جواب خودآزمایی های زبان فارسی اول دبیرستان

جواب خودآزمایی های زبان
فارسی اول دبیرستان

خودآزمايي درس اول : 1-چرا استفاده از زبان آسان است؟ با يك مثال توضيح دهيد؟
استفاده از زبان به اين دلايل آسان است. - ما اين كار را از سال اول زندگي و به تدريج شروع مي كنيم. - طرز استفاده از آن را بطور طبيعي فرا مي گيريم، بي آنكه به درس و مدرسه نياز داشته باشيم. به عنوان مثال : كودك بعد از ماه هاي نوزادي با پدر و مادر نزديكان خود ارتباط برقرار مي كند و حتي با اداي واژه هايي «ماما، بابا ...» از زبان استفاده مي كند.

-سه كلمه بگوييد كه وجود خارجي ندارد اما چون در زبان ما بكار رفته اند براي آنها بيرون از ذهن خود قائل به وجود خارجي شده ايم.
به جز كلمات سيمرغ، ديو كه درس آمده مي توان كلمه هاي ققنوس ، هيولا، غول و اژدها را نام برد.

3 - آيا شناخت زبان با توانايي استفاده از آن يكي است؟
خير، چون ما از زبان به آساني استفاده مي كنيم ولي براي پاسخ به سؤال چرا ، حرف زدن را خود ياد مي گيريم اما نوشتن را در مدسه و پاسخ به سؤالاتي نظير اين، همه در گرو شناخت زبان است.

الف) جملات زير را اصلاح كنيد.
1 – از بانوان محترمه تقاضا مي شود حجاب اسلامي را رعايت فرمايند. از بانوان محترم تقاضا مي شود حجاب اسلامي را رعايت فرمائيد. 2 – اين جانبه فاطمه رضايي به استحضار مي رساند. اين جانب : فاطمه رضايي به استحضار مي رساند. 3 – خانم جوادي رئيسه بيمارستان است. خانم جوادي رئيس بيمارستان است.

ب – كاربرد كداميك از گزينه هاي زير درزبان فارسي نادرست است.
1 – خواهران مجتهده به ارشاد زنان همت گماشتند. 2 – او يكي از زنان مبلغه است كه در حوزه درس مي خواند 3 – خانم ايراني مدرس تبليغات ديني است.

خود آزمايي درس دوم : 1 – در نوشته هاي زير جمله ها را مشخص كنيد و نهاد و گزاره هر جلمه را تعيين كنيد.
(علماي بزرگ دائم (نهاد)) در (لشگرگاه، رفت و آمد داشتند(گزاره))، و (غزالي(نهاد)) از (برخورد با آن بهره ها مي يافت(گزاره)). ([غزالي](نهاد)) (با بعضي از آن ها مناظره مي نمود(گزاره)) ([غزالي](نهاد)) شايد (از بسياري از آن ها استفاده(گزاره)) مي كرد.

2 – براي گزاره ها، نهاد و براي نهادها گزاره هاي مناسب بيابيد.
سعدي و مولوي دو تن از شاعران بزرگ ايران زمينند. شاهنامه ، اثر بسيار ماندگار حكيم ابوالقاسم فردوسي است. شناسه، نهاد اجباري جمله است. برادر بزرگم امسال به دانشگاه راه يافت. دانشگاه پايگاه علم درونش است.

3 – در هر يك از تمرين هاي زير، واژه هايي داده شده است. اين واژه ها را بطور مناسب دو جمله نمونه، جانشين سازي كنيد. هر جا لازم است تغييرات ديگري نيز بدهيد، در هر تغيير، نهاد و شناسه را مشخص كنيد. جمله هاي جديد را مطابق نمونه بنويسيد
پيرمرد كودكان را به خانه رساند.
جمله
نهاد
گزاره
پيرمرد
پيرمرد
پيرمرد
پيرمرد
پيرمرد
پيرمرد
كودكان را به خانه رساند (Øشناسه)
(Øنشانه به معني نبود شناسه است)
كودك را به خانه رساند (Øشناسه)
را به خانه رساند (Øشناسه)
او را به خانه مي رساند (Øشناسه)
او را به خانه رسانده بود(Øشناسه)

2 – انسان آگاه وظيفه اش را به خوبي انجام مي دهد.
جمله
نهاد
گزاره
انسان آگاه
اعضاي جامعه
دانش آموز
ما
همه اعضاي خانواده
شما
من
وظيفه اش را به خوبي انجام مي دهد(د : شناسه)
وظيفه شان را به خوبي انجام مي دهند(ند : شناسه)
وظيفه اش را به خوبي انجام مي دهد (د : شناسه)
وظيفه مان را به خوبي انجام مي دهيم (يم : شناسه)
وظيفه شان را به خوبي انجام مي دهند (يد : شناسه)
وظيفه تان را به خوبي انجام مي دهيد ( يد :‌شناسه)
وظيفه ام را به خوبي انجام مي دهم (م :‌شناسه)

خودآزمايي درس سوم : با رسم جدول بخش هاي اصلي جملات زبر را مشخص كنيد. الف – هيزم شكن به جنگل مي رود. ب – زبان يكي از جنبه هاي رازآميز وجود انسان است.
جمله
نهاد
گزاره
هيزم شكن
به جنگل مي رود
زبان
يكي از جنبه هاي رازآميز وجود انسان است

متن زير را اصلاح كنيد. خانم سعيدي ليسانسيه ي زبان وادبيات فارسي است وي درباره اين ديوان پروين اعتصامي شاعره ي مشهور ايران چنين گفت : ما مدينه ي فاضله اي از ارزش هاي اخلاقي را در ديوان پروين مي بينيم.
خانم سعيدي ليسانس زبان و ادبيات فارسي است . وي درباره ديوان پروين اعتصامي شاعر مشهور ايران چنين سخن گفت : «ما مدينه ي فاضله اي از ارزش هاي اخلاقي را در ديوان پروين مي بينيم.»

پرسش هايي از متن : 1 – مفعول به چه كلمه اي مي گويند؟
مفعول كلمه اي يا اسمي است كه پس از آن نشانه ي «را» باشد تا بتوانيم اين نشانه را به آن بيفزاييم.

