روش تحقیق

فصل اول

بیان مسئله :

هدف زمینه یابی پرسشنامه ای توصیف رفتار طرز فکر احساس ویژه یا آزمون رابطه ی بین دو یا چند متغییر است . برای مثال پژوهشگر ممکن است به توصیف موارد زیر علاقه باشد « احساس مردم نسبت به مجازات اعدام برای قاچاق مواد مخدر چگونه است ؟ چه تعدادی اقادام به قاچاق مواد مخدر کرداند ؟ چه تعدادی از خانواده خریدار کالای چینی هستند ؟ در انتخاب آینده مردم به چه کسی رای خواهند داد ؟ طرز فکر کارکنان دولت نسبت به مشاغل خود چگونه است ؟ پژوهشگر ممکن است به آزمون رابطه دو یا چند متغییر علاقه مند باشد برای مثال « همبستگی بین اعتماد به نفس و موفقیت شغلی » یا « رابطه بین سطح درآمد و رضایت شغلی » به یک پژوهش زمینه یابی با استفاده از پرسشنامه توجه کنید . دراین پژوهش ویژگیهای زمینه اجتماعی ، پاسخهای زنان و شوهران به اینکه کدام یک نقشهای متنوع ، خانوادگی را ایفا می کنند ، درجه ی توافق بین زنان و شوهران درباره اینکه کدامیک موظف به انجام این تنش هاست ، انطباق آنها با خواسته های یکدیگر و احساس آنها نسبت به رضایت از زناشویی مورد بررسی قرار گرفت .

شناسایی و بیان مسئله

در شناسایی مسئله تحقیق پژوهشگر سعی بر آن دارد تا شواهدی دال بر وجود مسئله عرض کند . به عبارت دیگر پژوهشگر زمینه ای تصویر می کند که در آن مسئله مورد نظر رخ داده است در این مرحله ویژگیهای مسئله ها گستردگی و علل احتمال بروز آن نیز شناسایی می گردد . بیان یک مسئله روشن و دقیق و قابل اجرار شاید مشکل ترین مرحله ی تحقیق باشد . یک بیان خوب مسئله اطلاعات زیر را منتقل می کند ، اهمیت مسئله تحدید مسئله در یک حوزه تخصصی – اطلاعات کمی درباره تحقیقات انجام شده – چهار چوبی برای ارائه نتایج تحقیق . دربیان اهمیت مسئله منطق یک مطالعه ، دلایل پژوهشگر برای انتخاب مسئله منظور می شود . اهمیت مسئله قبل از بیان گزاره های تحقیق ( سوالات و فرضه ی تحقیق ) ارائه می شود ولی می توان قبل یا بعد از بررسی پیشنه ی تحقیق نیز عرضه می شود . یک مسئله تحقیق زمانی از اهمیت برخودار است حداقل یکی از ویژگیهای زیر را دارا باشد .

1- فراهم آوردن دانش در یک زمینه خاص

2- کمک به تدوین نظریه

3- تعمیم نتایج تحقیق قبلی ( افزایش اعتبار برونی)

4- پیشبرد ، روش شناسی تحقیق

5- روشن ساختن برخی از مسائل مهم روز

4- فرضیات یا سوالات:

بیان مسئله تنها به صورت کلی پژوهش را هدایت میکند تمام اطلاعات ویژه پژوهشی را دربر ندارد .

از طرف دیگر در صورتی که کلیه ی اطلاعات پژوهشی را در مسئله مطرح کنیم مسئله پرحجم می شود به گونه ای که تدبیر هدایت ان امکان پذیر نیست . بنابراین مسئله هرگز بصورت علمی حل نخواهد شد مگر اینکه به فرضیه یا فرضیه هایی تبدیل شود اما باید توجه داشت که فرضیه همیشه از مسئله ناشی نمی شود ممکن است فرضیه براساس پیشینه تحقیق یا ر برخی از موارد بر پایه ی مجموع از داده ها و تحلیل انها حاصل شود . ضمنآ باید توجه داشت که فرضیه ی بدون مسئله معنا ندارد و مسئله ی بدون فرضیه هم به نتیجه نمی رسد مک گوگان (1990)معتقد است که فرضیه مانند عصای است در دست یک نا بینا ،فرد نابینا بدون عصا راه های مختلف را تشخیص دهد و به مقصد برسد البته باید توجه داشت که عملکرد عصا هم وابسته به شخص نابینا است.بنابراین رابطه ی بین فرضیه ومسئله یک رابطه دو سویی است . به عبارت کلی تر در بررسی های علمی فرضیه یک ابزار نیرو مند است که مشاهد را به نظریه ونظریه را به مشاهد مربوط میسازد .انسان برای حل مسا ئل خود راه حل ها یا تبین های احتمالی پیشنهادی صحیح هستند یا خیر . این گونه حدس ها پیش فرض ها یا گمان ها درباره تفاوت ها ،روابط یا علل احتمالی وقوع حوادث ارائه می شوند ، فرضیه نامید می شود . فرضیه عبارت است از یک قضیه شرطی یا غیر شرطی که توسط پژوهشگر (تنها به این منظور که نتایج منطقی آن کشف یا استخراج گردد وبدون اعتقاد به آن)پذیرفته

می شود .نقش فرضیه در تحقیق علمی عبارت است از پیشنهاد (تبین ها )را برای برخی از واقعیت ها و هدایت پژوهشگران .

