متادون را بشناسید

متادون از خانواده مواد شبه افيونى است و بيشتر در درمان وابستگى به ساير شبه‌افيونى‌ها نظير هروئين، كدئين و مورفين كاربرد دارد
متادون يك شبه افيونى (اپیوئید) مصنوعى است، يعنى از مواد شيميايى در آزمايشگاه به دست مى آيد. ساير شبه افيونى‌ها يا طبيعى هستند مانند مرفين و كدئين كه فرآورده‌هاى طبيعى بوته خشخاش هستند و يا شبه‌افيونيهاى نيمه‌مصنوعى هستند مانند هروئين، كه مرفينى است كه به طريقه شيميايى پردازش شده است. (دى استيل مورفين)

متادون در طى جنگ دوم جهانى در آلمان ساخته شد و اولين بار براى تسكين درد به كار رفت. درمان با دوز نگهدارنده متادون كه از بروز علائم ترك ترياك جلوگيرى كرده و تقاضاى آن را كاهش داده و يا از بين مى‌برد، براى اولين بار در سال‌هاى ۱۹۶۰ برای درمان اعتیاد به این ماده متداول شد.

استفاده از دوز نگهدارنده متادون به تنهایی منجر به معالجه فرد معتاد نمى شود، بلكه به عنوان جزئی از فرآيند درمان معتادان به مواد افیونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این افراد از حمايت هاى طبى و اجتماعى لازم براى تثبيت و بهبود زندگى بهره مند و تشويق مى شوند مادامى كه اين دارو در مورد آنها موثر است، به درمان ادامه دهند.

بيشتر كسانى كه متادون برای‌شان تجويز مى‌شود، براى وابستگى به مواد افيونى ها تحت درمان قرار گرفتهاند.

اين افراد شامل كسانى هستند كه به داروهاى غيرقانونى مانند تریاک و هروئين و داروهاى تجويز شده توسط پزشك نظير كدئين وابستگى پيدا كرده‌اند.

افراد معتاد به مواد شبه افيونى هاى كوتاه اثر مانند هروئين بايد متادون را به طور منظم دريافت کنند تا از بروز علائم ترك جلوگيرى شود.

همچنین متادون براى كسانى كه به طور مرتب از مواد شبه افيونى به طو رتزریقی استفاده مى‌كنند و آلوده به ويروس ایدز HIV يا هپاتيت C هستند، تجويز مى‌شود تا به ادامه روند ترک در این افراد كمك کند و خطر انتشار عفونت را از طريق استفاده از سوزن مشترك كاهش دهد.

متادون گاه در تسكين درد افراد مبتلا به درد شديد مزمن يا درد همراه با بيمارى هاى علاج ناپذيرى كه منجر به مرگ مى شوند، به كار مى رود.

متادون چه احساسى در فرد ايجاد مى‌كند؟

برخى از افرادى كه درمان با متادون را شروع مى‌كنند، سرخوشى و آرامشى را احساس مى‌كنند كه در ميان تمامى داروهاى شبه افيونى مشترك است.

با ادامه درمان و رسيدن به يك دوز ثابت، تحمل به اين اثرات ايجاد مى‌شود. كسانى كه در حال درمان با متادون هستند، غالباً احساس خويش را از استعمال متادون، "طبيعى" عنوان مى‌كنند.

درمان با متادون بر تفكر آنها تاثيرى ندارد، مى توانند كار كنند، به مدرسه بروند و يا از خانواده مراقبت كنند. متادون همچنين از تاثير نشئه آور هروئين و ساير شبه افيونيها ممانعت مى‌كند و بدين ترتيب اثر اين داروها را كاهش مى‌دهد.

درمان با متادون، عوارض جانبى هم ممکن است به همراه داشته باشد از جمله تعريق، يبوست و افزايش وزن.

اثرات متادون براى چه مدت باقى مى‌ماند؟

متادون ماده‌ای طولانی‌اثر است .شخصى كه به مواد شبه افيونى وابستگى دارد با يك دوز متادون در شبانه‌روز از علائم ترك مصون مى‌ماند. در مقابل كسى كه به هروئين براى پرهيز معتاد است، برای جلوگیری از بروز علائم ترک در خود بايد سه تا چهار بار در روز اين ماده را مصرف کند.