2 – مسند به چه كلمه اي مي گويند.
مسند كلمه يا گروهي از كلمات است كه فعل اسنادي به آن نياز دارد. جمله «علي آمد» كامل است. اما در فارسي امروز نمي توان گفت : «علي شد» زيرا علي شد به جزء ديگري نيز نياز دارد. علي بزرگ شد، علي دانشجو شد.

3 – سه جمله مثال بزنيد كه گزاره آن از فعل تشكيل شده باشد، جدول آن ها را رسم كنيد.
لقمان سيد فام بود. زبان فارسي شيرين است پسر همسايه مهندس ساختمان خواهد شد
جمله
نهاد
گزاره

مسند
فعل
لقمان
سيدفام
بود
زبان فارسي
شيرين
است
پسر همسايه
مهندس ساختمان
خواهد شد

4 – متمم به چه كلمه اي مي گويند؟
متمم گروه اسمي است كه پس از حرف اضافه بيايد و معناي فعل بدون آن ناتمام باشد. برخي از حرف هاي اضافه عبارتند از : از ، به ، با ، بر ، براي، درباره و .....

5 – دو جمله مثال بزنيد كه گزاره آن از متمم و فعل ساخته شده باشد، جدول آنها را رسم كنيد.
علي با دشمن جنگيد حسين به پدرس مي نازد
جمله
نهاد
گزاره

متمم
فعل
علي
با دشمن
مي جنگد
حسين
به پدرش
مي نازد

6- دو جمله مثال بزنيد كه گزاره آن از مفعول و متمم و فعل ساخته شده باشد، نمودار آن ها را رسم كنيد.
فردوسي بيشتر داستان هاي شاهنامه را از روايت هاي بهلول گرفته است. آن ها علاميه را به تابلو چسبانند
جمله
نهاد
گزاره

مفعول
متمم
فعل
فردوسي
داستان ها را
از روايت هاي بهلول
گرفته است
آنها
اعلاميه را
به تابلو
چسباندند

خودآزمايي درس چهارم : 1 – نام هر يك از اجزاي جمله هاي زير را بنويسيد.
قدر وقت را بدانيم . مفعول + فعل تجربه هاي بسياري از سفر برگرفتيم. / مفعول + متمم + فعل متصدي موزه جواني بود سي ساله. / نهاد + مسند + فعل زندگي چيست؟ / نهاد + مسند + فعل كودكان داوطلب فروش «نشريه شمال» مي شدند./ نهاد + مسند + فعل مرغان دريايي پريده بودند . / نهاد + فعل

2 – با هريك از فعل هاي زير دو جمله بنويسيد و اجزاي آن را مشخص كنيد.
مي نشيند. كبوتر مي نشيند ./ نهاد + فعل شكست : 1- شيشه شكست :/ نهاد + فعل غمت در دل مي نشيند . / نهاد + متمم + فعل باد شيشه را شكست . / نهاد + مفعول + فعل مي بينند . 1 – بچه ها برنامه ها را مي بينند./ نهاد+ مفعول + فعل 2 – ميدوخت : خياط لباس را مي دوخت : / نهاد + مفعول + فعل چرخ ميدوخت . / نهدد + فعل چشم مي بيند. / نهاد+ فعل

آزمون مرحله اي (تشريحي)

آزمون مرحله اي (تشريحي) شماره 1 از درس اول تا پايان درس چهارم : (بدون پاسخ)

الف) زبان شناسي :
1 – منظور از نظام زباني چيست؟ 2 – كار اصلي زبان چيست؟ 3 – آيا شناخت زبان با توانايي استفاده از آن يكي است؟ 4 – يكي از دشواريهاي شناخت زبان .......و ..........بيش از حد آن است.

2 – جانشين سازي كنيد.
الف) آن ها ب) آواز مي خوانند ج) با او د) پرندگان

3 – با جدول نشان دهيد گزاره جمله ي زير چند جزء است؟ نام اجزاء آن را مانند مثال بنويسيد.
جمله
گزاره
نهاد
در جنگل مي دويد
هيزم شكن

الف) لقمان مردي حكيم بود. ب) پيرمرد كودكان را به خانه رساند.

4 – با هر يك از فعل هاي زير جمله اي بسازيد و نام هر يك از اجزاي آن را بنويسيد.
مي پوشاند : رفت:

نگارش : 1 – نوشته گفتاري زير را به نوشتاري تبديل كنيد.
ياد اون روزا به خير . او وقتا جوون بودم و هيچ غمي نداشتم پول مث ريگ بيابون تو دس و بالم ولو بود.

2 – در نوشتن بايد به اصل .........و .............توجه كنيم.

املاء بياموزيم : 1 – املاي كدام يك از كلمه هاي زير نادرست است؟
الف)‌شاعر متعهد ب) لئيم ج) خلاء

2 – املاي كداميك از كلمه هاي زير نادرست نيست؟
الف)‌رئيسه محترمه ب) معلم گرامي ج) جزء

3 – متن هاي زير را اصلاح كنيد.
الف) خانم سعيدي مديره دبيرستان است. ب) مؤسسه برادرم به موفقيت بزرگي دست يافت ج) منشأ حيات گياهان به عوامل زيادي بستگي دارد. د) بانوان محترمه بايد حجاب اسلامي را رعايت كنند.