در پژوهش علمی نمی توان قدمی به طرف جلو گذاشت مگر اینکه یک پیشنهاد تبین یا راه حلی برای مسئله پژوهشی ارائه شود .چنین تبین های نمایانگر راه حل های هستند که با اطلاعات و معلومات قبلی ما ارتباط دارند . هنگامی که این اطلاعات

و معلومات به صورت یک قضیه صورت بندی شدند،فرضیه نامید می شوند .

انواع فرضیه :فزضیه براساس ملاک های مختلفی طبقه بندی شده است . اما در یک طبقه بندی کلی فرضیه به دو دسته تقسیم می شود :آلف) فرضیه تحقیقی ب) فرضیه ی اماری

الف)فرضیه ی تحقیقی :فرضیه ی تحقیقی بیانی است که به توصیف رابطه بین متغیر ها می پردازد .با عبارت دیگر این فرضیه انتظارات پژوهشگر را در رابطه بین متغیر ها نشان میدهد وبه همین دلیل یک راه حل پیشنهادی است . فرضیه تحقیقی به دو گونه تقسیم می شوند1)جهت دار 2)بدون جهت

فرضیه ی جهت دار به فرضیه ای گفته می شود که در ان جهت ارتباط یا جهت تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته مشخص ومعین است . از این فرضیه هنگامی استفاده می شود که پژوهشگر دلایل مشخصی برای پیش بینی رابطه ی معینی داشته باشد .فرضیه ای که در ان جهت رابطه یا اختلاف مشخص نیست بدون جهت نامیده میشود .

برای آزمون فرضیه های جهت داراز آزمون های اماری یک دانه استفاده می شود .در صورتی که

با فرضیه های بدون جهت آزمون آماری دو دانه بکار برده می شود .

ب)فرضیه ی آماری :فرضیه آماری جمله ها یا عبارت هایی هستند که با استفاده از نمادهای آماری وبه صورت پارامتر نوشته می شوندونقش آنها هدایت پژوهشگر انتخاب آزمون آمار است به عبارت دیگر پژوهشگردرباره پارامتری های جامعه است . فرضیه آمار به دو دسته تقسیم می شود فرضه صفر و فرضیه خلاف صفر

ملاکهای تدوین فرضیه :

1- فرضیه باید آسیب پذیر باشد

2- فرضیه باید همبستگی یا رابطه ی بین دو متغیر را بیان کند

5-تعریف مفهومی و عملیاتی متغییر:

انواع تعریف عملیاتی :

دو نوع تعریف عملیاتی وجود دارد :

الف ) تعریف عملیات اندازه پذیر

ب) تعریف عملیاتی آزمایشی

الف) تعریف عملیاتی اندازه پذیر عبارت است از عملیاتی که باید انجام پذیرد تا اندازه گیری یک مفهوم یا سازه میسر شود برای مثال : پیشرفت تحصیلی را می توان با نمرات فرد در یک آزمون استاندارد شده تعریف کرد.

یا اینکه ( مفهوم خود را می توان به وسیله پرسشنامه و ادراک لیاقت از خود ) که دارایی ویژگیهای روانسنجی و قابلیت اعتماد و اعتبار است ، مانند پرسشنامه ی هارتر تعریف کرد برخی از نویسندگان تعریف عملیاتی اندازه پذیر را نیز به دو دسته پویا و ایستا تقسیم می کنند . در تعریف عملیاتی پویا محقق به ثبت چگونگی رفتار آزمودنی ها در شرایط مورد بررسی می پردازند . در حالی که در تعریف علمیاتی ایستا نتیجه یا برون داد رفتار آزمودنی مشاهد می شود .

ب) تعریف عملیاتی آزمایشی عبارت است از ایجاد شرایط آزمایشی لازم ( براساس نظریه های موجود ) برای بروز پدیده ی مورد مطالعه که توسط پژوهشگر صورت می گیرد. برای مثال : تعریف آزمایشی ناکامی به صورت عملیاتی عبارت است از شرایطی است که در آن فرد برای رسیدن به یک هدف با مانع برخورد می کند

انواع متغیر :

بطور کلی متغیر ها را از نظر ماهیت مقادیری ( حالتهای ) که می پذیرد می توان به دو دسته تقسیم کرد :

1- کیفی

2- کمی

متغیر کیفی را متغیر های مقوله ای نیز می نامند که شامل حالتهای گوناگون یک ویژگی است مانند جنسیت ، مذهب ، شغل و غیره

متغییر کمی متغیر های هستند که برای اندازه گیری آنها می توان اعداد را به وضعیت آزمودنی و بر طبق قاعده ای معین منتسب کرد . اینگونه متغیرها به دو گونه تقیسم می شوند :

الف ) متغیر کمی پیوسته

ب) متغیر کمی گسسته

متغییر کمی پیوسته متغیری است که بین هر دو مقدار متوالی آن مقادیر بی شماری وجود دارد مانند بهر هوشی ، قد و وزن .

در حالی که بین هردو مقدار متوالی متغیر کمی گسسته نمی توان مقدار دیگری را پیدا نمود مانند تعداد فرزندان ، تشخیص و نامگذاری متغیرها در یک تحقیق علمی برای پاسخ دادن به سوالهای تحقیق دو آزمون فرضیه ها تشخیص متغیر ها امری ضروری است . متغیر ها را معمولاً از نظر نقش آنها در تحقیق می توان به 5 دسته تقسم کرد :

1- متغیر مستقل

2- متغیر وابسته

3- متغیر تعدیل کننده

4- متغیر کنترل

5- متغیر مداخله گر

1- متغیر مستقل :

یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب دخالت یا دستکاری شدند توسط محقق مقادیری را می پذیرد تا تاثیرش بر روی متغیر دیگر متغیر وابسته مشاهده شود . برای مثال محقق می خواهد اثر دو نوع روش تدریس (الف – ب) را روی عملکرد ریاضی دانش آموزان کلاس پنجم بررسی کند ولی وسال زیر را مطرح می نمایید . آیا تفاوتی بین عملکرد ریاضی دانش آموزان و روش( الف و ب ) آموزش دیده اند وجود دارد ؟ در این تحقیق روش تدریس متغیر مستقل در نظر گرفته شده است تا تاثیرش بر عمکرد ریاضی (متغیر وابسته) مورد مطالعه قرار گیرد.

