مضرات سیگار

شايد فكر كنيد ماجراي گفته شده كمي بزرگنمايي داشته باشد، چون شما سرحاليد و سيگار ميكشيد. اما آيا واقعا شما سرحاليد؟ نگاهي به دندانهايتان بيندازيد، رنگ لبهايتان را ببينيد، به سفيدي چشمانتان نگاه كنيد، به دستها و پوست صورتتان دقت كنيد. شايد به نظر شما طبيعي به نظر بيايند؛ اما زردي دندانها و چشمها، كبودي لبها، پوست افتاده صورتتان و لكهاي روي دستها و صورتتان تنها نشانههاي بيروني سيگار كشيدنهستند.

اگر حداقل يكي از اين نشانهها را داريد، بدانيد داخل بدنتان بيشمار نشانه سيگار كشيدن وجود دارد كه به مرور زمان بروز مييابند. همانطور كه دندانهايتان آرام آرام زرد شدند، اندامهاي داخليتان هم آرام آرام از بين خواهند رفت، براي همين است كه شايد شما متوجه از بين رفتن تدريجي سلامت خود نيستيد.
بيش از 500 سال است كه سيگار در ميان انگشتان بشر جاي خود را باز كرده است و از آن به بعد، ميليونها انسان به خاطر استعمال سيگار يا در معرض دود سيگارديگران قرار داشتن، جان خود را از دست دادهاند. افراد معتاد به سيگار هم براي خود و هم براي خانوادهها و حتي آيندگان خود خطرساز هستند.

اعتياد به مواد مخدر ديگر، معمولا زندگي را از بين ميبرد و فرد معتاد نميتواند به زندگي عادي و روزمره خود ادامه دهد، فرد معتاد به مواد مخدر نميتواند ازدواج كند و اگر هم ازدواج كرده باشد؛ به احتمال زياد زندگي زناشويياش از بين ميرود، افراد معتاد به مواد، جايي استخدام نميشوند و براحتي و در ملاعام نميتوانند مواد مصرف كنند و از طرفي، كارشان جرم محسوب ميشود.

اما افراد سيگاري ازدواج ميكنند، بچهدار ميشوند، براحتي سيگار را تهيه و استعمال ميكنند و به فعاليت اجتماعي و روزمره خود مثل يك فرد عادي ادامه ميدهند و فرزندانشان نيز تشويق به سيگار كشيدن ميشوند (طبق تحقيقات، افرادي كه در خانواده خود پدر، مادر يا خواهر و برادر سيگاري داشته باشند، به احتمال بيشتري معتاد به سيگار ميشوند.) براي همين است كه ميگوييم افراد سيگاري هم براي خود و هم براي خانواده و اطرافيان خطرسازند.
بيشتر افراد معتاد اذعان دارند به سيگار عادت كردهاند و به آن علاقهاي ندارند و ميخواهند ترك كنند اما نميشود و گاهي بارها ترك را امتحان ميكنند و شكست ميخورند. بسياري از معتادان به سيگار از عوارض آن باخبرند و حتي گاهي از عوارض آن رنج ميبرند و باز به كشيدن سيگار ادامه ميدهند. براي اينكه بدانيم راههاي علمي و درست ترك سيگار چيست و چگونه ميتوان از پس آن بر آمد، سراغ دكتر رضا محقق، روانپزشك و مشاور خانواده رفتيم تا شايد بتوانيم به افراد سيگاري كه ميخواهند، اما نميتوانند ترك كنند، كمك كنيم.

