دعا درمانی - انجمن تحقیقات طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران

       دعا درماني therapeutic prayer

    تحقیق و تالیف از : نسرین مقراضی
    جهت ارائه به انجمن طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران

الا بذكرالله تطمئن القلوب

 “همانا با ذكر خدا دلها آرام ميگيرند

    کلمات کلیدی : دعا – ذکر - درمان با دعا – معنویت – طب کل نگر

    مقدمه
    امروزه در سراسر جهان شاهد ظهور و توسعه بسياري از روش هاي درماني طب مکمل در يک ديد کل نگر و فراگیر نسبت به جسم ، ذهن ، روان و روح انسان هستيم.

معنی دعا: دعا یعنی صدا زدن و مدد خواستن در حل مشکلات خود از خداوند متعال. دعا کردن یکی از بهترین اعمالی است که هم خداوند کریم در قرآن و هم پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم ( علیه السلام) سفارش بسیار نموده اند.

آیات قرآن کریم در باره دعا کردن
    1 – در سوره اعراف آیات بسیاری در تاکید به دعا کردن و چگونه دعا کردن آمده است از جمله:
    برای خدا نامهای نیک است، پس او را به وسیله آنها بخوانید و دعا کنید . ... (آیۀ 180 ) ...
    خدا را از روی اخلاص بخوانید . (آیۀ 28) --
    خدای خودرا به تضرع و به صدای آهسته بخوانید. آیۀ 55
    خدای خود را با تضرع و نهانی و بی آنکه آواز بر کشی در دل خود صبح و شام یاد کن و از غافلان مباش (آیۀ 205) .
    این همه از آیات خداست که شاید خدا را یاد آرید ( آیۀ 26 )

    2 – در سوره غافر (آیۀ 60) چنین آمده: ... خدای شما فرمود، مرا بخوانید تا دعای شما را مستجاب کنم ...       ( ... اُدعُونی استجب لکُم ... )    3 – در سوره انعام ( آ یۀ 52 ) آمده : .. ای پیامبر نباید آنها را که هر صبح و شام خدا را می خوانند از پیش خود برانی .

    4 – در سوره فرقان (آیۀ 77) آمده : ای رسول من بگو اگر دعای شما نبود، خدا به شما چه توجهی داشت.
    قُل ما یعبوًا بکُم ربّی لو لاُ دُعآوُکُم ...


    سخنان ائمۀ معصومین ( علیه السلام ) درباره دعا

    رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: دعا حربه مومن است برای دفع دشمنان و عمود دین است، که به آن دین مومن بر پاست ونور آسمان و زمین است . ( 2 )
    و همچنین در جایی دیگر فرموده اند : کسی که به دعا توفیق یابد بدبختی ندارد و وقتی خدا توفیق خود را برای دعا فراهم نمود علامت آنست که درهای رحمت را بر روی او گشوده است . (وسائل الشیعه)

    ودر منبعی دیگراز قول ایشان آمده : ناتوان ترین مردم کسی است که از دعا کردن ناتوان باشد (مشکوة الانوار)

    همچنین می فرمایند: هر مسلمانی که دعا کند ودعا بخواند البته در غیر قطع رحم و گناه ، حتمأ یکی ازسه نعمت به او داده خواهد شد :
    خواسته اش را بزودی برآورد .
    ذخیره آخرتش قرار دهد .
    پیشامد ناگواری را از او دور کند .
    یاران گفتند اگر چنین است فراوان دعا کنیم.فرمودند: فراوان دعا کنید .

 در روایات اسلامی از دعا به عنوان سپر و سلاح یاد شـده است.

رسـول گـرامـی اسـلام میفرماید: دعا سلاح مومن است.

    حضرت علی(علیه السلام) میفرماید: « دعا سپر مومن اسـت».

