خلاصه درس پاسخ فعالیت .3

خلاصه درس اول

سابقه تشکیل خانواده بسیار بیشتر از گروه های دیگر است.گرو ه های دیگر چه بسا پس از مدتی از هم بپاشند و از بین روند اما زن و مردی که با هم ازدواج میکنند اغلب تا پایان عمر با هم خواهند بود.رابطه افراد در خانواده عمییق تر و گسستن آن دشوار تر است.

همراه با افزایش تعداد افراد خانواده دو نقش پدری و مادری نیز در خانواده مطرح میشود.

خلاصه درس دوم

خانواده و نظام اجتماعی کل

2 ـ تولید نسل : یک جامعه بدون داشتن نظامی برای جایگزینی اعضای آن جامعه از نسلی به نسل دیگر قادر به ادامه ی حیات نیست . خانواده امکانی را فراهم می سازد که از طریق آن این جایگزینی تحقق یابد و تولید نسل ادامه پیدا کند .

3 ـ جامعه پذیری (اجتماعی کردن) فرزندان : افراد نمی توانند مفید باشند ، مگر این که جامعه پذیر شوند و خانواده نخستین زمینه ی جامعه پذیری است که کار خود را از لحظه ی تولد فرد شروع می کند . امروزه با وجود اینکه مدرسه ، دانشگاه ، مسجد و ... در جامعه پذیر کردن افراد نقش دارند ، هنوز هم خانواده ، نخستین و مهم ترین عامل جامعه پذیری است .

4 ـ مراقبت و نگهداری از کودکان و ناتوانان و سالمندان : افراد به غذا ، پناهگاه و مراقبت احتیاج دارند و در محیط خانواده این احتیاجات تأمین می شود . به ویژه اعضای فعال و توانای خانواده از سایر اعضا که به دلیل خردسالی ، پیری یا ناتوانی قادر به مراقبت از خود نیستند ، مراقبت و نگهداری می کنند .

5 ـ آثار و نتایج نامناسب خانواده :

الف ـ رشد سریع جمعیت

ب ـ شخصیت متکی به غیر

6 ـ شخصیت متکی به غیر : مراقبت و نگه داری فرزندان و اجتماعی کردن آن ها از تأثیرات مطلوب خانواده است اما گاه به دلیل توجه بیش از حد پدر و مادر ، فرزند به فردی متکی به غیر تبدیل می شود .

7 ـ رشد سریع جمعیت : تولید نسل از آثار مهم وجود خانواده در نظام اجتماعی کل است در صورتی که این تولید نسل از حد معینی بگذرد آثار مطلوبی خواهد داشت که بعنوان مشکل رشد جمعیت در می آید .

8 ـ آثار نامطلوب رشد سریع جمعیت :

الف ـ کاهش رشد اقتصادی

ب ـ کاهش امکانات آموزشی

ج ـ کاهش سطح اشتغال (افزایش بیکاری)

د ـ کاهش امکانات بهداشتی

هـ ـ کمبود مسکن

و ـ کاهش سطح رفاه

ز ـ کمبود امکانات تفریحی

خانواده و فرد

2 ـ تکوین شخصیت فرد : خانواده بر شکل گیری شخصیت فرد بعنوان عضوی از اجتماع ، موجودی متفکر و دارای اراده و شناخت تأثیر زیادی دارد زیرا با رشد جسمانی کودک ، روان او نیز در ارتباط با محیط و انسان های دیگر شکل می گیرد و رشد می یابد . خانواده نخستین محیط اجتماعی است که فرد در آن قرار می گیرد و والدین و اطرافیان کودک نیز نخستین انسان هایی هستند که با وی ارتباط برقرار می کنند ، نوع رفتار آن ها در اعمال ، اندیشه و احساسات و به طور کلی شخصیت فرد تأثیرات عمده ای دارد و آنچه که به عنوان وجدان در فرد شکل می گیرد و از درون ، رفتار او را کنترل می کند ، عمدتاً حاصل عمل و گفتار والدین و اعضای خانواده در کودکی است . بنابراین ، فرد نه تنها از نظر جسمی مدیون خانواده است بلکه مهم تر از آن از نظر روانی و شخصیت نیز تحت تأثیر قرار دارد .

