مقاله در مورد اکوسیستم

مقاله ای کامل در مورد اکوسیستم دریا

جنگل های دریایی جنگل هایی هستند که در سواحل مناطق استوایی و نیمه استوایی قرار دارند و اکوسیستمی جذاب را پدید می آورند. این جنگلها در جهان به نام عمومی «مانگرو» و به نام علمی «اوسینا مارینا»شناخته می شود و در ایران به «جنگلهای حرا» معروف است. مانگرو به اکوسیستمی اطلاق می شود که از زمین های مرطوب حد واسط مناطق جزر و مدی دریا همراه با مجموعه هایی از گیاهان بی نظیر و جانوران خاص که در مناطق ساحلی و کنار تالابی اکوسیستم تکثیر پیدا می کنند تشکیل شده است. از آنجا که جنگل حرا در جزیره قشم و سواحل جنوبی استان هرمزگان از وسیع ترین نمونه های آن در دنیاست از اهمیت خاصی برای ایرانیان و دانشمندان سایر ملتها برخوردار است.

در این مقاله در قسمت اول به معرفی اکوسیستم جنگل های دریازی و ویژگی های جنگلهای مانگرو در جهان و در قسمت دوم به معرفی خصوصیات جنگلهای حرا، نواحی پراکنش آنها و چگونگی رشد و تکثیر و سازگاری با شوری آب دریا و موارد استفاده و اهمیت و اثرات زیست محیطی این جنگلها پرداخته شده است.

واژه های کلیدی: اکوسیستم، جنگل های دریایی حاره، مانگرو، اوسینا مارینا، خور، تالاب.

مقدمه

جنگل های دریایی چهره ای از سیمای طبیعی استوایی و نزدیک استوا هستند که از چند دهه گذشته مورد توجه مجامع زیست محیطی جهان قرار گرفته اند.

جنگل های دریایی که جنگلهای مانگرو ( Mangrove ) نامیده می شوند، اکوسیستم کاملا ویژه ای هستند که اجتماعات گیاهی و جانوری آنها در ارتباط با شرایط خاص شکل می گیرد. این اکوسیستم در زمره غنی ترین و حاصلخیزترین اکوسیستم های دنیا به حساب می آید، چرا که از اکسیژن مناسب که از رودخانه ها به آن وارد می شود و از مواد معدنی غنی که در دریاها به وفور یافت می شود برخوردارند. اما مسئله اصلی شوری بالای آب و خاک در این مناطق است که این اکوسیستم به طور اعجاب انگیزی با آن تطابق یافته است.

در سال های اخیر، با تخریب جهانی «جنگلهای استوایی» توجه فزاینده ای به «اکوسیستم درخت زارهای دریایی» که در معرض تهدید یا نابودی هستند صورت پذیرفت. بطوری که این اکوسیستم را بسیاری از متخصصین به عنوان زیست گاهی برای شمار مختلفی از گونه دهای آبزی و حیوانات وابسته به آن دانسته اند. بسیاری از این گونه ها ارزش تجاری دارند. همچنین این اکوسیستم را عامل تعیین کننده ای در پایداری سواحل در مقابل فرسایش امواج سهمگین دریایی می دانند و نقش بارز آن را در تامین چوب و علوفه انکار نمی کنند و نیز وجود آن را در سیستم کاهش انیدریک کربنیک کره زمین بی تاثیر نمی دانند.

مانگرو به اکوسیستمی اطلاق می شود که از زمین های مرطوب حدواسط مناطق جزر و مدی دریا همراه به مجموعه هایی از گیاهان بی نظیر و جانوران خاص که در مناطق ساحلی و کنار تالابی اکوسیستم تکثیر پیدا می کنند تشکیل شده است.

