بر اهداف شرکت وارد کند، با تغییر مداوم شرایط لحظه به لحظه بعد زمان مناسب‌تری برای افشا باشد یا این افشا مزیت در خور ملاحظه‌ای برای رقیب شرکت فراهم آورد، شرکت از انجام آن معاف است.
2 - افشای کامل اطلاعات: شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تایلند ملزم‌اند اطلاعات مهم را به کامل‌ترین صورت ممکن افشا و در اختیار عموم قرار دهند. این اطلاعات اغلب بعد از اتمام ساعات معاملات منتشر می‌شوند؛ لکن در صورتی که انتظار رود تاثیر قابل توجهی بر روند معاملات بگذارند، مسوولان بورس با توقف موقتی معاملات سهام مزبور فرصت ارائه اطلاعات را مهیا می‌سازند. انتشار اطلاعات به صورت ارائه اعلامیه مکتوب به بورس یا از طریق جراید یا دیگر ارباب رسانه صورت می‌گیرد و در مورد اطلاعات نامطمئن و پیچیده، بورس شرکت را به برگزاری نشستی با تحلیلگران دعوت می‌کند.
3 - توضیح، تایید یا تکذیب شایعات: هر گاه شرکت پذیرفته شده از شایعه یا گزارشی- درست یا نادرست- با خبر شود که بر دادوستد اوراق بهادار شرکت اثرگذار باشد یا احتمال تاثیر آن در آینده وجود داشته باشد، موظف است بی‌درنگ درباره آن شایعه یا گزارش موضع‌گیری کند. در صورت انتشار شایعه یا گزارشی که حاوی اطلاعات نادرست باشد، شرکت باید با انتشار اعلامیه‌ای شایعه یا گزارش اطلاعات کافی به منظور خنثی کردن اثرات گمراه‌کننده شایعه مزبور ارائه کند. در مورد شایعات و گزارش‌های درست نیز شرکت با انتشار اعلامیه، به تایید اطلاعات مزبور خواهد پرداخت.
4 - واکنش نسبت به فعالیت نامتعارف بازار: هرگاه در بازار اوراق بهادار شرکت پذیرفته شده فعالیت
غیر متعارفی صورت گیرد، شرکت ملزم است تا براساس دستورالعمل‌های موجود درباره شایعات، مشکلات و فعالیت‌های مزبور تحقیق کند. چنانچه پس از انجام تحقیق مزبور دلیلی برای فعالیت نامتعارف بازار یافت نشود، شرکت ملزم است اعلام کند تحول جدید در فعالیتش رخ نداده است و براساس دانش شرکت دلیلی برای فعالیت غیرمتعارف بازار وجود ندارد.
5 - پرهیز از افشای اطلاعات
غیر ضروری به منظور تبلیغ: شرکت ملزم است از افشای اطلاعات به منظور تبلیغ و بیش از آنچه برای تصمیم‌گیری در مورد سرمایه‌گذاری لازم است، اجتناب کند. در این باره می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- انتشار نامناسب اخبار
- اطلاعیه‌های عمومی که تحولات واقعی در امور شرکت را توضیح نداده باشد
- ارائه گزارش‌ها و پیش‌بینی‌های مبالغه‌آمیز
- استفاده از بیان مبالغه‌آمیز در افشای اطلاعات که ممکن است سرمایه‌گذاران را گمراه سازد.
اداره پذیرش شرکت‌ها در بورس تایلند، مسوول روابط بورس و شرکت‌های پذیرفته شده است.
در صورتی که اداره نظارت بر دادوستد متوجه وقوع فعالیتی غیرمتعارف در بازار شود، سعی خواهد کرد که دلایل آن را از قبیل افشای اطلاعات جدید، توصیه‌هایی از جانب خدمات مشاوره‌ای، شایعات و غیره پیدا کند.
اگر اداره نظارت، توضیحی برای فعالیت‌های غیرمتعارف در بازار پیدا نکند، ممکن است شرکت‌های عضو را به منظور یافتن ریشه چنین مشکلی در یک شرکت خاص مورد بررسی و کنترل قرار دهد.
بدین منظور مسوول اداره نظارت با مدیر شرکت پذیرفته شده تماس گرفته و از او در مورد علت وقوع فعالیت موردنظر سوال می‌کند.