2- متغیر وابسته :

متغیری است که تغیرات آن تحت تاثیر متغیر مستقل قرار می گیرد . برای مثال در برسی تاثیر شیوه های تشویق بر یادگیری دانش آموزان یادگیری به عنوان متغیروابسته در نظر گرفته شده است تا اثر تشویق برآن اندازگیری شود انتخاب یک متغیر به عنوان متغیر وابسته (تابع)به هدف پژوهش بستگی دارد پس از تعریف دقیق وروشن متغیر وابسته باید ابراری که امکان اندازگیری آن را فراهم می کند نیز شناسایی کرد.

3- متغیر تعدیل :

متغیر کمی یا کیفی است که جهت یا میزان رابطه میان متغیرهای وابسته و مستقل را تحت تاثیر قرار می دهد . مثال در بررسی تاثیر شسوه های مختلف تشویق برای یادگیری دانش آموزان دختر و پسر محقق می خواهد تاثیر جنسیت را نیز و رابطه بین تشویق و یادگیری مورد مطالعه قرار دهد . در این تحقیق جنیست متغیر تعدیل کننده محسوب می شود . متغیر تعدیل کننده را می توان متغیر مستقل دوم نیز منظور داشت .

3- متغیر کنترل :

دریک تحقیق اثر تمام متغیرها را بر یکدیگر نمی توان بطور همزمان مورد مطالعه قرار داد بنابراین محقق اثر برخی از متغیرها را کنترل نموده آنها را خنثی می کند . این نوع متغیرها متغیر کنترل نامیده می شوند . برای مثال : «این سوال پژوهشی که در چه رابطه ای میان پیشرفت تحصیلی و عزت نفس دانش آموزان پسر پایه پنجم ابتدای وجود دارد ؟ » مورد نظر قرار می دهیم . در این سوال اثر پایه تحصیلی و جنسیت بر پیشرفت تحصیلی و عزت نفس کنترل می شود .

5-متغیر مداخله گر :

متغیری است که محقق برای استنتاج از نحوه ی تاثیری متغیر مستقل بر متغیر تابع مورد نظر قرار می دهیم تاثیر متغیر مداخله گر نه می توان کنترل کرد و نه بطور مستقیم و مستقل از سایر متغیر ها مشاهد کرد لذا به این تاثیر در تحلیل نهای اشاره می شود . متغیر مداخله گر معمولاً بر اعتبار درونی و اعتبار بیرونی تحقیق اثر نمی گذارد برای مثال در یک طرح تحقیق که هدف آن بررسی تاثیر روش آموزش برنامه ی در مقایسه با سخن رانی برای دروس ریاضی پایه پنجم ابتدایی است ، متغیر مستقل روش تدریس و متغیر وابسته پیشرفت تحصیلی دانش آموزان است از انجا که یادگیری متغیری است که تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته را تحت تاثیر قرار می دهد و مشاهده ی آن به طور مستقیم امکان پذیر می باشد متغیر مداخله گر نامیده می شود.

مقیاس اندازه گیری :

1- مقیاس اسمی :

عبارت است یعنی ( نامگذاری کردن ) در مقیاس اسمی افراد همانند از نظر صفت ویژه ای در یک دسته قرار می گیرد

ملاک طبقه بندی دراین نوع مقیاس بر ویژگی ها ی مشترک افراد یا رویداد ها مبتنی است .به عبارت دیگرویزگی ها صرفآدر مقوله هایی رده بندی می شودبی انکه هیچ رابطه ی ریاضی بین مقوله ها ضرورت داشته باشد.فرض کنیدکه محقق مایل است تا تعداد دانش اموزان شاد و غمگین دریک کلاس را بررسی کند .اگرپس از مصاحبه با هرکودک وبااستفاده ازقاعده ی خاص ،او رادر مقوله ی شاد و غمگین رده بندی کند.دراین صورت محقق از مقیاس اسمی استفاده کرده است .هیچ رابطه ی ریاضی بین شادوغمگین فرض نمی شد آنها صرفآدومقوله ی متفاوت اند هر چند به این مقوله ها می توان ما را نسبت داد امااین دو عدد هیچ

رابطه ای بامقادیر صفت متغیر شادوغمگین ندارد.

2- مقیاس رتبه ای ( ترتیبی) : عبارت ترتیبی یعنی ( ترتیب دادن ) مقیاس رتبه ای مقیاسی است که افراد یا اشیایی را از لحاظ صفت ویژه ای رتبه بندی می کند . در این مقیاس به تعداد افراد رتبه وجود دارد در مقیاس رتبه ای . اعداد فقط اطلاعاتی درباره سلسه مراتب یا به عبارتی رتبه اشیا یا افراد در طول مقیاس فراهم می آورد فرض کنید که مشاهده گر در مثال قبلی با تمام کودکان کلاس مصاحبه کرده وسپس آنان را برحسب میزان شادی رتبه بندی نموده است .اکنون شادی هر کودک را می توان بر حسب رتبه مشخص کرده وسپس آنان را بر حسب میزان شادی رتبه بندی کرد . با مشخص کردن ترتیب دانش آموزان بر حسب شادی ، مشاهده گر یک مقیاس ترتیبی به وجود آورده است .