سيگار چه ميكند دكتر محقق ميگويد؛ سيگار از رايجترين موادي است كه در سراسر جهان مورد سوءمصرف قرار ميگيرد و اين در حالي است كه سوء مصرف آن، عوارض شناختهشده متعدد و خطرناكي دارد. ماده اصلي موجود در سيگار كه اعتيادآور است، نيكوتين است. نيكوتين بسرعت پس از سوءمصرف وارد مغز ميشود و برخي نواحي مغز را تحريك ميكند كه محل اثر مواد ديگري مثل كوكائين و آمفتامين (محركها) نيز است و تحريك همين مناطق مغزي است كه اثر لذت بخش و اعتيادآور و پاداش ده دارد.
وي ميافزايد:4 هزار نوع ماده سمي در سيگار شناخته شده و عارضه اصلي كشيدن سيگار مرگ است. به گفته دكتر محقق، عوارض جسمي سيگار عبارت است از ابتلا به انواع سرطانهاي دهان، فك، حنجره، مري، معده، پستان، ريه و خون، ابتلا به بيماريهاي تنفسي و ريوي مثل برونشيت مزمن، آنفيزم، تشديد آسم و آسيبپذيري بيشتر به عفونتها، بيماريهاي قلب مثل بيماريهاي عروق كرونر قلب، سكته، افزايش فشار خون، تصلب شرايين ، افزايش چربيهاي مضر خون، بيماريهاي گوارشي بخصوص عوارض معدي و كبدي، بيماريهاي مغزي مثل سكته مغزي، براي زنان حامله تولد نوزاد با وزن پايين، مرگ داخل رحمي جنين، مرگ ناگهاني نوزاد، مشكلات بارداري و باروري، افزايش احتمال پوكي استخوان و عوارض دنداني.
شايد اسم بسياري از اين بيماريها به گوشتان نخورده باشد، اما اگر سيگار ميكشيد صد درصد دچار برخي از اين عوارض خواهيد شد. در كل چون سيگار يك ماده سمي است و بدن هميشه در مبارزه با آن مواد است طبيعي است كه سيستم ايمني در همه اندامها ضعيف شده و در برابر همه بيماريها مقاومت كمتري از خود نشان ميدهد، به همين دليل شما كه سيگار ميكشيد، زود به زود مريض ميشويد و دير هم بهبود مييابيد و گاهي نيز ممكن است يكباره مريضي سختي بگيريد.
به گفته دكتر محقق، عوارض روحي و رواني سوءمصرف سيگار تحريكپذيري و افسردگي، اضطراب و تنش پذيري، ناتواني در كنترل خشم، مشكلات ارتباطي، كاهش اعتماد به نفس، سر درد، سرگيجه، اختلال در تمركز و توجه، كاهش خواب و اشتها و لرزش است.
افرادي كه معتاد به سيگارند، بهطور ناخودآگاه نسبت به اطرافيانشان بيتفاوتترند. آنها در مواقع شادي و ناراحتي ترجيح ميدهند به تنهايي و با سيگار هيجان خود را تخليه كنند. به دليل اينكه سيگاريها در جامعه چهرهاي منفي دارند، به احتمال زياد خود را به ارتباط با دوستان و اقوام سيگاري محدود ميكنند تا بتوانند در كنار آنها راحت سيگار بكشند و همين مساله به انزواي آنها دامن ميزند.

فرزندان، والدين سيگاري را سرزنش ميكنند و آنها را بي اراده ميخوانند و ارتباط بين والد و فرزند با سيگار خدشهدار ميشود. همسران افراد سيگاري از بوي سيگار همسرشان و عوارض ظاهري آن بسيار ناراحت و شرمندهاند و هميشه نگرانند كه همسرانشان بيمار و زمينگير شوند و روابط همسري نيز تحت تاثير سيگار قرار خواهد گرفت. در محيط كار نيز كارفرمايان ترجيح ميدهند افراد غيرسيگاري را استخدام كنند و از اينرو، شانس يافتن كار و لذت بردن از كار نيز براي افراد سيگاري كمتر است.

سيگار اعتماد به نفس افراد را كاهش ميدهد و اراده آنها را مختل ميسازد. از اينرو، اين افراد نميتوانند از همه تواناييهاي جسمي و ذهني خود بهره مند شوند و سيگار استعدادها و تواناييهاي آنها را ميخشكاند.