مجموعۀ درخت زارهای دریایی را در نوار باریکی از پناهگاههای ساحلی، بین کمترین و بیشترین حد از سطح آب دریا که با تغییرات جزر و مد سواحل مناطق گرم و حاره ای در میان «خورها» و « تالاب های ساحلی» و زوایای مناسب در مصب رودخانه ها رویش دارند می توان دید. این جنگل های «غرق آبی» با موقعیت ویژه خود به جنگل های جزر و مدی یا جنگل های باتلاقی نیز موسوم هستند که نام عمومی دیگر آن « جنگلهای مانگرو» است.

در گذشته محیط های جنگلی مانگرو به عنوان سرزمین های خشن و بی فایده در نظر می آمد و به شیوه های مختلف تخریب می شد به طوری که گسترۀ جهان به میزان ۸۰ درصد از جنگل های دریازی به دلیل راه سازی، دفن غیر بهداشتی ضایعات یا استفاده بیش از حد از سرشاخه های درختان و قطع یکپارچه آن برای استخراج هیزم و تهیه ذغال و ایجاد سیستم های کشت آبی تخریب شد و رو به نابودی نهاد.

به کمک استقرار یک سیستم مدیریت زیست محیطی موثر می توان شرایط متنوع طبیعی این اکوسیستم جذاب را با ملحوظ داشتن شرایط حفاظتی به استنادارزش های ژنتیکی بسیارش سامان داده و از آن حفاظت نمود. برای اطمینان از چگونگی حفاظت، شناخت ارزش های این سیستم در مقیاس جهانی و محلی امری مهم است. این شناخت برای طیف وسیعی از مناطق ساحلی که از ذخایر طبیعی ویژه ای برخوردارند صادق است. به هر حال در این نگرش می بایست علایق مردم محلی به حساب آید تا با برنامه ریزی کاشت گونه های جنگلی و سیستم مناسب بهره برداری در هم آمیخته شود. به علاوه، ترویج بیشتر پژوهش های پایه در ارتباط با این اکوسیستم ضروری است زیرا مسئولیت حفظ میراث های طبیعی بر دوش نسل کونی است تا سهمی برای نسل آینده باقی بماند.

ویژگی های جنگل های مانگرو

وجه تسمیه: مانگرو واژه ای از هند غربی و مشتق شده از لغت پرتغالی Mango به معنای انبه و لغت انگلیسی Rove به معنای بیشه است که به درختان و درختچه هایی اطلاق می شود که در سواحل دریاها و اقیانوسها قرار دارند و در آبهای مناطق استوایی و نیمه استوایی اجتماعاتی را شامل می شوند که پراکندگی آنها محدود به مناطق جزر و مدی می شود.

ویژگی های گیاهی:

مانگروها از هالوفیتهای نهاندانه باتلاقی ۲ هستند. شامل گیاهانی تک لپه و دولپه اند واز نظر طبقه بندی دارای شباهت یکسان نیستند. مانگروها شامل ۸ تیره و ۱۲ جنس و حدودا ۸۰ گونه مختلف اند و پراکندگی آنها محدود به جنوب شرقی اسیاست (حدود ۶۵ گونه).

عوامل موثر در پراکنش مانگروها

عواملی از قبیل شرایط آب و هوایی و جزر و مد و بافت و ساختمان خاک و شوری آب فاکتورهایی هستند که رویشگاه و پراکنش مانگروها را محدود و مشخص می سازند.

۱- درجه حرارت: این گیاهان محدود به نواحی گرم که میانگین درجه حرارت هوا از ۱۹ درجه سانتیگراد بیسشتر است هستند. مناطقی که میانگین حرارت ماهانه آنها کمتر از ۱۹ درجه سانتیگراد باشد در خارج از محدوده اکولوژیکی قرار می گیرند. این گیاهان تحمل نوسانات زیاد حرارت تا (۱۰ درجه) را حتی در رویشگاههای طبیعی خود ندارندو در این شرایط رشد و توسعه آنها رضایت بخش نیست. به طور کلی در مکانی که مانگرو می روید آب همیشه گرم است.