3- مقیاس فاصله ای :

مقیاس فاصله ای نه تنها ترتیب اشیا را نمایان می کند بلکه فاصله بین آنها را نیز مشخص می سازد . علاوه بر آن در این مقیاس مبدا صفر وجود ندارد برای مثال در یک آزمون پیشرفت تحصیلی نمره یک دانش آموز 95 و نمره دانش آموز دیگر 85 است دانش آموز اول نه تنها رتبه ی بالا تر از دانش آموز دیگر به دست آورده است بلکه کار کرد او 10 نمره از کارکرد دانش آموز دوم بوده است بنابراین مقیاس فاصله ای با فراهم آوردن واحد ثابت اندازه گیری به تفاوت بین اعداد معنا می دهد .

4- مقیاس نسبتی:

مقیاس نسبتی دقیق ترین مقایس اندازه گیری است این مقیاس دارای ارزش صفر حقیقی می باشدیعنی نقطه ای در مقیاس که نماینگر فقدان کامل ویژگی مورد اندازه گیری است نسبتها در نقطه ی مختلف این مقیاس قابل مقایسه اند مثلاً 9 سال سه برابر سه سال و الف نسبت برابر با نسبت 6 سال 2 سال است . مقیاس بهری هوشی در مقیاس فاصله ای است چون صفر مطلق ندارد . بنابراین برتری هوشی فردی با بهری هوشی 120 نسبت به فردی با بهره ی هوشی 100 برابر با برتری فردی با بهره هوشی 144به فردی با بهره ی هوشی 120نمی باشد.اگر مقیاس بهره هوشی یک مقیاس نسبی بود (که نیست) این دو مورد قابل مقایسه می شوند .

فصل دوم

ادبیات تحقیقی

1- برای پیشینه ی تحقیق معمولاً نقدی از دانش موجود درباره موضوع پژوهش است .

بررسی پیشینه ی تحقیق اگر به درستی صورت گیرد به بیان مسئله کمک می کند و یافته های تحقیق را به پژوهشهای قبلی منتقل می سازد . برای پیشینه تحقیق مقاصد زیر را برآورده می کند . به اختصار:

1- تعریف و تحدید مسئله

2- قرار دادن یافته های تحقیق در چهار چوب تحقیقات قبلی

3- اجتناب از دوباره کاری

4- انتخاب روش و اندازه گیری دقیقتر

2- فراینده بررسی پیشینه ی تحقیق :

به منظور بررسی تحقیقات قبلی و تدوین پیشینه ی تحقیق باید منابع اطلاعاتی مربوط با موضوع تحقیق جایابی شده و مورد تحلیل قرار گیرد . برای این منظور پژوهشگر باید مراحل زیر را طی بکند

1- مشخص کردن واژه گان کلیدی مرتبط با مسئله تحقیق . کلید واژگان همان توصیف گرهای مسئله ی تحقیق است برای انتخاب این توصیف گرها پژوهشگر می تواند مفاهیم تشکیل دهند و مرتبط با موضوع تحقیق را مورد توجه قرار دهد .

2- جستجوی منابع اطلاعاتی از جمله نمایه ها ، چکیده نامه ها و کتابهای مربوط به موضوع تحقیق . به عبارت دیگر در باره هر یک از کلید واژگان باید منابعی را که اطلاعات پژوهشی مربوط را به دست دهد یافت . برای این امر می توان پایگاه های کامپیوتری داده ها را نیز مورد نظر قرار داد و اطلاعات پژوهشی بالقوه را بازیابی کرد .

3- یافتن عنوان مقاله های مرتبط با موضوع تحقیق

4- جایابی نخه هایی از مقالهای مورد نظر

5- گزینش مقاله ی مرتبط: در این مرحله ابتدا هر یک از مقاله ها یا گزارشهای جایابی شده بطور مقدماتی مطالعه می شود تا میزان رابطه ی آنها با موضوع تحقیق مشخص شود .بر این اساس مقاله ها یا گزارش های نامربوط کنار گذاشته می شود .

6- طبقه بندی مقاله : در این مرحله مقاله ها و یا گزارش ها مرتبط با مسئله تحقیق مشخص شده و برحسب روش متغیر ها ابزار و امثال آن دسته بندی می شود .

7- تهیه چکیده : پس از مطالعه ی منابع چکیده ی از آنها تهیه می شود .

8- تهیه کتاب شناسی در این مرحله با توجه به منابع مورد استفاده فهرست کاملی از منابع مورد استفاده با در نظر گرفتن ضوابط کتاب شناسی مرسوم تهیه می شود .باید توجه داشت که تا کنون در ایران ضوابط تدوین کتاب شناسی بصورت ( معیار ملی ) صورت گرفته است راهنمایی گوناگونی برای این امر در دسترس می باشد . از آن جمله می توان به آئین نگارش ( سیمعی 1369) و آیین گزارش نویسی (مری 1371) اشاره کرد علاوه بر آن راهنمای روانشناسان و پزوهشگران در علوم تربیتی و روانشناسی که توسط انجمن روانشناسان آمریکا APA تدوین شده است نیز در تهیه کتاب شناسی مورد استفاده قرار می گیرد.

