علایم و نمودارها در صنایع شیمیایی

یک مهندس شیمی، به هنگام طراحی یک واحد صنعتی، ایده ها و افکار خود را در قالب نقشه های گوناگون، که به آن ها «نقشه های فرآیندی» می گویند، به روی کاغذ می آورد. انواع نقشه های فرآیندی عبارت اند از

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

1) نمودار جعبه ای جریان ها(Block Flow Diagram)

2) نمودار جریان های فرآیند( Process Flow Diagram)

3) نمودار لوله کشی و ابزار دقیق( (Piping and Instrumentation

4) نقشه جانمایی تجهیزات( (Plant Layout

(البته باید توجه داشت که در طراحی و ساخت یک کارخانه شیمیایی، علاوه بر نقشه های فرآیندی که مسئولیت رسم آن ها با مهندسی شیمی است، انواع نقشه های مکانیک، برق، ابزار دقیق و ساختمان نیز توسط مهندسین مکانیک، برق، الکترونیک و ساختمان رسم می شوند.)

به هنگام طراحی یک کارخانه، در روند پیشرفت کار، نقشه های کامل تری تهیه می شود. نمودار های جعبه ای جریان ها ((BFD که به اختصار به آن نمودار جعبه ای می گویند ساده ترین نوع نقشه است که در آن بخش های اصلی یک کارخانه و جریان های مواد اولیه و محصولات نشان داده می شود. براساس این نمودار، نمودار جریان های فرآیند ( (PFDرسم می شود که جزئیات دقیقی از فرآیند و جریان های مختلف آن را نشان می دهد. به همین ترتیب نمودار لوله کشی و ابزار دقیق ((P&ID بر مبنای PFD تهیه می شود و در آن کلیه نکات مربوط به لوله کشی و ابزار دقیق و همه دستگاه ها و تجهیزات اصلی و فرعی فرآیند به طور دقیق نشان داده می شود. بنابراین ترتیب تهیه و ارائه نقشه ها در طی یک پروژه طراحی، به قرار زیر است:

BFD --> PFD --> P&ID

نقشه جانمایی (Layout) از سنخ سه نقشه بالا نیست زیرا جریان های فرآیند و نحوه تبدیل مواد اولیه به محصول را نشان نمی دهد بلکه، همان طور که از اسمش پیداست، این نقشه، محل استقرار دستگاه ها و فاصله میان آن ها را مشخص می سازد. نقشه جانمایی معمولا بعد از تکمیل PFD و هم زمان با اتمام P&ID آماده می شود.

«نمودار جعبه ای فرآیند (BFD)»

این نقشه در اولین مداحل طراحی یک کارخانه شیمیایی، یا هنگامی که بخواهند به ساده ترین شکل، فرآیندهای مختلف یک واحد صنعتی بزرگ و پیچیده را نشان دهند رسم می شود. در این نمودار تعدادی از دستگاه ها، که در مجموع یک فرآیند را به وجود می آورند، به صورت یک جعبه یا بلوک (Block) نشان داده می شوند. برای مثال، مجموعه ای از مبدل های حرارتی، پمپ ها، ظروف مختلف، برج تقطیرDistillation Tower)) و برج یا برج های عاری ساز را با یک جعبه و تحت نام «جداسازی» یا «تقطیر» نمایش می دهند. در نمودار حعبه ای تقدم و تاخر عملیات عملیات حفظ شده است و با دنبال کردن خطوط (جریان ها) از چپ به راست می توان به یک شناخت کلی در خصوص فرآیند دست یافت.

«نمودار جریان های فرآیند (PFD)»

در این نقشه دستگاه های اصلی فرآیند و چگونگی جریان مواد بین آن ها نشان داده می شود. رآکتورها، برج های جداسازی(نظیر تقطیر، استخراج و...)، مخازن، مبدل های حرارتی، فیلترها، خشک کن ها، پمپ ها، کمپرسورها و نظایر آن ها از مهم ترین دستگاه های فرآیندی هستند که در نمودار جریان های فرآیند نمایش داده می شوند. معمولا اعداد و ارقام مربوط به جریان ها، نظیر مقدار دبی، ترکیب، دما، فشار و انرژی هر جریان به صورت جدول در زیر نقشه درج می شود. عناوینی که معمولا در یک PFD نشان داده می شوند عبارت اند از:

- کلیه جریان های فرآیند و بخشی از جریان های جانبی نظیر جریان آب سرد یا بخار آب

- کلیه دستگاه ها و تجهیزات فرآیند که براساس تقدم و تاخر عملیات، از چپ به راست رسم می شوند.

- شکل کلی مدارهای کنترل و نحوه کنترل دما، فشار، دبی و غلظت ها.

- توان و دبی پمپ ها و توان حرارتی مبدل های حرارتی.

- دبی، دانسیته و ترکیب جریان های مهم

- شرایط عملیاتی دستگاه های مختلف نظیر دما و فشار آن ها.

بعضی از حروف و نمادهای اختصاری مهم برای دستگاه های فرآیندی در جدول زیر آمده است:

نام دستگاه(فارسی)	نام دستگاه(انگلیسی)	حروف
خشک کن	Dryer	D
دستگاه های انتقال حرارت	Heat Transfer Equipment	E
کوره	Furnace, Heater	F,H
اژکتور(دستگاه تولید خلا)	Ejector	J
کمپرسور،فن،دمنده	Compressor,Fan,Blower	C
ظروف اختلاط	Mixer	M
پمپ	Pump	P
رآکتور	Reactor	R
برج	Tower	T
ستون	Column	C
ظرف	Vessel	V
مخزن ذخیره	Storage Tank	TK
در لوله کشی
عبارت فارسی	عبارت انگلیسی	حروف
شیری که بطور معمول بسته میشود	Normally Closed	NC
لوله که بطور معمول از آن جریان عبور نمی کند	Normally No Flow	NNF
شیر کنترل	Control Valve	CV

علایم و نمودارها در صنایع شیمیایی

مطالب مشابه :

همراه با ضریب تأثیر، شاخص فوری و نیمه عمر استنادISI لیست ژورنال های

علایم و نمودارها در صنایع شیمیایی

رزومه پارسی - ایمان صادق خانی

ژورنال های ISI مربوط به سال 2011 و ضریب تأثیر (Impact Factor) انها

انجام و مشاوره پروژه و مقاله

نحوه ارزیابی کیفیت یک ژورنال

بیشتر بدانیم: