انرژی هسته ای

انرژی هسته‌ای از عمده‌ترین مباحث علوم و تکنولوژی هسته‌ای است و هم اکنون نقش عمده‌ای را در تأمین انرژی کشورهای مختلف خصوصا کشورهای پیشرفته دارد. اهمیت و کاربرد روز افزون انرژی و منابع مختلف تهیه آن ، در حال حاضر جزء رویکردهای اصلی دولتها و یکی از مظاهر مهم زندگی جدید قرار دارد. به عبارت بهتر ، از مسائل مهم هر کشور در جهت توسعه اقتصادی و اجتماعی بررسی ، اصلاح و استفاده بهینه از منابع موجود انرژی در آن کشور است. امروزه بحرانهای سیاسی و اقتصادی و مسائلی نظیر محدودیت ذخایر فسیلی ، نگرانیهای زیست محیطی ، ازدیاد جمعیت ، رشد اقتصادی ، همگی مباحث جهان شمولی هستند که با گستردگی تمام فکر اندیشمندان را در یافتن راهکارهای مناسب در حل معظلات انرژی در جهان به خود مشغول داشته‌اند.

در حال حاضر اغلب ممالک جهان به نقش و اهمیت منابع مختلف انرژی در تأمین نیازهای حال و آینده پی برده و سرمایه گذاریها و تحقیقات وسیعی را در جهت سیاستگذاری ، استراتژی و برنامه‌های زیربنایی و اصولی انجام می‌دهند. هم اکنون تدوین استراتژی که مرکب از بررسی تمامی پارامترهای تأثیر گذار در انرژی و تعیین راهکارهای مناسب جهت تمیزتر و کاراتر نمودن انرژی و الگوی بهینه مصرف آن می‌باشد، در رأس برنامه‌های زیربنایی اکثر کشورهای جهان قرار دارد. در میان حاملهای مختلف انرژی ، انرژی هسته‌ای جایگاه ویژه‌ای دارد.

هم اکنون بیش از 430 نیروگاه هسته‌ای در جهان فعال می‌باشند و انرژی برخی کشورها مانند فرانسه عمدتا از برق هسته‌ای تأمین می‌شود. مقدار انرژی مصرفی در ایالات متحده ، که یک کشور صنعتی پیشرفته است، بین سالهای 1920 تا 1970 با ضریبی حدود 40 افزایش یافته است. این بدان معنی است که در طول این 50 سال ، مقدار مصرف انرژی تقریبا هر 10 سال دو برابر شده است. با آنکه هنوز زغال سنگ و نفت وجود دارد. آشکار شده است که حتی با کوششهای بیشتر برای استفاده محتاطانه و صرفه جویانه از انرژی ، باز هم منابع انرژی جدیدی لازم است، انرژی حاصل از شکافت هسته (و در دراز مدت ، از همجوشی) می‌تواند این نیاز را مرتفع سازد.

آیا بحران انرژی حل می‌شود؟

نیاز برای منابع جدید انرژی در بحران انرژی که ایالات متحده ، کشورهای غربی و ژاپن در سالهای 1974- 1973 با آن مواجه بودند شدیدا احساس می‌شد. این کمبود ناشی از آن بود که کشورهای تولید کننده نفت در خاورمیانه حمل نفت به بعضی از کشورهای پیشرفته صنعتی را کاهش دادند. این گونه رویدادها نظرها را بر روشهای دیگر تولید انرژی متمرکز کرد. از مصرف زغال سنگ که آلودگی بیشتری دارد به انرژی خورشیدی ، و به نقش صنعت توان هسته‌ای در اقتصاد ما کشانید.

ارمغان فناوری هسته‌ای

پیشرفت توان هسته‌ای در ایالات متحده از آنچه در پایان جنگ جهانی دوم انتظار می‌رفت، کندتر بوده است. به دلایل گوناگون ، اداری و فنی عمدتا در ارتباط با جنگ سرد با اتحاد شوروی ، کمیسیون انرژی اتمی آمریکا (AAEC) که امروزه مرکز انرژی Department of Energy نامیده می‌شود. تأکیدی بر پژوهش ، درباره سیستمهای توان الکتریکی هسته‌ای نداشت تا آنکه در 1953 آیزنهاور به این امر اقدام کرد. در طی سالهای 1960 توان الکتریکی هسته‌ای از لحاظ اقتصادی با هیدروالکتریسیته و الکتریسیته حاصل از زغال سنگ و نفت رقابت آمیز شد.

