آزمايش خونتان را تفسير کنيد

اگر چه امروزه آزمايش‌هاي بسيار دقيقي وجود دارند که مي‌توانند مقدار ميکروسکوپي جزيي‌ترين اجزاي روي سلول‌هاي سرطاني را هم در بدن اندازه بگيرند و يا هر لحظه عناصر پروتئيني يا شيميايي جديدي معرفي مي‌شوند که اندازه‌گيري آنها در خون يا ديگر مايعات بدن مي‌تواند به پزشکان در تشخيص بيماري‌ها کمک کند اما براي اغلب مردم و همچنين بسياري از پزشکان، کلمه «آزمايش‌» يادآور آزمايش کامل خون، يعني همان آزمايش معروفي است که تعداد سلول‌هاي اصلي خون طي آن اندازه‌گيري مي‌شود. آزمايش خون يا CBC که مخفف جمله انگليسي «شمارش کامل خون» است، يکي از ابتدايي‌ترين و در عين حال اصلي‌ترين آزمايشاتي است که مي‌تواند زمينه تشخيص بسياري از بيماري‌ها و از آن مهم‌تر، بيانگر شرايط کلي و حياتي بدن باشد. براي آشنايي بيشتر با اجزاي اين آزمايش و فهميدن اينکه معني آن چند حرف انگليسي با اعدادي که روبه‌رويشان نوشته مي‌شود چيست، مي‌توانيد مطالب زير را بخوانيد...

RBC

RBC مخفف کلمه سلول‌ قرمز خون است. اين سلول‌هاي قرمز يا همان گلبول‌هاي قرمز، در واقع اصلي‌ترين قسمت خون و عامل رنگ قرمز آن هستند. خود اين رنگ قرمز به دليل وجود ماده‌اي به نام هموگلوبين است که کمک مي‌کند گلبول‌ قرمز، اصلي‌ترين وظيفه خود يعني حمل و نقل اکسيژن و دي‌اکسيدکربن را انجام دهد. به طور خلاصه مي‌شود گفت گلبول‌هاي قرمز وسيله حمل و نقل اکسيژن از ريه به بقيه سلول‌هاي بدن هستند.مقادير طبيعي: بين 7/4 تا 1/6 ميليون در هر ميکروليتر خون. اين عدد براي خانم‌ها مقداري کمتر و در کودکان مقداري بيشتر است.

چه چيزهايي باعث کاهش آن مي‌شوند؟

خون‌ريزي‌هاي گوارشي يا خون‌ريزي‌‌هاي واضح از محل زخم، سوءتغذيه و فقر آهن يا کمبود ويتامين B12 ، شکستن سلول‌هاي خوني يا هموليز در اثر بعضي بيماري‌هاي خاص مثل فاوسيم، بعضي مشکلات ژنتيکي مثل گلبول‌هاي قرمز سلول داسي‌شکل و مشکلات مغز استخوان باعث پايين آمدن مقدار گلبول‌هاي قرمز مي‌شوند. نارسايي و بعضي مشکلات کليوي، بيماري‌هاي مزمن و تومورهاي سرطاني و همچنين بيماري‌هاي روماتوييد هم باعث از بين رفتن RBCهاي خون و کاهش اين عدد در برگه آزمايش مي‌شوند.

چه چيزهايي باعث افزايش آن مي‌شود؟

مقدار بالاي گلبول قرمز مي‌تواند نشان‌دهنده ظرفيت‌ بالاي حمل اکسيژن باشد. در بعضي ورزشکاران و همچنين زندگي در ارتفاع به خاطر کمبود اکسيژن در هوا باعث افزايش RBC خون مي‌شود. بيماري‌هاي ريوي يا کلا هر نوع بيماري‌اي که هيپوکسي مزمن (کمبود اکسيژن طولاني مدت در بدن) ايجاد مي‌کند، مثلا بيماري‌ مادرزادي قلبي، هم باعث توليد بيشتر RBC مي‌شوند.

نکته:

گلبول قرمز به طور طبيعي بعد از توليد در مغز استخوان 120 روز در خون زندگي مي‌کند و در آخر عمر خود خرد مي‌شود و به عناصر سازنده‌اش تبديل مي‌شود.

مقدار RBC‌ها در طي بارداري به طور طبيعي کمي کمتر نشان داده مي‌شود چون حجم مايع خون افزايش پيدا کرده است.

عدد RBC در واقع مقدار دقيق گلبول‌هاي قرمز در 1ميلي‌ليتر خون محيطي است.

بسته به آزمايشگاه و نوع کيت مورد استفاده، ممکن است مقياس شمارش اين سلول فرق کند.