درمان روزانه با متادون مى تواند تا بى نهايت ادامه يابد اما اگر فردى كه متادون دريافت مى كند و پزشك با وى براى پايان درمان به توافق برسد، از دوز متادون به تدريج در طول هفته ها يا ماه هاى متعدد كاسته مى شود و فرآيند ترك تسهيل مى‌شود.

در صورت قطع ناگهانى متادون علائمى چون دل پيچه، اسهال و دردهاى عضلانى و استخوانى بروز خواهند كرد.

اين علائم در طول يك تا سه روز پس از آخرين دوز شروع شده، در طول سه تا پنج روز به اوج خود رسيده و سپس به تدريج از بين مى روند، گر چه ساير علائم مانند اختلال خواب و تمايل به مصرف دارو مى تواند براى ماه ها ادامه يابد.

آيا متادون خطرناك است؟

زمانى كه متادون طبق تجويز پزشك دريافت مى شود، بسيار بى خطر بوده و آسيبى به اعضاى داخلى و يا قدرت تفكر وارد نمى كند، حتى اگر براى سال ها به طور روزانه مصرف شود.

از سوى ديگر متادون يك داروى قوى است و مى‌تواند براى كسانى كه آن را به طور منظم دريافت نمى كنند فوق العاده خطرناك باشد، چرا كه اين افراد نسبت به اثرات آن تحمل پيدا نكرده اند.این دارو حتى دوزهاى بسيار پائين نيز مى‌تواند براى كودكان كشنده باشند.

از اين رو تجویز متادون با دقت پايش و كنترل مى شود.

يك مزيت مهم متادون اين است كه اين ماده مصرف هروئين را كاهش مى‌دهد. خطرات مصرف هروئين شامل مرگ بر اثر دريافت دوز بى رويه، ابتلا به عفونت HIV و هپاتيت C از راه كاربرد سوزن مشترك است. درمان متادون كمك مى كند كه فرد از فجايع ناشى از استعمال هروئين مصون بماند.

آيا متادون اعتيادآور است؟

تعاريف جديد از "اعتياد"، عوامل متعددى را در ارزيابى مصرف دارو توسط فرد مدنظر قرار مى دهند. اين عوامل شامل "تحمل" يا نياز به افزايش مداوم دوز دارو براى رسيدن به اثر يكسان؛ "وابستگى جسمی" يا بروز علائم ترك با قطع مصرف و "استعمال همراه با اضطرار" به رغم نتايج منفى حاصل از ادامه مصرف دارو هستند.

برخى مى گويند كه متادون به همان اندازه هروئين اعتيادآور است. كسانى كه متادون مصرف مى كنند، مسلماً نسبت به برخى اثرات آن تحمل پيدا كرده و در صورتى كه دارو را به شكل منظم دريافت نكنند، دچار علائم ترك مى شوند.

اما اگر چگونگى و علت مصرف دارو را مورد توجه قرار دهيم، متادون در تعريف كامل "ماده اعتيادآور" نمى گنجد. اول از همه اين كه تجویز متادون برای بیماران به عنوان يك درمان طبى در نظر گرفته مى شود و تنها براى كسانى تجويز مى شود كه خود هم اكنون وابسته به داروهاى شبه‌افيونى مانند هروئین هستند

. براى اين افراد، متادون يك جايگزين مطمئن براى روش هاى خطرناكى چون استفاده از هروئين به شمار مى رود. متادون ايشان را از اضطرار براى مصرف ماده مخدر رها كرده و بدان ها امكان بهبود زندگى شان را مى بخشد.

متادون گاه به عنوان داروى خيابانى مورد استفاده قرار مى گيرد، اما استعمال آن بيشتر به منظور پيشگيرى از علائم ترك هروئين است. اثرات متادون كندتر از آن ظاهر مى شوند و بيشتر از آن مى پايند كه بتوان از آن به عنوان ماده اى مناسب براى سوء مصرف ياد كرد.