كلا افراد سيگاري به دليل محدوديتي كه در زندگي با سيگار براي خود ساختهاند، بسيار كمتر از ديگران از زندگي لذت ميبرند. آنها حتي مزه غذاها را بخوبي تشخيص نميدهند و از فعاليتهاي ابتدايي خود لذتي كه ديگران ميبرند، نخواهند برد. آنها پس ازمدتي حتي از سيگار كشيدن هم لذت نميبرند، فقط به آن معتاد ميشوند و ديگر نميتوانند آن را كنار بگذارند.
سيگار، شما را به سمت خود ميكشاند و بعد اسير خود ميكند و با شكنجههاي تدريجي روحي و جسمي، شما را قرباني خود ميكند و به كام مرگ ميكشاند و خانواده و اطرافيان شما را نيز راحت نميگذارد و روي جسم و روح آنها هم تاثير بدي دارد. خداحافظ سيگارترك سيگار براي بسياري از سيگاريها به آرزويي دست نيافتني تبديل شده است و آنها زندگي خود را بدون سيگار، نميتوانند تصور كنند. اما به قول دكتر محقق، ترك سيگار پديدهاي دشوار، ولي امكان پذير است.اين روانپزشك ميگويد ترك سيگار به طور ناگهاني اتفاق نميافتد. روانشناسان 4 مرحله براي اين فرآيند در نظر ميگيرند: اول مرحله تصميمگيري است كه فرد مايل است ترك كند ولي هنوز از تصميم خود مطمئن نيست و به دنبال يافتن انگيزههاي قدرتمندي است كه او را براي ترك مصمم كند.