آزمون چهار گزينه اي درس اول تا پايان درس چهارم

1 – كدام گزينه اجزاي سازنده نظام زبان در درجه اول است؟
الف) نشانه ب) انتقال پيام ج) ايجاد ارتباط د) قاعده ها

2 – كدام گزينه از دشواريهاي شناخت زبان است؟
الف) پيچيدگي و گستردگي بيش از حد آن ب) وجود جمله هاي بيش از حد ج) ايجاد ارتباط و گستردگي د) وجود كلمات بيش از حد

3 – كدام گزينه از نظر نگارشي نادرست است؟
الف) پروين اعتصامي شاعر برجسته ي ايران است. ب) خانم ايراني مديره دبستان است. ج) بانوان محترم شئونات اسلامي را رعايت كنند د) سعدي بوستان يا سعدي نامه را در قرن هفتم سرود

4 – كدام گزينه نشانه فعل است و شخص فعل را معين مي كند؟
الف) نهاد جدا ب) شناسه ج) گزاره د) نهاد اختياري

5 – نهاد جدا معمولاً پيش از گزاره مي آيد و اگر محذوف باشد آنرا با چه نشانه اي مشخص مي كنيم.
الف) نشانه « - » ب) نشانه «/» ج) نشانه «ه» د) نشانه «=»

6 – كدام گزينه از راه هاي تمرين در نوشتن و نويسندگي نيست؟
الف)‌خلاصه نويسي ب) شرح حال نويسي ج) بازسازي وقايع و رويدادها ج) جان بخشيدن به اشياء

7 – املاي كدام گزينه درست است؟
الف) رأي ب) مؤسس ج) جزء د) مسائل

8 – گزاره كدام گزينه «مسند+ فعل» است؟
الف) علي به مدرسه رفت ب) كودك را از موجودات خيالي نترسانيد ج) نهال هاي كوچك ديروز درختان باور امروزند د) دوستان ما خواهند آمد.

9 – گزاره كداميك از گزينه هاي زير از مفعول و متم ساخته شده است ؟
الف)‌تجربه هاي بسياري از سفر برگرفتيم. ب) سعدي گلستان را نوشت ج) مدير آموزشگاه ما را نشناخت د) پسر همسايه مهندس ساختمان خواهد شد.

10 – كدام گزينه علاوه بر نهاد به مفعول و متمم نياز ندارد؟
الف)‌خوراندن ب) پوشاندن ج) پرسيدن د) نوشتن

درس پنجم ويرايش

1 – هر نوشته از چه جهاتي بايد بازبيني شود؟
هر نوشته از جهات گوناگوني بايد بازبيني شود. محتوا، بيان، صحت و اعتبار ، دقت ، نظم ، آراستگي، علايم نگارشي و ...

2 – ويرايش چيست و ويراستار كيست؟
ويرايش بازبيني يك نوشته از جهات گوناگون است و ويراستار كسي است كه اين كار را انجام مي دهد.

3 – وظيفه ويراستار چيست؟
ويراستار وظيفه دارد ضمن رعايت سبك صاحب نوشته با مترجم ، خطاهاي دستوري، حشو، تكرار و گزافه گويي و عبارت هاي بي شيرازه و پريشان را سامان دهد.

4 – انواع ويرايش را بنويسيد؟
الف)‌ويرايش فني (آراستگي ظاهري و نظم و ترتيب بخشيدن به اثر) ب ) ويرايش تخصصي (كه ناظر جنبه ي علمي يا تخصصي اثر است) ج) ويرايش زباني و ساختاري كه مربوط به جنبه هاي دستوري، املايي و نگارشي است)

5 – براي هريك از توضيحات زير چه نشانه هايي كاربرد دارد؟
الف) در پايان جمله هاي خبري و « 0 » ب) پس از منادا خبري ، » ج) بين چند كلمه كه اسناد واحدي باشد «،» د) قبل از نقل قول « : » ه‍( جلوي كلمه هايي كه مي خواهيم معني كنيم : « :» و) براي نشان دادن انشعاب «{} » ز ) در پايان جمله هاي تأكيدي و عاطفي «!» ج ) در ميان توضيح و مثال پيش از كلمه هاي «مثلاً»«فرض» يعني «و« ؛ » ط) براي جدا كردن جمله معترضه « (-)» ي) مطالبي كه جزء اصل كلام نباشد «‍[‍] » ك: معني و معادل يك كلمه در عبارت « ()» ل : براي توضيح يك كلمه در پاورقي « * » م : براي جدا كردن روز، ماه ، سال « / » ن : علامت جملات و كلمات مشابه « ً »

خود آزمايي درس پنجم 1 – با مراجعه به جدول نشانه گذاري در هر يك از عبارات زير نشانه ي مناسب را بكار ببريد.
هنگامي كه بخواهند از مزاياي صرفه جويي و پس انداز سخن بگويند، معمولاً ضرب المثل «اندك اندك خيلي شود و قطره قطره سيلي» را بكار مي برند. گاندي در حالي به وطن بازگشت ( 1917) كه شهرت خاص و عام يافته بود. براي درست نوشتن بايد واژگان مناسب اسم، فعل ، قيد و صفت را خوب بشناسيم. عوامل مهم تربيت عبارتند از : خانواده ، مدرسه، معلم ، اجتماع ، كتاب و ..... دكتر محمد معين به سه زبان زنده ي دنيا آشنايي داشت : عربي، فرانسه و انگليس به چهار زبان باستاني نيز مسلط بود : پهلوي، فارسي باستان، اوستا و سنسكريت، در دستور زبان و نيز لغت فارسي نظير نداشت. از اين جا در مي يابيم كه او چه پايگاه بلند علمي و ادبي داشته است. چند دكان كوچك نانوايي، قصابي، عطاري دو قهوه خانه و يك سلطاني .... مجموعه شهر را تشكيل مي داد.

پرسش هاي آموزشي و تكميلي درس اول تا پايان درس پنجم (بدون پاسخ)
1 – زبان يكي از جنبه هاي ..... وجود انسان است. 2 – زبان بيش از حد پيچيدگي و ........دارد. 3 – دليل پيچيدگي زبان چيست؟ 4 – از اجزاي سازنده نظام زبان درجه اول ......است. 5 – چند نشانه معنادار كداميك از اجزايي بزرگترين نظام زبان را مي سازند؟ 6 – انتقال پيام در ارتباط زباني معمولاً در قالب .......صورت مي گيرد. 8 – دليل گستردگي زبان را بنويسيد. 9 – هر جمله دو قسمت دارد : 1- ..............2 - ................... 10 – شناسه را .............مي ناميم.

11- در جمله هاي زير نها دو گزاره را مشخص كنيد.
الف – اشك از چهره اش جاري شد ب – باران نم نم از آسمان باريد

12 – نهاد پيوسته (ت شناسه) را در جمله هاي زير نشان دهيد:
الف) تكاليف خود را به موقع بنويسيد ب) آنها هر روز به كتابخانه مي روند.

