هنر دوره ی ابتدایی در یک نگاه
هنر دوره ی ابتدایی در یک نگاه
با توام ، با تو که
همفکر منی ...
دانش آموزان باید یاد بگیرند که
چگونه ببینند، بشنوند، ارتباط برقرار سازند و به سوی تولید محصول هنری حرکت کنند.
آن ها می آموزند که چگونه محیط می تواند به احساس و عمل آن ها شکل دهد و چگونه با
فعالیتی منظم و هدفمند می توانند قابلیت های وجودی خود را برای بیان هنری رشد دهند
پس بیایید آنان را باور کنیم که براستی آینده سازان ایران عزیزمان خواهند بود .
مقدمه
هنر،
از الفاظی است که در طول زمان با معانی گوناگونی همراه بوده است. در لغت نامه ی
دهخدا به معنای علم، معرفت، دانش، فضل و فضیلت ، فرزانکی و بالاخره به معنای فراست
و زیرکی آمده است. بدیهی است با استناد به معانی گسترده و متفاوت این مفهوم،
هنرمندان نقش های گوناگونی را ایفا نموده
اند که هر یک مکتبی را بنیان نهاده و یا از مکتبی الهام گرفته و اثری را به جلوه
گری واداشته اند.
هنر،
در بینش دینی ما از یک زمینه ی فطری برخاسته است که تربیت انسانی فرزانه و فرهیخته
را نوید می دهد انسانی که به عواطف، احساسات و تخیلات و اندیشه ی خود جهت الهی
داده و پیام خویش را در قالب یک رشته هنری به جامعه ی اسلامی هدیه می دهد.
هنرمندی که با بینش و شعور و حیانی[1] زندگی می
کند با درک واقع بینانه از خویشتن خویش به شناخت نظام هستی و ساختار وجودی انسان – این زیباترین مخلوق هستی می رسد.
چرا
که خود را با طلایه داران مکتب روحی انطباق داده و آموخته است و باور دارد که :
لقد کان لکم فی رسول الله اسوه
حسنه
و
بالاخره هنرمند متعهد امروز باور دارد که باید تربیت انسان فردا را عهده دار شود .
چرا که ظهور ارزش های متعالی نزدیک است و باید از انتظار آن روز خجسته پایداری
نمود تا کودکان امروز بتوانند در فردای «ظهور»
مفاهیم بلندی چو عشق، زیبایی، لطافت، انس، امن،
حرکت، تعالی و در یک کلام فلاح، رشد و رستگاری
را تحت لوای «امامت آن مرد خدا» تجربه نمایند.
جایگاه
و نقش هنر در برنامه درسی دوره ابتدایی
هنر
یکی از مواد درسی دوره ی ابتدایی است که در جدول درسی پایه های اول و دوم ابتدایی،
هفته ای دو ساعت و در پایه های سوم، چهارم و پنجم یک هفته یک ساعت و یک هفته دو
ساعت به آن اختصاص داده شده است. به این معنا که در هر هفته دو تا یک ساعت از فرصت
های آموزشی دانش آموزان برای فعالیت های هنری برنامه ریزی شده است.
از
آن جا که یکی از اصول برنامه درسی هنر خلاقیت است و ارائه ی هر نوع نمونه و الگو،
خلاقیت کودکان را محدود می کند در دوره ی
ابتدایی کتاب درسی هنر برای دانش آموزان وجود ندارد.
دانش
آموزان با انجام فعالیت های هنری ، خود، جهان و خالق جهان را بهتر می شناسند. حس
زیبایی شناسی خود را توسعه می دهند، حواس، تفکر، تخیل و هوش آن ها نیز تقویت شده،
استعدادهای درونی و خلاقیتشان شکوفا می شود.
رویکرد[2]برنامه
درسی هنر
رویکرد برنامه
درسی هنر در دوره ی
ابتدایی
«تربیت هنری» است.
انجام دادن فعالیت های هنری در فضایی که کودکان، آزادانه تخیل و اندیشه کنند، حواسشان
تقویت شود، ظرفیت های هفته ی هوش و تفکرشان پرورش
یابد، عواطف و احساساتشان توسعه یابد و استعداد و خلاقیت شان شکوفا شود ،
به «تربیت هنری» منجر می شود.
«تربیت
هنری» باید طوری برنامه ریزی و اجرا شود که با گذشت زمان، دانش آموزان مستقل شده و
بتوانند فرایند فعالیت هنری را طی کرده و محصول هنری ارزشمندی را تولید کنند.
در
این مسیر ، فهم و ادارک بصری دانش آموزان رشد می یابد و آشنایی با ابزار و شیوه
های بیان هنری به آن ها کمک می کند که احساسات درونی خود را بیان کنند.
اصول
برنامه درسی هنر [3]
در
طراحی و تدوین برنامه درسی هنر، هشت اصل مدنظر قرار گرفته است. این اصول به شرح
زیر بیان شده اند.
برخورداری
درس هنر از جایگاهی مستقل و تعریف شده
-
جامعیت محتوایی
-
انعطاف پذیری
-
کودک محوری
-
پرورش خلاقیت
-
تلفیق رشته های هنری
-
یادگیری مشارکتی
-
پویایی و استمرار
برنامه
درسی هنر[4]
مجموعه اهداف دوروی ابتدایی ، در ششصد و چهل و هفتمین جلسه
ی شورای عالی آموزش و پرورش به تاریخ 29/2/79 تصویب شده است. این مجموعه، در هشت بخش اعتقادی، اخلاقی، علمی و آموزشی، فرهنگی و هنری، اجتماعی زیستی،
سیاسی و اقتصادی تنظیم و در خرداد ماه 79 به حوزه های مختلف ستادی وزارت آموزش و پرورش
ابلاغ شده است. اهداف این برنامه ی درسی ، هم سو با اهداف بخش فرهنگی و هنری، در
سه حوزه ی دانش، مهارت و نگرش تدوین شده اند اما از آن جا که هیچ مهارتی بدون دانش
و آگاهی ایجاد نمی شود و هیچ فعالیتی بدون انگیزه و خواست انجام نمی پذیرد، تفکیک
کامل این سه حوزه نیز امکان پذیر نیست.
تفکیک
صوری این حوزه ها از یک دیگر فقط برای سهولت طراحی قسمت های دیگربرنامه انجام شده
است.
