ضوابط و معیارهای طراحی موزه

فضاها و دیاگرام روابط فضا ها
فضاهای موزه:
1-تالارورودی یا لابی
2-گالری ها یا تالار های نمایش آثار
3-کتابخانه
4-آزمایشگاه
5-چایخانه یا کافه تریا
6-انبار آثار
7-بخش اداری
8-آمفی تئاتر
9-بخش آموزشی -تحقیقاتی
—-
تالار ورودی:
درهای ورودی موزه باید به حدی باشد كه محافظت و كنترل آنها برای نگهبانان آسان و میسر باشد. وضع مطلوب آن است كه موزه فقط یك در ورودی عمومی اصلی و وسیع داشته باشد و توسط چراغ یا علامتهای دیگر كاملاً مشخص باشد. این در باید به سرسرا و یا اتاق ورودی موزه منتهی شود. در این اتاق یا سرسرا بخش فروش بلیط، میز اطلاعات و فروش انتشارات قرار دارد. در و یا درهای ورودی موزه باید از نظر تزیینات ساده و با سبك معماری بومی و معمول در جامعه هماهنگ باشد، همچنین اندازه آنها باید چنان باشد كه تعداد زیادی از افراد در یك لحظه بتوانند به آسانی از آنها عبور كنند.
اتاق ورودی موزه باید به گونه ای ساخته و تزیین شود كه نظر مردم را جلب نماید و معرف موزه نیز باشد؛ زیرا این اتاق نخستین بخش موزه است كه بازدید كننده به آن وارد می شود. محوطه ی ورودی نباید آنقدر وسیع باشد كه آنقدر كه بازدید كننده در آنجا احساس غریبی و گم شدن نماید و از سوی دیگر باید آنقدر وسعت داشته باشد كه گروههای بازدید كننده براحتی در آن گرد آمده، از آنجا به سوی تالار های نمایش حركت كنند. این محوطه را نباید از میز و صندلی و دیگر وسایل انباشته كرد، فقط چند صندلی یا یكی، دو نیمكت كافی است. نقشه دیواری راهنمای موزه نیز باید در این قسمت نصب شود. جزوه های راهنمای موزه را نیز می توان بر روی میز های كوچك در این محل قرار داد. ساعت دیواری, تلفن عمومی حتی صندوق پست نیز از وسایل ضروری این محوطه است. مطلوبترین و مناسبترین رابطه بین محوطه ورودی و تالار های نمایش را می توان توسط دو در به دو طرف ساختمان كه در آنها تالار های نمایش واقع شده باشند برقرار كرد. وجود این دو در ، تردد در تالارها و نظارت بر آنها را آسان می سازد.
در موزه هایی كه ورود و خروج به وسیله دستگاههای الكترونیكی كنترل می شود این وسایل را می توان در محوطه كه دو در اصلی تالارها از آن منشعب می شوند تعبیه نمود .
-گالریها یا تالار نمایش آثار:
گالری فضایی است كه درآن آثار تاریخی برای بازدیدعموم به نمایش گذاشته می شود. یك گالری بایدبه گونه ای برگزارشودكه عموم مردم بتوانندآثاررابدون هیچ مشكلی تماشاكنند.
گردش ومسیر حرکت در نمایشگاه:
مسئله مهم دیگر مسئله گردش و مسیر حرکت است که باید با دقت بررسی گردد.بطوریکه ترتیب ومسیر نه تنها برای کسی که به نقشه نگاه می کند بلکه برای بازدید کنندهای که از فضا عبور می کند کاملا روشن و بدون ابهام باشد. ، تالارهای نمایش باید به نحوی ساخته شوند كه بازدید كنندگان بتوانند در آنها براحتی گردش نمایند و اشیاء را از تمام جوانب تماشا كنند، لذا ایجاد مسیر یا راه یكطرفه در تالار نمایش صحیح نمی باشد. بهترین روش، ایجاد فضاهای باز در تالارهای نمایش است تا بازدید كننده از بین این فضاها عبور كند و بتواند به دلخواه از هر قسمت تالار به قسمت دیگر رفته، پس از بازدید حتی از قسمتی از مجموعه آثار بدون دیدن كلیه آنها از تالار موزه خارج شود.
انواع موزه