اگر فعالیت مزبور ناشی از یک شایعه یا گزارش یا اطلاعات مهمی باشد که منتشر شده است، بورس از شرکت می‌خواهد که اقدامات تصحیح‌کننده مناسبی را انجام دهد و ممکن است دادوستد اوراق بهادار شرکت را تا انجام اقدامات مزبور به تاخیر اندازد.
از شرکت‌های پذیرفته شده خواسته شده است که هر زمان با مشکلاتی در زمینه تفسیر یا به‌کارگیری دستورالعمل‌های افشای اطلاعات مواجه شدند، با اداره پذیرش شرکت‌ها در بورس تماس برقرار کنند. ارتباط بین بورس و شرکت‌ها، از طریق چنین تبادل نظرهایی حفظ خواهد شد.
مالزی
شرکت اطلاع‌رسانی بورس مالزی به عنوان نخستین منبع رسمی اطلاعات بازار سرمایه این کشور شناخته می‌شود.
سهام این شرکت به صورت کامل متعلق به بورس مالزی است و این شرکت که در نوامبر سال 2002 تاسیس شده است، به عنوان دارنده امتیاز انحصاری حق انتشار اطلاعات بازار سرمایه شناخته می‌شود.
شرکت مزبور اطلاعات استاندارد خود را به عنوان محصول به مشتریان می‌فروشد و هر نهادی که خواستار انتشار اطلاعات مربوط به بازار اوراق بهادار باشد، نیازمند مجوز و هماهنگی با این شرکت است.
این شرکت اطلاعات خود را در قالب موارد زیر ارائه می‌کند:
1 - اطلاعات لحظه‌ای با اندکی تاخیر زمانی شامل مواردی نظیر: آمار خرید و فروش‌های انجام شده، قیمت‌های پایانی، کلیه شاخص‌های پانزده‌گانه بورس.
2 - اطلاعات تاریخی همچون: قیمت‌های آغازین و پایانی روزهای معاملاتی، بیشترین و کمترین قیمت روزهای معاملاتی، ارزش معاملات انجام شده.
3 - اعلام اسامی شرکت‌های پذیرفته شده (مشروط و قطعی) و خارج شده از فهرست شرکت‌های پذیرفته شده.
4 - اعلام اسامی نهادهای مالی که به عضویت بورس درآمده‌اند.
5 - اعلام اسامی کارگزاران عضو به همراه آدرس محل، تلفن، فکس، سایت اینترنتی و آدرس دفاتر، شعبات و خلاصه معاملات انجام شده به تفکیک هر کارگزار در هر روز.
6 - انتشار اعلامیه‌‌های شرکت‌های پذیرفته شده.
7 - اطلاع‌رسانی در زمینه آموزش و آشنا کردن سرمایه‌گذاران با انواع اوراق بهاداری که در بورس مالزی معامله می‌شد و نیز نحوه انجام معاملات اوراق.
8 - اطلاعات مربوط به عرضه اولیه و پذیرش در بورس به تفکیک نام شرکت، کد سهام و علامت اختصاری سهام پذیرفته شده، تاریخ شروع و پایان عرضه عمومی اوراق، قیمت عرضه (برای هر سهم عادی) تاریخ پذیرش به همراه ذکر تابلویی که نام شرکت در آن پذیرفته شده است.
کانادا
در بازار اوراق بهادار کانادا، به منظور رعایت اصول گزارش‌دهی و نحوه ارائه اطلاعات، ضوابط و مقرراتی تدوین شده است.
براساس این مقررات، ناشران اوراق بهادار ملزم به ارائه صورت‌های مالی فصلی و سالانه، اطلاعیه تصمیم‌های جلسات هیات‌مدیره و مجامع سهامداران، اطلاعیه تقسیم سود، پرسشنامه سالانه بورس، تغییرات سرمایه و گزارش دارندگان اطلاعات نهایی به طور ادواری و در دوره‌های زمانی مشخص، به سرمایه‌گذاران و بورس هستند.