اثرات طولانى مدت متادون

درمان با دوز نگهدارنده متادون يك درمان طولانى مدت است. درمان از يك تا دو الى بيست سال و يا بيشتر به طول مى‌انجامد. اين درمان طولانى مدت به لحاظ پزشكى بى خطر و موثرترين درمان موجود براى وابستگى به مواد شبه‌افيونى است.

...........................

به طور كلي دو نوع برنامة درماني با متادون وجود دارد:

1- درمان نگهدارنده يا طولاني مدت كه ممكن است ماهها يا سالها به طول انجامد. هدف در اين برنامه كاهش آسيب‌هاي ناشي از مصرف مواد و بهبود كيفيت زندگي است.

2- برنامة سم زدائي در روش پرهيز مدار ( كوتاه مدت) كه تقريباً 14- 5 روز طول مي‌كشد. هدف از اين برنامه كاهش رنج‌هاي ناشي از قطع مواد افيوني مانند هروئين است.

فوايد درمان با متادون :

بسياري از مردم براين باورند كه مصرف كنندگان مواد افيوني بهتر است كه مصرف اين مواد را به طور كلي قطع كنند. اگر چه اين انتخاب براي بعضي از مصرف كنندگان اين مواد مناسب به نظر مي‌رسد،‌اما براي بعضي از آنها احتمال بازگشت زياد است.

البته، تحقيقات نشان داده اند كه برنامة نگهدارنده بامتادون مي‌تواند جنبه‌هاي مختلف بهداشتي زندگي فرد معتاد به هروئين را به دلايل زير ارتقاء بخشد:

1- هروئين با مواد ديگر مخلوط مي‌شود و ناخالصي آن زياد است.

2- متادون به صورت خوراكي تجويز مي‌شود و خطرات ناشي از تزريق هروئين را ندارد.

اين امر موجب كاهش خطرات ناشي از استفادة‌ مشترك از وسايل آلوده در تزريق مي‌گردد و درنتيجه احتمال عفونت‌هاي منتقل شونده از راه خون همچون هپاتيتB، هپاتيتC (كه موجب مشكلات طولاني مدت براي كبد مي‌شوند) و HIV كاهش مي‌يابد.

3- افرادي كه تحت درمان نگهدارنده بامتادون هستند معمولاً به شيوة زندگي متعادل و باثباتي دست مي‌يابند كه شامل بهبود وضعيت تغذيه و خواب مي‌شود.

4- فردكمتر تحت استرس قرار مي‌گيرد به اين علت كه نگران چگونگي تامين هروئين براي استفادة مكرر در طول شبانه روز نيست.

5- متادون به مدت طولاني دربدن باقي مي‌ماند بنابراين روزانه يك بار مصرف مي‌شود.

6- ميزان جرم جهت تامين هزينة خريد هروئين كاهش مي‌يابد.

7- موجب كاهش ارتباط معتادان باسيستم قاچاق و عرضه كنندگان مواد مي‌شود.

8- متادون نسبت به مواد غير قانوني ارزان تر است.

9- دربعضي شرايط مي‌توان متادون را قطع نمود (درصورت تشخيص تيم درماني ).

درصورت‌ مصرف‌ متادون دربرنامة نگهدارنده بايدبه موارد زيرتوجه نمود:
1- توجه ‌شود كه مراجعان برنامة نگهدارنده با متادون مشاورة تخصصي دريافت كنند.

2- متادون همانند هروئين قوي است و درصورت مصرف غلط خطرناك است.

3- ماداميكه فرد تحت درمان بامتادون است درواقع به صورت جسمي وابسته به شبه افيون‌هاست.

4- فرد بامصرف يك دوز متادون تجربة نشئگي را ندارد.

5- فرد بايد متعهد شود كه روزانه (‌حتي درتعطيلات )‌براي دريافت متادون مراجعه كند.

