|
چکیده
مقاله علمي معمولاً در نتيجه پژوهش منطقي، ژرف و متمرکز نظري، عملي يا مختلط، به کوشش يک يا چند نفر در يک موضوع تازه و با رويکردي جديد با جهت دستيابي به نتايجي تازه، تهيه و منتشر ميگردد. (اعتماد و همکاران، 1381، ص2) چنين مقالهاي در واقع گزارشي است که محقق از يافتههاي علمي و نتايج اقدامات پژوهشي خود براي استفاده ساير پژوهشگران، متخصصان و علاقهمندان به دست ميدهد.
بدين منظور، امروزه نشريات گوناگوني در زمينههاي مختلف علمي- پژوهشي نشر مييابد و مقالههاي به چاپ رسيده در آنها، اطلاعات فراواني را در اختيار دانش پژوهان قرار ميدهند. لازم است محققان با شيوه تدوين مقالات علمي آشنا باشند تا بتوانند با استفاده از شيوههاي صحيح، با سهولت، نتايج تحقيقات و مطالعات خود را به صورت مقاله در اختيار علاقهمندان قرار دهند.
مطالعه حاضر به منظور آشنایی با انواع مقالات ، عناصر و ارکان اصلی در ساختار مقاله ، معرفی موسسه ISI و نحوه ارزیابی مقالات از سوی این موسسه میباشد.
مقدمه
همواره ذهن پژوهندگان، درگیر این مسأله است که پس از پردازش و دسته بندی فیش های مربوط به یک تحقیق ، چگونه آنها را عرضه کنند؟ چه روساختی برای کالای پژوهشی خود برای جذب مشتری درنظربگیرند؟ و به طور کلی چه قالبی را برای نگارش انتخاب کنند تا در بازار خوانندگان حرفی برای گفتن داشته باشند؟ درگیر و دار چنین پرسش هایی شاید شناخت ساختاری منسجم از نوشتار بتواند به پژوهندگان پاسخی در خور بدهد. بنابراین متن حاضر شناخت یکی از رایج ترین ساختارهای نوشتار به نام "مقاله" را سرلوحه خود قرار می دهد.
تاریخچه
آغاز کار مقاله نویسی را باید مقارن چاپ ونشر روزنامه دانست . در واقع روزنامه و مقاله همزادانی هستند که در یک زمان به وجود آمده و در بستر روزگار پرورش یافته اند ، تا جاییکه با شنیدن کلمه مقاله لفظ روزنامه یا مجله به ذهن متبادر می شود. گویی این دو با هم ارتباط دائمی و نا گسستنی دارند . در کشورهای باختری نیز آغاز کار مقاله نویسی به سبک کنونی به اوایل قرن هفدهم میلادی – که نخستین نشریه های دوره ای کشورهای اروپایی انتشار یافت – مقارن است . در این مرحله مقاله نویسی چندان رونقی نداشت و آنچه به رشته تحریر در می آمد ، زبان تبلیغاتی حکومتهای خودکامه وقت بود ، اما مرحله دوم عصر مطبوعات عقیدتی و سیاسی است و با انقلاب انگلستان (89-1688) آغاز میشود و تا پیروزی جنگهای استقلال آمریکا و انقلاب کبیر فرانسه در اواخر قرن هجدهم ادامه می یابد . مرحله سوم که از دهه چهارم قرن نوزدهم آغاز می شود ، ارباب مطبوعات و به ویژه مقاله نویسان ، به کار سودمند و تا حدی موثر خویش ادامه دادند .
انواع مقاله
اگرچه مقاله ها انواع گسترده وگوناگونی از نوشته هارا دربرمیگیرند ، اما بطور کلی میتوان مقاله ها رابه سه دسته نسبتا متمایز : تحقیقی ، اجتماعی و انتقادی دسته بندی کرد.
• مقاله ی تحقیقی : با اینکه همه ی انواع مقاله ها برپایه ی تحقیق وبررسی استوار است ، اما گونه ای از مقاله ها را تحقیقی می نامند که صرفا پس از تحقیق و بررسی همه جانبه به شیوه های علمی " ومبتنی بر فرضیه آزمون ،تحقیق ، بررسی و نتیجه گیری " تهیه می شوند ، و در آن آخرین نتایج بدست آمده از یک پژوهش معین ،مورد بحث قرار می گیرد.