۲- موجهای شدید کرانه و فعالیتهای جزر و مدی: چون مانگرو به مکانهای آرام مثل خورها و دلتاها نیاز دارد، موجهای شدید باعث محدود شدن توسعه مانگروها می شوند. امواج شدید نهالها را از بین می برند و رسوبات نرم را فرسوده می کنند. به علت فرآیندهایی که در خاک و بستر رویشگاه رخ می دهد بهترین پراکنش مانگروها را مربوط به مناطقی با بالاترین مد و پایین ترین جزر دانسته اند.

۳- رسوبات دانه ریز: نهالهای این گیاهان در خاکهایی که دارای بافت نرم شامل سیلت، رس و مواد آلی باشد به خوبی رشد می کند و خاکهای آتشفشانی محل رویش مانگرو را حاصلخیز می سازد ( اگرچه رسوبات کوارتزی و گرانیتی خاکهای فقیری هستند) به هرحال اجتماع گیاهان مانگرو سبب تشکیل خاکهایی با عناصر بسیار ظریف و ریز با بافت سنگین می شود که با مواد الی و ترکیبات بسیار غنی سولفوره همراه است. منشا ترکیبات سولفوره را می توان نتایج فرایندهای زیر دانست.

الف) احیای کربنات کلسیم آب در یا در مجاورت ماده آلی

ب) تحت تاثیر تثبیت انتخابی این سولفات در ریشه گیاهان و احیای آن در بافت گیاه در اثر متابولیسم درختان

به نظر می رسد مادامی که خاکها در مرحله هوازی قرار دارند سولفوره و یقینا شور هستند چه این خاکها در محل لب شور خلیج های دهانه با کولابهای ساحلی تشکیل می شوند. وقتی این خاکها به مرحله هوازی می رسند سولفوره ها اکسیده می شود و سولفاتهای اسیدی مختلف که بیشتر از جنس آهن و همچنین آلومینیم و منگنز هستند ایجاد می کنند و قسمتی از شوری آن هم در خاک باقی می ماند.

درختان جنگلهای مانگرو چگونه در آب رشد می کنند؟

شناور بودن میوه و دانه گیاهان مانگرو بهترین مکانیسم تولید مثل و انتشار در شرایط خاص ساحلی است. دانه های بارور شده از همان ابتدا از گیاه اصلی نمی افتد، بلکه از قاعده میوه شروع به جوانه زدن می کند و روی گیاه ریشه و ساقه های نیزه مانند رشد می کنند. این مرحله یک تا سه سال طول می کشد و گیاهی با حدود یک متر طول، از گیاه مادری جدا می شود، داخل آب می افتد و زندگی را مستقلا ادامه می دهد. گیاهان جدید روی آب دریاها به حالت افقی قرار می گیرند و به سرعت حرکت می کنند و بعد از رسیدن به آبهای تازه مثل تالاب ها به حالت عمودی در می ایند تا ریشه ها به سمت پایین قرار بگیرند و بتوانند در گل و لای، ریشه بدوانند. بعضی از گونه حتی می توانند به مدت یک سال روی آب دریا معلق بمانند.

در گونه Avicenna marinaکه گونه بومی استان هرمزگان است نحوۀ تکثیر به شکل دیگری است. در این گونه و گونه های نظیر آن، جوانه های بذر وقتی از گیاه مادری می افتد، هنوز داخل یک پوسته قرار دارند و در این حالت روی آب شناور می مانند که گاهی ۳ یا ۴ روز طول می کشد و پس از تثبیت در خاک شروع به رشد و نمو می کنند.

درختان جنگل های مانگرو چگونه آب شور دریا را به آب شیرین تبدیل می کنند؟

از خصوصیات منحصر به فرد گیاهان مانگرو (حرا) که آنها را از سایر اکوسیستم ها مجزا می کند، قابلیت مقاومت به غلظت بالای نمک در آب اطراف ریشه هاست. اولین خط دفاعی بسیاری از گیاهان مانگرو ممانعت از ورود نمک به داخل گیاه به وسیله خاصیت نیمه تراوایی ریشه و جذب انتخابی و فیلتر کردن املاح است.