9- نقد مقاله و گزارش : همزمان به تهیه کتاب شناسی منابع مورد استفاده مقاله ها و گزارش های نتیجه مورد بررسی انتقادی قرار می گیرد. برای این منظور در مورد هر مقاله باید طرح تحقیق آن مورد نظر قرار گرفته روش اجرای آن بطور انتقادی بررسی شد و یافته های بدست آمده در رابطه با هدفهای تحقیق مورد قضاوت قرارمی گیرد .

10-تدوین چهار چوب نظری و یا تجربی تحقیق : دراین مرحله براساس اطلاعات بدست آماده از پژوهشهای قبلی و نظریه های موجود مرتبط با مسئله چهار چوب نظری یا تجربی تحقیق فراهم می شود.

فصل سوم

روش شناسی : روش تحقیق از نظر هدف جمع آوری اطلاعات :

تحقیقات علمی را براساس چگونگی بدست آوردن داده های مورد نیاز می توان به دسته های زیر تقسیم کرد :

الف – تحقیق توصیفی (غیرآزمایشی)

ب- تحقیق آزمایشی

تحقیق توصیفی: شامل موجوعه روشهای است که هدف آنها توصیف کردن شرایط یا پدید ه ای مورد بررسی است اجرای تحقیق توصیفی می تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن به فرایند تصمیم گیری باشد بیشتر تحقیقات علوم رفتاری می توان در زمره تحقیق توصیفی به شمار اورد . این نوع تحقیق را می توان به منظور یافتن پاسخ سوالهایی از نوع زیر به کار برد . توصیف نسبی افراد جامعه مورد مطالعه چگونه است . سابقه ی اجتماعی – اقتصادی افراد مورد مطالعه چه رابطه ای با پیشرفت تحصیلی آنان دارد؟روندافزایش تعداددانش اموزان لازم التعلیم (اساساً ا- تحقیق پیمایشی 2- تحقیق همبستگی 3- اقدام پژوهشی 4- بررسی موردی 5- تحقیق پس رویدادی و علی مقایسه

تحقیق پیماشی : برای بررسی توزیع ویژگیهای یک جامعه آماری روش تحقیق پیمایشی به کار می رود . این نوع تحقیق می تواند برای پاسخ به سوالهای پژوهشی از نوع زیر مورد استفاده قرار گیرد : الف_ ماهیت شرایط موجود چگونه است؟ ب- چه رابطه ای میان رویدادها وجود دارد ؟ ج- وضعیت موجود چگونه است ؟ تحقیق پیشمایشی را برحسب حجم جامعه ی مورد مطالعه می توان به تحقیق پیمایشی در مقیاس کوچک یا در مقیاس بزرگ نام نهاد

تحقیق همبستگی :

همانطور که قبلاً اشاره شد یکی از انواع روشهای تحقیق توصیفی و غیره آزمایشی ما تحقیق همبستگی است در این نوع تحقیق رابطه میان متغیرها براساس هدف تحقیق تحلیل می گردد و تحقیقات همبستگی را می توان برحسب هدف به سه دسته تقسیم کرد :

الف- مطالعه ی هبستگی دو متغیر

ب- تحلیل رگرسیون

ج- تحلیل ماتریاس ( همبستگی یا کوریانس) در مطالعه ی همبستگی در متغیر هدف بررسی رابطه دوبه دو متغیر های موجود در تحقیق است . در تحلیل رگرسیون هدف پیش بینی تغیرات یک یا چند متغیر وابسته ( ملاک ) با توجه به متغیرهای مستقل ( پیش بین) است. در بعضی از بررسی ها از مجموعه همبستگی های دو متغیر متغیرهای مورد بررسی در جدول به نام ماتریس هبستگی یا کوریانس استفاده می شود . از جله تحقیقاتی که در آنها ماتریس همبستگی یا کوریانس تحلیل می شود .

3- اقدام پژوهی :هدف این دسته از پژوهشهای آموزشی با توفیق شرایط یا پدیدهای مربوط به نظام آموزشی می باشد .بااستفاده از اقدام پژوهی می توان موقعیت های نامعین ملموس مربوط به اقدام هااقادامات وعملیات اموزشی را مشخص کرد. و در بهبودی آن کوشید ( بازرگان 1373 )این نوع تحقیق می تواند بازخورد لازم برای بهبود واحدهای آموزشی به فرایند یادهی – یادگیری و نیز ارزیابی آموخته ها ، را فراهم آورد . یکی از مزیتهای اقدام پژوهی آن است که پژوهشگر براساس نتایج بدست آمده می تواند تعدیل با تغیر لازم را بلافاصله بدست آورد. د ر اقدام پژوهشی ، معمولاً معلم پژوهشگر است و نقشه اصلی پژوهشی بر عهده ی او می باشد .

4- بررسی موردی : در پژوهش به روش مطالعه ی موردی برخلاف پژوهش آزمایشی پژوهشگر به دستکاری متغیر مستقل و مشاهده ی آثار آن بر متغیر وابسته نمی پردازد . همچنین همانند پزوهشگری که در تحقیق پیمایشی با انتخاب نمونه ای با حجم وسیع و معرف از جامعه درباره تعدای از متتغیر ها به بررسی می پردازد عمل نمی کند پژوهشگر مطالعه ی موردی به انتخاب یک «مورد » پرداخته و آن را از جنبه های بیشمار بررسی می کنند این مورد می تواند یک ( واحد) یا سیستم یا حد و مرز مشخص و متشکل از عناصر و عوامل متعدد و مرتبط به هم باشد .

از این جمله در تعلیم و تربیت می تواند هر یک از عوامل نظام آموزشی مانند دانش آموز ، معلم ، مدیر آموزشگاه به برنامه درسی و امثال آن را به عنوان ( مورد ) تحت مطالعه منظور داشت و مشخصه های آن را از جنبه های متعدد به زور عمیق بررسی کرد ( بازرگان 1374).