در آغاز سال 1978، 65 راکتور هسته‌ای با ظرفیتی بیش از 47 میلیون کیلووات که حدود 9% تولید توان کل الکتریکی ملی است در حال کار بود. با حدود 90 راکتور که در دست ساختمان بود انتظار می‌رفت که بخش هسته‌ای محصول الکتریسیته آمریکا در 1980 به حدود 17% و در 1985 به حدود 28% برسد. در مابقی جهان ، در آغاز 1978 ، حدود 130 راکتور توان هسته‌ای با ظرفیتی حدود 50 میلیون کیلو وات در حال کار بود و انتظار می‌رفت در سال 1995 تعداد آنها به حدود 325 راکتور برسد.

قدرت انرژی هسته‌ای

روشهای استفاده از انرژی هسته‌ای کاملا تازه تکامل یافته‌اند، اما نخستین نتایج بدست آمده از بکار گیری این روشها مهم‌اند. بدون تردید ، تکامل بیشتر روشهای تولید و کاربرد انرژی هسته‌ای فرصتهای بی سابقه جدیدی را در پیش روی دانش ، فن و صنعت فراهم خواهد آورد. تجسم میزان کامل این فرصتها در مرحله نوین دشوار است. آزادی انرژی هسته‌ای قدرت بیکرانی را در اختیار انسان گذاشته است، مشروط بر اینکه این انرژی در راه هدفهای صلح آمیز بکار گرفته شود.

باید این را نیز بخاطر داشت که طراحی راکتور‌های هسته‌ای یکی از نتایج بسیار مهم ساختار درونی ماده است. تابش گسیلی از اتمها و هسته‌های اتمی نامرئی و نامحسوس به نتیجه عملی کاملا مرئی ، یعنی آزاد سازی و استفاده از انرژی هسته‌ای نهان در اورانیوم ، منتهی شده است. این نتیجه به یقین اثبات می‌کند که نظرات علمی ما درباره اتمها و هسته‌های اتمی درست‌اند، یعنی واقعیت عینی طبیعت را بازتاب می‌دهند.

مسأله هسته ای ایران و چالش های روسیه و امریکا

با توجه به این که امریکا و شوروی سابق توافق نامه های متعددی امضا کرده اند که طی آن دو کشور متعهد شوند، در راستای خلع سلاح، تسلیحات هسته ای خود را تخریب کنند. اما امروز با گذشت یک دهه از این توافق نامه ها، هیچ یک از دو کشور، نه تنها کلاهک های هسته ای خود را تخریب نکرده اند، بلکه همچنان بر افزایش تعداد آنها ادامه داده اند.

امریکا و روسیه حدود یک دهه است که بر سر مسئله هسته ای ایران همدیگر را به چالش فرا می خوانند. روسیه چشم به تجارت پر سود هسته ای با ایران دارد و آن را امتیازی برای جلوگیری از ورود نامحرمان به حیاط خلوت خود تلقی می کند و امریکا به لحاظ ایدئولوژیک، ایران را دشمن اصلی و یکی از محورهای شرارت می داند و نئومحافظه کاران طراح دولت بوش، آن را خطر بالقوه ای برای امریکا و موجودیت اسرائیل و نقشه های خاورمیانه بزرگ می شناسند. روسیه که از ناحیه ایران در مسئله چچن، آشوبهای تاجیکستان، درگیری آذربایجان، ارمنستان و اخیراً خشونت های ازبکستان آسوده خاطر است، ظاهراً تهدید کمتری از هسته ای شدن ایران احساس می کند، ولی تمایل رهبران روسیه به نزدیکی با غرب و اتحادیه اروپا، و نیز تأمین هزینه های شرکت در تحریم علیه ایران ممکن است نگاه روسیه را به مسئله هسته ای ایران عوض کند.

