حبس ومجازاتهای جایگزین حبس

کیفر ومجازات در لغت به معنای عقوبتی است که به کسی که خلاف قانون یا اخلاق یاعرف وعادت رفتار کرده ومرتکب عمل بد شده ، داده می شود.اصولا زمانی مجازات واقع می شود که جرمی صورت گرفته باشد.

ماده 2قانون مجازات اسلامی جرم راچنین تعریف می کند،هرفعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشدجرم محسوب می شود.

وقتی صحبت از مجازات می شود عده بسیاری ازافرادجامعه در ابتدا حبس را به یاد می آورند که یکی از دلایل آن این است که اگر به قانون مجازات اسلامی نظر کنیم متوجه می شویم که بسیاری از ماده های قانونی به مجازات حبس اشاره می کند.اما باید به این سوال پرداخت که آیا حبس و زندان توانسته به آنچه از مجازات می خواهیم پاسخ مثبت دهد یا خیر؟ یا به عبارتی آیاحبس ومجازات در افراد باعث اصلاح رفتار آنها می شود یا خیر، که از این رو می توان به عواملی که حبس بودن را نا کارآمد نشان می دهد پرداخت.

1) عدم وجود محیط اصلاحی در زندانها . اصولا رسالت قوه قضاییه وسازمان زندانها اصلاح فرد بزهکار می باشد،اما با نگاهی به محیط زندانها متوجه می شویم که نه تنها اصلاحی صورت نمی گیرد بلکه باعث می شود شخصی که برا یاولین بار وارد زندان می شود بتدریج با محیط واشخاص ونوع رفتار آنها خو گرفته ومانند یک مجرم حرفه ای که برای جرائم آینده برنامه ریزی می کند از زندان بیرون می آید.

2)به وجود آمدن مشکلات مالی واقتصادی در اثر حبس.هنگامی که شخص مدتی را در زندان می گذراند از آنجا که او نمی تواند مشکلات مالی خود را بر طرف کند وخانواده او نیز دچار بحران مالی می شود ،شخص پس از رهایی از زندان برای جبران آن مشکلات دست به ارتکاب جرائم دیگری می زند،که این خود چرخه ودور باطل انجام دادن جرم وزندانی شدن را تشدید می کند.

3)از بین رفتن منزلت وجایگاه زندانی وخانواده وی.ازآنجا که درفرهنگ ما افراد جامعه فرقی میان متهم ومجرم قائل نمی شوند چنانچه شخص چند روزی را به عنوان متهم نه به عنوان مجرم در زندان سپری کند،با وی وخانواده او به درستی برخورد نمی شود وموقعیت خوبی را فرد زندانی شده وخانواده اش تجربه نمی کنند.

4)هزینه حکم حبس، برای زندانی وکشور بالا است.هزینه یک زندانی با توجه به مسائل ،نگهداری، خوراک، پوشاک، تامین امنیت و... برای مجموعه های مرتبط در کشور واز سوی دیگر از کار افتادگی مجرم ،بی سرپرست شدن خانواده بزهکار، هزینه های سنگینی دارد.

با توجه به موارد فوق و دلایل دیگری که قطعا وجود دارد می توان به این نتیجه رسید که وقت آن رسیده که مسولین محترم با در نظر گرفتن شرایط وضوابط قانونی راهکارهایی را جهت حل مسائل یاد شده وخارج شدن از بحرانهایی که روز به روز بر شدت آن افزوده می شود،پیدا کرده تا بتوانیم با تکیه برآنها به اصلاح مجرمان دست پیدا کنیم،باید به این نکته توجه داشته باشیم که مجرمین هم بخشی ازفرزندان این آب وخاک هستند ونبایدتنها به مجازات آنها اندیشید،بلکه اصلاح وکشف زمینه جرم در آنها نیز اهمیت دارد و باید متهم یا مجرم را در مسیری قرار داد که پس از آن به جامعه باز گردد.

نباید برای هر مجرمی مجازات حبس تعیین کرد،در این حال از صدور حکم حبس در تمامی موردها نیز نمی توان خوداری کرد زیرا برخی مجرمان جرمشان اندک وبدون سابقه کیفری و بعضی دیگر حرفه ای وخطرناک هستند.

مواردی همچون نداشتن سابقه کیفری،رضایت شاکی، اقرار و...می تواند در اعمال راهکارهای

که به کاهش حبس نیز منجر شود کمک کند، قاضی می تواند به جای کیفر زندان از مجازاتهای تامینی یا تادیبی استفاده کند.

درادامه به راههایی که می توان به عنوان جایگزین حبس استفاده نموددر2بخش می پردازیم.