دوم مرحله آمادگي است كه فرد در حال بررسي روشهاي ترك و برنامهريزي يا يافتن جايگزيني براي سيگار است. مرحله سوم اقدام به ترك است كه شخص مصرف را قطع ميكند و با پيامدهاي مثبت و منفي آن و نيز وسوسه و ولع به مصرف روبهرو ميشود. (ولع يا وسوسه مصرف در چند روز اول پس از ترك، شديد است و به شرطي كه فرد سيگار نكشد، با گذشت زمان و بتدريج از شدت آن كاسته ميشود.) مرحله چهارم مرحله نگهداري است كه از 6 ماه بعد از قطع مصرف است و در آن فرد بايد با مهارتهاي مقابلهاي لازم براي پيشگيري از برگشت و تغيير سبك زندگي آشنا و مانوس شود و اين مرحله ممكن است تا سالها به طول انجامد.
با بررسي مراحل ترك به راهها و روشهاي ترك سيگار ميپردازيم. به گفته دكتر محقق، راههاي مختلفي براي ترك سيگار وجود دارد كه از آن جمله اند:
1- روش تدريجي با دخالت روان درمانگرها، به اين صورت كه افراد سيگاري طي 15 جلسه 45 دقيقهاي كه هفتهاي يكبار تشكيل ميشود، مورد روان درماني قرار ميگيرند. جلسات گروه درماني سيگار نيز هفتهاي 2 بار در جلسات 8 تا 12 نفره برگزار ميشود. در حالت تدريجي، قطع مصرف، بايد مرحله به مرحله و تدريجي صورت گيرد. موفقيت در اين روش، بسيار بالاست، چرا كه شما تحت مراقبت افراد متخصص قرار ميگيريد.
افرادي كه معتاد به سيگارند بهطور ناخودآگاه نسبت به اطرافيانشان بيتفاوتترند. آنها در مواقع شادي و ناراحتي ترجيح ميدهند به تنهايي و با سيگار هيجان خود را تخليه كنند
2- استفاده از برچسبهاي نيكوتين دار و جايگزينهاي ديگر نيكوتين روش دوم ترك سيگار است. محصولاتي از قبيل برچسب، آدامس، قرصهاي مكيدني، اسپري بيني و... كه داراي نيكوتين هستند، ميتوانند نيكوتين مورد نياز بدن ناشي از وابستگي به سيگار را تامين كنند. اين جايگزينها بهتر است كه از سوي درمانگر تجويز و به ميزان توصيه شده مصرف شود و استفاده از آنها بايد بتدريج روبه كاهش رود و در نهايت قطع شود تا بدن بتواند خود را با فقدان نيكوتين سازگار كند. دكتر محقق ميافزايد: براي استفاده از اين جايگزينها فرد بايد مصرف سيگار را كاملا قطع كند و در كنار استفاده از اين جايگزينها بهتر است در برنامههاي روان درماني يا گروه درماني نيز شركت كند. به ياد داشته باشيد نيكوتين طي 32 روز پس از قطع سيگار از بدن خارج ميشود، ولي عوارض آن يك تا 2 هفته طول ميكشد.
3- مراجعه به روانپزشك و استفاده از دارو درماني، روش سوم ترك سيگار است. داروهاي ضد افسردگي و برخي داروهاي ديگر روانپزشكي در كاهش علائم ترك سيگار موثرند كه حتما بايد با تجويز پزشك صورت گيرد. دكتر محقق ادامه ميدهد: علائمي كه احتمالا به دريافتهاي كمك پزشكي نياز دارند، عبارتند از سردرد، مشكلات خواب، دردهاي شكمي، تحريك پذيري، بيقراري، اضطراب و افسردگي و وسوسه شديد.
ترك سيگار اوايل موجب فعال شدن مژكهاي راههاي تنفسي و خروج خلط از ريهها ميشود كه سبب درد در مجاري تنفسي و سينه و شكم و سرفه ميشود، اين اتفاق طبيعي است و پس از مدتي رفع ميشود و جاي نگراني وجود ندارد، بهتر است با مرطوب نگهداشتن محيط و مصرف مايعات و استفاده از داروهاي خلطآور، اين پديده را تسهيل كرد و به پاكسازي ريهها كمك كرد.
4- روش چهارم، خود درماني است يا مراقبتهايي كه خودتان ميتوانيد براي ترك سيگار انجام دهيد. دكتر محقق اقداماتي را كه در اين مرحله ميتوانيد براي ترك سيگار انجام دهيد، اينگونه توضيح ميدهد؛ اول از همه براي ترك سيگار يك تاريخ مشخص كنيد و به خانواده و دوستان و آشنايان اطلاع دهيد كه قصد ترك سيگار را داريد و از آنها بخواهيد در حضور شما سيگار نكشند و در ترك كردن به شما كمك كنند (بهتر است اگر فردي در خانواده يا دوستان شما وجود دارد كه او هم قصد ترك سيگار را دارد، با هم اين اقدام را انجام دهيد) قدم