روش دیگر سازگاری، ترشح سریع نمکی است که وارد سیستم گیاه شده است. برگهای بسیاری از گونه های مانگرو غدد نمکی ویژه ای دارد. به جرأت می توان گفت این سیستم، یکی از فعالترین سیستم های ترشح کننده نمک است که تا کنون شناخته شده است تا جایی که در گونه هایی از این گیاهان، می توان نمک را بر روی یرگهای آن دید، ولی در برخی گونه ها که به واسطه مکانیسم اول از خشکی اجتناب می کنند با ظاهری متفاوت جلوه گری کرده نمک به اندام های آنها نمی رسد و برگها شور نیستند.

جمع آوری نمک و تغلیظ آن در برگهای پیر در حال ریزش پوسته مرده گیاه، راهکار دیگری است که گیاهان مانگرو برای رهایی از شوری به کار می برند، علاوه بر این فعل و انفعالات، وجود کوتیکول های پوسته موجود روی برگ درختان، واکسی بسیار ضخیم با پرزها و زایده های مو مانند متراکم برای کاهش فراتراوش آب و تعرق، از دیگر شاخص های درختان جنگل های مانگرو است.این خصوصیات باعث کاهش جذب آب و کاهش ورود نمک ها که همراه با جذب آب به گیاه وارد می شوند می گردد. در این گیاهان روزنه های برگ در زیر برگ واقع شده اند که منجر به تعرق کمتر آب می شوند.

بسیاری از این درختان در مقایسه با سایر گیاهان سیستم ریشه گسترده تری در زیر زمین دارند. البته ریشه های اصلی این گیاهان از عمق دومتری پایین تر نمی روند، که دلیل آن کمبود اکسیژن در اعماق بیشتر زمین است.

شکل

از درختان جنگلهای مانگرو در جهان چه استفاده هایی می شود؟

تقریبا در اکثر نقاط دنیا از گونه های مانگرو به عنوان هیزم استفاده می شود و در برخی مناطق، حتی به عنوان منبع اصلی درآمد مردم به شمار می رود. در بنگلادش از چوب این درختان برای تهیه چوب کبریت و کاغذ روزنامه استفاده می شود. در اندونزی که از بزرگترین کشورهای تولید کننده خمیر کاغذ در دنیاست، ۲۰ درصد مواد خام این خمیر از گیاهان مانگرو به دست می آید. در فیلیپین و سوماترای اندونزی نیز این درختان نهایتا به کاغذ تبدیل می شوند.

بعضی گونه ها نوعی مواد خام بسیار مقاوم تولید می کنند که علاوه بر استفاده ی آنها در صنایع چوب به شکل سنتی برای تهیه قند و الکل هم استفاده می شود.

مناطقی که حد واسط رودخانه و دریا قرار دارند، در تمام دنیا از لحاظ اکولوژیکی و زیست محیطی، فوق العاده و به شدت حاصلخیزند. جنگل های حرا هم از این قاعده مستثنی نیستند و با توجه به ویژگی خاصشان، جایگاه خوبی برای رشد ماهی ها و صنعت شیلات هستند. بعضی از ماهیها باید بخشی از چرخه زندگی خود را در جنگل های مانگرو سپری کنند. از این میان می توان به رشد بعضی صدفها اشاره کرد که به ریشه گیاهان حرا متصل شده و قابلیت رشد و پرورش در تالاب ها و مرداب های این جنگل ها را دارند.

بعضی از حلزون ها و میگوها هم زندگی خود را مدیون جنگل های حرا هستند. اما امروز به دلیل آلودگی هایی که در سطح جنگل های حرا اتفاق افتاده است صید آبزیان با کاهش چشمگیری مواجه شده است، چرا که بسیاری از ماهی هایی که لابلای شاخه ها و ریشه های درختان حرا تخم ریزی کرده اند حالا پناهگاهی ندارند.