اهداف
حوزه ی دانش
-
آشنایی با طبیعت به عنوان منبع الهام آفرینش های هنری
-
آشنایی با رشته های هنری (نقاشی، کاردستی، تربیت شنوایی، قصه گویی و نمایش)
-
آشنایی مقدماتی با ابزار و مواد هر یک از رشته های هنری
-
آشنایی با میراث فرهنگی و هنری
اهداف
حوزه ی مهارت
-
توسعه مهارتهای حسی
-
توسعه مهارتهای گفتاری
-
توسعه مهارتهای حرکتی برای کاربرد مواد، ابزار و فنون ساده ی هنری
-
توسعه قابلیت های تفکر
-
توانایی بیان افکار و احساسات در قالب های هنری
-
توسعه مهارتهای اجتماعی
اهداف
حوزه ی نگرش
-
توجه به زیبایی ها و پرورش حس زیباشناسی
-
تمایل به ابزار و افکار و احساسات
-
توجه به توانایی های خود و کسب اعتماد به نفس
-
علاقه به کاوشگری و کسب تجربه در رشته های مختلف هنری
-
توجه به حفظ آثار هنری و میراث فرهنگی
-
تمایل به برقراری ارتباط و مشارکت در فعالیت های گروهی
برنامه
درسی هنر
محتوای
برنامه ی درسی هنر بر مبنای رویکرد، اصول، اهداف برنامه انتخاب و سازماندهی شده
است، به طوری که دانش آموزان با انجام دادن فعالیت ها، با رشته های مختلف هنری
آشنای می شوند.
در
برنامه ی درسی هنر دوره ی ابتدایی رشته های گوناگون گنجانده شده است تا دانش
آموزان با توجه به زمینه های وجودی شرایط محیطی خود، بتوانند در عرصه های مختلف از
جمله ارتباط با طبیعت، نقاشی، کاردستی، تربیت شنوایی، قصه و نمایش فعالیت های هنری
داشته باشد، محصول هنری تولید کند و از مواهب قرار گرفتن در فرایند فعالیت های
هنری متنوع بهره مند شوند. در ادامه توضیح مختصری از محتوا و فهرست فعالیت های
مختلف در رشته های ذکر شده به تفکیک پایه ها (اول تا پنجم) آمده است.
1-
ارتباط با طبیعت
طبیعت،
منبع الهام هنری است، از این رو، برقراری ارتباط با طبیعت برای معلم و کودک ضرورت
دارد. شناخت طبیعت و حساسیت نسبت به آن به معلم کمک می کند تا مفاهیم را بهتر به
کودکان انتقال دهد.
ارتباط
با طبیعت، اساس برنامه ی هنر است. با توجه به ویژگی های هر یک از مناطق آب و
هوایی، این برنامه را می توان به بهترین شکل اجرا کرد. از کودکان خواسته می شود در
محدوده ی انتخاب شده گردش کرده و به همه چیز توجه کنند. بعد از بازگشت از گردش، از
آن ها سوال شود که هر یک به چه چیزهایی توجه کرده اند و جالب ترین چیزی که مشاهده
کرده اند چیست . آیا سنگ چوب یا نمونه ی دیگری همراه آورده اند؟ پس از آن ها
خواسته می شود در مورد تجربیات خویش گفت و گو کنند و .... به این ترتیب دانش آموزان
از برنامه ی ارتباط با طبیعت
تجربه های متنوع و پرباری بدست می آورند. در صورت وجود شرایط خاص و عدم امکان
استفاده از فضای طبیعت می توان از فضای حیاط مدرسه برای این برنامه استفاده کرد و
اگر چنین امکانی نیز وجود نداشته باشد این برنامه را حتما باید درکلاس اجرا کرد و
از ساده ترین نمونه های در دسترس برای ایجاد انگیزه ی خلاقه در فعالیت هنری بهره
گرفت.
ابرهای
آسمان، چند قطره آب، صدای زنبور و ... بهانه هایی برای تفکر و فعالیت خلاقند چرا
که وادار کردن بچه ها به تفکر و ایجاد انگیزه و اشتیاق برای فعالیت مهم ترین بحث
برنامه است.
2-
نقاشی
نقاشی
فعالیتی آشنا و عادی است که بر رشد ذهنی بچه ها تاثیر زیادی دارد. کودکان به نقاشی
علاقه دارند و با هر چه در دسترس شان باشد، طرح هایی می کشند که متناسب با سن و
روحیه ی آن ها است که به مرور و با رشد
کودک کامل تر می شوند و برای ما ، مفهوم روشن تری پیدا می کنند.
کودکان
عواطف درونی خود را که برای ما دست نیافتنی هستند در نقاشی هایشان نشان می دهند.
بدون این فعالیت های نیازهای اساسی درونی بچه ها بی جواب می ماند زیرا آن ها هنوز قدرت کلامی کافی برای
بیان احساسات خود ندارند و درون خود را تنها از طریق فعالیت های هنری و به خصوص
نقاشی نشان می دهند.
امروزه
در روش آموزش به شیوه ی غیرمستقیم، ارائه الگو یا آموزش طراحی و نقاشی معنایی
ندارد زیرا ارائه الگو مانع رشد شخصیت و خلاقیت فردی کودکان می شود. اما در روش جدید
کودک نه مجبور می شود از مدل خاصی تقلید کند و نه به حال خود واگذاشته می شود که
فقط به بازی و تفریح بپردازد بلکه فرصت پیدا می کند که تصاویر ذهنی منحصر به فرد
خود را بکشد و توانایی های خود را پیشرفت دهد.
ویژگی
های نقاشی کودکان
نقاشی پلی برای برقراری ارتباط با درون کودکان است . در این
فعالیت آن ها به کمک شکل ها و رنگ ها تصاویر ذهنی خود را از دنیای اطراف نشان می
دهند.
تلفیق
چند فضا یا مکان در یک نقاشی، نمایش درون خانه ها، نشان دادن چند اتفاق پیایی، رنگ
آمیزی به شیوه ی غیر واقعی تغییر اندازه ها و .... ویژگی های کار کودکان هستند که
همراه با تغییرات جسمی و روحی کودک به تدریج از بین می روند.[5]
وسایل
و ابزار نقاشی
ابزار
و وسایل نقاشی بسیار متنوع اند. به طور کلی مجموعه ی وسایلی که برای نقاشی به کار
می روند به 3 بخش تقسیم می شوند.