3 ـ خانواده و نقش ارشادی و حمایتی : نقش خانواده در دوران کودکی و خردسالی فرد خلاصه نمی شود بلکه خانواده در دوره ای از فرد به مدرسه می رود ، در دورة جوانی ، ازدواج و حتی بعد از تشکیل خانواده نقش و تأثیر پررنگی دارد ، اما در هر دوره ای به گونه ای متفاوت با گونه های دیگر ظاهر می شود .

4 ـ خانواده و حمایت عاطفی : خانواده جایی است که نیازهای عاطفی انسان از قبیل محبت ، عشق ، صمیمیت ، آرامش روانی و ... در آن تأمین می شود .

5 ـ خانواده و تحقق شخصیت مستقل : وقتی که افراد تشکیل خانواده می دهند در حقیقت در پی تحقق شخصیت مستقل خویش هستند ـ مرد با کار در بیرون از منزل ـ زن با کار در منزل یا بیرون از آن ـ هر دو با تلاش برای تربیت فرزند . شخصیت مستقل خویش را محقق می کنند و زندگی اجتماعی فرزند خویش را رقم می زنند .

6 ـ دلیل پایداری و بقای نظام خانواده در طول تاریخ :

الف) نقش مهم و غیرقابل انکار خانواده در زندگی فرد

ب) نقش گسترده و تعیین کننده ی خانواده در نظام اجتماعی کل ، به گونه ای که حذف آن ، نظام اجتماعی را با هزینه های سرسام آوری رو به رو خواهد کرد.

نتیجه گیری : نقش خانواده در زندگی اجتماعی بسیار ضروری است . حتی در شرایط کنونی که نقش کم رنگ تری دارد اما قابل حذف نیست .

بنابراین : خانواده به منزلة یک خرده نظام ضروری است که هم سلامت فرد و هم حیات جامعه را تأمین می کند .

درس چهارم : آسیب های نظام خانواده (1)

خانواده همانطور که در درس قبل گفته شد محلی است برای آرامش روحی افراد که نیازهای عاطفی و بسیاری نیازهای دیگر اعضایش را تأمین می کند . اما گاهی نه تنها دیگر محلی برای آرامش نیست بلکه تبدل به محلی می شود که جدال و دعوا از ارکان اصلی آن است و خانواده به جای آثار مطلوب بر فرد ، آثار مخرب خواهد داشت .

2 ـ ناسازگاری زن و شوهر در خانواده : از دلایلی که برای اختلافات زناشویی از زبان زن و شوهرها برشمرده می شود از قبیل : ندادن نفقه ، عدم توجه به خواسته های همسر ، طرز رفتار ، نوع لباس پوشیدن و ... می تواند به این نتیجه رسید که در تمام این دلایل ، یک وجه مشترک وجود دارد و آن عبارت است از :

«برآورده نشدن انتظارات دو طرف»

یادآوری : نظام اجتماعی افراد خود را از راه درونی کردن ارزش ها و با استفاده از اجبار اجتماعی و کنترل اجتماعی ، اجتماعی می کند . افراد در جریان اجتماعی شدن ، الگوهای عمل مربوط به نقش های خود را یاد می گیرند و تلاش می کنند تا آن هارا محقق سازند .

3 ـ چرا زن و شوهرها انتظارات یکدیگر را برآورده نمی کنند ؟

1 ـ جامعه پذیری ناقص

2 ـ جامعه پذیری متفاوت

3 ـ تغییرات سریع نظام اجتماعی

4 ـ جامعه پذیری ناقص : جریان اجتماعی شدن به طور کامل تحقق نیابد و افراد از حقوق و وظایف نقش های خود درک کاملی نداشته باشند یا برای انجام آن ها آمادگی لازم را پیدا نکرده باشند در برآوردن انتظارات یکدیگر دچار مشکل می شوند و به این ترتیب ناسازگاری پیش خواهد آمد .

5 ـ جامعه پذیری متفاوت : در صورتی که افراد به گونه های مختلف اجتماعی شوند ، در زندگی انتظارات متفاوتی از یکدیگر خواهند داشت و این تفاوت انتظارات موجب اختلاف آن ها خواهد شد .

