روشهاي تغيير رفتار دانش آموزان

ملایی آکردی، ناصر و عزيزي، اسحق علي. (1387). روشهای تغییر رفتار دانش آموزان. هفته نامه بهنگر. شنبه 11 خرداد 1387. شماره 75. ص6.

ملایی آکردی، ناصر- کارشناس آموزش ابتدایی

اسحق علي عزيزي - كارشناس ارشد مديريت آموزشي

مراحل برنامه تغيير رفتار1 دانش آموزان

1-تعيين هدف2: رفتاري كه قرار است در دانش آموزان مشخص نمائيم.

2- تعيين وضع فعلي رفتار (خط پايه3): سطح فعلي رفتاردانش آموز را وضع فعلي رفتار مي گويند.

3-انتخاب روش تغيير رفتار: 1- روشهاي افزايش رفتارهاي مطلوب2-روشهاي كاهش رفتارهاي نامطلوب3- روشهاي ايجاد رفتارهاي تازه 4- روشهاي نگهداري رفتا ر.

4-انتخاب وابستگي رفتار4: وابستگي رفتار به رابطه بين رفتار و پيامد هاي محيطي اشاره مي نمايد. در اينجا محيط در تضعيف و تقويت رفتار دخالت دارد.

انتخاب روش تغيير رفتاركه مهمترين گزينه براي مجريان تعليم و تربيت است شامل موارد زير مي باشد:

1- روشهاي افزايش رفتارهاي مطلوب:

1-1-تقويتمنفي5: يعني حذف تقويت كننده منفي يا فرار از آن كه منجر به نيرو مندي رفتار گردد. عيب تقويت منفي آنست كه محرك آزار دهنده بايد به دانش آموز داد تا بعداً آن را حذف كرد.

1-2-تقويت مثبت6: ارائه تقويت كننده مثبت بعد از رفتاري كه منجر به نيرومندي رفتار گردد.

· رعايت اصولي كه اثر بخشي تقويت كننده را افزايش مي دهد شامل موارد زير مي باشد:

الف-انتخاب تقويت كننده مناسب:

* تقويت كننده پته اي: يك نوع تقويت شرطي و ثانويه است كه در آن يك نوع كاغذ مثل كارت ممتاز، ژتون و غيره پس از رفتار مطلوب به دانش آموزان داده مي شود كه دانش آموز با آن مي تواند از معلمش جايزه و يا از بوفه مدرسه براي خود مواد غذايي وغيره بخرد.

* تقويت كننده نخستين : تقويت كننده هايي كه خودشان ذاتاً خاصيت تقويت كنندگي دارند.

* تقويت كننده ثانويه: ذاتاً خاصيت تقويت كنندگي ندارند به علت مجاورت با تقويت كننده نخستين خاصيت تقويت كنندگي پيدا مي كنند.

* تقويت كننده اجتماعي: شامل لبخند زدن، توجه كردن، نوازش كردن و غيره مي باشد.

* تقويت كننده فعاليتي(اصل پريماك): از فعاليتهايي كه كودكان دوست دارند مي توان به عنوان تقويت كننده براي فعاليتهايي كه به آن كمترمي پردازند استفاده كرد. مثل علاقه زياد به تلويزيون براي انجام دادن تكاليف كه بچه ها كمتر به آن علاقه دارند.

ب-فوريت تقويت: به محضي كه رفتار مثبت انجام شد بلافاصله تقويت بايستي صورت گيرد. مثل بعد از كسب نمره خوب اعطاي جايزه به دانش آموز.

ج-مقدار تقويت: مقدار تقويت بايستي با رفتار و سن دانش آموز هما هنگ باشد. يك دفعه مقدار تقويت رانبايد بالا ببريم.

د-تازگي موقيعت و تقويت كننده: وقتي دانش آموز يك رفتاري را انجام داده معلم هميشه نگويد آفرين. بلكه شكل تقويت را بايد عوض كند.

2-روشهاي كاهش رفتارهاي نامطلوب:

الف-روشهاي مثبت : جايگزين كردن رفتارهاي مطلوب به جاي رفتارهاي نا مطلوب. كه شامل موارد زير مي باشد:

* تقويت رفتارهاي داراي فراواني كم : اگر رفتاري با فراواني كم انجام شود مطلوب است و اين روش نياز به حوصله و برد باري دارد.

* تقويت رفتارهاي ديگر : هر گونه رفتار مطلوب آزمودني بجز رفتار نا مطلوب تقويت مي شود. اين روش آثار منفي ندارد. امتيازش اين است كه خيلي به سرعت رفتار نا مطلوب را كاهش مي دهيم.

* تقويت نا همسازها7 : تقويت نكردن رفتار نا مطلوب و تقويت كردن رفتاري كه با آن مغاير و نا همساز است.

* اشباع و سيري : تقويت را با فراواني زياد در اختيار دانش آموز قرار مي دهند كه دانش آموز سير مي شود .

ب- روشهاي منفي: كاهش دادن رفتارهاي نامطلوب به طور مستقيم.كه شامل موارد زير مي باشد:

* خاموشي: اگر رفتاري كه قبلا تقويت شده اگر براي مدتي تقويت نكنيم از نيرو مندي آن كاسته مي شود. عوارض پرخاشگرانه و عصبانيت را به همراه دارد.

