وقتی نیچه گریست

محصول 2007

کارگردان: پینچاس پری (Pinchas Perry)

نویسندهی: اروین یالوم (Irvin D. Yalom)

داستان فیلم:

لوسالومه، معشوقهی سابق نیچه بدون اطلاع وی نزد دکتر جوزف بروئر پزشک مشهور وین می رود و از او میخواهد تا برای درمان حملات میگرنی نیچه راه حلی بیندیشد. لوسالومه با شیوه ای طنازگونه در رابطه با مشکل نیچه با بروئر صحبت میکند و از او میخواهد تا تمام سعی و توان خود را جهت بهبود وی به کار بندد. به اعتقاد او نیچه برای تن در دادن به فرایند درمان بسیار مقاومت خواهد کرد و از اینرو از بروئر می خواهد تا با هر ترفندی شده نیچه را به جلسهی درمان بکشاند و در رابطه با این قرار ملاقات نیز هیچ صحبتی با او نکند. لوسالومه چند جلد از کتب نیچه را که حاوی افکار و اندیشه های اوست به بروئر می دهد تا با دنیای ذهنی او بیشتر آشنا شود. بروئر موافقت می کند و پس از مدتی به بهانهی اینکه مجذوب اندیشه های نیچه شده و دوست دارد او را از نزدیک ملاقات کند وی را به دفتر کارش دعوت میکند. اما در همان جلسهی اول نیچه احساس میکند که بروئر با ترحمی که نسبت به او روا میدارد قصد چیرگی بر او را دارد. او لطف و ترحم بروئر را تعبیر به قدرت میکند و هدف از آن را تسلط بر خویشتن میداند. در نتیجه بین آنها جر و بحثی رخ میدهد و نیچه جلسه را ترک میکند. بروئر اما بواسطهی قولی که به لوسالومه داده است چارهی راه را در این میبیند که به روش دیگری متوسل شود. او با نیچه توافق میکند که در عوضِ درمان حملات میگرنی او تحت درمان روانتحلیلی وی قرار گیرد تا بتواند بر احساس پوچی خود غلبه کند. در واقع هر دوی آنها در آنِ واحد هم نقش بیمار را برای همدیگر بازی کنند و هم نقش درمانگر را. به این ترتیب، نیچه برای درمان آلام روحی و روانی بروئر برمیآید و بروئر برای درمان آلام جسمانی او. هدف بروئر از این کار صرفاً جلب توجه نیچه و تن در دادن او به فرایند درمان است. غافل از اینکه خیلی زود با کمک نیچه پی به جوانب حل نشدهای از روح و روان خود میبَرد. به مرور زمان بروئر در رابطه با درگیری عاطفی شدید خود با برتا (یک از مراجعین قدیمیاش) پرده بر میدارد. دختر هیستریک زیبایی که یاد و خاطرهی او هنوز در ذهن بروئر سنگینی میکند و عدم حضور فیزیکیاش به شدت احساس میشود. بروئر به قدری درگیر ذهنی این دختر شده که تمامی آنچه از زندگی به دست آورده و داراست معنایش را از دست داده است. نیچه سعی میکند ابتدا با توسل به شیوههای رفتاری، هیبت و تقدس برتا را در ذهن بروئر بشکند تا او دست از این عشق بیمارگونه بردارد. اما هیچ یک از این شیوهها کارساز نیست و سایهی برتا روز به روز در یاد و خاطرهی بروئر بیشتر میگسترد. اینجاست که نیچه با استناد به افکار و اندیشههای خود دست به دامان فنون اگزیستانسیالیستی میگردد. او از بروئر میخواهد تا خود را از نو بنا کند و با خودِ واقعیاش رو در رو شود. او باید سعی کند تا با این تصور آرمانی برتا درآویزد. بروئر آنچنان دچار رنج وجودی عمیقی شده که بین آنچه که هست با آنچه که میخواهد باشد فاصلهی درازی دارد. در تمام طول این مدت بروئر با هم صحبت همیشگی خود یعنی زیگموند فروید در ارتباط است. آن دو هر از گاهی در رابطه با فراز و نشیب روند درمان و شخصیت نیچه با یکدیگر گفتگو میکنند. سرانجام بروئر تحت هیپنوتیزم فروید قرار میگیرد و در میان رؤیاهایش دست از همه تعهدات و قید و بندهای زندگی کاری و خانوادگی میکشد و همهی اطرافیانش را به شوق وصال برتا ترک میکند. اما طولی نمیکشد که میفهمد برتا با پزشک تازهکار دیگری روابط عاشقانه برقرار کرده است. اینجاست که بروئر پی به شکننده بودن تجسم ذهنی خود از برتا میبَرد و قداست او جلوی چشمانش به یکباره فرو میریزد. بروئر پس از طی یک فراز و نشیب طولانی در سرازیری درمان قرار میگیرد و با خود واقعیاش ارتباط برقرار میکند. اینجاست که نیچه هم لب به سخن میگشاید از رابطهی عاطفی نافرجامش با یک عشق قدیمی (لوسالومه) میگوید.