اینک به بررسی راهکارها و استدلال های هر دو طرف درخصوص مسئله هسته ای ایران می پردازیم:

امریکا

ـ جورج بوش، در 25 ژوئن 2003 اعلام کرد که «ما یک ایران با تسلیحات هسته ای را تحمل نخواهیم کرد».(1) وی گفت: ساخت نیروگاه هسته ای برای کشوری چون ایران که دارای منابع سرشار نفت است، هیچ توجیهی ندارد و به طور ضمنی به معنای آن است که نیروگاه های آن کشور برای ساخت تسلیحات هسته ای مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

این در حالی است که در دوره محمدرضا پهلوی، امریکا یی ها در توجیه برنامه های هسته ای ایران ادعا کردند که شاه برای ذخیره نفت در جهت استفاده از آن در اهدافی سودآورتر، به انرژی هسته ای رو می آورد. اما پس از انقلاب، به علت از دست دادن منافع استراتژیک خود در ایران، در نقطه مقابل موضع گرفته اند.

امریکایی ها در تمام این مدت برای قطع همکاری های هسته ای با ایران، روسیه را تحت فشار قرار داده اند؛ از جمله در ژوئیه 1999 هفت شرکت و مرکز تحقیقاتی روسی به دلیل اینکه واشنگتن معتقد بود که در توسعه برنامه های موشک های بالستیک به ایران کمک کرده اند، جریمه شدند. امریکایی ها ادعا می کردند که مراکز پژوهشی، دانشمندان و کارشناسان نظامی روسیه در اجرای برنامه اتمی و موشکی ایران نقش مهمی ایفا می کنند. این در حالی است که دولت بوش برای بودجه سال 2005 خود، درخواست 19 میلیارد دلار درخصوص گسترش سلاح های هسته ای کرده است که نسبت به گذشته افزایش چشمگیری داشته است. با توجه به سیاستهای اعلام شده و سخنان مسئولین بلندپایه امریکا ، می توان تقابل موجود میان ایالات متحده و ایران را حدس زد؛ برای مثال ریچارد بوچر سخنگوی وزارت خارجه امریکا در راستای اتهامات مقامهای رسمی امریکا به ایران اعلام نمود: «تهران باید استانداردهای بین المللی را که از سوی اکثر کشورهای جهان پذیرفته شده است، قبول کند ... تقریباً تمام کشورهای جهان پروتکل الحاقی را پذیرفته اند و ایران نیز باید آن را امضا کند.»(2)

نیز ریچارد پرل مشاور وزیر دفاع امریکا اعلام کرد: بهترین راه برای مقابله با برنامه های هسته ای ایران، آزاد کردن و رهایی مردم ایران است.(3) سرانجام جورج کنت، رئیس سازمان جاسوسی امریکا (سیا) نیز در گزارشی به کنگره این کشور، ایران را به داشتن یکی از فعال ترین برنامه های دستیابی به تسلیحات هسته ای متهم کرد.(4)

در مجموع تقابل امریکا در رابطه با مسئله انرژی هسته ای ایران را می توان در پنج محور نام برد:

1. مسئله توسعه تسلیحات کشتار جمعی.

2. مبارزه با تروریسم.

3. وضعیت صلح خاورمیانه.

4. حقوق بشر.

5. تهدیدات بالقوه علیه موجودیت اسرائیل.

روسیه

در ژانویه سال 1995 مسکو و تهران قراردادی به ارزش 800 میلیون دلار برای ساخت نیروگاه اتمی بوشهر منعقد کردند. البته شرکت های آلمانی در سال 1974 در دوره محمدرضا پهلوی پروژه بوشهر را آغاز کرده بودند اما عملیات ساختمانی آن به خاطر انقلاب اسلامی در سال 1979 متوقف شد و سرانجام در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران نیروگاه اتمی بوشهر آسیب جدی دید و برای بازسازی، ایران نیاز به جلب کمک های فنی خارجی پیدا کرد. در نتیجه با موافقت دو کشور ایران و روسیه عملیات بازسازی نیروگاه بوشهر در سال 1995 آغاز شد و طبق گفته مقامات مسئول ایران این نیروگاه که نیروگاه آب سبک 1000 مگاواتی است در سال 2005 راه اندازی خواهد شد.(5)