13 - نهاد و گزاره زير را با رسم نمودار نشان دهيد و نهادهاي مناسب ديگر را جانشين سازي كنيد.
الف)‌جوان ، مظهر تلاش و كوشش است. ب) عقاب در آسماناز نظرها ناپديد شد

14 – املاي كداميك از كلمه هاي زيرنادرست است؟
رأي ، مؤسس ، منشأ حيات، جزء اول

15 – بخش اصلي گزاره ........است.

16 – مسند و مفعول را در جمله هاي زير مشخص كنيد.
الف) پهلوان شاد شد ب) چشم هايت را به من بفروش ج) مسلمانان خدا مي پرستيدند د) ادب ثروت است

17 – در جمله هاي زير نشانه هاي نگارشي بكار ببريد.
جورج سارتن مي گويند تمدن اسلامي نتيجه پيوند جوانه اي نيرومند عرب بر روي درخت تناور تمدن ايراني بود و از نيرومند عجيب و تحول ملكات و فضايل آن در همين مطلب نهفته است.

خود آزمايي درس ششم : 1 – شكل هاي مختلف يك زبان را نام ببريد.
گونه، لهجه، گويش

2 – تفاوت معنايي كلمه ي «زبان» را در نمونه هاي زير بيان كنيد.
خوراك زبان، «زبان» عضوي از بدن گاو گوسفند است. زبان رنگ ها، «زبان» بيانگر حالت هاي روحي و رواني است. زبان فارسي «زبان» وسيله اي براي ايجاد ارتباط و انتقال پيام است. زبان پرندگان «زبان» به معني صوت ها و صداهاست.

3 – دو ساختي بودن زبان چه فايده هايي دارد؟
ويژگي دو ساختي بودن موجب مي شود كه زبان هاي انساني به چنان امكانات پيچيده و گسترده اي دست يابند كه نظير آنها در زبان هاي ديگر هرگز يافت نمي شود.

4 – براي هر يك از ويژگي هاي زايايي و نا به جايي زبان دو مثال بزنيد:
ويژگي زايايي : 1 – گل ها با نوازش نسيم در رقص شدند. 2 – سحرگاهان كودكي سرخ رو در افق شرق متولد شد ويژگي نابه جايي : 1 – ديو سپيد در برابر رستم قد علم كرد. 2 – ننه سرما بساط خود را در شهر پهن كرد

درس هفتم چرا املا مي نويسيم؟

1 – تقرير يعني چه ؟
يعني بيان كردن

2 – املاي تقريري چگونه است؟
املاي تقريري آن است كه معلم متن املا را به تدريج قرائت كند و ما آن را بنويسيم.

3 – هدف ها و فايده هاي املاي تقريري :
1 – تقويت مهارت گوش كردن 2 – آشنايي با تلفظ صحيح كلمه ها و جمله ها 3 – تقويت دقت و حافظه ي خود 4 – درك بهتر شنيده ها 5 – تبديل گفتار به نوشتار 6 – درست و خوانا نويسي شنيده ها

بياموزيم – نشانه ي جمع عربي «ات»
بايد دانست «ات» نشانه ي جمع عربي است و شايسته نيست كه واژگان فارسي را با «نشانه هاي جمع» عربي بكار برد. نشانه هاي جمع فارسي عبارتند از : ها ، ان و .... البته بكار بردن «ات» با كلمه هاي عربي كه در فارسي رايج اند ، نادرست نيست اما باز هم بهتر است از نشانه هاي جمع فارسي استفاده مي كنيم. آزمايشات (نادرست) سفارشات (نادرست) سفارش ها ، گزارشات ( نادرست) - گزارش ها پيشنهادات -> پيشنهادها گرايشات -> گرايش ها

تمرين : 1 – با استفاده از نقش نماي اضافه هر دو جمله را به يك جمله تبديل كنيد :
الف)‌حسن خود كار دارد. خودكار آبي است. جنس خودكار آبي دارد. ب) فيلم علمي است. آن را ديدم . فيلم علمي را ديدم ج) خبرها ورزشي است. آن را شنيدم . خبرهاي ورزشي را شنيدم ه‍) درخت زيباست . درخت را ديدم . درخت زيبا را ديدم .

خود آزمايي درس هشتم : 1 – ساخت اول شخص مفرد را در هشت زمان از مصدرهاي زير را بنويسيد.
مصدر
زمان ها شخص خواسته شده
ماضي ساده
ماضي استمراري
ماضي بعيد
پذيرفتن
اول شخص مفرد
دوشخص مفرد
سوم شخص مفرد
پذيرفتم
پذيرفتي
مي پذيرفتند
مي پذيرفتم
مي پذيرفتي
مي پذيرفتند
پذيرفته بودم
پذيرفته بودي
پذيرفته بودند

ماضي التزامي
مضارع اخباري
ماضي نقلي
مضارع التزامي
آينده
پذيرفته باشم
پذيرفته باشي
پذيرفته باشند
مي پذيرم
مي پذيري
مي پذيرند
پذيرفته ام
پذيرفته اي
پذيرفته اند
بپذيرم
بپذيري
بپذيرند
خواهم پذيرفت
خواهي پذيرفت
خواهند پذيرفت

2 – از فعل هاي نشسته است، مي نگريست، نمي پذيرد، مي رود، طبق نمونه، مصدر، بن ماضي، بن مضارع و صفت مفعولي بسازيد.
فعل
مصدر
بن ماضي = مصدر (مرخم)
بن مضارع
صفت مفعولي
آورده است
آوردن
آورد
آور
آورده
ننشته است
نشستن
نشست
نشين
نشسته
مي نگريست
نگريستن
نگريست
نگر
نگريسته
نمي پذيرد
پذيرفتن
پذيرفت
پذير
پذيرفته
مي رود
دويدن
دويد
دو
دويده