    امام سجاد(علیهالسلام) عشق به معبود را آرام بخش دلها و شفابخش دردها میداند و می گوید: تـویـی مقصودم ... مناجات با تو فرح و آرامش خاطر من و دوای مرض و شفای قلب سوزانم است. (4)

    در حدیثی از قول امام سجاد علیه السلام چنین نقل شده : دعای مومن یکی از سه اثر را دارد :
    یا برای او پس انداز و ذخیره آخرت است .
    یا در دنیا برآورده می شود .
    یا بلایی را از وی رفع میکند .( 5)


    حضرت امام صادق( علیه السلام) فرمود: هر که را خوش آید و خواهان است که دعایش در حال سختی به اجابت رسد، باید در حال راحتی و آسایش بسیار دعا کند. ونیز آن حضرت فرمود: هر که از بلایی بترسد که به او رسد و پیش از رسیدن آن بلا درباره برطرف شدن آن دعا کند، خدای عزوجل هرگز آن بلا را به او ننمایاند. همچنین می فرماید: "بر تو باد به دعا کردن که داروی هر دردی است".(3)

رهنمود های امام راحل درباره دعا
    امام خمینی(ره) در رفع شبهه ای که در مورد دعا طرح شده بود فرمود: "هیچ منافاتی بین به کار بستن اسباب طبیعت و رفتن پیش اطبا و کارمندان این جریانِ محکم طبیعت، با توسل به خدای عالم و طبیعت نیست، زیرا که جریان طبیعت نیز از مظاهر قدرت حق تعالی است و خدا است که به هر دارویی خاصیتی داده است. مگر آثاری که در داروی داروخانه ها می بینیم، از خودِ آن ها است. این آثاری است که خدای قادر عالم به این داروها داده است".

    و میفرمودند:
    «این دعاها است که به تعبیر بـعـضـی از مـشـایخ ما قرآن صاعدند. میفرمودند که: قرآن, قرآن نـازل اسـت؛ آمـده اسـت به طرف پایین و دعا از پایین به بالا میرود, ایـن قـرآن صـاعد است... این ادعیه با یک زبان خاصی که در دعـاها هست, اینها این انسان را دستش را میگیرد و میبردش به بـالا, آن بـالایی که من و شما نمیتوانیم بفهمیم, اهلش هستند... این دعاهایی که در ماهها هست, در روزها هست, خصوصا در ماه رجب و شـعبان و ماه مبارک رمضان, اینها انسان را هم چو تقویت روحی میکـند و هم چو راه را برای انسان باز میکند و نورافکن است, بـرای ایـن کـه این بشر را از این ظلمتها بیرون بیاورد و وارد نور بکند که معجزه آسا است.»( 6)

نظر دانشمندان درباره آثاردعا
    اگر چه دعا درماني براي مسلمانان بسيار قابل لمستر است و در آموزههاي ديني آنان به توسل و توكل الهيبسیار تاكيد شده. اما محققان در غرب و شرق كه به دوري مردم جوامع به اصطلاح مدرن از دعا و معنويت واقفند ، به تازگي به تحقيق در اين باره علاقمند گشته و اقدام به معرفی انواع معنویت درمانی نموده اند .

    نتايج همه بررسى‏ها بر يك امر واحد اشاره مى‏كند و آن این است که : «ميزان‏ ابتلاء به بیماریها و مرگ در افراد با ايمان كمتر از سايرين است و لذا اين افراد سلامتى جسمى، روانى و اجتماعى و همچنين، طول عمر و رضايت بيشترى از زندگى دارند.»

    دکترویکتورفرانکل روانشناس آلمانی می گوید : این رنج و درد نیست که باعث ناراحتی و اندوه ما می شود بلکه فقدان معنا در زندگی باعث ناراحتی ماست . وی بنیانگذار جدیدترین مکتب روان شناسی، بنام معنا درمانی یا (لوگو تراپی= logo therapy ) است .(7) محققين به اين نتيجه رسيده‏اند كه اصول مشتركى در دستورات مذهبى اديان عمده جهان وجود دارد كه از سلامتى پيروان آن‏ها محافظت مى‏كند . این اصول مشترک ریشه در معنویت دارد . معنويت عبارت از اعتقاد به خداوند و يا قدرت برترو یا هدفی والا در زندگی است

    در طب معنوي تلاش ميشود از طرق مختلفي قدرت دفاع بيمار و اعتماد به نفس او را افزوده و به کنار آمدن او با مشکلات و بيماريهاي مزمن کمک نمايند. یکی از این روشها ، دعا میباشد که باعث آرامش و اطمینان ميگردد . (7)