عوارض :

بعضي افراد در برنامة نگهدارنده با متادون علائم ناخواسته اي را در طول درمان تجربه خواهد كرد. ممكن است كه علت آن دوزمتادون تجريز شده باشد به صورتي كه بسيار كم يا بسيار زياد باشد كه بخصوص درشروع درمان ايجاد مي‌شود. بعضي از اين علائم ناشي از عوارض خود متادون است.

هنگامي كه مقدار تجويز شده بسيار كم باشد علائم شبيه به آنفلوانزا است وشامل موارد زيراست:

1- آبريزش بيني، عطسه

2- سيخ شدن موها

3- دردهاي شكمي‌

4- دردپشت ومفاصل

5- احساس ضعف جسمي

6- افزايش درجة حرارت بدن و احساس سرما

7- از دست دادن اشتها

8- تعريق

9- لرزش

10- تحريك پذيري و پرخاشگري

11- اسپاسم ماهيچه اي وپرش عضلاني

12- اختلال درخواب

13- تهوع و استفراغ

14- ولع براي مواد

15- خميازه

16- اسهال

فردي كه مصرف متادون را يكباره قطع كند ممكن است بسياري از علائم ذكر شده را تجربه نمايد. علائم ترك ( بازگيري) معمولاً يك تا سه روز بعد از آخرين مصرف شروع مي‌شود و در حدود روزششم به حداكثر مي‌رسد اما مدت طولاني تري به طولاني مي‌انجامد.

علائم ناشي از مصرف متادون به مقدار زياد عبارتند از:

1- خواب آلودگي و چرت زدن 6- ضعيف شدن نبض و كاهش فشار خون

2- تهوع واستفراغ 7- طپش قلب

3- تنفس سطحي 8- سرگيجه

4- مردمك نوك سنجاقي 9- اختلال در عملكرد جنسي

5- كاهش دماي بدن 10- گردش خون ضعيف

بعضي افراد ممكن است عوارض را تجربه كنند كه ارتباطي با دوز مصرفي متادون ندارد:

1- تعريق (فردبايدحداقل دوليتر آب در روز بنوشدتا دچاركمبود آب بدن نشود)

2- يبوست

3- درد ماهيچه‌ها ومفاصل

4- كاهش ميل جنسي ‌

5- جوش‌هاي پوستي و خارش

6- تسكين

7- احتباس مايع

8- كاهش اشتها، تهوع و استفراغ

9- دردشكمي

10- پوسيدگي دندان

11- بي نظمي‌درقاعدگي

اين عوارض مدت كوتاهي پس ازمصرف متادون فروكش مي‌كند.

درافرادي كه كاركرد كبدي آنها ضعيف است ( به طور مثال عفونت هپاتيتB، ‌هپاتيت‌ها ونيز استفادة طولاني مدت از الكل ) مقدار متادون تجويز شده نياز به نظارت دقيقي دارد.

افرادي كه به مواد افيوني و ابستگي ندارند در صورت مصرف متادون علائمي‌را تجربه خواهند كرد كه شبيه به علائم ناشي از مصرف مقدار زياد متادون است (قبلاً ذكر شده است ) .

مصرف متادون همراه با ساير داروها

مصرف داروهاي ديگر همراه متادون، بخصوص اگر آنها هم مضعف باشند (‌مانند الكل،‌افيونها از جمله هروئين يا بنزوديازپين‌ها مانند ديازپام )، خطر overdose راافزايش مي‌دهد. مصرف مقادير زياد الكل درچند روز يا چند هفته مي‌تواند طول زمان اثر متادون را كوتاه كند و موجب شود كه شخص قبل از مصرف دوز بعدي علائم ترك ( بازگيري ) راتجربه نمايد.

اين نكته بسيار مهم است كه فرد هنگام مراجعه به پزشك يا دانپزشك، مصرف متادون راگزارش دهد تا داروهائي كه موجب تاثير بر درمان نگهدارنده با متادون مي‌شوند را تجويز ننمايند.

Overdose و مرگ

مرگ در اثر مصرف متادون نادر است. مرگ مرتبط بامتادون تقريباً هميشه به دليل مصرف همزمان ساير داروها بخصوص بنزوديازپين‌ها و يا الكل مي‌باشد.