• مقاله ی اجتماعی: مقاله های اجتماعی چنانچه از نامشان پیداست ، درباره ی موضوعاتی مانند : امور تربیتی ، وضع خانوادگی ، مطالب اخلاقی ، و بطورکلی مسائلی که به نحوی با جامعه ارتباط دارند سرو کار دارند . انسان دراجتماع زندگی می کند ، به ناچار با بسیاری از مسائل اجتماعی در برخورد است ، و همین برخورد همواره اندیشه و ذهن او را به خود مشغول میدارد . ازآنجایی که هرکس به مقتضای تربیت وضع خانواده ، شغل ، میزان معلومات ، وعومل دیگر ازدیدگاه خودبه مسائل اجتماعی می نگرد ، دراینگونه از مقالات وضع عمومی مردم ، روابط آنان باهمدیگر ، مشکلات زندگی ، ناهمواریهای اجتماعی ، تضادها و تبعیضها ، بیدادگریها ، ومطالبی ازاین دست ، مورد بحث قرارمیگیرند.
• مقاله ی انتقادی : مقاله های اجتماعی اغلب باانتقاد همراه هستند ، زیرا وقتی نویسنده ای از فضیلتها سخن میگوید ، مفاسد اخلاقی و رذیلتها را نیز یادآوری می کند. وآنگاه که برای ارشاد جامعه براه ترقی و پیشرفت ازقلم خودیاری میگیرد ،دردها و نقاط ضعف را نیز نشان میدهد . وآنگه که اصول و روشهای درست رامورد تایید قرارمیدهد ، خواه ناخواه ازشیوه های ناصواب هم سخن میگوید ، ولاجرم دربسیاری ازمسائل اخلاقی وروسوم و عادات غلط اجتماعی دست به انتقاد میزند ، وانسانهای اجتماع را ازکارهای درست ونادرست آگاه می سازدودرهر حال چراغی فرا راه آنان می گذارد تادرست را از نادرست بازشناسند.
ارکان مقاله
صاحب نظران برای مقاله 4 رکن قایل شده اند : موضوع ، مقدمه ، متن ، نتیجه .
• موضوع: عنوانهای مقاله ها ممکن است ، یک کلمه باشند ، مانند: جنگ، صلح، امید، طوفان، فساد امنیت، نیازوماننداینها . یاازدوکلمه درست شده باشد. مانند:دردکار، مرگ گرگ، پول و شیطان و....موضوع مقاله راممکن است، چندکلمه تشکیل دهند. مانند: طوفان درسرزمینهای مغرب، بزرگترین مردجهان، و.... همچنین ممکن موضوع مقاله یک جمله ی خبری پرسشی و یا دستوری باشد.
• مقدمه : همیشه نمیتوان یک نویسنده راملزم دانست که مقاله ی خود را بامقدمه آغاز کند ، واین بستگی به ذوق وسلیقه ی نویسنده دارد.
• متن: متن که پایه ای ترین بخش مقاله است ، وبدرستی دربردارنده ی پیام نویسنده است ، باید به تجزیه و تحلیل وتفسیر مسئله پرداخت وموضوع را با بیان دلایل روشن و قابل قبول به اثباط رساند.
• نتیجه گیری: درمقاله نتیجه گیری چندان موردتوجه نیست و بیشترنویسندگان زبردست پیام خود رادرمتن به آگاهی خواننده میرسانند و نتیجه گیری وداوری رابه دوش خواننده می گذارند.
ISI چیست ؟
موسسه اطلاعات علمی (Institute for Scientific Information): بانک اطلاعات ISI مرکزی برای فهرست نمودن و پوشش دادن جامع مهمترین مجلات علمی منتشره در دنیا به منظور تبادل اطلاعات میان پژوهشگران مختلف می باشد. شمار مجلات ISI ثابت نیست. یک مجله ممکن است در یک زمان٬ از مجلات ISI محسوب شود٬ اما به دلیل کاهش بار علمی٬ بعداً از لیست مجلات ISI کنار گذاشته شود. در حال حاضر بیش از ۱۶۰۰۰ مجله٬ در لیست ISI قرار دارند. هر ساله ۲۰۰۰ مجله جدید مورد ارزیابی قرار می گیرد و حدود ده درصد آنها به لیست ISI اضافه می شوند.
