سرپايان و خصوصيات آنها با تکيه بر اختاپوس ها

سرپايان و خصوصيات آنها با تکيه بر اختاپوس ها

مقدمه:

رده بندی سرپايان
سرپايان گروه بسيار پيشرفته ای از بی مهرگان و از دسته نرم تنان می باشند که به 4 گروه تقسيم می شوند:
الف)کاتل فيش ها يا ماهی مرکب که گونه Sepia (ده بازو) هم از اين دسته است
ب) اسکوئيد يا لوليگو
ج)هشت پا يا اختاپوس
د)نوتيلوس(Nautilus)

کلياتی راجع به ساختار بدنی و بيولوژی سرپايان :

رده سرپايان دارای بازو در اطراف سر خود هستند که اين بازوها برای شنا، خزيدن و چسبيدن به سنگ و بدست آوردن طعمه بکار می رود و از آنجا که اين بازوها به دهان آنها می رسد به آنها، سرپايان گويند و دهان در وسط اين بازوها قرار دارد. در برخی از اين گونه ها روی بازوها، کلاهک های مکنده وجود دارد. سرپايان تماما دريازی اند.

در بالای راست روده دارای کيسه مرکب هستند که در نزديک مخرج باز شده و هنگام خطر با انقباض از آن جوهری خارج کرده که محيط را تيره و تار کرده و می تواند از دشمن خود فرار کنند. در برخی مثل گونه اسکوئيد و حتی اختاپوس، سلولهای رنگين ستاره ای شکل وجود دارد که اين سلولها تحت تاثير هورمون های جنسی يا انعکاس های عصبی بطور منظم منقبض و منبسط شده و رنگ حيوان را متناوبا تيره و روشن می سازند.

از مغز آنها به تعداد بازوها، اعصاب خارج می شود و در دو طرف سر دو چشم بزرگ با ساختار کامل وجود دارد. دارای قلب 3 حفره ای و وجود هموسيانين يعنی مس بجای آهن در خون هستند و اين امر باعث شده که رنگ خون آنها بجای قرمز بصورت بيرنگ متمايل به آبی ديده شود که اين سيستم گردش خون، انرژی بسياری احتياج دارد بطوری که طول عمر آنها را بدليل اين مصرف انرژی بالا، کوتاهتر می سازد. اين موجودات شکارگر شبانه هستند و لاروهای آنها از پاروپايان و ديگر پلانکتونها و خرچنگ های کوچک و بزرگ و صدف های خوراکی و حلزون ها و ماهی های کوچک تغذيه می کنند و اما فک، شير دريائی، سمور آبی و همجنس های بزرگتر خود( با خاصيت کانی باليسم) و ... از آنها تغذيه می کنند.

جنس ها در سرپايان جدا از هم بوده و اما تخم های آنها بزرگ و دارای زرده زياد است و نوزاد آنها فاقد مراحل لاروی بوده و مشابه جانور بالغ اما مينياتوری آن می باشد.

اختاپوس ها:

قبل از پرداختن به اختاپوس ها بد نيست کمی هم راجع به ديگر گونه های سرپا بدانيم. مثلا اينکه اسکوييد ها اغلب گروهی حرکت می کنند و سريعتر از هر بی مهره ديگری شنا می کنند ويا ماهی مرکب که رنگ پوست زيبائی دارد و دارای 8 بازو و 2 شاخک می باشد و توانائی تغيير رنگ زيادی دارند و اغلب منزوی زندگی می کنند (برای مشاهده تصاوير آنها به پيوست مراجعه کنيد). Sepia که گونه غالب سرپا در آبهای سواحل جنوبی کشور در خليج فارس و دريای عمان است، اين گونه در زبان فارسی، سش ناميده می شود.

اما اختاپوس ها حيواناتی منزوی می باشند که در کف اقيانوس ها زندگی می کنند. اختاپوس با هشت بازو که هر بازو از دو رديف کلاهک مکنده تشکيل شده است و اگر اختاپوس بازوی خود را از دست دهد بعد از مدتی بازوی ديگری بجای آن رشد می کند. اين دسته از موجودات قدرت بينائی فوق العاده بالائی دارند.

بيش از 100 گونه اختاپوس وجود دارد که بزرگترين اختاپوس، Giant octopus است با نام علمی(Octopus dofleini)، که اين نرم تن غول پيکر بيش از 7 متر طول دارد و وزن آن به 182 کيلوگرم می رسد و در آبهای سواحل British columbia وجود دارند. اما کوچکترين اختاپوس نوع کاليفرنيائی است که تنها 1 سانتی متر طول دارد.