افشای اطلاعات مهم نیز در بازار اوراق بهادار کانادا با توجه به خط‌مشی کلی کمیسیون اوراق بهادار این کشور و براساس قوانین و مقرراتی صورت می‌گیرد که برخی از مهم‌ترین نکات آن در ذیل ارائه می‌شود:
اطلاعات مهم
اطلاعات مهم، اطلاعات مرتبط با فعالیت یک شرکت است که افشای آن تغییر قابل توجهی در قیمت یا ارزش اوراق بهادار شرکت به دنبال دارد یا به طور مستدل انتظار می‌رود که به چنین تغییری منجر شود.
در صورت ایجاد تغییرات عمده، شرکت باید در فاصله ده روز از وقوع رخداد مهم، گزارشی را به کمیسیون بورس اوراق بهادار ارائه کند.
از نظر بورس، اطلاعات مهم مفهوم وسیع‌تری نسبت به تغییرات عمده دارد، زیرا ممکن است اطلاعات مهمی وجود داشته باشد که منجر به تغییرات عمده نشود. شرکت بهترین مرجع برای تشخیص اطلاعات مهم و اساسی در رابطه با فعالیت خود است.
بورس از شرکت‌های پذیرفته شده می‌خواهد تا در مواردی که تشخیص اهمیت اطلاعات نیازمند تفسیر و قضاوت است با بخش نظارت بر بازار، مشورت کنند.
افشای سریع اطلاعات
شرکت‌های پذیرفته شده در بورس باید اطلاعات مهم در رابطه با فعالیت شرکت را به محض اطلاع مدیر از آن اطلاعات یا در مواردی که اطلاعات قبلا به دست مدیر رسیده باشد، به محض اطلاع از اهمیت آن، افشا کنند.
در برخی از موارد انتشار اطلاعات مهم ممکن است به دلیل محرمانه بودن آن به تعویق افتد.
افشای اطلاعات مربوط به پیشرفت‌ها و پیشامدها
شرکت ملزم به توضیح تاثیر تغییرات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی بر فعالیت شرکت نیست، اما اگر این تغییرات اثر مستقیم بر فعالیت شرکت داشته باشد و طبق تعاریف ارائه شده در سطور قبلی با اهمیت تلقی شود، شرکت ملزم به توضیح و تشریح تاثیر معین آن تغییرات بر شرکت است. نمونه حوادثی که افشای اطلاعات مربوط به آن در اسرع وقت ضروری است، عبارتند از: تغییر عمده در ساختار مالکیت شرکت، خریدها یا واگذاری‌های عمده شرکت، استقراض مبالغ قابل توجه، کشف منابع قابل توجه توسط شرکت‌های تامین‌کننده مواداولیه شرکت، تغییر در طرح‌های سرمایه‌گذاری یا اهداف شرکت، طرح دعاوی مهم در مراجع قانونی ذی‌صلاح.
نظارت بر بازار اطلاع‌رسانی در مورد معاملات
بخش نظارت بر بازار، برنامه نظارتی پیوسته بر بازار را به منظور آشکار کردن فعالیت‌های نامتعارف شرکت‌ها بر عهده دارد. در صورتی که علت رویدادی به سرعت قابل تشخیص نباشد، با مدیریت شرکت تماس گرفته می‌شود. چنانچه بعد از تماس با مدیریت شرکت مشخص شود که اطلاعات مربوط به این موقعیت باید در دسترس عموم قرار گیرد، از شرکت خواسته خواهد شد که به سرعت اطلاعیه‌ای در این زمینه منتشر کند.
اگر شرکت اطلاعاتی در این زمینه نداشته باشد، قسمت نظارت بر بازار از شرکت خواهد خواست که اطلاعیه‌ای مبنی بر عدم اطلاع از دلایل معاملات نامتعارف در بازار منتشر کند.
زمان انتشار اطلاعات
بخش نظارت بر بازار مسوولیت دریافت و نشر اطلاعات و شرح و تفصیل مرتبط با آنها را بر عهده دارد. قاعده اصلی این است که اطلاعیه‌های مهم باید به سرعت انتشار یابد. انتشار برخی از اطلاعیه‌ها، ممکن است با تایید بخش نظارت بر بازار، تا زمان اتمام معاملات به تعویق بیفتد.
شایعات
زمانی که فعالیت‌های نامتعارف بازار نشان می‌دهد که معاملات سهام بدون دلیل موجه تحت‌تاثیر شایعاتی قرار گرفته است، بورس از مدیریت خواهد خواست تا اطلاعیه مناسبی در این زمینه منتشر کند. ممکن است تا زمان انتشار اطلاعیه‌ای به منظور شفاف کردن شرایط، معامله بر روی سهام مورد نظر متوقف شود.