روسیه همکاری خودش را با ایران در تمام زمینه ها صلح آمیز اعلام نمود و علی رغم فشارهای امریکا در مارس 2001، رئیس جمهور دو کشور یک معاهده همکاری را به امضاء رساندند. و نیز در اکتبر 2001 مسکو و تهران موافقت نامه هایی را برای صدور کالاهای نظامی روسیه به ایران امضا کردند. ارزش این موافقت نامه ها 400 میلیون دلار بود و شامل کالاهایی چون لوازم یدکی تسلیحات ساخت روسیه، جت های جنگنده جدید و احتمالاً تجهیزات هوایی ـ دفاعی، سیستم های زمین به زمین و سیستم های ضد کشتی بود.(6)

در مجموع مسکو علی رغم فشارهای زیاد امریکا هنوز هم همکاری های هسته ای خود با ایران را قطع نکرده است.

مقامات روسیه ایران را همسایه و شریک سنتی روسیه می خوانند و تأکید می کنند که شکی وجود ندارد که روسیه تعهداتش نسبت به ایران را انجام خواهد داد و نیروگاه هسته ای بوشهر را تکمیل خواهد نمود.(7)

پوتین پس از اظهارنظر تونی بلر نخست وزیر انگلیس اعلام داشت:

«روسیه همکاری هسته ای خود با ایران را متوقف نخواهد کرد، ولی بر این امر اصرار داریم که برنامه های هسته ای ایران باید تحت نظارت و کنترل آژانس بین المللی انرژی اتمی (IAEA) باشد.»(8)

ایگور ایوانف وزیر خارجه روسیه نیز در مصاحبه ای عنوان کرد که حمایت روسیه از پروژه 800 میلیون دلاری نیروگاه اتمی بوشهر در تطابق با تعهدات بین المللی ما است.(9)

نوع تعامل ایران با روسیه از اهمیتی دوچندان برخوردار است. تاکنون زمامداران روسی اگرچه در برخی از مواقع تا حد امکان بر سر تعهدات دوجانبه خویش باقی ماندند، با این حال نشان داده اند منافع ملی و خصوصاً اقتصادی خویش را در بسیاری جنبه ها بر روابط دوجانبه با ایران ارجح می دانند.

دلایل همکاری روسیه با ایران

1. در صورت قطع همکاری با ایران این کشور موقعیت خود را در بازار رقابتی تکنولوژی هسته ای تضعیف خواهد کرد. (زیرا پوتین در جریان اجلاس سران گروه هشت در اواسط سال 2003 با اشاره به این موضوع اعلام کرد که در فرآیند منع تکثیر تسلیحات، گام ها و اقداماتی که روسیه را دچار زیان رقابتی نماید تحمل نخواهد کرد.(10)

2. روسیه از مشارکت استراتژیک با ایران نفع می برد و بیشتر از همه این نفع ژئوپولتیکی است که این کشور را به همکاری با ایران تشویق می نماید.

3. روسیه در شرایط همکاری با ایران فضای بیشتری برای پی گیری سیاست خارجی خود دارد: و یک ایران با ثبات و به لحاظ تکنولوژیکی پیشرفته برای روس مفید است. از طرفی نیز با بودن صلح و ثبات جامع در خاورمیانه نفع می برد.(11)

4. مسیر ترانزیتی جایگزینی که آسیا را به اروپا پیوند می دهد میلیاردها دلار درآمد را برای روسیه به همراه دارد. این کشور از طریق خط آهن یکصد میلیون دلاری و 340 کیلومتری که روسیه را از طریق آذربایجان و ایران به خلیج فارس متصل می کند، منافع اقتصادی با ایران را تعقیب می کند.

5. بوشهر پس از تکمیل برای روسیه درآمدزایی خواهد داشت و بازتابی از الزامات اقتصادی است. حدود یکصد ایرانی به منظور راه اندازی نیروگاه بوشهر در حال آموزش در روسیه هستند و به قول سرگئی بلاگف متخصص مسائل سیاسی کشورهای مستقل مشترک المنافع در نگاه مسکو امید به کسب درآمد از همکاری هسته ای با ایران بر نگرانی از ظهور یک قدرت هسته ای جدید می چربد.