    بايد دانست دعا درمانی يک روش جايگزين نيست بلکه مکمل ساير درمانهاست که اخیراً جزو اصلیترین تحقیقات علمی قرارگرفته است.
    از شاخصه‏های مهم سلامت روان، کیفیت صحیح ارتباط با چهار عامل محرک و حرکت آفرین است که ایجاد خلل ارتباط با این چهار عامل، حیات انسانی و سلامت روان او را به خطر می‏اندازد.
۱) ارتباط با خدا؛
۲) ارتباط انسان با دیگران؛
۳) ارتباط انسان با طبیعت؛
۴) ارتباط انسان با خویشتن خویش.

    --- تحقيقات نشان ميدهد دعا خواندن و ذكر گفتن فشار خون را پايين ميآورد، ضربان قلب را آرام ميكند و از بيماريهاي مرتبط با سامانه دفاعي بدن پيشگيري ميكند. بيماريهايي همچون ديابت، بسياري از بيماريهاي پوست و مو ، برخي از بيماريهاي كليوي و ريوي و برخي بيماريهاي عفوني به شدت تحت تاثير سامانه دفاعي بدن هستند كه دعا درماني از تعداد موارد و شدت اين نوع بيماريها در بدن ما ميكاهد. دعا حتي ميتواند در جراحيها، به بهبودي زودتر بيماران و كاهش مقدار آنتي بيوتيك مورد نياز پس از عمل منجر شود.

    ---دکتر هوبرت بنسون نیز در کنفرانس ارزشهاي درماني دعا ،اعلام کرد : دعا خواندن مغز را بکار مياندازد، عوارض ايدز را کاهش ميدهد ، از فشار خون ميکاهد ، نازايي را درمان ميکند. ....تکرار دعاها باعث کاهش ميزان تنفس و فعاليت موجي مغز ميشود و گاهي چنان قدرت درماني دارد که نياز به عمل جراحي يا درمان پر هزينه دارويي را از بين مي برد.

    در یک مطالعه بدون اینکه بیماران و کادر درمانی درباره مداخله و نحوه آن اطلاعی داشته باشند ، تاثیر دعا بر بارورسازی درون رحمی (IVF) را بررسی کردند. جالب اینکه بیماران در بیمارستانی در شهر سئول کشورکره بستری بودند ولی از عده ای در امریکا ،کانادا و استرالیا خواسته شده بود برای یک گروه از آنها دعا کنند. نتیجۀ ((میزان حاملگی دو برابر و جایگزینی تخمک به میزان دو برابر ))حیرت انگیز و از نظر آماری کاملا معنی دار بود .
    تعدادی از مطالعات در دانشگاه دوک نشان دادکه ترکیب مشارکت فعال در یک جامعه مذهبی و دعای مکرر اثرات فوق العاده ای روی فشار خون دارد. در دانشگاه کالیفرنیا 393 بیمار قلبی را به دو دسته تقسیم کردند که یک گروه را عده ای دیگر دعا می کردند و نتیجه گرفتند که گروه مورد دعا مرگ و میر کمتر و نیاز به مداخلات پزشکی کمتر داشتند .(12)

    ---   دكتر دتلولينك استاد روان شناسي عصبي در دانشگاه بن آلمان و متخصص اختلالات و بي نظمي درخواب معتقد است كه به وسيله دعا و نيايش قبل از خواب افراد مبتلا به كابوسهاي مستمر شبانه ميتوانند كنترل خواب خود را دردست گرفته و كابوس تلخ خود را به روياي شيرين مبدل كنند. به گفته دكتر لينك خواندن منظم دعا قبل از خواب ميتواند از طريق زدودن افكار پليد و ناپاك از ذهن به رهايي افرادي كه از كابوسهاي وحشتناك رنج ميبرند، كمك بزرگي بكند. به گفته اين دانشمند آلماني، شماري از بيماران مستاصل وي با استفاده از اين روش دعا درماني موفق شدهاند تا سلامتي نسبي و خواب راحت خود را مجددا بازيابند.