5- روش علی - مقایسه ای یا روشهای پس رویدادی معمولاً به تحقیقاتی اطلاق می شود که در آنها پژوهشگر با توجه به متغیر وابسته به بررسی علل احتمالی وقوع آن می پردازد و به عبارت دیگر تحقیق علی – مقایسه ای گذشته نگر بوده و سعی بر آن دارد که ز معلول به علت احتمالی پی برده برای مثال به منظور شناسایی علل احتمالی شکست تحصیلی دانش آموزان می توان از این روش استفاده کرد. به تحقیقات علی – مقایسه ای – پس رویدادی نیز گفته اند پس از وقوع مورد بررسی قرار می گیرند .

روش های تحقیق آزمایشی

به منظور برقراری رابطه ی علت و معلولی میان دو یا چند متغیر از طرحهای آزمایشی استفاده می شود ویژگیهای این نوع تحقیق آن است که :

1- متغیرهای مستقل دستکاری شود .

2- سایر متغیرها بجز متغیر وابسته ثابت نگه داشته شده و کنترل می شود .

3- تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته مشاهده می شود .

برای این منظور گروه های آزمایشی و گواه مورد نظر قرار می گیرند و از طریق آنها تفاوت های میان آزمودنی ها کتنرل می شود . این کنترل را می توان از طریق یکی از شیوه های ذیل به عمل آورد :

الف ) انتساب تصادفی

ب) هم تا کردن تصادفی

ج) انتخاب همگن

د) تحلیل کواریانس

ه) استفاده از آزمودنیها به عنوان کنترل خودشان

الف ) انتساب تصادفی : در انتساب تصادفی هر یک از آزمودنی ها با شانس مساوی به گروه آزمایشی یا گروه گواه منتسب می شود. از این شیوه در صورتی استفاده می وشد که تعداد آزمودنی به اندازه ی کافی در دسترس باشد . تعیین طریق هرگونه تفاوت به کمک روشهای آمار استنباطی می توان احتمال تصادفی بودن یافته ها را محاسبه کرد .

ب) همتا کردن تصادفی : در شیوه همتا کردن تصادفی سعی بر آن است که آزمودنهای انتخاب شده از نظر متغیر ناخواسته همگن باشند . برای مثال در یک آزمایش می توان دانش آموزان را با توجه به نمره ی آنان در یک آزمون هوش با یکدیگر و فهرستی از زوج آزمودنی های بدست آورد که هردوی آنان تا حد ممکن یکسان یا از نظر نمره ی هوشی نزدیک به هم باشند . سپس به طور تصادفی یکی از دو عنصر زوج را به گروه آزمایشی و عنصر دیگر را به گروه گواه منتسب کرد .

ج) انتخاب همگن : در انتخاب همگن نمونه ای از آزمودنی ها که از نظر متغیر ناخواسته « همگن» هستند انتخاب می شوند سپس از میان آنها به گروه های آزمایشی و گواه متنسب می شوند . در این شیوه سعی برآن است که میانگین متغییری که باید کنترل شود در گروه های مورد نظر یکسان باشد . برای مثال : اگر برای آزمون مربوط به تاثیر روش تدریس خواندن بر یادگیری بی سوادان بزرگسال پژوهشگر مضون باشد که سن آزمودنی بر متغیر وابسته اثر می گذارد گروه بی سوادان 25تا 35 ساله را انتخاب می کند و روش تدریس را بر آنان آزمایش می کند در این مثال میانگین سنی دو گروه یکسان می باشد.

د) تحلیل کواریانس : برای کنترل متغیر ناخواسته می توان از شیوه تحلیل کواریانس استفاده کرد . در این شیوه داده های مربوط به متغیر ناخواسته که قبل از اجرای آزمایش بدست می اید در تحلیل نتایج مورداستفاده قرار می گیرد . برای مثال : توانایی قبلی بزرگسالان را می توان با نمره های پیش آزمون مورد سنجش قرار داد پس انجام نمره ها را به عنوان اندازه گیری متغیر ناخواسته در تحلیل نهایی دخالت دارد . این امر بوسیله تحلیل کواریانس انجام می شود بدین طریق اثرات « توانایی دانش آولیه بی سوادان در خواندن» در هر دو گروه آزمایشی و گواه کاهش می یابد .

ه) استفاده از آزمودنی ها به عنوان کنترل خودشان : میتوان بر افراد یک گروه آزمودنی « عمل» آزمایشی را اجرا کرد و همان افراد را به عنوان کنترل خودشان مورد مشاهده قرارداد .سپس نتیجه « عمل » را در قبل و بعد از اجرای عمل آزمایشی مشاهده و مقایسه کرد . برای مثال : اگر بخواهیم تاثیر دو شیوه تدریس را در یک گروه آزمودنی بررسی کنیم ابتدا با شیوه اول به آنان آموزش داده و پس از گذشت مدتی شیوه دوم را اجرا می کنیم و سرانجام نتایج را مشاهده و مقایسه می کنیم . باید توجه داشت که این شیوه دارای معایبی می باشد که کاربرد آن را محدود می سازد .