3– فعل هاي زير را با حفظ شخص به زمانهاي گذشته ساده، نقلي ، بعيد برگردانيد و مشخص كنيد و كدام فعل ها، پس از تغيير، شناسه ي دَ به Ø بدل شده است. مي نويسد : ماضي ساده نوشت Ø نقلي نوشته است Ø بعيد نوشته بود Ø مي رود :-> رفت Ø -> رفته است Ø ->رفته بود Ø بروند : -> رفتند -> رفته اند-> رفته بودند خواهيم آمد : -> آمديم -> آمده ايم -> آمده بوديم مي آيند : -> آمدند -> آمده اند -> آمده بودند خواهند شنيد : -> شنيدند -> شنيده اند -> شنيده بودند 4 – املاي صحيح كلمات زير را بنويسيد. تهييه ي لباس ، تعيين قيمت، تحقيق و بررسي ، عماق دريا، تقدم دريا، نامه ي مزبور، راجب درس، تشكر و سپاسگزاري، مرحله اول، ملكوك گذشته . « تهيه لباس ، تعيين قيمت، تحقيق و بررسي، اعمال دريا، تلاطم دريا، نامه ي مزبور، راجع به درس، تشكر و سپاسگزاري ، وهله اول ، ملوك گذشته »

درس نهم نگارش علمي،‌نگارش ادبي

پرسش هايي از متن : 1 – زبان به اعتبار شيوه هاي بيان چند گونه است ؟ نام ببريد.
دو نوع زبان علمي، زبان ادبي

2 – زبان علمي چه ويژگيهايي دارد؟
الف) هر لفظي به معناي روشن حقيقي خود است ب) صريح، دقيق ، گويا‌ و بي ابهام است ج) در نوشته علمي چند پهلو نوشتن بطوريكه بتوان از هر كلمه برداشت هاي متعددي كرد، عيب و نقص به شمار مي آيد. د) در نوشته علمي، نويسنده مي كوشد مطالب را به گونه اي بيان كند كه خود خواننده بي نياز از تأمل در الفاظ مقصود را دريابد.

3 - زبان ادبي چه ويژگيهايي دارد؟
الف) پيام بطور غير صريح و غير مستقيم بيان مي شود. ب) زبان به آفرينش زيبائيهاي ادبي اختصاص دارد. ج) در نوشته هاي ادبي ، نويسنده تعهد دارد مخاطب را به خود الفاظ ، روابط و مناسبات ظريف آنها را متوجه مي سازد. د) در نوشته هاي ادبي، نويسنده از آرايه هاي ادبي براي توصيف و تصوير معاني ذهني و بيان عواطف و احساسات دروني بهره مي گيرد.

4 – شيوه ي بيان عبارت زير چيست؟ چرا؟ يك تكه بوته ي كوتاه مغيلان وسط يك بيابان دراز، يك قصيده ي بلند است.(خسي در ميقات جلال آل احمد)
ادبي است، زيرا نويسنده از ارايه هاي ادبي استفاده كرده است و تك بوته ي مغيلان را به يك قصديه بلند تشبيه كرده و با آوردن واژه هاي كوتاه ، «بلند و دراز» تناسبي زيبا پديد آورده است.

5 – شيوه ي بيان عبارت زير چيست ؟ چرا؟ اسطوره در لغت به معني افسانه و قصد است و در اصطلاح به قصه اي اطلاق مي شود كه ظاهراً منشأ تاريخي، نامعلومي دارد مضمون اساطير معمولاً آفرينش انسان، خلقت جهان و ... است.
زبان نوشته علمي است : زيرا هر لفظي به معناي روشن حقيقي خود بكار رفته است نوشته صريح، دقيق، گويا و بي ابهام است و .......

6 – بطور كلي تفاوت علمي و ادبي را بنويسيد.
زبان علمي براي انتقال مستقيم مفاهيم دقيق و صريح بكار مي رود. اما زبان ادبي به آفرينش آثار ادبي اختصاص دارد.

7 – تفاوت «سرو» ، «لعل» و «سنبل» را در دو زبان علمي و ادبي بيان كنيد.
در زبان علمي سرو نام درختي است و لعل نام جواهري قرمز رنگ و سنبل نام گلي است. در زبان ادبي، «سرو» بر قامت راست و كشيده و متناسب، «لعل» بر لب و «سنبل» بر موي تابد او دلالت مي كند.

خود آزمايي درس نهم : 1 – با مقايسه دو نوشته زير، تفاوت آنها را بنويسيد. 1 – زبان و سينه انديشيدن است. مردمي كه زباني پرمايه و توانا ندارد. از فكر بارور و زنده و آفريننده بي بهره اند، بنابراين هر قدر در تقويت اين بنياد مهم زندگي غفلت شود، در پرورش فكر مردم سهل انگاري شده است. كساني كه حد و رسم معاني كلمات و مرز آن ها براي خودشان روشن نيست چگونه مي توانند درست بينديشند و چه چيز را مي توانند مطرح كنند؟ حاصل پريشاني فكري، بي گمان، پريشان گويي است.(مجله يغما، سال 35 ، شماره 2 غلامحسين يوسفي) 2 – غروب، غم رنگ و خونين و خورشيد در زير پلك غبار، اشك خونين مي بارد، همهمه و قهقهه ها مي زند، زمين مي لرزد، طوفان در دشت نمي وزد و موج خون بر كناره و كرانه هاي گودال تا قله ي بلند تاريخ بالا مي زند . زمين مي لرزد، التهابي مبهم گسترده ي دشت را پوشانده است . آب ايستاده است و خاك موج برداشته.(سوگ سرخ، محمدرضا سنگري)
زبان نوشته ي اول علمي است و هر لفظي به معناي روشن حقيقي خود بكار رفته است. اين نوشته صريح، دقيق ، گويا و بي ابهام است و براي انتقال مفاهيم علمي بكار رفته است. زبان نوشته ي دوم ادبي است . چون نويسنده با استفاده از آرايه هاي ادبي به توصيف پرداخته است. پيام نوشته نيز بطور غيرمستقيم و غير صريح بيان شده است و آفرينش ادبي در نظر بوده است.