گونه بندی اولیه‌ای كه در بسیاری از کشورها هنوز متداول است و همچنان در اسامی كمیته‌های تخصصی ایكوم دیده می‌شود، تمایز بین موزه‌های صنایع دستی، هنرهای كاربردی، تاریخ، مردم شناسی، علوم طبیعی، دانش و فناوری، موزه‌های منطقه ای، محلی و موزه‌های تخصصی است. در عین حال سیر تحول موزه‌ها از جنگ دوم جهانی به این سو، بتدریج مرزهای بین رشته‌ها و مجموعه‌ها را از میان برداشته است. اكنون موجه‌تر به نظر می‌رسد كه موزه‌ها را به انواع زیر تقسیم كنیم:

. موزه های هنری ۲. موزه‌های تاریخی ۳.موزه‌های تخصصی ۴.موزه‌های علمی ۵.موزه های فنی و صنعتی1

ـ موزه های تاریخی: آثار و اشیای قدیمی را كه می توانند گویای زمینه و پیشینه مردم شناسی و باستان شناسی و تاریخی باشند، در خود جای داده اند.

ـ موزه های تخصصی: آثار تاریخی، هنری و فنی را به مناسبتهای ویژه در معرض دید مردم قرار می دهند. دو نوع این موزه ها را به "موزه در هوای آزاد" و "موزه محلی" موسوم كرده اند.

ـ موزه های علمی: گیاهان، جانوران، سنگها، خاكها، سنگواره ها و آنچه دست بشر در خلق آنها دخالت نداشته است، تهیه و نگهداری می كنند كه به انواع موزه های تاریخ طبیعی، جانوران زمینی، گیاهان، ماهیها و جانوران دریایی طبقه بندی می شوند.

موزه های علمی مهم ترین و فعالترین موزه ها هستند. موزه های علوم طبیعی می باید نقش ویژه ای در آگاه سازی و متقاعد ساختن مردم ایفا كنند و در سطح علمی اسنادی (بالغ بر میلیونها نمونه) كه پیشرفت دانش را از دیدگاه رشته های متعدد میسر می سازند در اختیار پژوهندگان قرار دهند.

ـ موزه های فنی و صنعتی: ساخته های فنی و صنعتی انسان را در زمینه های اختراعات، اكتشافات، وسایل نقلیه، ماشین آلات و مانند آنها را به نمایش می گذارند و به نامهای موزه اختراعات، موزه اكتشافات، موزه ماشین آلات و موزه وسایل نقلیه و غیره موسوم شده اند.

ـ موزه های هنری: آثار و اشیای زیبایی درباره نقاشی، معماری و مجسمه سازی و غیره را گردآوری می كنند و آنها را به موزه های نقاشی، معماری و مجسمه سازی، هنرهای تزئینی و صنایع دستی، لوازم خانگی، موزه خط و خطاطی، كتاب و صحافی، موزه سرامیك و كاشی، موزه قالی و قالیبافی، موزه كنده كاری و منبت كاری و صنایع چوبی، موزه گوهری و سرانجام موزه منسوجات طبقه بندی می كنند.

انواع موزه ها

موزه ها را به شكلهای گوناگون طبقه بندی كرده اند، موزه های تاریخ و باستان شناسی، موزه های فضای باز، موزه های مردم شناسی، كاخ موزه ها، موزه های علوم و تاریخی طبیعی، موزه های منطقه ای ( محلی )، موزه های سیار ( گردشی ) ، پارك موزه ها، موزه های سلاح ( نظامی )، موزه های اندیشمندان ( خانه هنرمندان )

موزه تاریخی و باستان شناسی: دید تاریخی دارند و بیانگر سلسله و دوره های تاریخی هستند . بیشتر این آثار بر اثر كاوش های باستان شناسی به دست آمده اند و بیانگر فرهنگ و تمدون گذشته و تلفیق كننده علم، هنر و دانش یك ملت یا یك قوم هستند. چنین موزه هایی مادر نیز نامیده می شوند. موزه ملی ایران ( ایران باستان )، موزه ملی ورسای در فرانسه و موزه تاریخ در واشینگتن از این نوع هستند.

