جایگاه خلاقیت در روش های تدریس و ارائه راهکارهای توسعه خلاقیت در آموزش و پرورش پیش از دبستان

یکی از دلائل مهم ترک تحصیل های مداوم دانش آموزان افزوده شدن آنان برخیل بیسوادان ساده انگاریهایی است که درباره کار مربی گری و معلمی کودکستان ها و مراکز پیش دبستانی و آموزشگاها وجود دارد. مربی کودکستان و دبستان باید علاوه بر هوش و انگیزه و انسان دوستی و تقوا و مجهز به دانش تخصصی آموزش و پرورش پیش دبستان و دبستانی باشد تا بتواند به رشد شخصیت و تفکر و خلاّقیت و مهارت و کارآئی و قدرت سازگاری کودکان یاری رسانند. مربیان باید چنان دانش و شخصیتی یافته باشند تا بتوانند راهنما و مددکار کودکان باشند و در آنان اعتماد به نفس و احساس امنیت و امکان شکوفایی استعدادهایشان را به وجود آورند مثلاً درک عمیق و همه جانبه این نکته برای مربی ضروری است که تمام فعالیت های آموزشی و پرورشی کودکستان باید بازی گونه انجام گیرد و کلیه اقدامات آموزش و پرورش پیش دبستانی باید مبتنی بر کار گیری هوش علمی کودکان برای کسب مفاهیم و مهارت های اساسی باشد.
شکوفایی و رشد ظرفیتهای خدادای کودکان و دبستانی به شخصیت مثبت وقتی میسر خواهد بود که آموزش و پرورش به مسائل زیر تأکید ورزد.
۱) یادگیری مهارتهای زبانی تا نیازها و خواسته ها خود را به دیگران بفهمانند و احساسات دیگران را نیز بفهمند.
۲) آموزش علوم به منظور شناخت جهانی که کودکان در آن زندگی می کنند و آموزش ریاضی که در رشد منطقی و علمی کودکان تاثیر دارد.
۳) آموزش مفاهیم، دانشها و ارتباط اجتماعی، به کار بردن این مفاهیم در ارتباط با سایر افراط و پرورش شخصیت اجتماعی کودکان
۴) آموزش هنر شکوفایی خلاّقیت هنری و تحسین زیبایی ها و تربیت ذوق کودکان از طریق حرکات و صداهای موزون و در نقاشی و بازیهای نمایشی و کارهای سازنده. و همچنین بازی کودکان که ضرورتی برای رشد آنهاست.
۵) سازماندهی و برنامه ریزی آموزشی از یک سو امری عمومی است که به اصول و اهداف و محتوی و روشهای آموزش و پرورش مربوط می شود که به آن برنامه آموزشی می گویند و از سوی دیگر به چگونگی سازماندهی و طرح درسی معین در کلاس معین تمام این مسائل باید مورد عنایت همه جانبه مربیان و معلمان و مدیران و مسئولان آموزشی و محققان تعلیم و تربیت باشد.
▪ خلاقیت درک زیبایی به صورتی زیبا است.
▪ خلاّقیت عبارت ار عمیق تر کندن است.
▪ خلاّقیت دوباره نگاه کردن است.
▪ خلاّقیت خط زدن اشتباهات است.
▪ خلاّقیت صحبت کردن وگوش دادن به یک گربه است.
▪ خلاّقیت وارد آبهای عمیق شدن است.
▪ خلاّقیت خارج شدن از پشت دربهای بسته است.
▪ خلاّقیت وصل کردن دو شاخه به پریز خورشید است.
▪ خلاّقیت میل به دانستن است.
▪ خلاّقیت خوش بودن است.
▪ خلاّقیت ساختن قصرهای شنی است.
▪ خلاّقیت آواز خواندن با تنهای خویش است.
▪ خلاّقیت دست دادن با آینده است.
راهکارهای متعدد تشویق خلاّقیت در کودکان با راه کارهای عملی و آسان و لوازم در دسترس:
۱) پرسش های خلاقانه:
پرسش هایی با پاسخ های متفاوت باعث خلاّقیت و تفکّر واگرا می شود. باید از کودکان پرسش هایی باز پرسید یعنی پرسشی که پاسخ های زیادی داشته باشد و هر یک از آن ها بتوانند صحیح باشند. مثل: اگر این میز را بیرون بگذاریم با آن چه کارهایی می توانیم بکنیم.
۲) حل خلاقانه مسئله:
بچه ها می توانند بیاموزند چگونه درباره ی تفاوت های خود تصمیم بگیرند. باید از آن ها بخواهیم درباره ی مشکلاتشان توضیح دهند، درباره ی راه حل آن فکر کنند یکی را انتخاب و به آن عمل کنند سپس درباره ی موفق آمیز بودن آن با معلّم یا خانواده گفتگوکنند.
۳) الگوی خلاّقیت:
خلاّقیت بیشتر از آنکه گرفتنی باشد آموختنی است .
باید به کودک نشان دهیم که از انجام کارهای ساده فرار نمی کنیم کارهایی مانند سفال کاری و امتحان کردن یک چیز جدید ساختن آواز و جوک های ساده لوحانه کودک از کارهای ساده لذت می برد و خلاّقیت را می آموزد
۴) گفتن من نمی دانم:
یافتن پاسخ به کمک یکدیگر می تواند خوشایند باشد.
پاسخ به سئوال کودک را ممکن است راه های اکتشافی را سلب کند هر چند وقت یک بار با هم پاسخ را بیابیم ندانستن مهم نیست یافتن پاسخ به کمک یکدیگر می تواند بسیار لذت بخش باشد.
۵) یک مسأله چندین راه حل:
کشف انتخاب های گوناگون به تفکّر خلاق منتهی می شود باید بداند یک مسأله ممکن است راه حل های گوناگون داشته باشد که ممکن است همه درست باشند مثلاً می توانیم راه حل هایی نشان دهیم تا بلندی های قدش را درک کند برای ابتکار از خط کش یا نخ یا روبان یا سیم می توانیم قدش را اندازه بگیریم و با سایر اشیاء مقایسه کنیم او در نهایت می بیند همه درست هستند
۶) پیشنهاد های انتخاب های گوناگون:
یادگیری تشخیص و انتخاب بخش مهمی از فرآیند خلاّقیت است به او اجازه بدهیم تا در حد توان خود انتخاب کند. مهم است که او نتیجه ی تصمیم گیری های خود را تجربه کند و احساس خوبی از انتخاب خود داشته باشد. مثال: در هنگام تعویض لباس ۳ یا۴ پیراهن مختلف پیش رویش قرار دهیم تا یکی را انتخاب کند.
۷) با دقت گوش دادن به کودک گویای این است که نظر تو برای من مهم است. وقتی باو حرف می زند باید با تمام حواس خود از چشم ها گرفته تا صورت و بدن کاملاً به او گوش دهیم. در هنگام کار باید از او بخو اهیم که صبر کند تا کارمان تمام شود بعد حرف بزند، وقتی با تمام وجود به صحبت های او گوش می کنیم در واقع به او می گوییم افکارش برای ما ارزشمند است با این برخورد او نظرات تازه تری مطرح می کند
● ابزارهای هنر خلاق:
۱) ترسیم نقاشی و خطاطی کردن :
مدادهای شمعی، ماژیک ها، ابزار هنری کاملاً نامحدودی هستند کودک می تواند که هرجور دوست دارد آن ها را به کار ببرد می تواند روی پاکت های بی مصرف و روزنامه های کهنه نقاشی کند.
۲) کولاژ:
برای کودکان بسیار جذاب است.
این روش بسیار خوبی از چیزهای به درد نخور است با استفاده از فویل، کاغذهای پاره شدة کادو، پاکت پلاستیکی و...
۳) نقاشی با انگشت:
بهترین کاغذها برای این نوع نقاشی کاغذ سفید شفاف و غیر جاذب هستند. برای ساختن در منزل از جسب، کاغذ دیواری ، چسب آبکی و رنگ لعابی را به مقدار کمی نشاسته مایع اضافه کنیم.
۴) نقاشی کشیدن:
به نظر می رسد هیچ کاری به اندازة نقاشی با قلم مو بر روی کاغذهای بزرگ حس خلاّقیت را در کودک به جوش در نمی آورد.
نقاشی حس های بینایی، لامسه و بویایی را تحریک نمی کند و برگه های کاغذی رنگ شده با رنگ های روشن و شاد خلاّقیت و اعتماد به نفس و هماهنگی بین چشک و دست را پرورش می دهد.
۵) خلاّقیت با خمیر(مدل سازی):
خمیر به کودک کمک می کند تا بتواند تخیلاتش را تجسم ببخشد. خمیر آرام بخش قوی است و لذت ناشی از لمس گردن و چلاندن را به او می دهد.
● خلاّقیت به کمک مواد طبیعی:
۱) برف ولذت یخ :
برف ویخ زمستانی انسانرابه خلاّقیت وامی دارد.بااستفادهازآب یک سطل که یخ زده است ودرون آن آب
داغ ریخته ایم یک شمعدانی یخی میسازیم .
۲) نقاشی کردن باشنهای رنگی:
شن رادرظرفی میریزیم وبه آن رنگهای خوراکی اضافه می کنیم وصبر می کنیم خشک شود
کودک با ریختن چسب بر روی کاغذ وریختن شنهاطرحهای مناسبی می سازد.
۳) بازی با آب:
باذی خلاقانه با آب یکی از سرگرمی های لذت بخش کودکان است و در یک تشت پلاستیکی می توان آب را ریخت و با اشیاء مختلف کودک را شاد کرد یا صابون مایع اضافه کرد و با نی به کودک بدهیم تا حباب درست کند و لذت ببرد.
۴) تزئینات دیواری با مواد طبیعی:
با کودک به پارک می رویم پاکتی را برداشته و تعدادی عنلاصر طبیعی مثل خزه، برگو شاخه، سنگ های جالب، میوه های کوچک کاج و دانه جمع آوری کرده و آن را در داخل یک تشت که لایه ای از شن در کف آن ریخته گودال درست کنید و مواد جمع آوری شده را در آن جای گذاری کنید.
۵) تفریح با مواد طبیعی:
الف)مثل جمع آوری سنگ از کنار رودخانه
ب) پیدا کردن خاک رس
ج) استفاده از گل های طبیعی
۶) شن های خیس و گل:
این ها مواد شگفت انگیزی براب بازی خلاقانه است.
۷) ساختن چیزهای جدید با چوب های خشک:
● خلاّقیت به کمک مواد موجود در اطراف ما:
۱) تصاویر مرکب نامرئی:
با استفاده از آبلیمو می توان این کار را نجام داد و سپس می توان با لامپ روشن آن را نرئی نمود.
۲) ساختن چیزهای جدید به کم رخت آویز تبدیل به اسباب بازی های شاد آور می شود.
۳) نقاشی سطوح:
هم شادی آور است هم خلاق کودک می تواند روی کاشی های به درد نخور، ورق آلومینی، کاغذ دیواری نقاشی کند.
۴) ساختن چیزهای تازه به کمک خرت و پرت ها از اسباب بازی های به درد نخور چیزهایی درست می کند و از بازیافتی که کرده به خود می ماند.
۵) مادة چسبناک:
هرگاه چیزی را به شکل تازه استفاده می کنیم در واقع الگویی برای تفکّر خلاق ساخته ایم بهتر است این کار بیرون از منزل و با آرد ذرت و آب می توان استفاده کرد.
۶) بازی با رنگ های خوراکی:
می توان آن هار ا به نوعی وسیله سرگرم کننده تبدیل کرد رنگ ها را می توان به برنج یا ماکارونی ... اضافه کرد و کاردستی درست کرد.
● بازی خلاق:
۱) زمان، فضا، وسایل صحنه: هیچ چیز به اندازه اجرای نمایش تخیل را بر نمی انگیزد.
می توانیم لباس های مناسب با تأتر در اختیار او بگذاریم یا حتی جعبه ای با لباس های متنوع و وسایل نماز در اختیارش بگذاریم.
۲) مغازه بازی: این فعالیت به اندازه تفکّر خلاق به رشد یادگیری مهارت ها کمک می کند مثلاً مغازه خوار و بار فروشی درست کنیم پول های کاغذی معامله انجام دهیم.
۳) وسایل نمایش دیگر:
از چیزهای بلااستفاده در منزل مثل: پاکت نامه، صفحه کلید کامپیوتر، تلفن بدردر نخورد می توان استفاده کرد.