چالش های پیش روی روسیه و امریکا

رابطه روسیه و امریکا پس از حادثه 11 سپتامبر در حوزه مبارزه با تروریسم که برای امریکا «القاعده» و برای روسیه «چچن» مهم تلقی می شد، پیشرفت قابل توجهی یافت؛ ولی نگرانی روسیه از نقش امریکا در جهان تک قطبی و نظم نوین جهانی و اضطراب امریکایی ها از سرازیر شدن تکنولوژی هسته ای و سلاح های کشتار جمعی از طریق روسیه به کشورهای محور شرارت و فعالیت های روسیه در نشان دادن استقلال و نفوذ جهانی چالش های جدیدی را ایجاد کرده است.

اختلاف نظر میان امریکا و روسیه بر سر کشورهایی که در شمار محور شرارت قرار گرفته اند محل بحث و گفت وگوی جدی این دو کشور است. چین، کره شمالی و ایران به عنوان مکان هایی که روسیه در گسترش مهارت و لوازم مربوط به سلاح های کشتار جمعی نقش مستقیم داشته است از نظر امریکا مورد تائید نیستند و با توجه به اظهارات هر دو کشور مبنی بر رویکرد یکسان درخصوص منع گسترش سلاح های کشتار جمعی به کشورهای جهان همچنان اختلاف اساسی و غیرقابل انکار درخصوص مسایل هسته ای بین آنها وجود دارد.

تاکنون روابط ایران و روسیه در رابطه با فروش تکنولوژی هسته ای و موشکی به عنوان موضوع عمده و بحث انگیز در روابط روسیه و امریکا عمل کرده است. وضعیت کنونی این گفت وگوها به ویژه بحث غنی سازی اورانیوم و فعال کردن راکتور اصفهان در تولید هگزافلوراید اورانیوم و مذاکرات ژنو در هر لحظه می تواند به عنوان تعیین کننده وضعیت چالش واشنگتن و مسکو نگریسته شود. روسیه در حالی که از ایران به عنوان یک متحد ژئوپلتیک و شریک سنتی در منطقه نام می برد با دقت به بهایی که حرکت به سوی رابطه با ایران خواهد داشت نظر می کند.

مسئله داخلی روسیه و همسایگانش

تلاش ها و فعالیت های جنجال برانگیز روسیه در داخل کشور پس از فروپاشی درخصوص حفظ وضع موجود و تغییرات بسیار کند و تدریجی خسته کننده در کنار شیوه عمومی روس ها در ایجاد آرامش و ثبات در جامعه و حیاط خلوت خود امریکایی ها را وادار به واکنش ساخته تا ماهیت دمکراتیک و ارزش های اساسی روسیه و همسایگان تازه به استقلال رسیده نوظهور را زیر سؤال ببرند روسیه که در حیاط خلوت خود این روزها از طرف فعالیت های امریکا غافل گیر شده است، به شدت احساس خطر و آسیب پذیری می کند.

ویکتور یوشچنکو از اوکراین و میخائیل ساکاشویلی از گرجستان که هر دو با انقلاب رنگی به قدرت رسیده اند، ولادیمیر ورونین رئیس جمهور «مولدوا» که با یک حربه توانست جلوی شورش را در کشور خود بگیرد و از وقوع انفجار مردمی در کشور خود جلوگیری کند و با انتقاد شدید از روسیه، گوی نقد از روسیه را از دست مخالفان خود ربود و با این کار توانست آنها را آرام کرده و اوضاع را به دست گیرد و خشونت در ازبکستان که اسلام کریم اف را به وحشت انداخته و خود شخصاً شورش اندیجان را سرکوب کرده است و نیز آتش زیر خاکستر در آذربایجان که روسیه را به هراس انداخته است، امّا الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان، نه روسیه را نقد می کند و نه آرزو می کند که انقلاب مخملی در کشورش رخ دهد و از اوضاع فعلی راضی است و قصد دارد، آن را به همین شکل حفظ کند، هرچند که الهام علی اف و پدرش هر دو سابقه بدی در یک طرفه کردن انتخابات دارند و هم اکنون سه حزب مخالف عمده در آذربایجان (حزب مساوات به رهبری عضو سابق پارلمان عیسی قنبر و حزب دموکراتیک به رهبری عضو سابق پارلمان رسول قلی اف و حزب مردم به رهبری علی کریم لی) که رهبران این سه حزب در ماه اردیبهشت به ملاقات سفیر امریکا در آذربایجان رفته بودند، این حرکت موافقان علی اف را به شدت برآشفت و این نشان می دهد که اوضاع آذربایجان به مراتب آشفته تر از زمانی است که اوکراین در زمان انتخابات داشت. به هر حال حیاط خلوت روسیه این روزها در آستانه حوادث غیرمترقبه است که مسئولان این کشور را به شدت آشفته کرده است و این امور می تواند در رابطه امریکا و روسیه درخصوص انرژی هسته ای ایران تأثیرگذار باشد.