       --- يک دانشمند ژاپني، به نام دکتر ( ماسارو ایموتو ) تحقیقات گسترده ای بر روی آب ، به وسيله فيزيک کوانتومي انجام داده ، و تاثیرات خارقالعادهي نيروي فکر و انديشه، الفاظ و کلمات، احساسات، دعا، و انواع صداها را بررسی کرده است . طبق اين کشفيات، نه تنها ما ميتوانيم بسیاری از مشکلاتمان را از طريق اين نيروها، به خصوص نيروهاي معنوي و الهي، برطرف کنيم؛ بلکه ميتوانيم بر ديگران و محيط پيرامونمان اثر گذاشته و زندگيمان را بهتر و شيرينتر کنيم. (8)
    در ایران هم خانمی بنام حمیده بی طرف با اسماء الهی این آزمایش را انجام میدهد و در جشنواره خوارزمی موفق به کسب رتبه میشود .

    دکتر ایموتو پروژه مشابهی را در دست دارد وی میگوید : این پروژه در اسلام "99 نام خدا" نامیده می شود. ما امیدواریم كه یك كتاب تصویری از كریستال ها چاپ كنیم . 99 تا از از این كریستال ها وجود دارند و ما 2 سال از وقتمان را صرف جمع كردن آنها كردیم ، ما به طور رسمی از "ماسایا" درخواست كردیم كه این طرح ها را دوباره تصحیح كند و ما امیدواریم كه این كار تا آخر سال به اتمام برسد. با این امر من اولین كار خود در دنیای اسلام را به انجام خواهم رساند. فكر كنم نیاز دارم خودم را از لحاظ جسمی سالم نگه دارم تا بتوانم این كار را به اتمام برسانم.
    (14)

    درآزمایشهای ایموتو آب داخل لیوان را در معرض کلمات، تصاویر و موزیکهای مختلف قرار میدهند، سپس آب را منجمد کرده و زیباییشناسی کریستالهای بدست آمده را با عکاسی میکروسکوپیک بررسی میکنند.
    منتقدان کارهای ایموتو را به دلایل مختلفی مورد نقد قرار دادهاند. نبود کنترلهای آزمایشی کافی، اینکه ایموتو جزئیات نتایج خود را به اندازهٔ کافی در اختیار جوامع علمی قرار نمیدهد، و همچنین آزمایشها بگونهای انجام میشوند که که احتمال خطای انسانی را بالا میبرند. خطای انسانی که میتواند نتایج او را تحت تاثیر قرار دهند

    ---    الكسيس كارل ، فيزيولوژيست مشهور در اين باره ميگويد: «دعا و نماز قويترين نيرويي است كه انسانها ميتوانند ايجاد كنند؛ نيرويي است كه چون قوة جاذبة زمين، وجود حقيقي دارد. از راه دعا، بشر ميكوشد نيروي محدود خود را با متوسّل شدن به منبع نامحدودي چون خدا افزايش دهد. هنگام دعا، خود را به قوّة محركة پايان ناپذيري كه تمام كائنات را به هم پيوسته است، متصل ميکند و از او قدرت ميگیرد. آثار دعا و نيايش در فعاليتهاي مغزي انسان يك نوع شكفتگي و انبساط باطني و گاه قهرماني و دلاوري را تحريك ميكند . » (9)

    در هنگام دعا، آگاهي جمعي ( دعای دسته جمعی ) مي تواند نيروي شفابخش عظيمي را ايجاد نمايد.
    -- دکتر پیر سال" Pearsall " فيزيک دان انگليسي، دعا و نيايش گروهي را به اشعه ليزر تشبيه مي کند که نيروي آن وابسته به هم زماني و حالت تجمعي امواج آن است.

    بر اساس مطالعات دکتر "والتر وستون "، برآيند ميدان هاي انرژي که به طور همزمان توليد مي شوند، نسبت به تک تک اين ميدان ها، به صورت تصاعدي افزايش مي يابد. براي مثال نيرويي که با دعا کردن هم زمان دو نفر به وجود مي آيد چهار برابر(2×2) نيروي تک تک آن ها است، در صورتي که اگر ده نفر با هم دعا کنند، قدرت آن صد برابر(10×10) بيشتر از زماني مي شود که هر کدام به تنهايي دعا مي کنند.