تحلیل فیلم:

یالوم یکی از بزرگترین رواندرمانگران عرصهی اگزیستانسیال است که تا کنون کتب فراوانی از او به چاپ رسیده است. "مامان و معنی زندگی"، "دژخیم عشق"، "رواندرمانی گروهی"، "رواندرمانی اگزیستانسیال"، "هنر درمان"، "خیره به خورشید (غلبه بر هراس از مرگ)"، "هر روز نزدیکتر از پیش"، "دارم به پلیس زنگ میزنم"، "مسئله اسپینوزا" و "درمان شوپنهاور" همگی از آثار ناب این نویسنده خلاق و درمانگر خبره ایست که سالهای سال خاک اتاق درمان خورده است. یالوم در تمامی آثار خود سعی می کند تا رواندرمانی را در قالب رمان و داستان به خواننده حرفه ای آموزش دهد. به همین سبب او را با عنوان "درمانگر قصه گو" می شناسند. کتابهای او سرشار از رموز پنهان فرایند درمان است. اصول رواندرمانی به زبانی ساده و بسیار گویا در کتابهایش آموزش داده میشود و بر هر رواندرمانگری واجب است تا پیش از ورود به عرصه درمان آنها را خوانده باشد. رمان "وقتی نیچه گریست" یکی از موفق ترین آثار یالوم در این عرصه به شمار میرود. شخصیتهای این رمان علیرغم اینکه همگی واقعیاند اما روند تاریخی داستان دستکاری شده است. و یالوم این کار را به عمد انجام داده تا بتواند با کمک شخصیتهای داستان، پیام اصلی داستان را برساند و اصول و مبانی درمان را با توجه به اهمیت اصل ارتباط درمانبخش آموزش داده باشد. او در همهی کتابهایش به اهمیت برقراری ارتباط مؤثر بین درمانگر و بیمار تأکید می ورزد و ارتباط را مهمترین اصل درمان میداند. آنچه که در رمان "وقتی نیچه گریست" کاملاً وضح و گویاست. علیرغم نقش آفرینی زیبا و شباهت گریمی آرمند اسنته (در نقش نیچه) و بن کروز (در نقش بروئر) به کاراکترهای اصلی رمان باید گفت، آنچه که بر اهمیت مطالعه کتاب "وقتی نیچه گریست" نسبت به تماشای فیلمِ آن می افزاید شتابزدگی کارگردان در خلق سکانسهای مختصر و کوتاست. از اینرو اگر پیش از دیدن این فیلم نسبت به خواندن رمانش اقدام کرده باشید قطعاً متوجه کم و کاستی های این فیلم خواهید شد. "وقتی نیچه گریست" در جرگه آثاریست که چالشها وجودی هر بیننده ای را غلغلک می دهد و او را با کاراکترهای اصلی داستان همراه میسازد.

منتشر شده در شماره بیستم نشریه فرهنگی چوک

http://www.chouk.ir/download-mahnameh.html

وقتی نیچه گریست

مطالب مشابه :

نقد و بررسی کتابِ "درمان شوپنهاور" اثر اروین یالوم

معرفی رمان وقتی نیچه گریست

اروین یالوم Irvin d yalom

اروین یالوم روان درمانگر اگزیستانسیالیست

آشنایی با کتاب اروین یالوم

وقتی نیچه گریست

و نیچه گریه کرد - اروین یالوم

یالوم و رواندرمانگری وجودی

وقتی نیچه خندید!

هنر درمان