اقتصاد اسلامی

هر مکتب و جهان بینی ای نگرش خاصی به جهان، انسان و زندگی را پیش روی انسان قرار می دهد. در سالهای اخیر دو نوع مکتب ، جهان را تحت تاثیر خود قرار داد و آن را به دو بلوک شرق و غرب تقسیم کرد.

مکتب سرمایه داری، بلوک غرب را هدایت کرد و کمونیسم، بلوک شرق را. اما خیلی زود با به سرانجام رسیدن جنبش و خیزش اسلامی در ایران، معادله ی فوق سه وجهی شد.

بلوک شرق با توجه به آنکه با سرشت آدمی ناسازگاری زیادی داشت، خود بخود و خیلی زود از گردونه خارج شد و حالا دو نوع دیدگاه و جهان بینی در میدان مانده است.

هرچند مکتب سرمایه داری با اقتدار صنعتی و مالی ای که پیدا کرده به نظر بی رقیب می آید اما اندیشمندان و سیاست مردان غرب نیز خطر بزرگ شدن خیزش مجدد اسلام را احساس کرده اند و تقریبا تمامی تحولات چند دهه اخیر جهان حول محور کنترل رشد این جهان بینی توحیدی صورت گرفته است.

همانگونه که مکتب سرمایه داری دارای ایدئولوژی مخصوص خود است و این ایدئولوژی، فرهنگ خاصی را ایجاد کرده است و آداب و رسوم دیکته شده توسط این فرهنگ، منجر به فعالیت ها و اقدامات انسان ها در مسیر خاصی می گردد و به عبارت ساده تر روزگذر زندگی مردم را رقم می زند، اسلام نیز دارای ایدئولوژی، فرهنگ، آداب و رسوم و فعالیت ها و اقدامات مربوط به خود است.

انقلاب ایران بنا به باور بسیاری از اندشمندان می بایست در سه زمینه ی سیاسی، فرهنگی و اقتصادی شکل می گرفت که متاسفانه این امر تاکنون به طور کامل انجام نشده است. حداقل می توان گفت که اقتصاد جاری در کشور ما هنوز با مبانی سرمایه داری همخوانی دارد. هرچند دربرخی قوانین، رویدادها و تفکرات چندی از مسئولین، رگه هایی از رویکرد به اقتصاد اسلامی به چشم می خورد اما در کل نمی توان تفاوت زیادی را بین اقتصاد جاری در کشور با اقتصاد سرمایه داری مشاهده نمود.

در این مقاله سعی شده است ارکان سازنده ی اقتصاد اسلامی با اقتصاد سرمایه داری مقایسه گردد تا هم ضمن روشن شدن تفاوت این دو، راه رسیدن به مسیر درست نیز تا حدی روشن گردد.

ارکان اقتصاد را من به این چند رکن تقسیم می کنم.

هدف، انگیزه (نیروی محرک) ، ابزار، الزامات ، قواعد و اصول. البته شاید بتوان ارکان و زوایای دیگری را به موارد فوق افزود. برای شناخت اقتصاد اسلامی و مقایسه ی آن با اقتصاد چیره ی دنیا، یعنی سرمایه داری، تک تک عوامل و ارکان در ادامه بیان خواهد شد.

هدف

سرمایه داری: رشد مادی شخصی و رسیدن به آسایش بیشتر و تکاثر

اسلام: رشد معنوی ، رسیدن به بندگی خدا و آرامش بیشتر و تکامل

انگیزه ( نیروی محرک)

سرمایه داری: از طریق گسترش بازار و توسعه نیاز به مصرف، زمینه برای تبدیل کالا به پول انجام شده و فرد می تواند با تولید بیشتر و انباشت سرمایه به هدف فوق برسد.

اسلام: از طریق انجام تکلیف فردی و آنچه انجامش بر افراد جامعه واجب است، جامعه به سمت عدالت اجتماعی رفته و زمینه برای رشد معنوی همگانی فراهم می شود. طبیعی است در این حالت فقط به نیازهای واقعی توجه شده است نه نیازهای مجازی و خود ساخته.

ابزار

سرمایه داری: با استفاده از تبلیغات ، مد و ایجاد رقابت در مصرف و همچنین برانگیختن هیجانات و نفسانیات، محیط مناسب برای سرمایه اندوزی آنان که تواناتر هستند فراهم می شود.

اسلام: با خودسازی معنوی و ایجاد شعور از طریق خودشناسی و خداشناسی ، فرد آمادگی کنترل نفسانیات و مصرف را به دست آورده و از طریق ارزش دادن به واژه ی کار ، چرخ های اقتصاد به گردش درآمده و ثروت کلی جامعه افزایش می یابد.

الزامات

سرمایه داری: ایجاد خودخواهی فردی، انباشت سرمایه، گسترش قدرت و رفاه ، پیشی گرفتن از دیگران در میدان رقابتی کسب سرمایه.

اسلام: دیگر خواهی، شریک کردن دیگران در سرمایه شخصی ( تعاون) ، محدودسازی رفاه شخصی در حد میانگین جامعه.

قواعد و اصول

سرمایه داری: لذت جویی ، آزادی در خوش گذرانی، ارزش بودن ثروت، تفاخر به دیگران، بلعیده شدن ضعیف توسط قوی، حداکثر استفاده از نیروی دیگران برای رسیدن به سود شخصی، تلاش برای جلو افتادن از دیگران، آزادی مالکیت تا حد توان و قدرت و استفاده از هر ابزاری برای رسیدن به ثروت.

اسلام: حق جویی و تلاش برای کسب رضای خدا، انجام تکلیف، انفاق ، قناعت، مراعات حال دیگران، محدود سازی لذات به حلال ، دستگیری از ضعفا، آزادی مالکیت تا حد ی که تزاحم برای آزادی دیگران بوجود نیاورد(لاضرر و لا ضرار).

موارد فوق کلیات دو نوع جهان بینی را در عرصه و میدان اقتصاد نشان میدهد که بصورت خلاصه و اشاره بیان گردید و جای توضیح و تفکر بیشتر در اجزای آن را دارد.

اقتصاد اسلامی

مطالب مشابه :

اقتصاد اسلامی

آیا اقتصاد؛ اسلامی و غیر اسلامی دارد؟

تعلیق انجمن اسلامی دانشجویان دانشکده اقتصاد دانشگاه سیستان و بلوچستان

منابع دکتری اقتصاد بین الملل 93

منابع کنکور دکتری اقتصاد 94

معرفی سایت: بانک اطلاعات سری های زمانی اقتصادی

اسراف و صرفه جویی در فرهنگ اسلامی ... consumption

منابع دکتری اقتصاد کشاورزی - دکتری نیمه متمرکز و دکتری اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی

اقتصاد لیبرالیستی در دولت های جمهوری اسلامی