خوردن داروهايي مثل کلرامفنيکل هم باعث کاهش RBC مي‌شود.

HCT

هموتوکريت يا HCT هم يکي از مقادير اندازه‌گيري گلبول قرمز است. به طور کلي «هم» به معني آهن است و هر جا در هر کلمه‌اي آمد حتما آن کلمه ارتباطي با گلبول قرمز دارد. هماتوکريت درصدي از حجم کلي خون است که از گلبول قرمز ساخته شده و با اندازه‌گيري قسمت قرمز رسوب خون در لوله آزمايش نسبت به کل ارتفاع خون اندازه‌گيري مي‌شود. به خاطر بيماري‌ها و شرايط مختلفي که مي‌توانند اندازه‌گيري RBC و Hgb را با اشکال مواجه کنند، HCT هم اندازه‌گيري مي‌شود تا به طور مستقيم نشان‌دهنده اندازه هموگلوبين و گلبول قرمز در خون باشد. اين عدد معمولا با درصد نشان داده مي‌شود. مقادير طبيعي: اعداد بين 42 تا 52 درصد براي آقايان و 37 تا 47 درصد براي خانم‌ها نرمال به حساب مي‌آيد. در خانم‌هاي باردار درصد بالاتر از 33 طبيعي است.

محدوده خطر: HCT بالاتر از 60 درصد و پايين‌تر از 15 درصد بايد باعث نگراني پزشک شود.

چه چيزهايي باعث کاهش آن مي‌شود؟

تقريبا همان دلايل RBC،Hgb به علاوه شرايطي مثل پرکاري تيروييد، سيروزکبدي، نارسايي مغز استخوان و ميلوم مولتيپل باعث کاهش هماتوريت مي‌شوند.

چه چيزهايي باعث افزايش آن مي‌شود؟

سوختگي، اسهال شديد، بيماري‌هاي انسدادي ريوي، از دست دادن زياد آب، توليد بيش از حد گلبول قرمز عوامل افزايش HCT هستند.

نکته:

بيماري‌هايي که باعث به وجود آمدن شکل‌هاي غيرطبيعي گلبول قرمز مي‌شوند (مثل بيماري گلبول قرمز داسي‌‌شکل) مقدار HCT را تغيير مي‌دهند.

وقتي مقدار گلبول سفيد به شدت بالا باشد بر مقدار HCT موثر است.

در صورت طبيعي بودن اندازه‌هاي گلبول قرمز، مقدار هماتوکريت 3 برابر هموگلوبين است.

هماتوکريت را نبايد بلافاصله بعد از خون‌ريزي شديد اندازه‌گيري کرد.

WBC

اين سه حرف مخفف «سلول‌هاي سفيدخون» و نشان‌دهنده گلبول‌هاي سفيد است. اندازه‌گيري مقدار گلبول‌هاي سفيد خون يکي از روش‌هاي اصلي تعيين وجود عفونت در بدن است چون اين سلول‌ها که جزو سيستم دفاعي بدن هستند در شرايط بيماري‌هاي عفوني و غيرعفوني واکنش‌هاي مختلفي از خود نشان مي‌دهند.
شمارش WBCها دو جزء دارد. يکي مقدار کلي گلبول‌هاي سفيد در يک ميلي‌ليتر خون و جزء ديگر شمارش جزء به جزء اين سلول‌ها چون گلبول‌ سفيد خود متشکل از پنج نوع مختلف است که کم و زياد شدن هر کدام از اين انواع معني خاص خود را دارد. کلمه «diff» که در جلوي CBC به معني آزمايش خون نوشته مي‌شود درخواست براي شمارش همين انواع مختلف گلبول‌سفيد است.مقادير طبيعي: در بزرگسالان و بچه‌هاي بالاتر از 2 سال مقدار گلبول‌سفيد بين 5 تا 10 هزار در هر ميلي‌ليتر خون طبيعي است.
محدوده خطر: WBC کمتر از 2500 و بيشتر از 30000 هر کدام نشان‌دهنده بيماري‌هايي هستند که مي‌توانند گاهي خطرناک باشند.

چه چيزهايي باعث کاهش آن مي‌شود؟

لکوپني يا کاهش گلبول‌سفيد به مقادير زير 4هزار گفته مي‌شود که معمولا در نتيجه نارسايي مغز استخوان، مسموميت دارويي عفونت بسيار زياد، سوءتغذيه، بيماري‌هاي خودايمني، ايدز، به وجود مي‌آيد. در بسياري از انواع نارسايي‌هاي مغز استخوان (مثلا بعد از شيمي‌درماني،‌ راديوتراپي و...) هم اين مقدار کاهش مي‌‌يابد.