    دیـل کـارنگی میگوید: «دعا کردن سه احتیاج اصلی روان شناسی را کـه هـمـه کـس در آن سهیم است, برآورده میکند:
    الـف) در مـوقع دعا کردن چیزهایی را که باعث زحمت و ناراحتی مـا شده است بر زبان جاری میسازیم؛ دعا کردن همان عمل یادداشت کردن روی کاغذ را انجام میدهد.
    ب) هـنـگام دعا کردن این احساس به ما دست میدهد که یک شریک غم پـیدا کردهایم و تنها نیستیم. تمام پزشکان روان شناس تایید میکـنـند که وقتی ما گرفتار هیجان و غمهای فشرده در سینه و تالم روحـی هـستیم , برای معالجه لازم است مشکلات و گرفتاریهای خود را بـرای کسی بگوییم و به اصطلاح درد دل خود را خالی کنیم. وقتی که مـا نمیتوانیم به هیچ کس دیگر بگوییم, همیشه میتوانیم خداوند را محرم اسرار خود قرار دهیم.
    ج) دعا کردن انسان را وادار به کار میکند».(11)

    چند نمونه از تحقیقات تجربی انجام شده در ایران
    تحقیقات تجربی انجام شده در ایران حاکی از آن است که میان باورهاو رفتار های مذهبی همچون نماز ، دعا، زیارت و توکل با افسردگی رابطه ای منفی وجود دارد . برای درمان اسکیزوفرنی حاد ، حملات مانیک ، موارد قصد خودکشی ،واکنش به مرگ ،جامعه ستیزی و الکلیسم ،درمان از راه دعا ونیایش بسیار موثر است .

    --- در پروژه ای بنام طرح ملی قلب سالم ، تاثیر روشهای کنترل استرس بر وقوع حوادث قلبی – عروقی بررسی شد.این تحقیق بر روی 12600 نفر از زنان و مردان ساکن شهرستانهای اصفهان – نجف آباد و اراک به تفکیک شهر و روستا با استفاده از مصاحبه انجام شد ، حدود48/9 درصد زنان و 51/1 درصد مردان روستایی جهت مقابله با شرائط استرس زا از روش استمداد و کمک از خدا و ائمه اطهار و توسل به آنان استفاده کرده اند ، که این مقادیر برای زنان شهری/51/9 درصد و مردان شهری 48/1 درصد بوده که نشان میدهد موارد استفاده از این روش برای زنان و مردان چه در شهر و چه در روستا یکسان است . (*)

    --- نتیجه یک تحقیق نیمه تجربی در بیمارستان دکتر شریعتی تهران در سال 1382 ، نشان داد که دو روش آرامسازی و تکرار اذکار مستحبی بر کاهش میزان اضطراب مؤثرند و میتوان از هر دو روش جهت کاهش اضطراب بیماران در روز قبل از عمل جراحی استفاده کرد .(**)

    --- در مطالعه ای که به بررسی تاثیر دعا و نیایش بر کنترل حملات صرع(اپی لپسی ) در بیماران صرعی دشت آزادگان طی سالهای1387- 1388 پرداخته است نتیجه میگیرند که آموزش دعا و نیایش در کنترل حملات صرع در بیماران نقش زیادی دارد و میتواند کیفیت زندگی وسطح سلامت روان آنها را بالا ببرد . واین امر پیامدهای مثبت فردی ، اجتماعی ، خانوادگی و اقتصادی را برای آنها بدنبال دارد .(***)(13)