موزه فضای باز:با ایجاد این نوع موزه ها می توان به معرفی یافته ها و داده های مهم باستان شناسی كمك بزرگی نمود. زمان یكه یك كاوش علمی باستان شناسی منجر به نتایج مطلوب و كشف آثار ارزشمند غیر منقول می شود و قابل انتقال به موزه ها نیست، با فراهم آوردن شرایط و امكانات لازم، مكان مورد نظر را جهت باز دید عموم مهیا می نمایند. این امر در اصطلاح به موزه فضای باز مشهور است. از جمله این موزه ها می توان به تخت جمشید در شیراز و محوطه تاریخی هگمتانه در همدان اشاره نمود.

این موزه ها در دیگر كشور ها مانند چین، یونان و برخی از كشور های اورپایی نیز معمول است. در استان خراسان محوطه تاریخ " بندیان " در گز كه دارای گچ بری های بسیار زیبایی از دوره ساسانیان است و همچنین محوطه تاریخی " شا یاخ " نیشابور می توانند مكان مناسبی برای این امر باشند.

موزه های مردم شناسی: فرهنگ، آداب و رسوم،‌ اعتقادات، پوشاك و سنن اجتماعی حاكم بر جامعه را نشان می دهند. موزه مردم شناسی تهران و حمام گنجعلی خان كرمان از این نوع هستند.

كاخ موزه ها: بنا یا اثر تاریخی هستند كه از گذشتگان به دست ما رسیده و بیانگر و ضعیت و نحوه زندگی صاحبان آن است. ممكن است در این بنا اشیای تاریخی و نیز آثار هنری از جمله نقاشی روی دیوار،‌گچ كاری و …. وجود داشته باشد. كاخ موزه ها معمولا" در مراكز حكومتی به وجود می آیند. هدف از تاسیس این موزه ها به نمایش گذاشتن اثر و بنای تاریخی و نیز عبرت آموزی است. مجموعه كاخ های سعد آباد تهران و باغ ملك آباد مشهد از این نوع موزه ها هستند.

موزه های هنری : انواع هنرهای تجسمی و تزیینی كه از زیبایی شناسی بالایی برخوردارند، را به نمایش در می آورند و معمولا" بازدید كنندگان زیادی نیز دارند. موزه هنرهای زیبا در تهران و موزه هنرهای تزیینی در اصفهان از این نوع هستند.

موزه علوم و تارخ طبیعی: تجربه های علمی بر اساس شواهد و وسایل كاری و تاریخی طبیعی كه در بر گیرنده گونه های مختلف گیاهی به ویژه جانوان است را به نمایش می گذارند. موزه تاریخی طبیعی اصفهان و موزه علوم و تاریخ طبیعی مشهد از این نوع هستند.

موزه های محلی یا منطقه ای: بیانگر و نمودار فرهنگ یك منطقه و یا یك محله خاص هستند و صرفا" آثار و اشیای تاریخی همان منطقه را به نمایش می گذارند. موزه شوش، تخت جمشید و موزه توس در خراسان ازاین نوع هستند.

موزه های سیار : برای پیشبرد سریع اهداف فرهنگی و به دلیل عدم امكانات موجود در مناطق و شهرهای محروم شكل می گیرند. این موزه های فرهنگ های گوناگون را در مكان های مختلف در معرض دید عموم می گذارند. اگر به این نوع موزه ها توجه كافی شود، بسیار تاثیر گذار خواهند بود.