بعدي پاكسازي محيط پيرامون از وسايل مربوط به سيگار اعم از جاسيگاري و فندك و... است، مرحله بعد برنامهريزي براي كاهش تدريجي مصرف است، به اين صورت كه مثلا اگر روزي 15 نخ سيگار ميكشيد با يك برنامهريزي از يك تا چهار ماهه آن را كنار گذاشته، با خود قرار بگذاريد كه روزانه و هفتگي از تعداد سيگارهايي كه ميكشيد كم كنيد تا به صفر برسد. راه ديگر ترك سيگار، كم كردن تدريجي حجم آن است، يعني سيگار را نصفه بكشيد يا آن را با قيچي كوتاه كنيد و با اين كار كم كم سيگارشما كوتاهتر ميشود و به يك پك و بعد نيز به صفر ميرسد. چون شما ساليان زيادي است كه سيگار ميكشيد و دست و دهانتان عادت كردهاند كه مشغول باشند، ميتوانيد با مصرف شكلات، خلال دندان، خشكبار و... از نظر رواني براي دست و دهان خود به جانشين سيگار پيدا كنيد. اگر كسي به شما سيگار تعارف كرد با قاطعيت كامل دستش را رد كنيد و وي را از اينكه سيگار را ترك كردهايد مطلع سازيد و اگر به كشيدن سيگار وسوسه ميشويد او را تا وقتي سيگار ميكشد تنها بگذاريد و به كاري ديگر مشغول شويد. نظر خود را در خصوص ترك سيگار بنويسيد و هر روز بخوانيد. به كسي كه او را دوست داريد قول بدهيد سيگار را ترك كنيد.
با انجام چنين كارهايي درصد موفقيت شما در ترك سيگار بالاست. مراقبتهايي كه در ادامه ميآيد درصد موفقيت شما را بالاتر خواهد برد. دكتر محقق ميگويد بهتر است از سوء مصرف الكل و كافئين نيز همزمان با ترك سيگار خودداري شود. براي اينكه سموم راحتتر و سريعتر از بدن خارج شوند نوشيدن مايعات زياد ميتواند مفيد باشد. پژوهشهاي جديد ثابت كرده است كه بعضي غذاها باعث بهتر شدن طعم سيگار و برخي باعث بدتر شدن طعم سيگار ميشوند. جمعبندي تحقيقات اين است كه ميوهها و سبزي ها، لبنيات و نوشيدنيهاي فاقد كافئين مانند آب و آبميوه به عنوان بدتر كننده طعم سيگار و موادي مانند الكل، گوشت، سوسيس و كالباس، جوجهكباب، غذاهاي كنسرو شده، جگر و نوشيدنيهاي كافئين دار مثل نوشابه و قهوه به عنوان بهتر كننده طعم سيگارند.
ورزش و تحرك نيز ميتواند به موفقيت شما در ترك سيگار كمك شاياني كند و از اضافه وزن شما نيز در حين ترك سيگار جلوگيري به عمل آورد. تمرينهاي مديتيشن و تمدد اعصاب و استفاده از تمركز و نيروي فكري نيز ميتواند تحريك پذيري زياد اعصاب شما را كم كند و باعث شود آرامش بيشتري در حين ترك به دست بياوريد.
5- خانواده درماني نيز از روشهايي است كه بسيار در ترك سيگار موثر است. دكتر محقق معتقد است كه خانواده ميتواند در كنترل وسوسه و همراهي با فرد در حال ترك و كاهش عوامل استرس زاي محيطي و ياد آوري انگيزههاي مثبت ترك موثر و مفيد باشد. خانواده ميتواند در پاكسازي محيط از يادآورهاي مصرف سيگار نيز فرد را ياري دهد. ايجاد شبكه حمايت خانوادگي ميتواند در كاهش افسردگي، اضطراب و تنشهاي روزمره موثر واقع شود. حتما ميپرسيد كدام يك از اين راهها مفيدتر از بقيه است. با توجه به شرايطي كه شما داريد ممكن است يك يا چند راه را نياز داشته باشيد، مثلا ممكن است شما با خود درماني موفق به ترك سيگار شويد، ولي فرد ديگري نياز به دخالت پزشك و روان درماني داشته باشد. بهترين راه اين است كه شما با مشورت با يك روان درمانگر و مشاور به ترك اقدام كنيد تا درصد موفقيتتان بيشتر شود. هجوم وسوسهآنچه همه سيگاريهايي كه ميخواهند ترك كنند از آن گله مندند، ناتواني در برابر وسوسه و ولع سيگار كشيدن دوباره است. وقتي سيگار كشيدن را كنار ميگذاريد، خيلي چيزها شمارا به ياد سيگار كشيدن مياندازد و وسوسه را بيدار ميكند، مثل زمانهايي كه سيگار ميكشيديد، كساني كه با آنها سيگار ميكشيديد، مكانها، فعاليتها و حتي بعضي خوراكي ها. پس وقتي سيگار را ترك ميكنيد وسوسه دوباره كشيدن آن نا خود آگاه پيش ميآيد، ولي مقابله با اين وسوسه مهارتهاي خاص خود را ميخواهد و دانشي كه اگر داشته باشيد، بهتر و موفق تر در برابر ولع سيگار كشيدن عمل ميكنيد.