1-
وسایل تاثیرگذار : مداد، پاستل و ...
2-
وسایل تاثیرپذیر : کاغذ، مقوا و ...
3-
وسایل کمکی : چسب ، گیره، تخته ، زیردستی و ...
قابل
ذکر است توضیحات بیش تر در خصوص موارد ذکر شده به تفصیل در راهنمای درس هنر کد
4/53 آورده شده است. و توجه به موارد مندرج در آن و توصیه های ویژه در خصوص نقاشی کودکان قابل تامل
می باشد.
از
آن جا که نقاشی، فعالیتی هنری است که به موازات رشد ذهنی و جسمی کودکان به تکامل
می رسد، بر رشد همه جانبه ی دانش آموزان تاثیر می گذارد. اجرای صحیح فعالیت ها
نتایج زیادی را به دنبال دارد که به پاره ای از آنان اشاره می شود :
-
فردیت و شخصیت کودک، سالم رشد می کند.
-
به هر نوع فعالیت هنری و شخصی علاقه مند می شود.
-
توانایی ها و ضعف های خود را شناخته و در برابر نقد انعطاف پذیر است.
-
اعتماد به نفس او تقویت شده و افکار و اعمالش مستقل می شود.
کاردستی
کاردستی
محصول فعالیت، همکاری و هماهنگی بین ذهن، چشم و دست در ساختن اشیا است و باعث
پرورش خلاقیت، تخیل و تفکر کودکان می شود.
کودکان
با انجام دادن کاردستی، ضمن پرورش قوه ی تخیل خویش، وسایل مورد نیازشان را نیز می
سازند.
انواع
کاردستی
کاردستی
های با توجه به مواد اولیه ی آن ها به سه گروه تقسیم می شوند :
الف)
انواع کاردستی که با استفاده از کاغذ و مقوا ساخته می شوند.
ب)
انواع کاردستی که با مواد طبیعی از قبیل سنگ، برگ، صدف و .. ساخته می شوند.
پ)
انواع کاردستی که با استفاده از درویختنی ها[6]
ساخته می شود.
ت)
انواع کاردستی که با گل سفالگری یا خمیر[7]
ساخته می شود .
ابزار
و مواد برای ساختن کاردستی
برخی
از مواد و ابزاری که از آن ها در ساخت کاردستی استفاده می شود عبارتند از : کاغذ،
مقوای رنگی، سیاه و سفید وسایل نقاشی، انواع چسب و ....
اتصالات
در کاردستی
اتصالات
در پیوستن مواد به یکدیگر و رسیدن به ترکیب های تازه و خلاق نقش به سزایی دارند.
بعضی از اتصالات در کاردستی عبارت است از :
-
اتصال از طریق سوراخ کردن با شیء تیز یا پانچ و عبور دادن نخ یا روبان و ... از
سوراخ
-اتصال
به وسیله ی دکمه ی فشاری
-
اتصال از طریق منگنه کردن
-
اتصال از طریق اشیایی چون سنجاق قفلی ، گیره ی رخت و ....
و
...
4-
تربیت شنوایی
انسان
بخش عظیمی از آگاهی های خود را در طول حیاتش از طریق صداهایی که می شنود، بدست می
آورد.میزان درک فرد از صداها به میزان دقت و سلامت دستگاه شنوایی و چگونگی تربیت
شنوایی او بستگی دارد.
تربیت
شنوایی، توانایی انتخاب آگاهانه ی روش هایی برای تشخیص، تفکیک، طبقه بندی و ادراک
اصواتی است که به نیازهای درونی و بیرونی زندگی فرد پاسخ مفید مثبت می دهد.
تربیت
شنوایی در بخشی از درس هنر دوره ی ابتدایی مورد توجه قرار گرفته است تا دانش
آموزان به تمرکز ذهنی بیش تر برای درک مفاهیم عمیق تر دست یابند در این دوره ،
تربیت شنوایی از گوش دادن به صداهای طبیعت آغاز می شود و به خواندن آثار برگزیده
از شعرها و سرودهای کتاب فارسی می رسد. این سرودها باالهام گرفتن از طبیعت و با
اتکا به دین و آیین رسمی و مقبول مردم ایران ساخته و اجرا شده اند.
اگر
تربیت شنوایی به درستی انجام پذیرد :
-
حس زیبادوستی و زیباشناسی پرورش می یابد.
-
توانایی تمرکز افزایش می یابد.
-
حافظه ی شنیداری رشد می کند.
-
آلودگی های صوتی در محیط کمتر می شوند.
و
...
مجموعه
فعالیت هایی که دانش آموزان در ساعت درس هنر انجام می دهند تا به اهداف کلی درس
هنر در بخش تربیت شنوایی برسند در جدول های فعالیت که در ادامه آمده است به تفکیک
پایه ها اشاره شده است.
برای
اجرای بهتر این بخش در کلاس مطالعه ی مباحث این بخش از کتاب راهنمای تدریس هنر کد
4/53 لازم است.
اشاره
ای کوتاه برای اجرای فعالیت های یادگیری در بخش تربیت شنوایی
-
بهتر است همیشه از وزن آرام و سنگین با سرعت کم شروع کرده و سپس با تمرین ، کم کم به سرعت اصلی سرور رسید.
-
از ورود هر گونه صداسازه های الکرونیک از قبیل ارگ ، گیتار برقی، ویولون الکترونیک و ... به کلاس
جلوگیری شود.
-
از دانش آموزان خواسته شود که هنگام فراغت یا انجام دادن تکالیف درسی در منزل،
سرودهای توصیه شده را با صدای ملایم گوش کنند.
-دقت
شود در هر شرایطی و حرمت همه ی دانش آموزان، نظم کلاس و مدرسه حفظ شود.
5-
قصه و قصه گویی
بخشی
از محتوای برنامه ی درس هنر، قصه و قصه گویی است. برای اجرای این بخش در کلاس
آشنایی اجمالی با ادبیات کودکان چگونگی انتخاب قصه و آشنایی با هنر قصه گویی لازم
است.
گفتنی
است که قصه ابزاری برای انتقال فرهنگ شفاهی و ایجاد ارتباط کلامی و غیرکلامی موثر
بین دانش آموزان است که با هدایت معلم شکل می گیرد و جریان می یابد هم چنین محملی
است که با تقویت زمینه ی تخیل، بستر تلفیق سایر رشته های هنری برنامه را فراهم می
آورد.