توقف معاملات
در شرایط خاص، ممکن است معاملات روی اوراق‌بهادار پذیرفته شده در بورس، به علت صدور دستور توقف معاملات توسط کمیسیون اوراق‌بهادار متوقف شود. با وجود این بورس اغلب در زمان انتشار اطلاعات مهم و اساسی معاملات را متوقف می‌کند.
ضوابط اطلاع‌رسانی در قانون بازار اوراق‌بهادار ایران
قانون جدید بازار اوراق‌بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب آذر ماه 1384 با توجه بسیار قانون‌گذار به مباحث شفافیت و اطلاع‌رسانی همراه بوده، به گونه‌ای که فصل پنجم این قانون مشتمل بر 6ماده و 2تبصره به اطلاع‌رسانی در بازارهای اولیه و ثانویه اختصاص یافته است.
بر مبنای موادقانونی یاد شده، وظیفه اتخاذ تدابیر لازم به منظور دسترسی عموم به مجموعه اطلاعاتی مرتبط با ثبت اوراق‌بهادار، حداکثر 15روز پس از ثبت بر عهده سازمان بورس و اوراق‌بهادار واگذار شده است. سازمان همچنین بورس‌ها، ناشران، واسطه‌های مالی و کلیه تشکل‌های فعال در بازار سرمایه را ملزم خواهد کرد تا براساس استانداردهای حسابداری و حسابرسی ملی کشور، اطلاعات جامع فعالیت خود را منتشر کنند. با استناد به ماده 44این قانون سازمان می‌تواند عرضه عمومی اوراق‌بهادار را در صورت آگاهی از ارائه اطلاعات نادرست، ناقص یا گمراه‌کننده از سوی ناشر، متوقف کند. ناشر نیز موظف است صورت‌های مالی خود را مطابق استانداردهای حسابداری و آیین‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی ابلاغ شده توسط سازمان، تهیه و ارائه کند. بورس نیز براساس ماده 31قانون مکلف است فهرست، تعداد و قیمت اوراق‌بهادار معامله شده در روزهای معاملاتی را براساس مقررات و ضوابط سازمان تهیه و منتشر کند. فهرست مزبور سند رسمی تلقی شده و در سوابق فعالیت بورس نگهداری خواهد شد.
صورت‌های مالی سالانه حسابرسی شده، صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای، گزارش هیات‌مدیره به مجامع و اظهارنظر حسابرس و اطلاعاتی که تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر قیمت اوراق بهادار و تصمیم سرمایه‌گذاران می‌گذارند، از حداقل مواردی هستند که مطابق دستورالمعل‌های اجرایی تهیه شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار، ناشر ملزم است به سازمان مزبور ارائه دهد. همچنین براساس ماده 43 قانون مزبور مسوولیت جبران خسارات وارده به سرمایه‌گذاران ناشی از قصور، تخلف یا نقصان اطلاعات ارائه شده در فرآیند عرضه اولیه بر دوش ناشر، شرکت تامین سرمایه، ارزشیابان و مشاوران حقوقی ناشر خواهد بود و خسارت دیدگان می‌توانند حداکثر یک‌سال پس از کشف تخلف به هیات‌مدیره بورس یا هیات‌داوری شکایت کنند.
از جمله پیامد‌های نقض قانون در زمینه افشای اطلاعات، محکومیت اشخاص متخلف به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی، مصوب 6/3/1375 است به گونه‌ای که ماده 47 قانون تصریح می‌کند، اشخاصی که اطلاعات خلاف واقع یا مستندات جعلی را به سازمان یا بورس ارائه نمایند یا تصدیق کنند و یا اطلاعات، اسناد یا مدارک جعلی را در تهیه گزارش‌های موضوع قانون مورد استفاده قرار دهند، حسب مورد به مجازات‌های مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.
براساس ماده 49 قانون نیز مجازات‌های حبس تعزیری از یک ماه تا شش‌ماه یا جزای نقدی معادل یک تا سه برابر سود به دست آمده یا زیان متحمل نشده یا هر دو مجازات برای اشخاص ناقض الزامات قانونی مربوط به افشای اطلاعات پیش‌بینی شده است.