6 ـ چرا افراد به گونه های مختلف اجتماعی می شوند ؟ (عوامل عمده در تنوع جریان های اجتماعی شدن)

1 ـ وجود محیط های اجتماعی مختلف (مانند شهر و روستا و ...) یا گروه های اجتماعی گوناگون (مانند اقوام و اقلیت ها) با فرهنگ ها ، ارزش ها و الگوهای عمل متفاوت . نتیجه ازدواج میان چنین افرادی ، وجود خانواده های ناسازگار خواهد بود .

2 ـ راه های مختلف اجتماعی شدن افراد (مانند خانواده ، مدرسه ، رادیو و تلویزیون ، کتاب ها و مجلات ، مجالس گوناگون و ...) که آن ها را در معرض ارزش های اجتماعی مختلف قرار می دهد . در جامعه ای که افراد آن از راه های مختلف اجتماعی شوند ، ازدواج ها ناموفق و طلاق امری شایع خواهد بود .

7 ـ برای یک نظام اجتماعی که در معرض تغییرات سریع است و در هر دوره امور متفاوتی را ارزش تلقی می کند ، تزلزل بنیان خانواده نتیجه ای طبیعی خواهد بود بنابراین تحولات اجتماعی موجب پیدایش ارزش های اجتماعی مختلف می شود . تغییر ارزش ها در درون خانواده ، ناسازگاری بین مرد و زن را تشدید می کند . مثلاً در کشور خودمان در اوایل انقلاب و دوره جنگ ازدواج ها بسیار ساده برگزار می شد و زوجین زندگی را بسیار ساده و مبتنی بر توصیه های دینی شروع می کردند اما در زمان حاضر ازدواج ها بسیار تجملی و زندگی ها پر از زرق و برق و چشم و هم چشمی شده است و تجملات نشانه کلاس و ارزش محسوب می گردد و همین تغییر سریع ارزش ها طی کمتر از 20 سال خود احتمال ناسازگاری زوجین را بالا برده است .

درس پنجم : آسیب های نظام خانواده (2)

2 ـ ناسازگاری فرزندان و والدین : ریشه ناسازگاری فرزندان و والدین در تفاوت انتظاراتاست . اما با توجه به اینکه ارزش های خانواده در جریان زندگی خانوادگی برای کودک درونی می شوند پس علت چه می تواند باشد ؟

3 ـ علت تفاوت انتظارات فرزندان و والدین :

الف ـ تغییر نقش کودکی به نوجوانی

ب ـ گونه های مختلف اجتماعی شدن (تفاوت در ارزش ها)

4 ـ تغییر نقش کودکی به نوجوانی : هر نقشی هنجار خاص خود را دارد . یعنی فرد وقتی در نقش کودک قرار می گیرد ، الگوهای عملی دارد که آن ها را رعایت می کند و والدین نیز آن الگوهای عمل را در نظر می گیرند . اما وقتی کودک در نقش نوجوان قرار می گیرد ، در حقیقت وارد دوره ای شده است که خصوصیات متفاوت با دوران کودکی دارد و مهم ترین آن ها نیز تلاشی است که فرد برای استقلال خود می کند یعنی او می خواهد از وابستگی به بزرگترها و تبعیت از والدین رها شود و روی پای خود بایستد . او نمی خواهد دیگر در اندیشه و عمل و احساس دنبال رو بزرگترها باشد و یکی دیگر از خصیصه های دوران نوجوانی گرایش شدید به عضویت در گروه است که کمک می کند تا فرد بیشتر به خود متکی شود . زمانی که والدین و فرزندان خصوصیات این نقش جدید و به دنبال آن هنجارهای مربوط به آن را جدی نمی گیرند و به آن ها توجه نمی کنند ، در انتظارات طرفین تفاوت ایجاد می شود که منشأ اختلافات و نارضایتی هاست .

5 ـ گونه های مختلف اجتماعی شدن : یکی از دلایل دیگر تفاوت انتظارات ، تفاوت در ارزش هاست که نتیجه ی اجتماعی شدن متفاوت آن هاست مثال :

ـ بعضی از والدین معتقدند دختر باید ازدواج کند ، اما فرزند آن ها اعتقاد دارد که باید پس از اتمام تحصیلات و بدست آوردن موقعیت مناسب ، ازدواج کرد .