ضریب تاثیر یا درجه تاثیر یا Impact factor چیست؟
این عامل همه ساله توسط ISI برمبنای ارجاعات به هر یک از مجلات علمی آن محاسبه می شود و نتیجه در گزارشات ارجاع مجله یا Journal Citation Reports یا به اختصار JCR ٬ منتشر می شود. این ضریب٬ نه برای مقاله یا نویسنده٬ بلکه برای مجله محاسبه می شود. محاسبه برمبنای یک دوره سه ساله صورت می گیرد. فرضا اگر در سال ۸۴ جمعا ۴۰ ارجاع به یک مجله صورت گرفته باشد و در آن مجله در سال ۸۲ تعداد ۲۶ مقاله و در سال ۸۳ تعداد ۲۴ مقاله چاپ شده باشد٬ ضریب ارجاع آن مجله٬ از تقسیم ۴۰ بر ۵۰ به دست می آید که ۸/۰ است. یعنی به طور متوسط٬ هر مقاله آن نشریه ۸/۰ مرتبه مورد استناد مقالات دیگر قرار گرفته است.
چگونه یک مقاله ISI ارزیابی می شود؟
برای اینکه بتوانید یک مقاله بنویسید ، لازم است در این زمینه اطلاعاتی داشته باشید. اگر این مقاله را برای مؤسسه اطلاعات علمی ISI می نویسید ، احتمالاً برایتان مهم است که بدانید این مقاله ها چگونه ارزیابی می شود.
امروزه ارزیابی مقاله های علمی یکی از دغدغه های جوامع علمی می باشد. مؤسسه اطلاعات علمی ISI برای ارزیابی تحت پوشش فهرست نویسی خود، سه شاخص در نظر گرفته است:
فاکتور تأثیر گذار (IF): این شاخص مهمترین و در عین حال کاربردی ترین شاخص ارزیابی مجله ها از نظر ISI است.
2- شاخص فوری(Immediately): تعداد ارجاعات به مقاله های منتشر شده مجله در سال مورد ارزیابی تقسیم بر تعداد مقاله های منتشر شده در همان سال مجله مذکور است. این شاخص در حقیقت شیب رشد منحنی ارجاعات را بیان می کند.
3- شاخص نیمه عمر استناد(Cited Half-Life): نیمه عمر ارجاعات یا نیمه عمر استناد ، تعداد سال هایی است که از سال ارزیابی باید به عقب برگشت تا شاهد پنجاه درصد کل ارجاعات به مجله در سال مورد ارزیابی باشیم. به عبارت دیگر، این شاخص مدت زمانی که نیمی از کل استنادات به آن مجله صورت پذیرفته باشد را نشان می دهد و در حقیقت سرعت کاهش میزان ارجاعات به مجله را بیان می کند.
بدیهی است که وقتی مقاله های یک مجله ارزش خود را برای ارجاعات، زود از دست بدهند (مقاله ها سطحی باشند و خیلی زود بی ارزش شوند)، تنها به مقاله های جدید مجله ارجاع داده می شود.این موضوع باعث می شود که نیمه عمر ارجاعات به مجله کاهش یابد. بنابراین هر چه نیمه عمر ارجاعات به مجله بیشتر باشد، نشان می دهد که ارزش مقاله های مجله در طول زمان بیشتر حفظ شده است و هنوز مورد ارجاع قرار می گیرند. در مجموع هرچه نیمه عمرارجاعات به یک مجله بیشتر باشد، ارزش مجله بالاتر می رود.
کاربرد و مزایا مقالات ISI
از آنجاییکه مجلات ISI در سطح بین المللی ارائه می شود این خود یکی از مزایای اصلی آن به شمار می آید که شما می توانید پژوهش و دستاوردهای علمی و تحقیقاتی خود را به افراد زیادی در تمامی نقاط جهان تحت یک استاندارد مشخص عرضه کنید.
دیگر مزیت مقاله نویسی برای ژورنال هایISI این است که پژوهش و تحقیق شما از سوی تعدادی از صاحبنظران خبره در همان رشته از نظر محتوایی بررسی شده که این خود برای نویسنده فرصتی برای محک زدن و شناخت نقاط قوت و ضعف در زمینه ی تحقیقاتی خود خواهد بود.
برای افرادی که چه در ایران و چه در خارج از کشور قصد ادامه تحصیل در مقاطع دکتری به بالا را دارند داشتن مقالات ثبت شده در ژورنال های ISI میتواند امتیازی برای موفقیت در مصاحبات و پذیرش از سوی دانشگاه مورد نظر متقاضی باشد.
در کل مقالات ISIیکی از معیار های بین المللی در سنجش میزان توانایی علمی در افراد، بخصوص دانشجویان و اساتید می باشد.
| 