کارکردهای
قصه برای کودکان
کودکان
شیفته ی قصه و قصه گویی هستند و قصه تاثیری عمیق بر روان ، زبان، رفتار و شخصیت
کودکان می گذارد. برخی تاثیرات قصه بر کودکان عبارتند از :
-
زبان آموزی : قصه ها،
کودک را با واژگان ، اصطلاحات ، ضرب المثل ها و... آشنا می سازند و از این راه
علاوه بر ایفای نقش مهم و جدی در زبان آموزی فرصت خوبی برای اصلاح لغزش ها و
اشکالات زبانی ایجاد می کند.
-
انتقال مفاهیم :
قصه به علت کشش، زیبایی و نقشی که در بر انگیختن حس کنجکاوی دارد می تواند بسیاری از مفاهیم را به کودک
منتقل کند.
-
تقویت حس کنجکاوی :
قصه ها به علت در برداشتن زنجیره ی حوادث، کودک را وا می دارند که به تعقیب حوادث
بپردازد یا آن چه را در قصه می شوند در دنیای بیرون جست وجو کند.
-
پرورش قدرت تخیل و خلاقیت : در قصه ها عنصر تخیل بسیار قوی و موثر است . در بسیاری از قصه ها،
عناصر تخیلی حضوری برجسته دارند. تخیل کودک با شنیدن و خواندن داستان پرورش می
یابد.
و
...
اشاره
به سایر کارکردهای قصه در این مجال نمی گنجد مطالعه ی بیش تر در این زمینه را به
شما خواننده محترم واگذار می نماید.
چند
توصیه ی کلیدی برای اجرای فعالیت های یادگیری بخش قصه و قصه گویی
-
در انتخاب قصه، باید ویژگی های قصه مناسب را برای کودکان در نظر گرفت.
-
در هر جلسه قصه گویی، اجرای فقط یک قصه کافی است بهتر است در پایان قصه با طرح چند
سوال ، دانش آموزان را به گفت و گو درباره ی آن تشویق کرد.
-
هر یک از دانش آموزان را حداقل یک مرتبه برای اجرا دعوت شد.
-
باید مراقب بود که همه ی دانش آموزان، در پرسش و پاسخ های بعد از قصه فعالانه شرکت
کنند.
و
...
6-
نمایش
برای
نمایش تعاریف بسیاری وجود دارد آنچه در این برنامه برای دانش آموزان آمده است این
است که نمایش یک زندگی فرضی است که فرد خود را در جریان آن قرار می دهد. اصل مسلم
برای پذیرفتن این فرض، باور پذیری افراد است.
نمایش
در مقام یک وسیله ی آموزشی برای کودکان اهمیت فراوانی دارد. نمایش کوششی خلاق است
که با آن می توان کودکان را به بیان عواطف و احساسات درونی خود تشویق کرد.
با
بیان این موارد، احساسات مبهم روشن می شوند، صراحت پیدا می کنند و ادارک می شوند،
احساسات ناقص نیز به کمال می رسند مثلا احساس وحشت آشکار می شود و بعد، ترس کاملا
از بین می رود.
بخش
نمایش در برنامه درس هنر به صورت یک مجموعه بازی طراحی شده است تا دانش آموزان
بتوانند فرصت های متعدد و متنوعی را برای رسیدن به هدف های آموزشی و پرورشی تجربه
کنند. در حین بازی باید دانش آموزان را تمرین دادن که در هر کاری و به هر چیزی دقت
داشته باشند.آن ها را باید آزاد گذاشت تا جدا از امر ونهی ها زندگی را تجربه کنند
و برای ورود به جامعه ای بزرگ تر آماده شوند.
نمایش کودک فقط یک عنصر دارد و آن هم بازی است. به زبان ساده تر ،
رکن اصلی کار «انجام دادن بازی» است. حال اگر کودک اشتباهی هم داشته باشد مهم این
است که متوجه آن شود. اگر بازی ها به درستی انجام شود :
-
اعتماد به نفس و مسئولیت پذیری آن ها را افزایش می دهد.
-
خوش رفتاری و احترام به دیگران را در دانش آموزان تقویت می کند.
-
دانش آموزان به رعایت انضباط عادت می کنند.
-
به بازی های نمایش علاقه مند می شوند.
و
...
در
ادامه در طی چند جدول فعالیت های یادگیری رشته های مختلف به تفکیک پایه ها از اول
تا پنجم آورده شد . لذا به منظور آگاهی بیش تر از چگونگی شیوه اجرا فعالیت های
ابزار و مواد، فضای آموزشی ، نوع فعالیت و ... مطالعه ی صفحات 51 تا 221 که به صورت
جداگانه به شرح هر یک از موارد پرداخته شده است توصیه می شود.
جدول
فعالیت های یادگیری هنر پایه اول
رشته
عنوان
موضوع
نوع فعالیت
ارتباط با طبیعت
حضور در طبیعت و ارتباط حسی و
مشاهده طبیعت
فردی- گروهی
پیدا کردن نقش های اتفاقی
یافتن تصویر از یک مجموعه ی
خط خطی
فردی- گروهی
نقاشی با موضوع معین
- نقاشی از موضوع تک عنصر
(طبیعی مصنوعی)
فردی
نقاشی باموضوع آزاد
نقاشی دل خواه
فردی
نقاشی برای قصه
نقاشی برای قصه های مناسب
پایه اول
فردی- گروهی
کامل کردن نقاشی های نیمه
تمام
توافق و همکاری گروه دونفری
برای انتخاب موضوع و کشیدن نیمی از نقاشی و چسباندن دو نیمه به هم وکامل کردن آن
گروه دو نفره
چاپ
استفاده از چاپ انگشتی برای
ایجاد نقش تک نقاشی با چاپ انگشتی
فردی- گروهی
کاردستی
شکل سازی با کاغذ مقوا
نقش آفرینی با شکل های
غیرهندسی
فردی
نقش آفرینی با شکل های هندسی
فردی
ساختن جورچین
فردی- گروهی
تاج یا سربند
فردی
ساختن پرچم
فردی
ساختن کارت تبریک
فردی
ساختن پاکت
فردی
کار با مواد موجود در طبیعت
کاربرد مواد موجود طبیعی (کار
با یک ماده برگ، سنگ، صدف ، هسته ها، پوسته ها و...)