ـ بعضی از والدین معتقدند فرزندان باید در انتخاب دوستان خود دقت کافی داشته باشند ، اما فرزندان آن ها به چنین حساسیت هایی اعتقاد ندارند .

نتیجه گیری :

1) علت ناسازگاری فرزندان و والدین : تفاوت انتظارات

2) دلایل تفاوت انتظارات

الف ـ عدم توجه والدین و فرزندان به خصوصیات و الگوهای عمل مربوط به نقش جدید .

ب ـ تفاوت در ارزش ها

پاسخ فعالیت ها

فعالیت 1-3- با توجه به ملاک های ذکر شده درباره ی تفاوت های گروه خانواده با گروه های ورزشی /مذهبی

/ سیاسی و هنری که ممکن است شما عضو آن باشید درکلاس گفت وگو کنید.

من عضو یک گروه ورزشی هستم بین این گروه و گروه خانواده تفاوت هایی وجود دارد:
1 - میزان دوام و پایداری خانواده بیش تراز گروه ورزشی است.
2 - روابط بین اعضای خانواده صمیمی تراز روابط بین اعضای گروه ورزشی است.
3 - ارزش اساسی گروه خانواده احترام محبت و تربیت صحیح است اما ارزش اساسی گروه ورزشی((پیروزی)) است.
4- تعداد اعضای یک گروه ورزشی معمولا بیش تر از تعداد اعضای گروه خانواده است.

۵-نظم گروهی در خانواده محکم تر از دیگر گروها است.

۶- عضویت در خانواده غیر ارادی ولی در دیگر گروهها ارادی است.

این موارد در مورد تمام گروه های دیگر سیاسی وهنری صادق است.

فعالیت 2-3-

برای هر یک از نقش های زن و شوهری پنج الگوی عمل بنویسید.

برای انجام این کارمیتوانید کارهایی که افراد خانواده به عنوان زن یا شوهر انجام می دهند فهرست کنید

سپس مشخص نمایید افراد برای انجام دادن کدام یک از این کارها اجبار دارند

یعنی اگرآن اعمال را انجام ندهد با بی مهری اعضای خانواده یا دیگران روبه رو می شوند ا

قوام و آشنایان آن هارا سرزنش می کنند یا قانون و حکومت آنها را مورد باز خواست قرار می دهند.

میزان اجبار و الزام الگوهای عمل نقش شوهر:

۱- نفقه دادن

-اگر شوهری از این کار خودداری کند مورد باز خواست قانونی قرار می گیرد.

۲-اگر شوهر نسبت به همسر بی توجه باشد با سرزنش بزرگان فامیل روبه رو خواهد شد.

۳-ابراز محبت نسبت به همسر

درصورت ابراز محبت نکردن مورد بی مهری همسرش قرار می گیرد

۴- تشکر از زحمات همسر

در صورت تشکر نکردن از همسر به شوهر بی مهری نشان می دهد.

۵-اگر شوهری در حضور دیگران به همسرش توهین کند دیگران او را سرزنش می کنند

.
۶-رعایت احترام همسر در مقابل دیگران

الگوهای عمل نقش زن :
۱-آشپزی کردن ۲-نظافت منزل
۳-احترام به شوهر
۴-بیرون نرفتن از منزل بدون اجازه ی شوهر

میزان اجبار و الزام :
۱- از نظر قانونی برای این کار ها اجبار ی نیست ولی از لحاظ اجتماعی وعرفی اجبارو الزام دارد.
۲- از نظر قانونی برای این کار ها اجبار ی نیست ولی از لحاظ اجتماعی وعرفی و اجبارو الزام دارد

۳-ازاجبار شرعی و عرفی زیادی بر خوردار است.
۴-اجبار اجتماعی و قانونی زیادی دارد.

فعالیت 3-3-

برای هر یک هز نقش های زیر پنج الگوی عمل بنویسید؟
1- نقش پدری:1) تامین لوازم زندگی فرزند در حد عرف.
2) انتخاب نام نیکو برای فرزند.
3) ابراز محبت نسبت به فرزند.
4) یاد دادن آداب دینی و اجتماعی.
5) کمک به فرزند در تشکیل زندگی جدید.