دكتر محقق ميگويد: آنچه در مورد وسوسه يا ولع به مصرف بايد دانست اين است كه معمولا وسوسه همانند موجي ميآيد، شدت ميگيرد و سپس فروكش ميكند. وسوسه پديدهاي ماندگار نيست و چنانچه فرد بتواند اين حالت را به نحوي شناسايي كند، امكان غلبه بر آن را پيدا ميكند. وسوسه طي چند ساعت پس از ترك به حد اكثر خود رسيده و چنانچه سيگار كشيده نشود تا 2 هفته ادامه يافته و سپس كاهش مييابد و از ميان ميرود. بهتر است فرد در اين مدت از روشهاي كنترل وسوسه استفاده كند. با توجه به اينكه وسوسه معمولا 20 تا 30 دقيقه اوج ميگيرد و سپس فروكش ميكند، لذا در اين مدت فرد بايد خود را با رفتارهاي ديگري مشغول كند، مثل صحبت كردن با تلفن، خوردن آجيل، كشمش و... پياده روي، نوشيدن مايعات بدون كافئين، دوش گرفتن، ورزش كردن، پيادهروي در مكانهاي خوش آب و هوا، مطالعه، نوشتن، حل كردن جدول، گوش دادن به موسيقي يا انجام هر فعاليت لذت بخش سالم ديگر. ممكن است بعضي از اين فعاليتها براي شما وسوسه سيگار را بسته به عادتهاي قبلي تان افزايش دهد، مثلا فردي كه هميشه در حين نوشتن عادت به كشيدن سيگار دارد نبايد به اين فعاليت به عنوان مقابله با وسوسه بپردازد، اين موقعيتها كه به نوعي مستقيم يا غيرمستقيم با خاطرات مصرف سيگار مربوطند و براي فرد يادآور لذت يا خاطره سيگار هستند موقعيتهاي پر خطر ناميده ميشوند و موجب هجوم وسوسه ميشوند كه شخص در حال ترك بايد حتيالامكان از قرار گرفتن در اين موقعيتها خودداري كند. سلام زندگيپس از ترك سيگار شما معني زندگي را خواهيد فهميد و درمييابيد از چه نعمتهايي محروم بودهايد. پس از ترك سيگار به خود ميباليد كه چنين ارادهاي داشتهايد. حال براي اينكه بدانيد دقيقا پس از ترك سيگار چه اتفاقي ميافتد بايد گفت بلافاصله بعد از آخرين سيگار، مرحله سمزدايي آغاز ميشود. بعد از 20 دقيقه فشار كاهش مييابد و دست و پاها گرم ميشود. پس از 8 ساعت سطح منواكسيد كربن خون طبيعي ميشود. يك شبانه روز بعد احتمال سكته قلبي و تنگي نفس كاهش مييابد. 3 روز بعد هم روحيه تان بهتر شده است و هم ديگران از اينكه شما داريد موفق ميشويد، خوشحالند و شما نيز بوها و مزهها را بهتر تشخيص ميدهيد و پوستتان جوانتر و شادابتر شده است. يك هفته پس از آخرين سيگاري كه كشيديد رفتار و اعصابتان آرام تر شده و تحريكپذيري كاهش مييابد. 2 هفته بعد گردش خون و عملكرد ريه بهتر ميشود و شما از تنفس لذت بيشتري ميبريد. يك تا 9 ماه بعد سرفهها و خطر عفونتها كاهش يافته و عملكرد ريهها طبيعي ميشود. يك سال پس از ترك سيگار احتمال سكته قلبي در شما نصف افراد سيگاري ميشود. 5تا 15 سال بعد از ترك سيگار نيز اين احتمال مانند افراد غير سيگاري خواهد شد. 10 سال پس از ترك سيگار نيز احتمال بروز سرطان ريه نصف افراد سيگاري ميشود و احتمال بروز سرطانهاي ديگر كاهش مييابد.
در كل وقتي سيگار را كنار ميگذاريد اثرات مثبت آن را از همان لحظه تا آخر عمر خواهيد ديد. اگر اراده كنيد روزي خواهد رسيد كه از بوي دود سيگار فردي كه در خيابان از كنار شما رد ميشود بدتان ميآيد و فرزندتان را از افرادي كه سيگار ميكشند دور ميكنيد تا هواي تنفسش آلوده نباشد. زندگي دودي و خاكستريتان سفيد خواهد شد و عمر طولانيتري خواهيد داشت و لذتهاي زندگيتان آنقدر بزرگ ميشود كه سيگار ديگر در برابر آنها لذت نيست.

مضرات سیگار

مطالب مشابه :

استخدام بهزیستی

روانشناسی کودک

آگهي استخدام مركز درمانی در حوزه ترك اعتیاد (TC) در شهرستان ساوه

روانشناسي باليني چيست؟

مضرات سیگار

تست خودشناسي

معرفی چند کتاب مفید روان شناسی