عدم ارائه تمام یا قسمتی از اطلاعات اسناد یا مدارک مهمی که به موجب قانون باید به سازمان یا بورس ارائه شود، تخلف تهیه‌کنندگان و بررسی‌کنندگان اسناد، مدارک، اطلاعات، بیانیه ثبت یا اعلامیه پذیره‌نویسی از انجام وظایف محوله و سوء‌استفاده عمومی از هرگونه اطلاعات، اسناد، مدارک یا گزارش‌های خلاف واقع مربوط به اوراق بهادار از جمله جرائم تعریف شده در این ماده قانونی است.
همان‌گونه که مشخص است، قانون جدید توجه بسیاری به شفافیت بازار اوراق بهادار نشان داده و بازار اولیه را نیز از این امر مستثنا نگذاشته و بدین ترتیب یکی از نقایص قوانین و مقررات سلف خود را پوشش داده است. در قانون جدید ناظر اصلی فرآیند اطلاع‌رسانی بازار اوراق بهادار، سازمان بورس و اوراق بهادار است که وظیفه تدوین مقررات و اجرای مناسب آنها را برعهده گرفته است و تمامی نهادهای درگیر در بازار سرمایه ملزم‌اند مطابق آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های تهیه شده توسط سازمان مزبور به ارائه اطلاعات به مراجع تعیین شده بپردازند.
خلاصه و نتیجه‌گیری
اطلاع‌رسانی و شفاف‌سازی در بازار سرمایه تمامی نهادهای فعال در این بازار و به طور مشخص بورس‌ها، واسطه‌های مالی و ناشران اوراق بهادار را در بر می‌گیرد، هرچند شاید بیشترین توجه و حساسیت معطوف به اطلاعات عملکرد ناشران باشد، لکن شفافیت عملکرد بورس‌ها و واسطه‌های مالی نیز از اهمیت درخوری برخوردارند.
بورس‌ها ملزم‌اند تا اطلاعاتی همچون آمار مربوط به دادوستد اوراق بهادار شامل قیمت‌ها و حجم دادوستد را به صورت روزانه در اختیار علاقه‌مندان قرار دهند و فهرست اوراق پذیرفته شده و نهادهای معاملاتی بسته را منتشر سازند. واسطه‌های مالی نیز ملزم به دراختیار قرار دادن اطلاعاتی همچون حساب مشتریان، کفایت سرمایه و عملکرد ادواری خود به نهادهایی همچون کانون‌ها و بورس‌ها هستند.
ناشران اوراق بهادار موظف‌اند تا مطابق قوانین و مقررات بورس‌های محل پذیرش اطلاعات عملکرد خود را به صورت ادواری منتشر سازند و در مورد لزوم به افشای سریع اطلاعات مهم مبادرت ورزند. عکس‌العمل در مواجهه با شایعات نیز از دیگر اقدامات موثر ناشران است که در بازارهای سرمایه پیشرو جامه عمل می‌پوشد.
مقام ناظر در بازار سرمایه بر روند نشر اطلاعات و اخبار نظارتی فراگیر و مداوم دارد و با توجه به قوانین و مقررات به تنبیه متخلفان می‌پردازد. مجازات‌ها بسته به نوع نهاد و اهمیت اطلاعات گسترده‌ای از تذکر تا لغو فعالیت را در بردارد.
قانون جدید بازار اوراق بهادار ایران نیز توجه قابل ملاحظه‌ای به شفافیت و اطلاع‌رسانی در بازار مزبور داشته و برخلاف سلف خود، بازار اولیه را نیز از این مهم مستثنا نگذاشته است. به هر روی تدوین مقررات مربوط به اطلاع‌رسانی در چارچوب قانون بازار اوراق بهادار و توسعه نرم‌افزاری و سخت‌افزاری سازوکارهای نظارتی از الزامات بهینه‌سازی روند اطلاع‌رسانی در بازار سرمایه ایران به شمار می‌روند که در چارچوب ساختار جدید بازار اوراق بهادار امکان تحقق و بروز بیشتری یافته‌اند.
*رییس سازمان بورس و اوراق بهادار
منبع: نشریه اخبار اقتصاد و دارایی
| 