فردی
کار با گل رس
ایجاد نقش روی گل
فردی
ساختن حجم دلخواه
فردی
ساختن ظرف (روش انگشتی)
فردی
تربیت شنوایی
ارتباط با طبیعت
آشنایی با صداهای مطبوع
فردی – گروهی
جدول
فعالیت های یادگیری هنر پایه اول
رشته
عنوان
موضوع
نوع فعالیت
تشخیص صدا و منبع آن، تقلید
صدا
فردی – گروهی
آواخوانی
سرود با هم بخوانیم
فردی – گروهی
خواندن سرود جمهوری اسلامی
ایران
گروهی
آشنایی با ریتم
قدم رو
فردی
تولید صدا با لیوان های آب
فردی – گروهی
قصه گویی
قصه گویی
قصه گویی
فردی – گروهی
تلفیق- قصه گویی با تقلید
صداها و حرکات
گروهی
تعریف خاطره
تعریف کردن خاطره ها
فردی – گروهی
تلفیق: تعریف کردن خاطره با
تقلید صداها و حرکات
گروهی
تصویر خوانی
با مشاهده یک تصویر
فردی – گروهی
بازی سئوال های دقتی
فردی – گروهی
نمایش
بازی برای تقویت دقت
بازی یافتن یک شی با توجه به
شدت صدا
فردی – گروهی
بازی شناسایی اشیا با چشم
بسته
فردی – گروهی
بازی برای تقویت و کنترل صدا
بازی زوو و ....
گروهی
بازی کشیدن مصوت ها
فردی
بازی حرکات و صداهای تقلیدی
گروهی
بازی برای تقویت تخیل و حس
تلفیق: قصه گویی و تعریف
خاطره با نمایش
گروهی
جدول
فعالیت های یادگیری هنر پایه دوم
رشته
عنوان
موضوع
نوع فعالیت
ارتباط با طبیعت
ارتباط با طبیعت
حضور در طبیعت و ارتباط حسی و
مشاهده طبیعت
گروهی
نقاشی
پیدا کردن نقش های اتفاقی
یافتن تصویر از یک مجموعه ی
خط خطی
فردی – گروهی
نقاشی با موضوع معین
نقاشی از موضوع مجموعه ای از
عناصر (طبیعی و مصنوعی)
فردی
نقاشی باموضوع آزاد
نقاشی دلخواه
فردی
نقاشی برای قصه
نقاشی برای قصه های مناسب
پایه ی دوم
فردی- گروهی
کامل کردن نقاشی های نیمه
تمام
توافق و همکاری گروه دو نفری
برای انتخاب موضوع و کشیدن نیمی از نقاشی، چسباندن دو نیمه به هم و کامل کردن آن
گروه دونفره
چاپ
چاپ از عناصر نقش دار (طبیعی –
مصنوعی)
فردی-گروهی
کاردستی
شکل سازی با کاغذ مقوا
شکل سازی با کاغذ مچاله
فردی
شکل سازی با رشته های کاغذ
فردی-گروهی
شکل سازی با برش داخلی
فردی
ساختن کارت تبریک
فردی
ساختن پاکت
فردی
کار با مواد موجود در طبیعت
کار با
مواد طبیعی (کار با مجموعه ای از یک ماده)
فردی- گروهی
کار با گل رس
ساختن حجم دل خواه
فردی
ساختن ظرف روش فتیله ای
فردی-گروهی
تربیت شنوایی
ارتباط با طبیعت
آشنایی با صداهای مطبوع
فردی-گروهی
تشخیص صدا و منبع آن و تقلید
صدا
فردی-گروهی
آواخوانی
سرود با هم بخوانیم
فردی-گروهی
خواندن سرود جمهوری اسلامی
ایران
فردی-گروهی
جدول
فعالیت های یادگیری هنر پایه دوم
رشته
عنوان
موضوع
نوع فعالیت
آشنایی با ریتم
قدم رو
گروهی
تولید صدا با لیوان های آب
فردی
قصه گویی
قصه گویی
قصه گویی
فردی- گروهی
قصه گویی همراه با اجرای نقش
فردی- گروهی
کامل کردن قصه های ناقص
فردی- گروهی
تعریف خاطره
تعریف کردن خاطره
فردی- گروهی
تعریف کردن خاطره همراه با
اجرای نقش
فردی- گروهی
تصویر خوانی
بامشاهده ی چند تصویر
گروهی
بازی سئوال های دقتی
فردی- گروهی
نمایش
بازی برای تقویت دقت حواس
بازی یافتن یک شی با چشمان
بسته
گروهی
بازی یافتن جای خود با چشمان
بسته
گروهی
بازی نام بردن اشیاء محیط با
چشمان بسته
گروهی
بازی برای تقویت و کنترل صدا
بازی شمارش
دونفری
بازی برای تقویت تخیل و حس
بازی دویدن و تغییرجهت
گروهی
بازی آینه
گروه کوچک
بازی برای تقویت تخیل و حس
بازی سفرهای خیالی
فردی
جدول
فعالیت های یادگیری هنر پایه سوم
رشته
عنوان
موضوع
نوع فعالیت
ارتباط با طبیعت
ارتباط با طبیعت
حضور در طبیعت و ارتباط حسی و
مشاهده طبیعت
گروهی
پیدا کردن نقش های اتفاقی
یافتن تصویر از میان مجموعه لکه
های رنگین
فردی
نقاشی با موضوع معین
نقاشی از مراحل رشد یا فرایند
انجام گرفتن عمل رشد گیاهان یا جانوران ، تهیه ی عسل، سفر گردش فصل ها)
فردی –گروهی
نقاشی باموضوع آزاد
نقاشی دل خواه
فردی
نقاشی برای قصه
نقاشی برای قصه های مناسب
پایه ی سوم
فردی
کامل کردن نقاشی های نیمه
تمام
توافق و همکاری گروه دونفری
برای انتخاب دو علامت و تکمیل کردن آن ها به صورت نقاشی
فردی - گروهی
چاپ
نقاشی با استفاده از چاپ با
مواد طبیعی و مصنوعی
فردی - گروهی
کاردستی
شکل سازی با کاغذ مقوا
حجم سازی با کاغذ مچاله
فردی
برش کاغذ و مقوا با قیچی
فردی
تا کردن کاغذ و مقوا (شکل های
غیرهندسی)
فردی - گروهی
تا کردن دایره ها (شکل هندسی)
فردی - گروهی
شکل سازی با کاغذهای حلقه شده
فردی - گروهی
ساختن
کارت تبریک
فردی
ساختن
پاکت
فردی - گروهی
کار با مواد موجود در طبیعت
کار با
مواد مختلف (انواع مواد طبیعی)
فردی
کار با گل رس
شکل سازی
با گل (شکل های هندسی)
فردی
ساخت
بشقاب
فردی
تربیت شنوایی
ارتباط با طبیعت
آشنایی با صداهای مطبوع
فردی- گروهی
تشخیص صدا و منبع آن، تقلید
صدا
فردی- گروهی
آواخوانی
سرود با هم بخوانیم
فردی- گروهی
خواندن سرود جمهوری اسلامی
ایران
فردی-گروهی
جدول
فعالیت های یادگیری هنر پایه سوم
رشته
عنوان
موضوع
نوع فعالیت
آشنایی با ریتم
قدم رو
گروهی
تولید صدا با لیوان های آب
فردی
قصه گویی
قصه گویی
قصه گویی
فردی-گروهی
قصه گویی همراه با اجرای نقش
فردی-گروهی
کامل کردن قصه های ناقص
فردی-گروهی
تعریف خاطره
تعریف کردن خاطره
فردی-گروهی
تعریف کردن خاطره همراه با
اجرای نقش
فردی-گروهی
تصویر خوانی
با مشاهده ی یک یا چند تصویر
گروهی
نمایش
بازی برای تقویت دقت حواس
در تمامی بازی های پایه ی سوم
، تقویت دقت و حرکات نیز مورد نظر است.