اختاپوس های blue-rings-Hapalochlaena lunulatus با رنگ بسيار زيبا که تصوير آن در پيوست آمده است که کوچک اما بسيار سمی هستند بطوری که حداکثر به طول 200 ميليمتر و وزن 100 گرم می رسند که معمولا زرد رنگ با لکه های آبی هستند . در ژاپن تا استراليا در صخره هايي با عمق کم آب وجود دارند. دو غده سمی برای ترشح سم در اختاپوس ها وجود دارد يکی برای فلج کردن طعمه خود مثل خرچنگ ها بعنوان غذا و ديگری خيلی سمی عليه شکارچی و دفاع از خود بکار می برند که برای انسان هم کشنده است.

پس اين اختاپوس ها برای تغذيه از طعمه های خود، ابتدا آن را با سم خود فلج کرده و سپس آن را می بلعند و تنها اختاپوس های blue-rings(Hapalochlaena lunulatus) در استراليا سم بسيار قوی برای کشتن يک انسان را دارند و در پاره ای از موارد بخاطر وجود سم تترودوتوکسين ياTTX سبب فلجی می گردند که پادزهر آن هنوز شناخته نشده است.
خصوصيت جالب اختاپوس ها همانطور که گفته شد وجود کيسه مرکب می باشد که دارای رنگدانه سياه ملانين فشرده مانند جوهر می باشد که اين خاصيت در بسياری از اختاپوس ها وجود دارد اما تعداد کمی از اختاپوس ها مانند انواع موجود در اعماق زياد اين توانائی را از دست داده اند. اين کيسه جوهر که در نزديک راست روده قرار دارد با انقباض از کيسه خارج شده و روی ديد شکارچی اثر گذاشته، سبب گيج شدن و اختلال ديد شکارچی می گردد اين جوهر شامل تيروزيناز است که سبب سوزش چشم های شکارچی شده و بطور موقت حس بويائی شکارچی را از کار می اندازد رنگ اين جوهر البته قرمز است اما زمانی که بسيار غليظ می شود تيره تر شده و قهوه ای و يا حتی سياه می گردد زيرا قرمز در نور کم سياه بنظر می رسد.

پس خاصيت دفاعی آنها همان پاشيدن جوهر سياه در آب است که به اختاپوس فرصت فرار می دهد و ديگر وسيله دفاعی شان تغيير رنگ دادن پوست شان است به اين ترتيب که با محيط اطراف خود همرنگ شده و خود را پنهان می کنند که اين کار را با باز و بسته کردن بسته های رنگدانه ای موجود در پوست انجام می دهند.

بلوغ جنسی در اختاپوس های غول پيکر معمولا در 2 تا 3 سالگی است و در اختاپوس های بازو آبی 1 سال است. جفت گيری در اختاپوس ها شامل قرار گرفتن نر روی ماده و ارتباط نزديک بين جنس نر و ماده است به اين ترتيب که جنس نر سومين بازو از سمت راست را که بازوی جنسی يا hectocotylus نام دارد برای انتقال اسپرم به جنس ماده استفاده می کند و اين جفت گيری معمولا چند دقيقه يا حتی چند ساعت طول می کشد. اختاپوس ماده در لانه ای که فراهم کرده تخم گذاری کرده و تعداد تخم در اختاپوس بازو آبی 100 عدد و در اختاپوس غول پيکر به 50000 عدد هم می رسد. اختاپوس مادر از تخم ها مراقبت می کند. اين اختاپوس مادر در طول مدت 1 تا 2 ماه و حتی در نئع غول پيکر تا 6 ماه هم چيزی نمی خورند و از تخم ها مراقبت می کند تا زمانی که بچه ها از تخم بيرون آيند که گاها بر اثر اين گرسنگی می ميرند.

اختاپوس نوعblue ring فقط يکبار در طول عمر تخمگذاری می کنند و تخم ها بعد از 1 تا 2 ماه شکسته می شوند و اما نوزادان کاملا شبيه جانور بالغ بوده و فاقد مراحل لاروی اند.

کاربرد سرپايان:

اما بايد دانست که می توان از اين آبزيان بعنوان يک محصول شيلاتی قابل بهره برداری برای صادرات استفاده کرد و از آن استفاده بهينه کرد زيرا درصد پروتئين موجود در گوشت آنها بالا بوده و همچنين از مرکب آن در صنعت و حتی در صنايع داروئی می توان استفاده کرد و يا از صدف داخلی برخی از انواع آنها بخاطر داشتن مواد معدنی مثل کلسيم نيز می توان استفاده کرد.

سرپايان و خصوصيات آنها با تکيه بر اختاپوس ها

مطالب مشابه :

فتوای مقام معظم رهبری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای درخصوص خوردن کوسه ، ماهی مرکب و خرچنگ

خوراکی های عجیب

پیتزای خرچنگ در بندرعباس

سرپايان و خصوصيات آنها با تکيه بر اختاپوس ها

ماهی

توصیف یا تعریف قفس های ماهیگیری تله ها ( pots ) و قفس های صیادی (Trap )

آناتومی و فیزیولوژی ماهی مرکب

قابل توجعه ماهیگیران نیزه ماهی (ماهی مارلین)