الف - جایگزین حبس قبل از زندان:

1)اخطار دادن:از این نوع جایگزین برای بزه های کوچک می توان استفاده نمود،البته این مورد بایدبسیار کم استفاده شود زیرا مجرمین می توانند جرائمی انجام دهندچون از عدم ضمانت اجرایی اخطار کردن مطمئن می باشند واین برای جامعه خطرناک است.

2)ارجاع پرونده ها به شوراهای حل اختلاف:ارجاع وبررسی دعاوی حقوقی وکیفری در شوراهای حل اختلاف می توانددر کاهش آمار ورودی به زندانها موثر باشد.

3)اخذ تامین های مناسب :یکی از گزینه های مناسب برای جلوگیری ازورود افراد به زندانها، گرفتن تامین های قضائی در حد توانایی تودیع از سوی متهم است، یعنی برای متهم قرار تامینی در نظر بگیرند که هم متناسب با جرم باشد وهم متهم قادر به تودیع آن باشد وبه لحاظ عجز از تودیع قرار به زندان معرفی نگردد.

4)حکم تاخیری :در این روش دادگاه پس از اینکه محکومیت قطعی برای فرد صادر کرد آن را اجرا نمی کند ویک فرصت شش الی یکساله به زندانی می دهد ودر صورتی که زندانی در این مدت مرتکب جرمی نشد وتوانست خسارات وارد شده به اشخاص یا جامعه راجبران کند،آن شخص محکوم به زندان نمی شود.

5)جریمه(جزای نقدی):این نوع مجازات جایگزین مناسبی برای حبس می باشد البته این نوع جایگزین برای افراد پردرآمدمناسب نمی باشد چون درآنها نوعی اطمینان خاطربه وجود می آید.

6)تعلیق مجازات:در قانون مجازات اسلامی مواد25تا36به تعلیق مجازات اشاره شده است. درکلیه محکومیت های تعزیری وبازدارنده،حاکم می تواند اجرای تمام یا قسمتی از مجازات را(با رعایت شرایط) از 2تا 5 سال معلق نماید.دادگاه با توجه به اوضاع واحوال محکوم علیه می تواند اجرای دستور یا دستورات زیر را در مدت تعلیق از وی بخواهد.

- مراجعه به بیمارستان یا در مانگاه برای درما ن بیماری یااعتیاد خود

- خودار ی از اشتغال به کار یا حرفه معین

- اشتغال به تحصیل در یک موسسه فرهنگی

- خودار ی از رفت وآمد به محل های معین

- معرفی خود در مدت های معین به شخص یا مقامی که دادستان مشخص می کند.

ب- جایگزین حبس بعد از ورود به زندان:

1)آزادی مشروط: در ماده 38 قانون مجازات اسلامی مشاهده می شود که هر کس برای بار اول به مجازات حبس محکوم شود ونصف مجازات خود راگذرانده باشد دادگاه می تواند با شرایطی او رابه طور مشروط آزاد کند.البته باید ذکر نمود که شیوه فعلی آزادی مشروط به زندانیان اصلا منطقی نیست ،چون به عنوان مثال فردی که یکسال حبس دارد،پس از گذشت 6 ماه می تواند درخواست آزادی کندکه باطی شدن مراحل اداری وموافقت آن زندانی عملا 8الی9 ماه از حبس خود را تحمل کرده است ،لذا باید قانونی در این زمینه تصویب شود که قبل از موعد مقرر اقدامات آزادی انجام شود،تا در روزی که محکومیت زندانی نصف می شود همان روز از زندان آزاد شود،تا هم از آسیبی که به فرد وارد می شود جلوگیری شود وهم از هزینه های زندان کاسته شود.

2) تخفیف مجازات:تبدیل مجازات به صراحت در ماده 22 قانون مجازات اسلامی اشاره شده است،که می گوید دادگاه می تواند مجازات تعزیری ویا بازدارنده را به مجازاتی که به حال متهم مناسب باشد تبدیل کند .

محسن صالحي

نماينده اداره ارزيابي وعملكرد مستقر در اوين

منابع:

1-قانون مجازات اسلامی

2-اینترنت(خبرگزاری شرق)

به نقل از سایت سازمان زندان ها

حبس ومجازاتهای جایگزین حبس

مطالب مشابه :

كانون ارزيابي در مديريت عملكرد

"ارزيـابي عملـكرد سـازمـان - رويكرد استراتژيك"

پيشينه و جايگاه قانوني ارزيابي عملكرد در ايران

اداره آموزش وپرورش الموت شرقي

حبس ومجازاتهای جایگزین حبس

بازاریابی گل

ارزيابي دولت اصلاحات

مقايسه عزت نفس و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان براساس استفاده معلم از ارزيابي اسنادي.