3- روش نمونه گیری :

به منظور گردآوری داده های مورد نیاز درباره افراد جامعه می توان یکی از روشهایی زیر را به کار برد:

الف) گرد آوردی داده ها از طریق شمارش کامل افراد ( سرشماری)

ب) گردآوردی داده ها از طریق نمونه گیری

در گردآوردی داده ها به طریق شمارش کامل از هر یک از افراد جامعه و داده های مورد نظر گردآوری می شود هزینه نیروی انسانی و مدت زمانی که برای انجام دادن شمارش کامل جهت گرد آوری داد ه ها مصرف می شود به میزانی است که معمولاً اجرایی آن توجیه نمیشود . طریقه ی دیگری که برای گردآوردی داده ها وجود دارد انتخاب نمونه از افراد جامعه و جمع اوری داده های مورد نیاز از آنها است . شک نیست که در این شیوه با توجه به اینکه داده های از همه ی افراد جامعه گرد آوری نمی شود ، ممکن است در نتیجه ی نهایی اشتباه رخ دهد . از این رو در نمونه گیری با دو نوع سوال روبه رو هستیم :

1- اشتباه مجاز چقدر است 2- مناسب ترین روش انتخاب نمونه چه باید باشد

گردآوردی داده ای مورد نیاز در پژوهشهای غیر آزمایشی « توصیفی» که با روش پیمایشی و همبستگی انجام می شود به دو طریق امکان پذیر است :

الف – شمارش کامل افراد جامعه مورد مطالعه

ب- نمونه گیری و انتخاب نمونه معرف از جامعه

در پژوهشهای علوم رفتاری ، نمونه گیری و مقایسه با شمارش کامل از چند جنبه برتری دارد .

از جمله این جنبه ها می توان موارد زیر را بر شمرد :

1- با صرفه تر بودن

2- سرعت عمل و کوتاه تر بودن زمان مورد نیاز

3- کیفیت داده ها از طریق دقت بیشتر در گردآوردی و استخراج آنها .

بطور کلی ، از نظر تحلیل آماری حتی اگر داده ها از طریق شمارش کامل گردآوری شده باشد می توانیم افراد مورد مشاهده کرده را به عنوان نمونه ای از جامعه منظور نمایم این حالت در مواردی رخ می دهد که تعداد افراد جامعه مورد مطالعه چندان زیاد نبوده و نمونه گیری ضرورت نداشته باشد . درباره نمونه گیری سوالی که مطرح می شود این است که برای نمونه معرف جامعه واحدها چگونه انتخاب شوند و نمونه شامل چند واح باشد ؟ به عبارت دیگر روش نمونه گیری و حجم نمونه چه باید باشد ؟ پاسخ به این سوال متسلزم آن است که ابتدا نوع پژوهش مورد نظر قرار گیرد . زیرا در پژوهشهای غیر آزمایشی (توصیفی) و آزمایشی دقت داده ها تحت تاثیر عامل مختلفی قرار می گیرد . بنابراین از انجا که دقت مورد نظر در این دو نوع پژوهش به طور متفاوت منظور می شود . محاسبه حجم نمونه در آن یکسان نمی باشد .

4-حجم نمونه درپژوهش غیر آ زما یشی و همبستگی /پیمایشی :

برای تعین تعداد نمونه ی مورد نیاز جهت براورد پارامتر مورد نظر برای مثال (میانگین) باید میزان اشتباه مجاز دربراورد پارامتررا در نظر گرفت مقدار اشتباه مجاز(d) معمولا به صورت تفاوت میان پارامتر و براورد آن بیان می شود.

در اغلب پژوهش های علوم رفتاری که از طریق نمونه گیری انجام می شودمعمولا یکی از این دو حالت مورد نظر است.

الف- برآورد میانگین صفت متغیر (U) برآورد نسبت صفت متغیر در جامعه (P)

ب- جحم نمونه برای آزمون فرض درباره میانگین یک جامعه و در پژوهشهای آزمایشی : حیم نمونه را برای آزمون فرض آماری یا انجام دادن پژوهشهای آزمایشی تحت تاثیر چهار عامل قرار می گیرد :

1- سطح معنی داری (a)

2- واریانس جامعه

3- توان آزمون (1-B)

4- میزانی از تفاوت میان( که پژوهشگر مایل است به آن پی برد . این تفاوت اگر بر انحراف معیار جامعه تقسیم گردد به d نمایش داده شده و حجم اثر نامیده می شود .

5-ابزار اندازه گیری ( قابیلت اعتماد ) :

قابیلت اعتماد یکی از ویژگیهای فنی ابزار اندازگیری است . مفهوم یاد شده با این امر سروکار دارد که ابزار اندازه گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی بدست می دهد از جمله تعاریفهای که برای قابلیت اعتماد ارائه شده است می توان به تعریف ایبل و فریسی اشاره کرد . « همبستگی میان یک مجموعه از نمرات مجموعه ی دیگر از نمرات در یک آزمون متعادل که بصورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به دست آمده است » لازم به ذکر است که قابلیت اعتماد در یک آزمون می توان از موقعیتی به موقعیت دیگر و از گروهی به گروه دیگر متفاوت باشد برای محاسبه ی ضریب قابلیت اعتماد ابزار اندازه گیری شیوه های مختلفی بکار برده می شود از آن جمله می توان به :

الف- اجرای دوباره (روش باز آزمایی)

ب- روش موازی ( همتا)

ج- روش تنصیف ( دونیمه کردن )

د- روش کودر – ریچارد سون و سایر اشاره کرد.

الف- اجرایی دوباره : این روش عبارت است از ارائه ی یک آزمون بیش از یک بار در گروه آزمودنی تحت شرایط یکسان . برای محاسبه ی ضریب قابلیت اعتماد با این روش ، ابتدا ابزار اندازه گیری بر روی یک گروه آزمودنی اجراه شده و سپس در فاصله زمانی کوتاهی دوباره در همان شرایط آزمون بر روی همان گروه اجرا می شود این ضریب نمایانگر قابلیت اعتماد ابزار است .