فردی-گروهی
بازی برای تقویت و کنترل صدا
بازی نمایش خوردن میوه یا
غذای خوش مزه
فردی
بازی نمایش خوردن یک داروی
تلخ
فردی
بازی استشمام بوهای مختلف
فردی
بازی نمایش دست زدن به اجسام
داغ یا سرد
فردی
بازی نمایش راه رفتن روی زمین
داغ
فردی
بازی نمایش معرفی یک شی بدون
حرف زدن
گروه کوچک
جدول فعالیت های یادگیری
هنر پایه چهارم
رشته
عنوان
فعالیت یادگیری دانش آموزان
ارتباط
با طبیعت
ارتباط
با طبیعت
حضور
در طبیعت و ارتباط حسی و مشاهده طبیعت
نقاشی
نقاشی
با موضوع معین
نقاشی
از موضوعات دلخواه به صورت گروهی در قطع بزرگ (نقاشی از چهره با میوه ها موجودات
عجیب و غریب و حرکت انسان)
نقاشی
برای قصه
نقاشی
گروهی برای قصه یا شعر به صورت گروهی (کتاب سازی)
طراحی
نقوشی هندسی
نقاشی
از حیوانات ساده به صورت شکل هندسی
چاپ
دستی
چاپ
دستی با مهر دست ساز
کاردستی
شکل
سازی با مقوا و کاغذ
ساختن
شکل های متحرک
شکل
سازی با مقوا و کاغذ
کتاب
سازی
شکل
سازی با مقوا و کاغذ
ساختن
مهر
شکل سازی با مواد دورریختنی
شکل
سازی با جعبه ها و قوطی دورریختنی
ساختن
طبل
سفالگری
حجم
سازی با روش های ترکیبی
رنگ
آمیزی حجم گلی
تربیت
شنوایی
تشخیص صدای کوبه ای از منابع مختلف
آشنایی
با صداهای کوبه ای – بازدید از کارگاه
تولید
صدا با طبل
خواندن
سرود ملی
وزن
خوانی براساس تقطیع شعر
قصه
گویی
قصه
گویی و قصه نویسی
قصه
گویی همراه با اجرای نقش
کامل
کردن قصه ناتمام
نوشتن
قصه و خاطره
تعریف
قصه و خاطره همراه اجرای نقش
نمایش
نمایش
اجرای
نمایش (قصه خود)
بازی
سوال دقتی
گفت
و گوی فی البداهه
کار تخیلی
تاریک روشن
جدول فعالیت های یادگیری هنر پایه پنجم
رشته
عنوان
فعالیت
یادگیری دانش آموزان
نقاشی
نقاشی با موضوع معین
نقاشی از موضوعات واقعی و
تخیلی به صورت گروهی (آداب و رسوم، فرهنگ محلی و بومی مانند جشن ها، هنرها، آداب
و رسوم) (حضور انسان در آثار باستانی و بازار و مسجد و اجتماع)
نقاشی برای قصه یا شعر
نقاشی برای قصه یا شعر (کتاب
سازی)
طراحی
آشنایی با طراحی از موضوعات
ساده واقعی از روی مدل
کاردستی
شکل سازی با کاغذ و مقوا
ساختن حجم های بعلاوه ای
ساختن حجم های هندسی ساده
کتاب سازی
شکل سازی با مواد دورریختنی
ساختن کلاژ ترکیبی
ساختن طبل
سفالگری
حجم سازی با ترکیب روشهای
مختلف
رنگ کردن حجم گلی
قصه گویی و اجرای نمایش
قصه گویی
قصه گویی همراه اجرای نقش
کامل کرد ن قصه ناتمام (فی
البداهه)
تعریف خاطره
تعریف خاطره همراه با اجرای
نقش
قصه نویسی
نوشتن قصه و خاطره
تلفیق قصه با نقاشی و کاردستی
(کتاب سازی)
اجرای نمایش
تبدیل قصه وخاطره به
نمایشنامه و اجرای نمایش
تربیت شنوایی
تشخیص صدای کوبه ای از منابع
مختلف سازی و ...
آشنایی با سازهای کوبه ای
بازدید از کارگاه ساخت ساز
کوبه ای
تولید صدا با طبل دست ساز
خواندن سرود جمهوری اسلامی
خواندن شعر و سرود همراه
ایجاد ریتم مناسب
وزن خوانی براساس تقطیع شعر
آشنایی با میراث فرهنگی
آشنایی با میراث فرهنگی و
تهیه گزارش
ارزش
یابی فعالیت های هنری دانش آموزان
«ارزش
یابی،فرایندی نظام دار برای جمع آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات است.»[8]
ارزش یابی فعالیت های هنری ، شامل سنجش عملکرد و کوشش های
هنری دانش آموزان و مقایسه ی نتایج حاصل با هدف های از پیش تعیین شده ی برنامه ی درسی هنر است که به منظور رشد
توانایی های هنری دانش آموزان انجام می شود با توجه به رویکرد ، اصول، هدف ها،
محتوا و روش های یادگیری در برنامه درسی هنر لازم است در ارزش یابی فعالیت های
هنری دانش آموزان اصولی را مورد توجه قرار
دارد که به پاره ای از آن ها به اختصار اشاره می شود.