2- نقش مادری:1) نگهداری از فرزند
2) ابراز محبت و علاقه نسبت به فرزند
3) همکاری با پدر در انجام نقش های پدری(مانند یاد دادن آداب دینی و اجتماعی)
4) کمک به فرزند برای رعایت بهداشت و پاکیزگی
5) شیر دادن

3- نقش فرزندی:1) سلام کردن به والدین
2) عمل به دستورات آنها
3) همکاری در امور منزل
4) باصدای بلند با آنها صحبت نکردن
5)تحمل سختی ها و مشکلات خانواده

فعالیت 4-3-

اگر در یک لحظه همه ی افراد جامعه از زندگی در قالب نظام خانواده سر باز زنند

و نقش های زن و شوهری و پدر و مادری خویش رارها کنند چه وضعی پیش خواهد آمد؟
الف)اگر افراد نقش پدر و مادری خویش را رها کنند:
1) زندگی مادی کودکان (غذا و پناهگاه و امنیت) تامین نمی شود.
2) هم چنین کودکان در خیابان ها و کوچه ها رها شده وبه طور صحیح تربیت نمی شوند و قادر

به بر عهده گرفتن نقش های اجتماعی نخواهند بود.
3) بقای نظام اجتماعی به خطر می افتد.ب) اگر افراد نقش زن و شوهری خویش را رها کنند:
1)افراد جدیدی که بتوانند جایگزین نسل بزرگسالان شوند به دنیا نخواهند آمد و

در نتیجه نسل بشر از بین خواهد رفت.
2) روابط میان دو جنس (زن و مرد) شکل حیوانی به خود خواهد گرفت.
3) آرامش عاطفی از بین خواهد رفت و در این حالت از جامعه ی انسانی خبری نخواهد بود

و افراد تابع غرایز سر کش خواهند بود

فعالیت 5-3-

گفت وکو کنید چگونه رشد سریع جمعیت می تواند بر آموزش و تعداد بی سوادان و وضع مسکن

و مهاجرت و اشتغال و امکانات تفریحی و رفاهی و بهداشتی اثر منفی داشته باشد.
در جامعه ای که رشد جمعیت از رشد امکانات آموزشی و تفریحی و بهداشتی و فرست های شغلی

و ساخت مسکن سریع تر و بیش تر باشد جامعه نمی تواند پاسخگوی تمامی نیازهای افرادباشد

و کمبود هایی در تمام زمینه های فوق به وجود خواهد آمد.اگر رشد جمعیت در یک منطقه (شهر یا روستا)

از امکانات موجود بیشتر باشد و افراد احساس کنند که نمی توانند در این منطقه نیاز های خود را تامین کنند

به منطقه جغرافیایی دیگری مهاجرت خواهند کرد.

فعالیت 6-3-

چهار توانایی خود را در سه مرحله ی آغاز تولد و کودکی و زمان حاضر در زمینه های گوناگون

مانند اندیشیدن ود رک امور- شناخت خوب و بد -داشتن احساسات خاص -انجام کار ها و... مورد

بررسی قرار دهید.

	آغاز تولد	کودکی	زمان حاضر
اندیشیدن	چیزی نمی دانستم.	تفکر ساده	توانایی تفکر امور انتزاعی را دارم.
درک امور	چیزی نمی دانستم.	امور عینی را می توانستم درک کنم.	امور ذهنی و غیر مادی را می توانم درک کنم
شناخت خوب و بد	هیچ شناختی از خوب وبد نداشتم	دیگران برای من مشخص می کردندچه چیزی خوب و چه چیزی بد است	خودم توانایی قضاوت درباره ی خوبی یا بدی امور را دارم.
داشتن احساسات خاص	هیچ احساسی	دلبستگی به دیگران	احساسات مختلفی که هر انسانی ممکن است داشته باشد
انجام کار ها	نمی توانستم به جز دست و پا زدن یا گریه کردن کار دیگری انجام دهم	برخی کارهای ساده را می توانستم انجام دهم	توانایی انجام کارهای گوناگونرا پیدا کرده ام

این توانایی ها را از کجا و چگونه کسب کرده اید؟

از طریق رفتار والدین و کار های گروهی و مدرسه و ارتباط جمعی. خواندن کتاب های گوناگون
.

. فعالیت 7-3الف) فکرمی کنیداگرخانواده نباشد ،شما درادامه تحصیل با چه مشکلاتی روبه رومی شوید؟

به چهارمورد از نقش های ارشادی وحمایتی خانواده خود دراین زمینه اشاره دارد.