ب- روش موازی یا استفاده از آزمون همتا : در این روش ضریب قابلیت اعتماد براساس همبستگی نمرات دو آزمون همتا بدست می آید. خطا هایی اندازه گیری و کمبود ( یا عدم وجود همسانی میان دو فرد را ) همتای آزمون ( تفاوت در سوالات یا محتوای آنها ) قابلیت اعتماد را کاهش می دهد .

ج- روش تنصیف ( دونیمه کردن) :

این روش برای تعیین هماهنگی درونی یک آزمون به کار می رود برای محاسبه ی ضریب قابلیت اعتماد با این روش سوالهای ( کلام) یک آزمون آزمون را به دو نیمه تقسیم نموده سپس نمره ی سوالهای نیمه اول ونمره ی سوالهای نمیه دوم را محاسبه می کنیم پس از آن همبستگی بین نمرات بین این دو نمیه را بدست می آوریم . ضریب همبستگی به دست آمده برای ارزیابی قابلیت اعتماد کل آزمون مورد استفاده قرار می گیرد .

د) روش کودر- ریچاردسون : کودر و ریچاردسون دو فرمول با عنوانهای KR- 20) ) و (KR-21) را برای محاسبه ی هماهنگی درونی آزمونها ارائه نموده اند . فرمول (KR-20) براوردی از میانگین ضرایب قابلیت اعتماد برای تمام طورق ممکن تنصیف را به دست می دهد .

6-روایی : (تعریف اعتبار درونی و برونی) : به طور کلی طرح تحقیق همانند طرح یک ساختمان ا ست همانطور که در طرح یک ساختمان با توجه به ضرورت ایجاد آن چگونگی رابطه ی اجزاء آن منعکس است در طرح تحقیق نیز با توجه به هدف آن چگونگی گرد آوری و تنظیم دادها و نیز تبدیل آنها به اطلاعات و سرانجام دست یافتن به یافته های تحقیقاتی نمایان می شود اما نسبت به یافته های تحقیقاتی یک طرح تا چه اندازه می توان اطمینان داشت؟ در پاسخ به این سوال باید اعتیار درونی تحقیق را مورد نظر قرار دهیم . علاو براین تا چه اندازه می توان یافته های تحقیق را در محیط های جغرافیایی یا شرایط دیگر تعمیم داد؟ این سوالی است که با اعتبار برونی تحقیق سروکار دارد . در قسمتهای قبل به این نکته اشاره شد که به وسیله تحقیق آزمایشی می توان به برقراری رابطه ی علت – معلولی میان متغیرها پرداخت . برای مثال . اگر بخواهیم تاثیر یک متغیر مستقل ( روش تدریس) را بر یک متغیر وابسته و یادگیری دانش آموزان بررسی کنیم طرح تحقیق مناسب یک طرح آزمایشی است اما در بررسی یاد شده که منظور آن شناسایی اثرهای یک متغیر بر متغیر دیگر است ، در صورتی فرایند تحقیق از دقت لازم برخودار است که بتوان اثر سایر متغیرها ( ناخواسته) را کنترل کرد . درجه کنترل متغییر ها ناخواسته را اعتبار درونی تحقیق می نامند . به عبارت دیگر اعتبار دورنی تحقیق نمایان گر آن است که تا چه اندازه یافته های تحقیق از صحت و دقت لازم برخوردار است . دو نوع اعتبار برونی را می توان مورد نظر قرار داد :

الف) اعتبار برونی با توجه به جامعه ی مورد مطالعه

ب) اعتبار برونی زیست محیطی در اعتبار برونی جمعیتی تعمیم یافته ها به جامعه آماری مورد نظر قرار می گیرد . در حالی که در اعتبار برونی زیست محیطی یافته های تحقیق از یک مجموعه شرایط ویژه که پژوهشگر در چهار چوب آنها تحقیق خود را به انجام رسانده است به شرایط طبیعی تعمیم داده می شود .

منابع و ماخذ:

1- روش تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی ( تالیف دکترعلی دلاور) . ویرایش چهارم . نشر ویرایش . چاپ 28 پاییز 88

2- روشهای تحقیق در علوم رفتاری ( تالیف دکتر زهره سرمد ، دکتر عباس بازرگان ، دکتر الهه حجازی ) . چاپ چهارم آگه 1386 – لیتو گرافی کوهرنگ ، چاپ نیل ، صحافی دیدآور ، انتشارات آگاه

3- مبانی نظری و علمی در علوم انسانی و اجتماعی با تجدید نظر و اضافات ( تالیف دکتر علی دلاور) چاپ ششم بهار 1387 . چاپ صحافی آرین . انتشارات رشد . مدیر تولید مختار صحرایی)

4- روشهای تحقیق در روانشناسی و علوم تربیتی دکتر علی دلاور

لیتو گرافی و چاپ : انتشارات دانشگاه پیام نور

روش تحقیق

مطالب مشابه :

سنجش حافظه ی دیداری به کمک ترسیم: آزمون آندره ری

آزمون شخصیت NEO PI-R

کارمند یابی و فرایند آن در سازمان های مختلف

هنجاریابی برخی آزمون ها در ایران

بر رسي رابطه عملكرد تحصيلي دانش آموزان با سبك هاي يادگيري

چیستی « مدل یابی معادلات ساختاری »

مدل یابی ساختاری

مدل سازی معادلات ساختاري

روش تحقیق

مدل معادلات ساختاری