رابطه مسکو با غرب و امریکا

مقامات امریکایی بر این باورند که هرچند روسیه در سال های اخیر قدم های مثبتی در جهت ایجاد روابط تجاری با غرب برداشته و سطح تعاملات خود با امریکا را افزایش داده است، اما این کشور همچنان باید از صدور سلاح به کشورهایی که از نگاه امریکا در محور شرارت قرار گرفته اند، پرهیز کند.

روسیه در مقابل اظهار داشته که شرکت های غربی، ایران را به تکنولوژی موشکی و هسته ای مجهز کرده اند؛ نه شرکت های روسی. با این همه روسیه پیشنهاد کرد به ایران برای اجازه دادن به بازرس های بین المللی تحت فشار بیشتری قرار دهند. البته ترس روسیه از داشتن چرخه سوخت ایران است و پیشنهاد اخیر روسیه قبل از نشست حسن روحانی در ژنو (4/3/1383) با وزیران سه کشور آلمان، فرانسه و انگلیس، درخصوص غنی سازی اورانیوم ایران در روسیه، حاکی از این ترس روسیه است.

در این میان امریکایی ها نیز فعال تر شده و از تمامی اهرمهای موجود برای قطع رابطه ایران و روسیه استفاده کرده اند. حتی در مذاکراتی که پس از 11 سپتامبر میان روسیه و امریکا صورت گرفت، امریکا تلاش نمود تا خسارت های احتمالی صرف نظر کردن روسیه از ادامه فعالیت با ایران را بپردازد. در این زمینه راهکارهای امریکا از جمله خرید تعدادی از تسلیحات ساخت روسیه یا واردات ضایعات هسته ای روسیه توسط تایوان، کره جنوبی و ژاپن، همچنین دستور به ناسا در جهت استفاده از خدمات آژانس فضایی و هواپیمایی روسیه و پرداخت هزینه های آن را ارایه کرده است که با استقبال جدی روس ها مواجه نگردید، زیرا علی رغم اظهارنظر کارشناسان امریکایی، روسیه به این مطلب پی برده است که قابلیتهای نوظهور هسته ای در کشورهای مخالف امریکا وجود دارد که به روسیه به عنوان یک شریک منطقه ای مهم و بازار بزرگ برای تکنولوژی های نظامی می نگرد و نیز سقوط جهانی بازار تسلیحات و سقوط مداوم مجموعه صنایع نظامی روسیه موجب شده است که احساس کنند، مجبور به گسترش روابط با خریداران فعلی یا آینده سلاح های روس، مانند ایران و چین، هند هستند؛ «چنان که رئیس جمهور روسیه در اجلاس سران گروه هشت، در اواسط سال 2003 اعلام کرد که گامها و اقداماتی که روسیه را دچار زیان رقابتی نماید، تحمل نخواهد کرد».(12)

پیامد انرژی هسته ای ایران برای روسیه و امریکا

درباره پیامدهای انرژی هسته ای ایران باید گفت که پس از فروپاشی شوروی در سال 1998 دو نکته در رابطه روسیه و امریکا مهم تلقی می شود.

یکم. از زمانی که روسیه به دعوت ایران برای ساخت نیروگاه اتمی بوشهر پاسخ مثبت داد و مسئله انرژی هسته ای ایران مطرح شد.