پارك موزه ها : به دلیل داشتن ابغاد گوناگون علمی و فرهنگی و جاذبه های تفریحی و آموزشی و نیز تفریحی از اهمیت زیاد برخورد دارند، چرا كه مسایل زیستی و طبیعی را از نزدیك برای مردم به نمایش می گذارند. ویژگی مهم این موزه ها این است كه عموم مردم می توانند از دیدن آنها بهرمند شوند. در ایران ایجاد پارك موزه سابقه ندارد ولی در كشورهایی مانند چین و كره شمالی مرسوم است.

موزه های نظامی : روند تاریخی انواع سلاح های نظامی و جنگی را در معرض دید همگان قرار می دهند. این نوع اشیا شامل لباس های نظامی رزمی، اسلحه و دیگر وسایل رزمی نیز هستند.

موزه های اندیشمندان ( خانه هنرمندان ) :برای ارج نهادن به هنرمندان، نویسندگان، مخترعان و مفاخر جامعه، معمولا" پس از در گذشتشان در خانه شخصیشان پدید می آید و در بر گیرنده وسایل شخصی، وسایل كار و آثار ایشان است. این موزه ها بیشتر د ركشورهای اروپایی مرسوم است.

خانه شكسپیر نویسنده مشهور انگلیسی و ادیسون مخترع برق در امریكا از این نوع است. در ایران هم خانه بزرگ مرد موسیقی " استاد ابوالحسن صبا " تبدیل به موزه شده و در برگیرنده تابلوهای نقاشی، تالیفات و اموال شخصی وی است