-
ارزش یابی از فعالیت های هنری دانش آموزان به طور تکوینی و در جریان فعالیت ها انجام شود.
-
پیشرفت هر دانش آموز نسبت به فعالیت هایی که خود او انجام می دهد و با توجه به اصل
تفاوت های فردی سنجیده شود.
-
ارزش یابی فعالیت های هنری فرایندی پویاست
که با مشارکت معلم، دانش آموز (خود ارزش یابی) و هم کلاسی های او (دیگر ارزشیابی)
انجام شود.
-
در ارزش یابی فعالیت های هنری، ویژگی های هنری مثبت و برجسته ی دانش آموزان مورد
توجه و تاکید قرار گیرد و ...
برای ارزش یابی از فعالیت های هنری دانش آموزان ، باید از
روش ها و ابزارهای مربوط به سنجش پویا مانند پوشه ی کار ابزارهای مبتنی بر مشاهده
و ... استفاده شود.
چگونگی
اجرای ارزش یابی فعالیت های هنری دانش آموزان
ارزش
یابی فعالیت های هنری دانش آموزان به دو شکل فرایندی و پایانی انجام می شود.
فرایندی
در
طول انجام دادن فعالیت های هنری
خود
ارزش یابی
دیگر
ارزش یابی
معلم
ارزش یابی
ارزش یابی فعالیت های هنری و دانش آموزان
در پایان هر جلسه ی درس هنر[9]
پایانیدر پایان هر نیم سال تحصیلی بررسی پوشه ی کار
ارزشیابی فرایندی :طی فرایند هر یک از فعالیت های هنری، معلم ضمن حرکت در کلاس و مشاهده ی همه ی رفتارهای دانش آموزان، هر جا لازم است به سوالات آنان در موارد مختلف پاسخ می دهد و از آن ها سوالاتی را می پرسدو راهنمایی های لازم را به صورت فردی یا گروهی انجام می دهد. این بخش به منزله ی ارزشیابی فرایندی است.
معلم می تواند در هر جلسه ضمن مشاهده ی فرایند تولید هنری دانش آموزان برگه ی ارزشیابی فعالیت های هنری تعدادی از آن ها را کامل کند و موارد خاصی را که به ذهنش می رسد در برگه ثبت کند.
لازم به ذکر است در طول هر نیم سال تحصیلی باید دست کم دو مرتبه برگه ی ارزش یابی فعالیت های هنری دانش آموزان تکمیل شود.[10]
ارزشیابی پایانی
با توجه به مدیریت زمان در هر جلسه ی درس هنر معلم می تواند فرصت کافی برای ارزش یابی پایانی را نیز داشته باشد.در صورت ضرورت، جمع بندی نظرها را – در حد یک سطر- روی کار ثبت کند. پس هر یک از دانش آموزان کارهایشان را در پوشه ی کار خود قرار دهند و نظر خود را در برگ فهرست فعالیت های هنری بنویسند.
پوشه ی کار فعالیت های هنری
ایرج خوش خلق در مورد پوشه ی کار چنین می گوید :
پوشه ی کار ، مجموعه ی شواهد نظام دار و سازمان یافته ای از فعالیت های دانش آموزان است. معلم با استفاده از این شواهد بر سطح رشد دانش، مهارت و نگرش های آن ها نظارت دارد. دانش آموزان برای جمع آوری شواهد، انتخاب ملاک ها و قضاوت های ارزش آن مشارکت دارند.
پاره ای از فواید پوشه ی کار به شرح زیر است :
- دانش آموزان را به افرادی مستقل، فعال ، مسئولیت پذیر تبدیل می کند.
- ابزاری برای سنجش انواع مهارت هاست .
- سنجش را به آموزش پیوند می دهد.
- نیم رخی[11] از توانایی های دانش آموزان را فراهم می آورد.
و ...
هر یک از دانش آموزان از ابتدای سال، پوشه ای مناسب برای فعالیت های هنری خود تهیه می کند. معلم ، نام و نام خانوادگی دانش آموز و نام کلاس او را روی این پوشه می نویسد و در داخل آن یک برگ فهرست فعالیت های هنری[12] برای ثبت فعالیتها قرار می دهد. در این برگه تاریخ، شماره ی ردیف، عنوان فعالیت و توضیح فعالیت انجام شده در هر جلسه و احساس و نظر دانش آموز در مورد فعالیت انجام شده نوشته می شود.
برای فعالیت هایی مثل تربیت شنوایی یا قصه و نمایش که مانند نقاشی محصولی عینی ندارند تنها ثبت فعالیت کافی است و نمونه ای در پوشه ی کار اضافه نخواهد شد. در فعالیت های کاردستی که حجم دارند و در پوشه جا نمی گیرند می توان از کیسه ی نایلونی، پلاکت یا جعبه استفاده کرد.
محصولات هنری باید به ترتیب در پوشه ی کار قرار گیرند.
بالاخره این که پوشه ی کار علاوه بر این که دسترسی به فعالیت ها را برای ارزش یابی هر نیم سال و نوشتن کارنامه آسان می کند، هدف «توجه به حفظ آثار هنری و میراث فرهنگی» را نیز تحقیق می بخشد.
برگه ی ارزش یابی فعالیت های هنری
شیوه ی تهیه برگه ی ارزشیابی فعالیت های هنری دانش آموزان به تفصیل در ص 256-257 کتاب راهنای هنر 6/53 اشاره شده است در هر نیم سال تحصیلی، برگه ی ارزشیابی دانش آموزان دست کم دو مرتبه کامل می شود یک مرتبه در طول نیم سال تحصیلی و یک مرتبه در پایان آن.
- در مرتبه ی اول (طول نیم سال تحصیلی) برگه با توجه به مشاهده ی معلم از فرایند فعالیت ها و تولید محصولات هنری دانش آموزان تکمیل می شود. معلم می تواند با مشارکت دانش آموزان پوشه های کار را بررسی و برگه های ارزش یابی را دوباره کامل کند.