دوّم. دلارهایی که امریکا در کشورهای تازه به استقلال رسیده شوروی سابق هزینه کرده که این روزها مؤثر واقع شده است و زنگهای خطر یکی پس از دیگری برای روسیه به صدا در می آیند؛ از اوکراین تا مسئله ازبکستان که دامنه خشونت آن را فرا گرفته است.

در هر صورت دو طرف بر ضرورت یک سازش آگاه هستند و ظاهراً به حل اختلافات باقی مانده در مورد این دو مسئله علاقه نشان می دهند، برخی از نشانه ها نمایانگر سست شدن روسیه در برخی از مقاطع بوده اما تاکنون روسیه هیچ گونه تعهد رسمی مبنی بر عدم همکاری هسته ای با ایران نداده است. در عوض احتمالاً دولت امریکا نیز از تمام ابزارهای تشویق که در اختیار داشته استفاده نکرده است. ولی قرائن نشان می دهد که روسیه نیز با داشتن چرخه سوخت ایران کاملاً موافق نیست و دوست دارد منابع صرفاً از طریق روسیه تأمین گردد. همان طور که امریکا 20 راکتور هسته ای بدون هیچ چرخه سوختی برای کره جنوبی در نظر گرفته تا نبض کره ای ها را در دست داشته باشد و اگر اعتراضی کنند دیگر از سوخت خبری نباشد و تمامی راکتورها تعطیل شود به نظر می رسد روسیه نیز تمایل دارد که ایران چرخه سوخت نداشته باشد تا بتواند هم امتیازی نسبت به برنامه هسته ای ایران داشته باشد و نیز به امریکا بگوید که مسئله هسته ای ایران در دست روس هاست و در هر زمان که بخواهد با حیاط خلوت خود معامله کند.

اما بدشناسی روسیه اینجاست که از همه طرف با همفکران امریکا محاصره شده است. سفر جورج بوش به گرجستان و اعلام رضایت او از روند دموکراسی در کشورهای تازه به استقلال رسیده و ابراز خوشحالی از روند رو به رشد آن دقیقاً این همان چیزی است که روسیه را در مقابل به واکنش وا می دارد و بهترین اهرم در مقابل این نقطه ضعف، تقویت همکاری با ایران است.

از این رو انتظار نمی رود که اختلافات روسیه و امریکا بر سر مسئله هسته ای ایران به سادگی حل شود؛ بلکه این اختلاف روز به روز پیچیده تر شده و بر ابعاد آن افزوده می گردد. در نتیجه پیامدها و واکنش های ناخواسته و خواسته این دو قدرت، در مجموع زمانی به نفع ایران خواهد بود که هوشمندانه و هوشیارانه از رابطه این دو قدرت به نفع خود بهره برداری نماید.

پی نوشت ها:

--------------------------------------------------------------------------------

1. Iran's WMD problem, pacific News service, July1,2003.

2. http://www:ap.orgJune17,2003.

3. http://www.reqters.comJune16,2003.

4. http://www.news.bbc.co.uk,June1,2003.

5. سایت راهنمای جامع روابط بین الملل و علوم سیاسی، ص 6.

6. Sergei Blagove, ``Russia, Iran Set collision course'', Asia times.

7. Tatyana sinitsyna, ``Russia to complete Bushehr Nuclear power plant'', RIA NOVO sti , Apr 14, 2004.

8. http://www.usatoday.com.June4,2003.

9. http://www. reqters.com,June4,2003.

10. Sergei Blagove, ``Russia, Back Iran's nuclear program pespite International concern'',Eurasia Insight, Sep6,2003.

11. Russia - Iran Nuclear ties fullylegal: minister'' AFPNews, Jan30, 2004.

12. Sergei Blagove, ``Russia, Back Iran's nuclear program, sep6, 2003.

دانشنامه رشد

hawzah.net

انرژی هسته ای

مطالب مشابه :

پژویان: دولت یارانه را دستی به مردم بدهد

مناقصه های کشور 1392/08/07

انرژی هسته ای ايران از آغاز تا امروز

انرژی هسته ای

سرمقاله 15 فروردین 94