2 – نوع فعل هاي دو متن تمريني قبلي را تعيين كنيد.
است :‌مضارع / ندارد . مضارع (در مفهوم اخباري) اند : (در بي بهره اند) مضارع / شود:مضارع التزامي / شده است:ماضي نقلي/ نيست : مضارع / مي توانند : مضارع اخباري /بينديشند : مضارع التزامي / مي كنند : مضارع التزامي / مي بارد : مضارع اخباري /(فروكش) كرده است :‌ماضي نقلي / نمي وزد : مضارع اخباري / مي زند و مي لرزد:مضارع اخباري/ پوشانده است،ايستاده است و برداشته است : ماضي نقلي

3 – در نوشته هاي زير غلط هاي املايي را بيابيد و آن ها را اصلاح كنيد.
او به پست كتاب دار و دبيرستان منسوب شده است. منسوب -> منصوب سهراب سپهري از شاعران مأثر است. مأثر -> معاصر حقيقت علم ، كمك به هم نوع جنس و كسب رضايت باريتعالي. خيش -> خويش.باري تعالا ->باري تعالي. سنگ هاي خورد را از زمين زراعي جم كرد.خورد -> خرد. جم -> جمع
خود آزمايي درس دهم : 1 – در جمله هاي زير از مصدرهاي داخل پرانتز فعل مناسب بنويسيد.
مادر كودكش را (خوابيدن) -> خواباند. سخنان بزرگمهر را به اطلاع مردم ايران (رسيدن) -> (رساند يا رسانيد) خود جگر ديو سپيد مرا در چشم كاووس (چكيدن) -> (چكاند، چكانيد) رستم بار ديگر رخش را تا محل حادثه (دويدن) -> (دواند يا دوانيد) و به سرعت خود را به آن جا (رسيدن) -> (رساند يا رسانيد)

2 – نوع فعل را از نظر گذر و ناگذر مشخص كنيد.
در نويسندگي مهارت در پروراندن مطلب بسيار مهم است. -> گذرا به مسند نوشته خوب آن است كه نويسنده مقصود خود را خوب بپروراند. -> جمله ي اول گذرا به مسند . جمله دوم گذرا به مفعول نويسنده خوب واقعيات را دقيق مي بيند -> گذرا به مفعول

3 – هر يك از فعل هاي زير را طبق نمونه به سه صورت مضارع التزامي ، ماضي التزامي و ماضي ساده بنويسيد.
فعل
مضارع التزامي
ماضي التزامي
ماضي ساده
آورده است
بياورد
آورده باشد
آورد
مي دود
بدود
دويده باشد
دويد
پذيرفته بود
بپذيرد
پذيرفته باشد
پذيرفت
آمده بودند
بيايند
آمده باشند
آمدند
فكند
بيفكند
افكنده باشد
افكند
برده اند
ببرند
برده باشند
بردند
سازند
بسازند
ساخته باشند
ساختند

درس يازدهم مقايسه

پرسش هايي از متن : 1 – يكي از راههاي پروردن معاني مقايسه است.

2 – از مقايسه به چه منظوري استفاده مي شود؟
براي آنكه مفهوم و موضوع مورد نظر را روشنتر بيان كند يا شباهت ها، تفاوت ها و درجات و مراتب دو چيز را بهتر نشان داد، از مقايسه استفاده مي شود.

3 – مقايسه معمولاً بين چه اموري انجام مي گيرد؟
مقايسه معمولاً بين دو يا چند پديده صورت مي گيرد كه از هر نظر قابل مقايسه باشند، مثل بين دو انسان ، دو شاعر، چند تفكر

4 – از شيوه ي مقايسه در ادبيات گذشته به ويژه ادبيات عرفاني سيار استفاده مي شده است.

5 – تمثيل نيز از مقايسه بهره مي گيريم

6 – در قرآن كريم نيز بارها از شيوه هاي تمثيل و مقايسه استفاده مي شده است.

7 – غرض از مقايسه چيست؟
روشن كردن معني و مفهوم، بيان شباهت ها و تفاوت ها و درجات و ويژگيهاي دو امر است.

بياموزيم : جمله ي دعايي عربي :
بايد بدانيم : عبارت «صلي الله عليه و آله» يك جمله دعايي عربي به معني « درود خداوند براو و آلش باد» است و در فارسي رواج دارد. اگر كلمه ي «عليه» را از اين جمله حذف كنيم. جمله دعايي ناقص مي شود و معناي آن چنين است. «درود خداوند باد» پس بايد اين جمله دعايي را كامل بنويسيم: پيامبر اسلام (ص) «صلي الله عليه و آله» فرمود: من «معلم» برانگيخته شدم. گاهي به اختصار مي نويسيم : پيامبر (ص) فرمود : اما بايد (ص) را بخوانيم «صلي الله عليه و آله»

خودآزمايي درس يازدهم : 1 – نمونه اي از ايات قرآني را با راهنمايي معلم خود بيابيد كه در آن دو چيز مقايسه شده باشد.
خداوند گران مرتبه در مقايسه حل و باطل اينگونه تمثيل مي آورد: خدا از آسمان آبي فرو فرستاد كه در هر ورودي به قدر ظرفيتش سيل آب جاري شد و بر روي سيل كفي برآمد. چنانچه فلزاتي را نيز براي تجمل و يا براي اثاث و ظروف در آتش ذوب كنند مثل كفي بر آورد. خدا به مثل اين براي حق و باطل مثل مي زند كه آن كف به زودي نابود مي شود و اما آن آب و فلز كه به خير مردم است در زمين باقي مي ماند. خدا مثلها را چنين مي زند .(سوره رعد، آيه 17) همچنين است از مقايسه حكمت دهنده آن، تمثيل در شأن منافقان، تمثيل در ناپايداري دنيا و غيره .