كادر حرفه اي بهداشتي عموماً پذيرفته اند كه درمان نگهدارنده با متادون دركاهش مرگ و مير معتادان به هروئين موثر است. مرگ در اثر مصرف متادون معمولاً به دلايل زير اتفاق مي‌افتد:

1- مصرف بيش از حد به طور اتفاقي ـ تحقيقات نشان داده است كه سوء‌ مصرف الكل و بنزوديازپين‌ها درمراجعان دريافت متادون شايع است. هرگونه مصرف همزمان داروهاي مسكن، ازجمله افيونهائي مانند هروئين،‌الكل و بنزوديازپين‌ها موجب افزايش خطر سركوب تنفسي، اغماو مرگ مي‌شود.

2- خودكشي ـ اختلالات عاطفي درمراجعان دريافت متادون شايع است.

3- صدمات و آسيب‌ها كه شامل تصادف باوسائل نقليه نيز مي‌باشد.

خطرات ديگر :

1- دسترسي به متادون توسط افراد ديگر (براي مثال اطفال) بسيار خطرناك است و مي‌تواند موجب ايجاد علائم overdose شود. متادون اضافي را بايد از دسترس بچه‌ها دور نگه داشت.

2- تزريق متادون خطري عمده جهت سلامتي افراد است و خطر overdose، لخته شدن خون،‌انسداد سياهرگها و ساير مشكلات طبي را افزايش مي‌دهد.

حاملگي وشيردهي :

زنان جامعه كه وابسته به مواد افيوني هستند بايد ترغيب شوند كه هرچه سريعتر وارد برنامة نگهدارنده با متادون شوند زيرا مصرف متادون موجب كاهش عوارض ناشي از مصرف ساير مواد افيوني، مانند هروئين مي‌شود. دلايل آن عبارتند از:

1- دوره‌هاي ترك ناخواسته كه با مصرف ساير مواد افيوني همراه است و موجب آسيب به جنين مي‌گردد درمصرف روزانة متادون رخ نمي‌دهد.

2- كيفيت زندگي اين افراد در درمان نگهدارنده بامتادون بهبود مي‌يابد كه موجب بهبود تغذيه و كاهش تنفس مي‌گردد و نتيجة آن سلامت جنين خواهد بود.

3- متادوني كه توسط داروخانه يا مركز درماني توزيع مي‌شود حاوي هيچگونه مادة مضر ديگري كه به جنين منتقل شود، نيست.

همانند ساير مواد افيوني،‌متادون از را ه جفت به جنين منتقل مي‌شود. بيشتر نوزاداني كه از مادران مصرف كنندة متادون به دنيا مي‌آيند، پس از تولد دچار علائم ترك مي‌شوند. علائم آنها از نظر طول مدت و شدت علائم متغير است. اين نوزادان را مي‌توان پس از تولد دربيمارستان به نحو موفقيت آميزي درمان نمود. به طور كلي، زناني كه از متادون استفاده مي‌كننند درمقايسه با مصرف هروئين، دچار مشكلات و عوارض كمتري مي‌شوند.

چون مقدار كمي‌متادون از راه شير به نوزاد منتقل مي‌شود، مادراني كه دربرنامة نگهدارنده با متادون هستند، ترغيب مي‌شوند كه به منظور كاهش علائم ترك متادون در نوزادان،‌به شيردهي ادامه دهند.

متادون در شيرمادر 4-2 ساعت پس از مصرف به حداكثر مقدار خود مي‌رسد، بنابراين شيردادن به نوزاد قبل از مصرف متادون موجب مي‌شود كه متادون كمتري به نوزاد برسد.

قانون (استراليا):

تزريق متادون يامصرف بيش از يك دوز در يك زمان، يادادن متادون به افراد ديگر غير قانوني است ـ دراستراليا، همانند اكثر كشورهاي غربي، متادون به صورت قانوني تهيه شده است وتوسط پزشكاني كه داراي مجوز هستند، تجويز مي‌گردند.