جواب)1- مشکلات مالی. 2- مشکلات تربیتی. 3- مشکل رفتن به مدرسه. 4- مشکل پیداکردن مدرسه ای خوب.

1-راهنمایی درنحوه درس خواندن. 2- رفع اشکالات درسی. 3- رسیدگی به درس خواندن. 4- بررسی نمرات

ب) زندگی یک زوج جوان از خویشاوندان یا آشنایان خودرا درنظربگیرید.

چهارمورد از نقش های ارشادی وحمایتی خانواده های آن ها رابنویسید.

1- کمک مالی دراوایل زندگی. 2- ایجادشغل. 3- فراهم کردن امکانات. 4- آموزش نحوه زندگی

فعالیت 8-3 گفت وگوکنید.

چرا افراد به گونه های مختلف اجتماعی می شوند ودرنتیجه، درزندگی انتظارات متفاوتی از یک دیگر دارند؟

جواب)هرفردباتوجه به خانواده خود وهم چنین بااثراتی که محیط برآن می گذارد اجتماعی می شود.

محیط های گوناگون اجتماعی و راهها ،وسایل اجتماعی شدن مانند خانواده ،رسانه های گروهی

،دوستان ،مدرسه و.....دراین زمینه موثر اند.

.................................................................................................................

فعالیت 9-3 گفت وگوکنید.

چگونه می توان میزان ناسازگاری را درخانواده ها کاهش داد؟

جواب:با اطلاع داشتن از انتظارات یک دیگر و برطرف کردن این انتظارات.

و توجه به حقوق و تکالیف یکدیگر.................................................................................................................

فعالیت 10-3

چهار مورد از الگوهای عمل مربوط به کودکی وبزرگ سالی را فهرست کرده با یکدیگر مقایسه کنید.

آن گاه باتوجه به تفاوت های آن ها، موارداختلاف جوانان ووالدین ونارضایتی آنان را ازیک دیگر نیز مشخص کنید.

چه نتیجه ای می گیرید؟
جواب:الگوهای عمل کودکی عبارتند : علاقه به تفریح ،زود به رختخواب رفتن ، بازی گوشی

،وابسته به دیگران بودن ،علاقه برنامه های تفریحی تلو یزیون

به فکر آینده نبودن و بی توجهی به عبادت.

الگو های بزرگسالی : اطلاع یافتن از اخبار روز ،آینده نگری ،منظم بودن ،عبادت به موقع.

نمونه های از مواردی است که بین فرزندان و والدین اختلاف نظر بوجود می آید

کودک ونوجوان علاقه به تفریح ووالدین به اخبار وپیشرفت علمی دارند که این

نتیجه تفاوت نسل وتغییر نقش ها ست

فعالیت 11-3پرسش ذکر شده رادرکلاس مورد بحث قراردهید وباکمک معلم وبااستفاده ازمطالب مطرح شده

برای یافتن پاسخ آن تلاش کنید.

( آیا نبایدراه حلی برای ناسازگاری داخل خانواده یافت؟)

جواب:بله،زیرااگر،روابط خوب وسازنده درخانواده وجود داشته باشد می تواند کانون گرم خانواده راحفظ کند

که درغیر این صورت باعث اختلافات درخانواده ونابودی وازهم پاشیدن این بنیان مهم جامعه می شودو

چاره وراه حل آن فهمیدن،درک کردن وبرآورده کردن انتظارات یک دیگراست.

هر کدام از دو نقش باید با وظایف نقش مقابل آشنا شود تا انتظارات یکدیگر را بر آورده سازند

خلاصه درس پاسخ فعالیت .3

مطالب مشابه :

جواب فعالیت های مطالعات اول دبیرستان

فعالیت های مشابه فعالیت های کتاب مطالعات اجتماعی سال اول متوسطه

نمونه سوال مهم برای درس مطالعات اجتماعی1 سال اول دبیرستان(کاربردی)

پاسخ فعالیت های فصل چهارم كتاب مطالعات اجتماعي

خلاصه درس پاسخ فعالیت .3

جواب فعاليت هاي كتاب فصل اول

پاسخ فکر کنید ها و پرسش های فصل دوم کتاب شیمی سال اول