2 – كاربرد درست كلمات زير را بنويسيد:
جاناً -> جاني ، دوماً -> دومي ، سوماً -> سومي، تلفناً -> تلفني ، زباناً -> زباني ، تلگرافاً -> تلگرافي ، باغات -> باغ ها، گرايشات -> گرايش ها

درس دوازدهم گروه اسمي(1)

پرسش هايي از متن : 1 – گروه اسمي چيست ؟ مثال بزنيد؟
هر اسمي را كه همراه با يك يا چند وابسته بيابد.«گروه اسمي» مي گويند. مانند اين روزگار ناپايدار و گذرا

2 – گروه اسمي در جايگاه كداميك از اجزاء به كار مي رود؟
در جايگاه : نهاد، مفعول ، متمم ، مسند

3 – گروه اسمي از يك اسم به نام هسته تشكيل مي شود ولي مي تواند از يك يا چند وابسته داشته باشد.

4 – وجود هسته اجباري و وجود وابسته اختياري است.

5 – كلمه هاي زير را گسترش دهيد بطوريكه اين كلمه ها «هسته » قرار گيرند. درخت ، پهلوان
گسترش مرحله اي واژه ي درخت -> چند درخت -> اين چند درخت -> اين چند درخت پر ميوه -> اين چند درخت پر ميوه ي شيرين . گسترش مرحله اي واژه پهلوان -> دو پهلوان -> آن دو پهلوان -> آن دو پهلوان دلير -> آن دو پهلوان دلير دوست داشتني و .......

6 – اسم را چگونه مي شناسيم؟
اسم با يكي از راههاي زير شناخته مي شود. الف) مي توان آن را جمع بست. ب) مي توان بدنبال آن «ي » نكره آورد. ج) مي توان «اين» و «آن» را به همراه بكار برد. د) مي توان آن را به عنوان نهاد، مفعول ، متمم و ......در جمله بكار برد.

7 – ويژگيهاي اسم را بنويسيد.
الف) شمار : اسم يكي است يا بيشتر.اگر يكي (مفرد) باشد نشانه اي همراه ندارد. اما اگر بيش از يكي باشد. يكي از اين نشانه ها را دارد: «ها» -> تلاش ها، درخت ها «ان» -> پسران ، پهلوانان ، «ات» -> اطلاعات ، ارتباطات ، «ين» -> ضابطين، مهندسين، «ون» -> انقلابيون ، روحانيون ، جمع مكسر:حوادث (جمع حادثه) و اقوام (جمع قوم) ب) معرفه (شناس) ، نكره (ناشناس) و اسم جنس معرفه : (شناس) كه مهم ترين نشانه ي آن در مفعول «را» است. نكره : (ناشناس) كه نشانه ي آن «ي» و «ي و را» پس از اسم است. اسم جنس : (نه معرفه ، نه نكره) ج) اسم عام و خاص :‌اسمي است كه جمع بسته شود، ي نكره مي گيرد بر همه افراد طبقه خود دلالت مي كند. اسم خاص اسمي است كه جمع بسته نمي شود، «ي» نكره نمي گيرد، بر فرد خاصي از طبقه خود دلالت مي كند.

8 – اسم ها از جهت ساختمان به چند گروه دسته بندي مي شوند؟
اسم ساده : يك جزء دارند و تقسيم ناپذيرند. اسم مركب : به دو يا چند جزء كه معني مستقل دارند تقسيم مي شود. اسم مشتق : اسمي كه دست كم يك جزء آن معناي مستقل ندارد، يعني پيشوند يا پسوند است.

9 – ويژگيهاي اسم هاي زير را بنويسيد.
سفيد رود را دوست دارم. سفيد رود : اسم ، مفرد ، شناس، خاص، مركب خنده زيباست. خنده : اسم ، مفرد، جنس، عام ، مشتق گوسفندي در بيابان چريد گوسفندي، اسم، مفرد، شناس، عام، ساده

بياموزيم : رعايت نقش نماي اضافه :

1 - «نقش نماي اضافه» كسره اضافه را در نمونه هاي زير بررسي كنيد.
جنابِ عالي ، سخنِ معلم‌، لبِ تشنه، توپِ بازي كسره اضافه «جناب ِعالي» و «سخنِ معلم» باعث صحيح و سريع خواني مي شود اما رعايت نكردن نقش نماي اضافه در «لبِ تشنه» و «توپِ بازي» باعث تغيير معنايي مي گردد. لبِ تشنه : موصوف و صفت است در حالي كه لب تشنه صفت مركب و به معني كسي كه تشنه است. توپِ بازي : يعني توپي كه ويژه بازي است، اما توپ بازي اسم مركب مي شود به معني باز كردن با توپ .

2 – توضيح دهيد رعايت نكردن نقش نماي اضافه در نمونه هاي زير چه تغييري در معني ايجاد مي كند؟
اسب سواري : تركيب اضافي است يعني اسبي كه ويژه سواري است. اما «اسب سواري» عمل سوار كاري را گويند. قد بلند : تركيب وصفي است ، قدي كه بلند است اما قد بلند صفت مركب جانشين اسم محسوب مي شود. پدر احمد را ديد : پدر احمد، تركيب اضافي و مفعول جمله است در حالي كه پدر، احمد را ديد معني دگرگون مي شود. پدر : نهاد, احمد : مفعول. همچنين است جمله ي : معلم بچه ها را شناخت.

خودآزمايي درس دوازدهم : 1 – هسته اين گروههاي اسمي را مشخص كنيد.(هسته ها در پرانتز قرار دارند)
همين (دو كتاب)جغرافي، (خانه) پدري، (عامل مهم) ترقي در جوانان، (سازمان ملي) توسعه و پيشرفت اقتصادي، (هر درخت) ميوه دار، همه (كس) ، (آهنگ هاي آسماني)، يك گله (گوسفند) ، هر پنج (دانش آموز).