    *- دکتر افشان اخوان – زهرا دانا سیادت و... - توسل به ائمۀ اطهار و خداوند جهت کنترل شرائط تنش زا – مقاله ارائه شده به دومین کنگره طب مکمل – اصفهان- 1389 .         *- فاطمه تقلیلی – دکتر علیرضا نیکبخت نصرآبادی و... - مقایسه دو روش آرامسازی بنسون و تکرار اذکار مستحبی بر اضطراب بیماران قبل از عمل جراحی شکم – دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل - مقاله ارائه شده به دومین کنگره طب مکمل – اصفهان- 1389.     **- سوری حیدری - بررسی تاثیر دعا و نیایش بر کنترل حملات صرع(اپی لپسی) در بیماران صرعی شهرستان دشت آزادگان طی سالهای1387- 1388- دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز- مقاله ارائه شده به دومین کنگره طب مکمل – اصفهان- 1389
    نتیجه
    دعا بر قراري ارتباطی از سر آگاهی و عشق به کمال مطلق وخدای یگانه است ، هر چند ممکن است اين کمال مطلق نامهاي مختلفي داشته باشد. دعا گفت و گویی دو طرفه میان خداوند و بنده اوست . دعا اعلام یک نیاز به موجودی بینیاز، قدرتمند و بخشنده است. دعا درماني، از ماقبل تاريخ سابقه داشته و نوعي شفابخشی باستانى است كه با متوجه كردن ذهن و قلب به سوى ذات پروردگار انجام مى‏شود. بايد دانست دعا درمانی يک روش جايگزين نيست بلکه مکمل ساير درمانهاست که اخیراً جزو اصلیترین تحقیقات علمی قرارگرفته است.

    فهرست منابع :        1 – ابن بسطام – دکتر حسین صابری - طب الائمه – ناشر پگاهان – 1387    2- بحار الانوار- جلد93 - ص 288     3. اصول کافی- ج 3- ص 470.    4 – احمدی- ذکرالله - پژوهشی درصحیفه سجادیه – انتشارات ناصر - 1386    5 – فاضل – سید حسن - راهنمای درمان با قرآن – انتشارات آیینه دانش - 13886. امام خمینی- کشف الاسرار- ص 51.    7- دکتر فرانکل - ویکتور– انسان در جستجوی معنی – دکتر نهضت صالحیان و مهین میلانی انتشارات درسا - 1384    8 –دکتر ایموتو – ماسارو - نیروی حقیقی آب - نفیسه معتکف – انتشارات درسا - 1385    9- واسوانی – جی پی – با خالق هستی – فریبا مقدم - انتشارات حمیدا – 1380    10-کارل- الـكسيس- نيايش- ترجمه محمدتقى شريعتى- (قم, انتشارات تشيع, سال 1355 )-ص62    11 –کارنگی - دیل– آیین زندگی – ص 193     -12- دکتر ناصری – محسن – دستنامه آموزش مقدماتی طب سنتی ایران –دفتر نشر و توسعه -1384    13 – مقالات دومین همایش کشوری مراقبت و درمان بیماران با طب مکمل و جایگزین – اصفهان - 1389    http://www.masaru-emoto.net/     http://www.avesinaaa.mihanblog.com/post/404    http://darjostejoyemaana.blogfa.com/post-220.asp    http://www.bmsu.ac.ir       http://www.persianforum.net دکتر ماسارو ایموتوویکتور امیل فرانکلغذای مادرغذای بیرون- رستورانبیا انجام بدهیمانجام بدهموسیقی موزارتموسیقی هوی متالعشق و قدردانیفرشتهangel,1,2شیطانdevilپدرمادرBeautifulزیبازشت -کثیفdirtyبالا-تشکر به زبان کره ای -انگلیسی-راست پایین پایین چپ -ژاپنی-

دعا درمانی - انجمن تحقیقات طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران

مطالب مشابه :

برگزاری کلاسهای طب سنتی ایرانی – اسلامی در اصفهان

کلاس طب سنتی با رویکرد زنان و مامایی.

چهارمین گردهمایی دبیران و سرپرستان و اعضای شورای سیاستگذاری کمیته های تحقیقات دانشجویی

آدرس نحوه تماس با بعضی مراکز و مطب های اطبا طب سنتی

نقدی بر سید محمد موسوی و پیک شفا!!!

باورهای سنتی بخشی از زندگی مردم است

دعا درمانی - انجمن تحقیقات طب سنتی دانشگاه علوم پزشکی تهران

همایش پیشگیری و درمان بیماران با طب مکمل

همايش کشوری مراقبت و درمان بيماران با طب مکمل و جايگزين، اصفهان 1389