چه چيزهايي باعث افزايش آن مي‌شود؟

افزايش گلبول‌سفيد، لکوسيتوز نام دارد و به مقادير بالاتر از 10هزار گفته مي‌شود. که به طور معمول نشان‌دهنده عفونت، التهاب، تخريب بافت بدن و يا لوسمي يا سرطان خون است. ضربه و جراحت، استرس و تب هم مقدار WBC را افزايش مي‌دهند.

نکته:

عمل اصلي گلبو‌ل‌سفيد مبارزه با عفونت و حذف عوامل خارجي و مزاحم است و در مواقع آلرژ‌ي‌ها هم اين سلول‌ها مسوول بروز واکنش هستند.

تغيير هر کدام از انواع WBC معني خاص خود را دارد و ممکن است نشان‌دهنده عفونت با ميکروب، ويروس و يا حتي استرس باشد.
فعاليت شديد بدني و ورزش سنگين هم براي مدتي باعث بالا رفتن تعداد WBC در خون مي‌شود. بارداري و زايمان هم اين مقدار را افزايش مي‌دهند.

Hgb

در برگه‌هاي آزمايش مختلف ممکن است به صورت‌هاي مختلف HGB،Hg، يا Hgb نوشته شود. هم اينها مخفف کلمه هموگلوبين، يکي از عناصر اصلي تشکيل دهنده گلبول‌ قرمز است. اين ماده که در آن آهن به کار رفته خود از اسيد آمينه تشکيل شده و جايگاه‌هاي مختلفي براي ترکيب با اکسيژن دارد. هموگلوبين در جايي که اکسيژن زياد وجود دارد با آن ترکيب مي‌شود و در محيط کم اکسيژن آن را آزاد مي‌کند.اندازه‌گيري مقدارکلي هموگلوبين در واقع نوعي نشان‌هنده تعداد گلبول‌هاي قرمز است.مقادير اصلي: مقدار طبيعي براي آقايان بين 14 تا 18 گرم در هر دسي‌ليتر است و براي خانم‌ها مقادير بين 12 تا 16 گرم در هر دسي‌ليتر طبيعي محسوب مي‌شود.
محدوده خطر: هموگلوبين زير 5 و بالاي 20 مقادير بحراني به حساب مي‌آيند و حتما نيازمند رسيدگي فوري هستند.

چه چيزهايي باعث کاهش آن مي‌شود؟

دقيقا همان دلايل کاهش گلبول‌هاي قرمز چون هموگلوبين را هم تخريب مي‌کنند باز کاهش مقدار آن در خون مي‌شوند. کم‌خوني، خون‌ريزي شديد، سرطان، سوءتغذيه، بيماري لوپوس، بيماري‌هاي کليوي و بزرگي طحال باعث کاهش هموگلوبين مي‌شوند. مصرف آنتي‌بيوتيک‌ها، آسپيرين و ايندومتاسين و همچنين داروهاي ضدسرطان هم هموگلوبين خون را کم مي‌کنند.

چه چيزهايي باعث افزايش آن مي‌شود؟

مشکلات ريوي، سوختگي شديد، نارسايي مزمن ريه و از دست دادن زياد آب (دهيدراسيون‌) مقدار اين ماده حياتي را افزايش مي‌دهند. جنتامايسين و متيل‌دوپا هم جزو داروهايي هستند که عوارض جانبي‌شان افزايش Hgb است.

نکته:

مقدار Hgb در بارداري کاهش مي‌يابد چون با اينکه خون‌سازي کمي بيشتر شده است اما حجم مايع بدن و خون بالا رفته و مقدارکلي هموگلوبين در هر دسي‌ليتر آن کاهش مي‌يابد.

زندگي در ارتفاع هم به خاطر نياز بيشتر بدن به اکسيژن و کمبود اکسيژن محيط باعث توليد بيشتر هموگلوبين مي‌شود.

در طحال اغلب سلول‌هاي پيرخون تخريب مي‌شوند. بزرگ شدن طحال يعني تخريب بيشتر سلول‌ها و به همين دليل به دنبال آن کاهش RBC و Hgb رخ مي‌دهد.

Plt

پلاکت‌ها، اجزاي کوچک ديسک شکلي هستند که در خون وجود دارند و از بقيه سلو‌ل‌هاي خوني بسيار کوچک‌ترند. اين ساختارها حاوي آنزيم‌هايي هستند که باعث انعقاد خون مي‌شوند و وظيفه اصلي آنها جلوگيري از خون‌ريزي و خارج شدن گلبول‌قرمز از داخل رگ است.