مثلاً برا ی نشان دادن یک آرایشگاه از برس، گل سرو... استفاده نمود
۴) اردو بازی:
چادر زدن یکی از فعالیت هایی است که بچه ها خیلی دوست دارند.
آویزان کردن یک ملحفه از روی میز چادر بزنند و وسایل لازم مانند چراغ قوه، لوله ی مقوایی به جای درخت و مقوای نارنجی برای نشان دادن آتش استفاده کرد در ضمن می توان آموزش های لازم مثل خاموش کردن آتش و کارهایی که در جنگل باید انجام دهیم را یاد داد.
۵) تفریح و ماهی گیری:
این نمایش بسیار فرح بخش است.
با سیمی که بر سر میله ی چوبی و سر دیگر آن آهنربا وصل شده باشدمی توان قلاب ماهی گیری درست کرده و با کاغذ ماهی های گوناگون که گیره به آن متصل شود.
۶) بازی ساختمان سازی خانوادگی:
ای بازی سرگرم کننده بقیه ی اعضای خانواده را به هم می پیوندد در این بازی بچه ها فکرهای خلاّقانه را به نمایش می گذارند و دست آن ها برای واقعیت بخشیدن به ذهن شان باز است در این بازی هم می توانند لذت ببرند و هم می توانند در مورد آن داستان خلق کنند.
۷) بازی تقویت حافظه با بلوک در شکل ها و اندازه های مختلف:
می توانیم مقداری بلوک ساختمان سازی را با رنگ و شکل مختلف روی میز بگذاریم بعد از اینکه کودک شکل و ترتیب چیدن آن ها را دید بگوییم چشم هایت را ببند یکی را بردار حدس بزن کدام را برداشتی.
● داستان گویی خلاّق:
۱) استفاده از عروسک های خیمه شب بازی:
می توان این عروسک را با سر انگشت دستکش های قدیمی تهیه کرد. یا تصاویر حیوانات را روی پاکت بکشیم و یا جوراب بی استفاده را به عروسک تبدیل کنیم.
۲) داستان هایی درباره ی خودم:
دیدن عکس های کودکی و خانوادگی می تواند سبب داستان گویی شود.
۳) داستان ضبط شده:
می توانیم صدای او را هنگام داستان گویی ضبط کرد و دوباره با او قصه را گوش کنیم.
۴) داستان فلش(در آوردن صدای مرتبط با داستان):
می توانیم فلش درست کرده و بگوییم کنترل کننده صدا است وقت نوک آن بالا می رود نشانة بالا بودن صدا می شود. و بالعکس.
۵) داستان هنری:
با ابتکار آن متوجّه می شویم کلماتش مهم است.
وقتی کودک در حال نقاشی است بخواهیم دربارة آن داستان تعریف کند در صورت امکان روی کاغذ ثبت کنیم و تاریخ بزنیم.
۶) داستان تجربی:
ابتکار به بقای حافظه
اگر کودک به جشن، نمایشگاه یا سفر می رود داستانی درباره ی آن تجربه بسازد به همراه عکس های گرفته شده کتاب داستان تصویری برای او بسازیم.
۷) گردآوری و تهیة نشریه:
با ابتکار او به کشف خود اقدام می کند.
کودک با استفاده از بریده ی جراید می تواند یک نشریه شخصی داشته باشد.

گرد آورنده گان:
سیده صغری موسوی کارشناس کودکان عقب مانده ذهنی
سیده زهرا موسوی اورته بلاغی کارشناس مدیریت و برنامه آموزشی
سیدرفیع موسوی

جایگاه خلاقیت در روش های تدریس و ارائه راهکارهای توسعه خلاقیت در آموزش و پرورش پیش از دبستان

مطالب مشابه :

بازیافت مواد

جایگاه خلاقیت در روش های تدریس و ارائه راهکارهای تدریس

جایگاه خلاقیت در روش های تدریس و ارائه راهکارهای توسعه خلاقیت در آموزش و پرورش پیش از دبستان

دلخوشی هام (4) – کتانی و کوله پشتی م

بازیافت مواد

شواهد1(محسن زابلی)

نشست بیستم - هوش و یادگیری