:موازین طراحی موزه
:آشنایی با طراحی موزه ها و گالریهای آثار هنری
موزه ها و گالری های آثار هنری کاربرد های مشابهی داشته و مثل انواع مختلف ساختمانها دارای ویژگی های یکسان فراوانی هستند . بطور کلی مهمترین وظایف موزه هاو گالری آثار هنری ،جمع آوری ، ثبت، حفاظت ، تحقیق ، توضیح و نمایش برخی مدارک مهم است . بهمین دلیل افراد زیادی با مهارت های مختلف مورد نیاز می باشد . بهرحال ، نه تنها بین موزه و گالری آثار هنری تفاوتهایی وجود دارد بلکه بین انواع مختلفی از موزه ها وگالری ها اختلافاتیدیده می شود . برخی از سازمانها مثل سازمان میراث فرهنگی ، تفریحی وبعضی مؤسسات فرهنگی نیز جزو موزه ها محسوب می شوند.
برای نمایش آثار هنری واشیاء با اهمیت از نظر علمی و فرهنگی ،سازمان باید از آنها در برابر آسیب ،خطر سرقت ،رطوبت ،خشکی نور خورشید و گرد و غوبار مراقبت کرده وآنها را در بهترین نور و نما ، نشان دهد. این امر زمانی حاصل می شود که مجموعه به: الف)اشیاء تحت مطاله و بررسی ب)اشیاء نمایشی تقسیم می شود.
نمایشگاه ها باید به نحوی برگزار شوند که عموم مردم بتوانند آثار را بدون هیچ مشکلی تماشا کنند. این امر نیازمند یکسری برنامه ی به دقت تعیین شده و گسترش یافته در فضاهایی با شکل مناسب و تزئین منطقی و جذاب بویژه در موزه ها است.
در گالری ها هر گروه ار تصاویر باید در یک اتاق جدا گانه قرار گیرد و هر تصویر باید روی یک دیوار مجزا باشد یعنی در هر گالری باید چند اتاق کوچک وجود داشته باشد . این شیوه نسبت به فضاهای بزرگ که برای تصاویر بزرگ بکار می روند فضای بیشتری رانسبت به مساحت زیر بنا را بدست می دهد.
زاویه ی دید انسان برای یک فرد بیننده در حالت ایستاده از 27 درجه بالاتر از سطح بینایی آغاز می شود . این بدان معناست که تصاویرنور پردازی شده باید 10 متر دورتر از فرد وبخش فوقانی آنها بیشتر از4.90 متر بالاتر از سطح چشم وسطح پایین آن ها تقریباً بیش از 70 سانتی متر از چشم نباشد بهترین شرایط آویزان کردن تصاویر کوچکتر ، از نقطه ی ثابت (سطح افق در تصویر ) روی سطح چشم است .در نظر گرفتن مساحت 3.5 متر مربع برای آویزان کردن هر تصویر ، مساحت 6 الی 10 متر مربع از زمین برای هر مجسمه و1 متر مربع فضا در قفسه برای هر 400 سکه ضروریست.مباحث نور پردازی گالری ها و موزه ها بسیار نظری بوده و کیفیت نور پردازی هم غیر واقعی است آزمایشات انجام شده در آمریکا نشان داده که نور استفاده شده در نور پردازی اگر به صورت طبیعی باشد حتی اگر از نوع نور شمال هم باشد دائماً در حال تغییر می باشد به همین دلیل استفاده از نور مصنوعی به جای استفاه از نور خورشید بیشتر رایج می باشد. بر اساس آزمایشات انجام شده در بوستون فضای مطلوب برای تماشا کردن بین 30 تا 60 درجه از سمت فوقانی است که از نقطه ای در وسط کف اتاق اندازه گیری می شود.
در گالری آثار هنری ، عموماً مسیر چرخشی یکطرفه وجود ندارد و فقط بخشهای جداگانه دیده می شود موزه ها وگالری ها هر کدام نیاز به اتاق های جانبی برای بسته بندی ،ارسال ،بخش اداری ، بخش اسلاید ،کارگاههای حفاظتی وتالار سخنرانی دارند .قصر های غیر قابل استفاده و متروک ،کاخها و صومعه ها برای ساخت موزه مناسب هستند .این مکانها برای اشیاء تاریخی و نگهداری آنها مناسب می باشند زیرا فضای مساعد تری را نسبت به موزه های جدید برای اینگونه اشیاء فراهم می کنند.
امروزه ساختمان موزه ها را به عنوان مراکز فرهنگی هم بکار می برند پس باید در مرحله ی طراحی این احتمال را هم در نظر گرفت .در این حالت باید فضای کافی برای نمایشگاههای موقتی و دایمی ، کتابخانه ،اتاق رسانه ها و تالار سخنرانی وجود داشته باشد. ضمناً باید فضای خاصی برای استراحت ، خوردن و آشامیدن ، حمل و نقل و انبار ،نگهداری ازاشیاء ،کارگاهها وبخش های اداری تخصیص دارد.
پیشرفتهای تکنولوژی نه تنها بر عملکرد موزه ها ، بلکه بر طراحی نمایشگاهها هم تاثیر به سزایی دارد . کامپیوتری کردن ثبت مجموعه و مستند سازطراحی ، کوچک کردن لامپ و فیبر نوری وتاثیر آنها بر طراحی نور پردازی دو نمونه از این پیشرفت ها هستند.