نکته ی قابل تامل این که درمورد فعالیت های تربیت شنوایی، قصه و نمایش که محصول نهایی ندارند با مراجعه به فهرست فعالیت ها و طرح چند سوال کوتاه از دانش آموز ارزش یابی به عمل می آید و در مورد فعالیت هایی مانند نقاشی و کاردستی که محصول دارند از هر یک از دانش آموزان خواسته می شود که بهترین کار خود را از پوشه انتخاب و برای ارزشیابی ارائه کند به شیوه ی کامل ارزشیابی در کتاب اشاره شده است .
تهیه ی کارنامه ی توصیفی درس هنر
برای تهیه فرم کارنامه توصیفی[13] برگه های ارزشیابی را بررسی مرجع بندی کرده و نتیجه پیشرفت دانش آموز در قسمت کارنامه ثبت می شود.
کارنامه ی توصیفی در سه برگ تهیه می شود و برگ اول همیشه در پرونده ی دانش آموز باقی می ماند. برگ دوم برای نیم سال اول و برگ سوم برای نیم سال دوم پس از کامل شدن و دریافت مهر وامضای مدیر مدرسه به همراه کارنامه به ولی دانش آموز داده می شود.
چند توصیه کلیدی برای اجرای هر چه بهتر برنامه در کلاس
1- باید همیشه آماده بود که در کلاس هنر با هر کار جدید، عجیب و غیرقابل تصوری روبه رو شد چرا که خلاقیت کودکان محدوده ای ندارد، ابتکار عمل، ایجاد تغییرات دل خواه در برنامه و فرا رفتن از برنامه ی کلاس طبیعی است و از به وجود آمدن فضای مناسب برای بروز خلاقیت حکایت دارد موضوع کار یا فعالیت ارائه شده نیز بهانه ای برای بروز خلاقیت است در اغلب موارد اجازه ی فعالیت افراد هنری به کودکان داده شود در حالی که به رویکرد و اهداف برنامه باید توجه داشت .
2- اگر بعضی از دانش آموزان به برنامه ی خاصی علاقه نشان نمی دهند نباید اصرار داشت که حتما آن فعالیت را انجام دهند بلکه باید زمینه ی انجام دادن فعالیت های دیگری را فراهم آورد تا دانش آموز احساس موفقیت کند.
3- تنظیم وقت برای اجرای فعالیت های هنری مسئله ی مهمی است. هیچ گاه دانش آموزان نباید احساس کنند که به شتاب واداشته شده اند برای صرف جویی در وقت، توزیع، جمع آوری و نگه داری وسایل و ... به عهده ی دانش آموزان گذاشته شود . تا بتوان زمان مورد نیاز برای کارها را تنظیم کرد.
4- بهتر برای اجرای بعضی از فعالیت ها که طولانی است دو ساعت هنر را پشت سرهم در یک روز قرار داد.
5- بهتر است از والدین خواسته شود که به فرزندانشان در تهیه ی مواد و ابزار و وسایل لازم برای انجام دادن فعالیت های هنری کمک کنند. گو اینکه این وسایل بسیار ساده اند اما لازم است مطابق دستور کار هر جلسه تهیه شوند، مانند انواع مواد رنگین، کاغذ و مقوا، قوطی مقوایی حالی، چسب و ...
سخن آخر
این گفته انیشتین را به خاطر داشته باشیم که بیان داشت نظریه ی نسبیت نمی توانسته در دوران بزرگسالی من شکل گرفته باشد زیرا آدمی بزر گسالی فرصتی برای اندیشیدن به فضا و زمان ندارد اینها چیزهایی است که وقتی کودک بودم به آنها فکر کردم .
با امید به آینده ای بهتر
زمستان 1392
************************************************************************
1- وحیاتی : کلماتی که از روح قرآن و عترت گرفته شده است.
1- رویکرد (approach) : دیدگاه کلی که بر سراسر برنامه حاکم است و آن را پوشش می دهد.
1- جهت اطلاع بیشتر در این زمننه مطالعه ی کتاب راهنمای درسی هنر کد 5/53 توصیه می شود.
2- به منظور کسب اطلاع بیشتر در این زمینه مطالعه ی کتاب درسی هنر با کد 4/53 توصیه می شود.
1- به فصل 2- نقاشی، ویژگی های نقاشی کودکان ص 53، راهنمای تدریس هنر کد 4/53
مطالب مشابه :
متن نمایشنامه برای سن دبستان
تحلیل محتوای کتاب های درسی دوره ابتدایی متن نمایشنامه برای و برای چند دقیقه کوتاه
روش های جدید املا نویسی برای دوره ابتدایی
روش های جدید املا نویسی برای دوره ابتدایی داستان های کوتاه و سپس متن را برای دانش
طرح درس هدیه های آسمان دوره ی ابتدایی
طرح درس هدیه های آسمان دوره ی ابتدایی هایی که برای نمایش به صورت نمایش کوتاه
تحلیل محتوای کتاب هدیه های آسمانی پایه سوم ابتدایی
وبلاگ تخصصی آموزش مجازی دوره ابتدایی کوتاه بودن متن برای این دوره
املا و انشا در دوره ابتدایی
املا و انشا در دوره ابتدایی متن کتاب را برای دانش های کوتاه برای شاگردانی
هنر دوره ی ابتدایی در یک نگاه
اشاره ای کوتاه برای 6- نمایش برای تلفیق رياضي، شعر و هنر- دوره ابتدایی; شعر برای
تدریس فارسی کلاس اول
دانستنی هایی برای دوره ابتدایی: نوشتن جمله های کوتاه می شوند.تمرین هایی
نمایش خلاق
و یک شکل طبیعی نمایش برای یا صحنه های کوتاه بداهه سازی مدارس دوره ی ابتدایی
نکات زبانی وادبی دوره ی ابتدایی مقدمه ای برای آموزش نکات زبانی و ادبی دوره ی راهنمایی
نکات زبانی وادبی دوره ی ابتدایی مقدمه ای کوتاه) ( برای یک متن حذف می شود
آموزش ریاضی دوره ابتدایی با استفاده از فلش
آموزش ریاضی دوره ابتدایی با استفاده متن روانخوانی و املا درس صدای (برای دبستانی
برچسب :
متن نمایش کوتاه برای دوره ابتدایی