2 - با يكي از راههاي چهارگانه اي كه خوانديد اسم بودن واژه هاي زير را ثابت كنيد : اسم ها عبارتند از : پارچه ، قيد، اصلي، معرفه ديوار، ساختمان ، شعر ، شعرا . چون :
الف: مي شود آن ها را جمع بست. پارچه ها، قيدها، اصلي ها، معرفه ها ، ديوارها ، ... ب: آن و اين مي گيرند. آن پارچه، آن قيد، آن ديوار ....... پ : ي نكره مي گيرند : پارچه اي ، قيدي ، اصلي اي ، معرفه اي ، ...... ت : در جمله تعش مي پذيرند‌:‌پارچه را خريدم ، فيلم اصلي است و ........... 3 - اسم هاي زير را با علامت يا علامت هاي مناسب جمع ببنديد: چشم -> چشم ها، چشمان / سبزي -> سبزي ها / عضو -> عضوها / عقاب -> عقاب ها ، زانو -> زانوها ،زانوان / فرمايش -> فرمايش ها / آشنا -> آشناها، آشنايان / رياضي -> رياضي ها / بانو -> بانوان / كافر -> كافران 4 – جمع هاي مكسر واژه هاي زير را بنويسيد. زمان -> ازمنه / قله -> قلل / شاهد -> مشهود، شواهد / عمل -> اعمال / دعا -> ادعيه / كاسب -> كسبه / نتيجه -> نتايج / ماده -> مواد / كافر -> كفار 5 – اسم هاي زير ساده اند يا مركب يا مشتق ؟ اسم هاي ساده :‌كاروان ، شتر ، زرافه ، كلاغ، چنار، پلكان، هوش ، ........ اسم هاي مركب : قافله سالار، تك سوار، شترگاه و پلنگ اسم هاي مشتق : زاغچه ، زيره، لبه، جوشكار، جوشش، پاسبان، گريه . 6 – خاص و عام بودن اسم هاي زير را ثابت كنيد. اسم هاي زير عامند : 1 – جمع بسته مي شوند. 2 – روي نكره مي گيرند 3 – بر همه افراد طبقه ي خود دلالت مي كنند :آتش، هوا، افتخارف پول، هلاك، سگ، چاره، شمع و ......انگيزه. اسم هاي زير خاصند : 1 –جمع بسته نمي شوند. 2 -«ي» نكره نمي گيرند 3 – بر فردي از افراد طبقه ي خود دلالت مي كند : قاسم ، قاسم آباد، مريخ و بهرام ......

درس سيزدهم و چهاردهم

درس سيزدهم با چه خطي بنويسيم

1 – تحرير يعني چه ؟
به معني نوشتن است.

2 – خط تحريري در اصطلاح يعني چه ؟
يعني نوشتن خط با دست

3 – خط تحريري به « ....» نزديك است.
«خط نستعليق ريز»

4 – چرا خط تحريري براي دست نوشته هاي ما «خط معيار» به شمار مي رود؟
به سبب ظرافت و زيبايي و سرعتي كه در نوشتن آن است.

تمرين :(بدون پاسخ) الف) كداميك از گروه كلمه هاي زير نادرست است؟ زيرا آنها را خط بكشيد و صحيح آنها را به خط تحريري بنويسيد. (به عهده دانش آموز)
خار مغيلان، الغاء تفهيم، حُرم آفتاب ، ضابطين، حصول نتيجه، مثل ائلا و برجسته، مشاهده و تفحص، جرئت و لياقت ، سفر سيمرغ، چشمه و غنات، حُرم آفتاب، تعمّد و اجبار

ب) كدام گزينه از گروه كلمه هاي زير نادرست است؟
1 – مزارع التزامي , حله ي ابريشم , لحن قاطع, دنائت و پستي 2 – نسيان و غفلت , نحنج گل , راست وريس , برگ سمن 3 – عروج و ترقي , متحير و مبهوت , خطام و پايان , ازهار و گل ها 4 – سهل و ممتنع , مراعات نظير , گستاخ و مغرور, مهر و نابود

درس چهاردهم توصيف

پرسش هايي از متن : يكي از راههاي رايج پروردن مطالب توصيف است. 1 – توصيف در چه نوع نوشته هايي كاربرد دارد؟ نوشته هاي علمي و ادبي

2 – در چه نوع از توصيف هايي از عناصر خيال استفاده مي كنيم؟
در توصيف هايي كه قصد داريم موصوف در برابر چشم مخاطب مجسم گردد و تصويري زنده از آن ارائه شود.

3 – انواع توصيف را فراخور موضوع بنويسيد.
يك پديده علمي، وصف طبيعت، وصف عصر و زمانه كه دراين مجموعه وصف حالات جانوران ،افراد انساني اقتصادي زندگي و .....جاي مي گيرد.

4 – مواد توصيف چه چيزهايي هستند؟
حواس پنج گانه، تجربه هاي حسي و عاطفي

5 – در هر يك از انواع و گونه هاي توصيف چه چيزهايي لازم و ضروري است؟
به گنجينه واژگان در خور متناسب نيازمند است. استفاده از هر گونه صفت، فعل و قيد مناسب ضروري است.

خود آزمايي چهاردهم : 1 – مفرد جمع هاي مكسر زير را بنويسيد.
احرار -> حر ، قلاع -> قلعه ، قرا -> قريه ، ادّله -> دليل ، نسخ -> نسخه ، فلاسفه-> فيلسوف ، تجار -> تاجر ، مكاتيب -> مكتوب ، مكاتب -> مكتب ، رعايا -> رعيت ، نواحي -> ناحيه ، معاني -> معني ، اجانب -> اجنبي ، اشياء -> شيء

2 – صحيح كلمات زير را بنويسيد.
الف) استيفا از كار -> استعفا از كار ب) تمر يادبود -> تمبر ياد بود ج) خورده فروشي -> خرده فروشي د) روغن مايه -> روغن مايع

جواب خودآزمایی های زبان فارسی اول دبیرستان

مطالب مشابه :

نکات دستوری بخوانیم وبنویسیم پنجم

آزمون پاياني دیماه درس:عربي3 (تجربی - ریاضی)

68سؤال تستي فارسي چهارم ابتدايي باپاسخ

نکات دستوری ادبیات پنجم وششم

سوالات تستي فارسي چهارم ابتدايي 91- قدرت اله محمودلو

2. پاسخ به سوالات ایدز (2)(هنر رابطه زن و مرد )

زبان،زبان فارسي،صامت،مصوت ومقوله هايي ازدستور(نكته هاي دستوري 3)

جواب خودآزمایی های زبان فارسی اول دبیرستان

گروه اسمي(1)

دستور زبان 2