موزه ها، در جهان متمدن، پایگاه های تحقیق هستند. بخش پژوهشی و پشتوانه تحقیقی و آموزشی موزه ها پشتوانه رساله ها و تذكره های علمی است. همین پشتوانه است كه اهمیت دارد نه صرفا خود اشیا و ویترین ها. این همه جماعت می روند و لوح ها و سنگ نوشته ها را می بینند.
نه می توانند بخوانند و نه اگر بخوانند می توانند از اصل موضوع سر درآورند. موزه، در اساس، مكانی است برای فرهیختگان و یا دانش طلبان و آگاهی جویندگان. موزه، در قاموس صحیح خود نوعی آزمایشگاه است. دانشجویان را می برند به موزه و كلاس درس را دركنار اشیا برگزار می كنند. تا آنها تجسمی روان تر و عینی تر از موضوع درس داشته باشند. هنرجو با معلم و مربی اش می رود به موزه و تابلو های متنوع قربانی كردن اسماعیل را از دید رافایل و وروبلیف و دیگران می بیند تا تفاوت نگرش های حاكم در دوره های مختلف نسبت به انسان را بشناسد. این نوع شناختن ها را در كتاب ها نمی شود یافت حتی در شبكه های دیجیتالی هم. اما درموزه این امكان هست كه آدمیزاد دوره و زمانه ای را حس کند. موزه باید فضای لازم برای این جمع شدن ها و باهم دیدن ها را داشته باشد. فضا باید نوعی فضای آموزشی باشد تا فضای تشریفاتی و حریم دار.
فضاهایی از قبیل مركز اسناد، انتشارات، كتابخانه و سالن مطالعه از نخستین نیاز های فضایی موزه هستند. سالن نمایش موزه در این ارتباط حكم اتاق آزمایشگاه برای فضای تحقیقاتی دارد.
ترویج و تبلیغ:
موزه، به هرحال، وظیفه عمومی كردن دانش را هم دارد. مردم طالب آموختن و شناختن را حتی اگر دانش اولیه لازم را هم ندارند، می توان و باید در موزه ها پذیرا بود. اما نوع استقبال از این بازدید كننده ها با دیگران متفاوت است. فضای موزه، برای چنین مخاطبینی باید فضایی باز و كمتر رسمی باشد و امكان تمدد ناخوایته برای آنها فراهم باشد. نمایش های دیجیتالی و تركیبی با استفاده از جاذبه های تصویری از اینگونه نیاز هاست. موزه باید به سالن ها و كنج های كوچك و جمع وجور نمایش فیلم واسلاید مجهز باشند و سیركولاسیون فضایی چنان باید باشد كه مخاطب زود رنج و غیر حرفه ای درمسیر این امكانات قرارگیرد و از ساخته های تصویری سهل الهضم در باره موضوعات موزه بهره بگیرد. امروزه وسایل مدرن نمایش از الزامات اولیه موزه هاست.
حجم:
ینتا، موزه حجمی است صلب و سنگین وبسته. این صلابت هم مرده ریگی است ازتصور دیرین در مورد موزه، كه آن را صندوقچه اسرار تاریخ فقط می شمارد، هم ناشی از الزامات امنیتی و ایمنی است. ولی آیا این سنگینی و صلبی حجم، در جهان امروز، به جلب و جذب بازدید كننده كمك می كند؟ الزامات امنیتی و ایمنی موزه اجتناب ناپذیر است، ولی با وجود تكنیك های پیشرفته امروزی امنیت فقط با دیوارهای كلفت و درشت حاصل می شود؟ اگر هم چنین است، آیا تمام بخش های موزه چنین الزاماتی دارند؟ فضای ورودی و ***** پیش ورودی، سالن و سرسرا ها، فضاهای پشتیبان موزه از قبیل كتابخانه و سالن های نمایش هم باید این چنین در محاصره تفكر و ابزار های امنیتی باشند؟ برعكس موزه باید پاتوق آگاهی جویان و پژوهشگران شود. باستانشناسان و پژوهشگران ما باید در سالن های اصلی و كناری موزه ها راحت باشند و جماعت بازدید كننده بیایند با همین اعاظم از یافته های خود و رقبایشان بپرسند. چنین فضایی باید تا حدممكن شفاف و پذیرا باشد. نهایت برونگرایی را می توان برای این فضاها پیش بینی نمود.
فضای واقعا عمومی:
بسیاری را عقیده بر این است كه دكان و مغازه ها و دكه های خرده فروشی، مهمترین فضاهای زنده در شهر هستند و سبب تحرك و زنده بودن فضاهای اطراف هم می شوند. حداقل فضاهای خرده فروشی كه موزه ها در دل خود یا چسبیده به خود داشته باشند، خرده فروشی محصولات فرهنگی خود موزه و پاتوق هایی مثل كتابفروشی و چایخانه است. این فضاها نیز باید از بخش های اصلی موزه ها شمرده شوند. منبع :‌ www.memarha.ir

ضوابط و معیارهای طراحی موزه

مطالب مشابه :

فضاها و دياگرام روابط فضا ها...(طراحی معماری 3)

فضاها و دياگرام روابط فضا ها

فضاها و دياگرام روابط فضا ها

ضوابط و معیارهای طراحی موزه

طراحی موزه

ضوابط و معیارهای طراحی موزه

طراحی موزه دریایی و مردم شناسی