متادون و رانندگي (استراليا):

هرفردي كه تحت تاثير يك دارو باشد رانندگي او غير قانوني است زيرا قادر به كنترل مناسب خودرو نيست. اين مورد شامل مصرف متادون هم مي‌باشد و نقض اين قانون موجب جريمه‌هائي مانند ممنوعيت رانندگي خواهد شد.

.............................

. آنچه باید قبل از تجویز این دارو به پزشک اطلاع داد؟

متادون دارویی اعتیاد آور است و لذا باید تنها شخصی که برایش تجویز شده است از آن استفاده کند. و هرگز شخص دیگری بدون تجویز پزشک مصرف نکند. به خصوص کسانی که سابقه اعتیاد و سو هء مصرف دارویی دارند . لذا دارو را در جایی نگه دارید که امکان دسترسی دیگران به آن میسر نشود. در صورتی که حساسیت آلرژیک به این دارو یا داروهای مخدر دیگری (مثل codeine,morphine,oxycotin)استفاده نکنید. همچنین اگر دچار حمله آسم و یا بیماری قولنج ایلارس هستید از این دارو اجتناب کنید. قبل از مصرف متادون موارد زیر را در صورت ابتلا اطلاع دهید.
- سابقه شخصی یا خانوادگی سندرم long QT
-آسم، COPD, sleep opnea,و سایر اختلالات تنفسی
- بیماری کلیه یا کبد
- کم کاری تیروئید
- انحنای ستون فقرات
- سابقه آسیب مغزی یا تومور مغزی
- صرع یا سایر اختلالات قبضی
- فشار خون پایین
- بیماری کیسه صفرا
-بیماری ادیسون یا آختلال غده آدرنال
- بزرگی پروستات یا مشکلات دستگاه ادرار
-بیماری روحی یا اعتیاد به دارو یا الک
این دارو برای جنین میتواند خطرناک باشد.اگر مادر در طول حاملگی از این دارو استفاده کند می تواند سبب اعتیاد یا علائم برگشتی بعد ازترک دارو در نوزاد شود. لذا اگر در طول درمان حامله شدید یا تصمیم گرفتید حامله شوید به پزشک خود اطلاع دهید.
این دارو از طریق شیر مادر عبور کرده و لذا می تواند به کودک آسیب برساند. لذا چنانچه شیرده هستید از این دارو استفاده نکنید. بزرگسالان و افراد مسن که دارای ناتوانی هستند بیشتر به این دارو حساس بوده و تحت تاثیر عوارض آن هستند.
چه داروهایی متادون را تحت تاثیر قرار می دهد؟
متادون را با سایر داروهای تسکین دهنده درد، آرامبخش ها ، شل کننده های عضلات یا سایر داروهای خواب آور یا کندکننده تنفس استفاده نکنید.
از مصرف همزمان متادون با داروهای زیر اجتناب کنید:
- داروهای دیورکتیک یا ادرار آور، آنتی بیوتیک ها
- داروهای مربوط به فشار خون و بیماریهای قلبی
- داروهای درمان ایدز
- بازدارنده های MAQ
-سایر داروهای مخدر
- داروهای مربوط به بیماری صرع
البته این لیست کامل نیست بلکه داروهای دیگری نیز وجود دارد که نباید همزمان با متادون مصرف شود. لذا بهتر است لیست تمام داروهای تجویزی و غیر تجویزی مثل ویتامین ها، مواد معدنی، داروهای گیاهی و غیره که مصرف می کنید را به پزشک اطلاع دهید.

منبع : فارسی طب

وب سایت سلامت نیوز

نیک صالحی

متادون را بشناسید

مطالب مشابه :

عوارض و تخریبهای متادن

اعتیاد چگونه ترک؟ متادون چیست درمان نگهدارنده.و.وو

متادون

متادون را بشناسید

عوارض متادن و راه درمان اعتیاد

عوارض متادن راه درمان نیست!! متادن خود یک ماده مخدر قوی است.

آنچه كه بايد در مورد داروي متادون بدانيد

اکسی متالون

درمان نگهدارنده با متادون

متادون چيست؟