* محروم كردن از تقويت : به خاطر رفتار نا مطلوبي كه شخص انجام داده او را براي مدتي از دريافت به تقويت محروم مي كنند. اخراج دانش آموز از كلاس به خاطر شلوغي.

* جريمه كردن: كسر كردن مقداري از تقويت كه قبلا به فرد داده مي شد. جريمه كردن افراد خاطي توسط پليس .

* جبران كردن : وقتي فردي مرتكب خلافي شد از او بخواهند براي جبران عمل خلاف خود به اصلاح آن بپردازد. جمع كردن كاغذ از زمين كه دانش آموز مرتكب آن شد.

* تنبيه8: خشنترين و نا مطلوب ترين روش رفتار است. ارائه يك محرك آزار دهنده پس از يك رفتار نا مطلوب به منظور كاهش دادن نيرومندي آن رفتار. عوامل ناشي از تنبيه سبب نابودي رفتار نا مطلوب نمي شود بلكه رفتار نا مطلوب را موقتا واپس مي راند. و سبب انزجار و نفرت از شخص تنبيه كننده مي شود .تحقيقات نشان مي دهد هر شخص كه تنبيه شده يك تنبيه كننده براي ديگران مي شود. تنبيه كردن يك عمل مسري است. تنبيه نسبي است ممكن است براي يك نفر آزار دهنده باشد و براي يك نفر نباشد.

3- روشهاي ايجاد رفتارهاي تازه :

الف- ياد گيري از طريق مشاهده يا سر مشق گيري: يك نمونه كاملي از يك الگو واسوه يادگيري است و بسياري از رفتارهاي ما نشاني از تقليد است. مثلا رانندگي را نمي توان با آزمايش وخطا به دانش آموز آموخت بلكه از طريق مشاهده و الگو بايستي ياد بگيرد.

ب- تقويت تفكيكي شكل دهي رفتار: در اين روش قدم به قدم آن رفتاري كه براي دانش آموز يا شخص مناسب است تقويت مي كنند. مثل ياددادن شكل دايره.

ج- زنجيره كردن رفتار9: يك رفتار پيحيده به رفتارهاي ساده تر تقسيم مي شود و با آموزش دادن اين رفتار ساده واتصال آنها به يكديگر رفتار پيچيده ياد داده مي شود. مثل آموزش مسواك زدن. يكي از كاربردهاي مهم روش شكل دهي در روش آموزش درسي، روش معروف آموزش برنامه اي كه از طريق ماشينهاي آموزشي است كه معروف به آموزش گام به گام است.

4- روشهاي نگهداري رفتا ر:

الف- تقويت پياپي ( پيوسته ) : به محض اينكه رفتار مطلوب انجام شد پس از هر پاسخ تقويت انجام مي گيرد.

ب- تقويت نا پياپي (ناپيوسته، سهمي و بخشي): هر وقت پاسخ درست داد بعضي موقع تقويت مي شود بعضي موقع تقويت نمي شود.كه شامل موارد زير مي باشد:

* برنامه اي نسبي ثابت10 : بيشتر بحث تعداد مطرح است وقتي تقويت پاسخ معيني از آزمودني به دادن تعداد ثابتي ازآن نوع پاسخ وابسته باشد. مثلا در ازاي 4 پاسخ 20 نمره جايزه بگيرد.

* برنامه اي نسبي متغيير11: بيشتر بحث تعداد مطرح است. بر آزمودني معلوم نيست كه پس از چند پاسخ تقويت مي شود اما مي داند كه ديريا زود تقويت مي شود.

* برنامه اي فاصله اي ثابت12 : بيشتر بحث زمان مطرح است و در اينجا زمان تقويت مشخص است. آزمودني پس از مدت زمان ثابتي از پاسخدهي، تقويت مي شود. اشكال اين روش آنست كه قبل از پاداش، رفتار مطلوب افزايش مي يابد اما پس از پاداش براي مدتي از پاسخ دادن باز مي ماند.

* برنامه اي فاصله اي متغيير13 : بيشتر بحث زمان مطرح است در اينجا زمان تقويت مشخص نيست. فاصله هاي زماني بين تقويت متغيير است وشخص از قبل نمي داند چه وقت تقويت مي شود اما مي داند كه دير يا زود تقويت مي شود.

منابع ماخذ

1- سيف، علي اكبر. (1378). روانشناسي پرورشي (رونشناسي يادگيري و آموزش)، تهران: انتشارات آگاه.

2-جزوه درسي روانشناسي يادگيري از دكتر محسن فرميهني فراهاني.

۱-Behavior modification

2-objective

3-base line

4- Behavior Contingency

5 negative - Reinforcement

6- positive Reinforcement

7-incompatibles Reinforcement

8-punishment

9- Behavior chaining

10-fixed ratio

11-variable ratio

12-fixed interval

13-Variable interval

روشهاي تغيير رفتار دانش آموزان

مطالب مشابه :

فیش حقوقی

کیترینگ هواپیمایی هما

ثبت نام بیمه طلایی فرهنگیان بازنشسته کشوری

روشهاي تغيير رفتار دانش آموزان

علایم اختصاری --------- مرتبط با درس نظام معنایی زبان فارسی 3

مالیات‌های بی‌حساب و کتاب در عصر قاجار

محمدحسین شهریار

بخشنامه شماره 29687/200 مورخ 19/11/1390 در رابطه با ساماندهي و انسجام تشكيلاتي موسسات و واحدهاي آمو

اطلاعیه