Plt نشان‌دهنده تعداد پلاکت‌ها در هر ميلي‌ليتر مکعب خون است و عدد مربوط به آن معمولا بزرگ‌ترين عدد برگه آزمايش خون است.
به غير از کنترل سيستم انعقادي خون، از ميزان پلاکت براي بررسي روند بهبود نارسايي مغز استخوان و بيماري‌هاي خوني هم استفاده مي‌شود.مقادير طبيعي: پلاکت بين 150 هزار تا 400 هزار در هر ميلي‌مترمکعب خون براي بزرگسالان طبيعي است. در نوزادان اين مقدار کمي بيشتر است.
محدوده خطر: پلاکت زير 50‌ هزار يا بيشتر از يک ميليون کاملا غيرطبيعي است و نيازمند توجه ويژه است.

چه چيزهايي آن را کاهش مي‌دهد؟

بزرگ شدن طحال، خون‌ريزي شديد و مصرف پلاکت، لوسمي يا سرطان خون ترومبوسيتوپني، (انواع وراثتي کمبود پلاکت)، انعقاد منتشر خون در داخل رگ‌ها، شيمي‌درماني بعد از سرطان، عفونت و نارسايي مغز استخوان باعث کاهش PH مي‌شود. عدم توليد پلاکت هم مي‌تواند به خاطر مشکلات استخواني باشد.

چه چيزهايي آن را افزايش مي‌دهد؟

بيماري‌ آرتريت روماتوييد، کم‌خوني فقر آن و مشکلات بعد از برداشت طحال باعث افزايش مقدار پلاکت مي‌شوند.

به اين عوامل مي‌توان بعضي سرطان‌ها و بيماري‌هاي ژنتيکي خاص را هم اضافه کرد.

نکته:

ورزش شديد و قدرتي باعث افزايش ميزان پلاکت مي‌شود. در هنگام قاعدگي مقدار پلاکت کمي کاهش پيدا مي‌کند.

قرص‌هاي ضدبارداري باعث بالا رفتن مقدار پلاکت مي‌شوند. در حالي که استامينوفن پلاکت را کاهش مي‌دهد.

صبح آزمايش خون بدهيد

انجام آزمايش خون يکي از ساده‌ترين روش‌هاي آزمايش است. با پيشرفت تکنولوژي و وجود دستگاه‌هاي جديد معمولا پس از چند دقيقه مي‌‌توان پاسخ اين آزمايش را دريافت کرد.

براي انجام اين آزمايش حدود 5 تا 7 ميلي‌ليتر از خون وريدي لازم است که معمولا آن را در يک لوله آزمايش که با ماده ضدانعقاد خون پوشيده شده است جمع‌آوري مي‌کنند.

براي حل شدن بهتر ماده ضدانعقاد با خون موقع‌ خون‌گيري و کمي بعد از آن لوله را تکان مي‌دهند.در طي انجام آزمايش بايد از هر اتفاقي که موجب تخريب سلول‌هاي خوني مي‌شود جلوگيري کرد.بعد از انجام آزمايش بايد مدتي روي محل خون‌گيري فشار وارد کرد تا خون بند بيايد. در موارد کم‌‌خوني شديد هم خون‌گيري براي انجام آزمايش خون مشکلي ايجاد نمي‌کند.براي کساني که ترس از سوزن و يا ديدن خون دارند بايد تمهيدات ويژه در نظر گرفته شود.

به غير از اجزاي اصلي آزمايش خون مثل مقادير پلاکت، گلبول‌سفيد و قرمز، هموگلوبين، مقياس‌هاي ديگري مثل MCV و MCH و MCHC وجود دارند که همه مربوط به گلبول‌قرمز و اندازه، شکل و مقدار هموگلوبين آن هستند. مقادير متفاوت هر کدام از اينها مي‌تواند نشان‌دهنده نوع خاصي از کم‌خوني باشد.

بهترين زمان براي انجام آزمايش خون صبح و در شرايط طبيعي بدن است. استرس، فعاليت شديد و يا خون‌ريزي حاد مي‌تواند نتايج را کمي تغيير دهد.

آزمايش خونتان را تفسير کنيد

مطالب مشابه :

سازمان انتقال خون

آزمایش خون و تشخیص سرطان

Pre-Eclampsia - استفاده از آسپرين با دوز پايين در حاملگی

آزمايش خونتان را تفسير کنيد

جزوه مراقبت های حین زایمان

آزمایش های دوران بارداری

فوريت ها و عوارض مهم دوران بارداري

خريد و فروش خون نداريم

غلظت خون

پره اکلامپسی و فشارخون دوران حاملگی