اطلاعات اولیه

۱۰ هزار سال پیش همچنان که یخچالها از کانادا به سوی ایالات متحده پیشرفت می‌کرد چاله‌های بسیاری در زمین تراشیده می‌شد. بیشتر دریاچه‌های ایالتهای شمالی آمریکا هنگامی تشکیل شد که افزایش جهانی گرما یخچالها را آب کرد و به چاله‌های بزرگ ریخت. در آغاز در این دریاچه‌های تازه شکل گرفته، تنها جمعیتهای کوچکی از باکتریها و دیگر موجودات کوچک وجود داشت.

افزایش مقدار مواد غیر آلی محلول در دریاچه ، امکان بوجود آمدن توسعه جمعیتهای اتوتروف را فرهم آورد. برخی از این جمعیتها را گیاهان آبزی تشکیل می‌دهند، اما بیشتر آنها آغازیان فتوسنتز کنندههستند که روی هم پلانکتون گیاهی خوانده می‌شوند. افزایش تدریجی اتوتروفها منجر به تولید جمعیتهای مصرف کننده شد که پلانکتون جانوری نام دارند و با گذشت زمان اکوسیستمهای دریایی امروزی شکل گرفتند.

خواص فیزیکی اکوسیستم های آبی

اقیانوسها بزرگترین و پایدارترین اکوسیستمها هستند. حدود ۷۰ درصد سطح زمین با آب شور پوشانده شده است. زنجیره‌های غذایی اقیانوسها از کوچکترین اتوتروف شناخته شده شروع شده به بزرگترین حیوانات ختم می‌شوند. زندگی دریایی به شدت تحت تاثیر عوامل فیزیکی بسیاری مانند جریان دریایی جزر و مد ، موج ، دما ، فشار و شدت نور است. اما آشناترین خاصه فیزیکی آب دریا ، مواد کانی بسیار زیاد آن است. از آنجا که سدیم و کلر سهم بزرگی از یونها را در آبهای شور تشکیل می‌دهند، حدود ۵/۳ کانیهای موجود در اقیانوسها را نمک طعام تشکیل می‌دهد.

کل تراکم نمک یا شوری آب دریا از منطقه‌ای به منطقه دیگر فرق می‌کند. بیشترین میزان شوری در آبهای استوایی است که دمای زیاد و تبخیر موجب تراکم نمک می‌شود. شوری آب اقیانوس با غلظت و شناوری معین می‌شود که هر چه بیشتر باشد شوری آب بالاتر است. هم شوری و هم شناوری برای تمام موجودات زنده دریایی اهمیت قابل توجه دارند.

تقسیم بندی اقیانوسها

اقیانوسها به عنوان زیستگاه جانداران دریازی به ۵ منطقه اصلی تقسیم می‌شوند که تقسیم بندی سه منطقه آن افقی و دو منطقه دیگر قائم است. از کناره ساحل تا انتهای فلات قاره منطقه لیتورال را تشکیل می‌دهد. پس از آن یعنی تمامی کف دریا در شیب قاره‌ای و دشت مغاکی منطقه پنتوئیک خوانده می‌شود و آبی که اقیانوس را پر می‌کند، منطقه پلاژیک است. نور خورشد بطور متوسط تا عمق ۷۵ متر و در برخی مناطق تا ژرفای ۱۸۰ متر نفوذ می‌کند. جانداران فتوسنتز کننده تنها می‌توانند در منظقه روشن آبها زندگی کنند. زندگی جانورانی هم که مستقیما وابسته به آنهاست، در نزدیکی سطح آب خواهد بود.

جانداران آبزی

زندگی دریایی از جهت ارتباط با این زیستگاهها عموما در سه رده پلانکتونها ، نکتونها و کف زیها طبقه بندی می‌شود. پلانکتون اصطلاحی است کلی که برای پلانکتونهای گیاهی و جانوری بکار می‌رود شامل همه جانداران شناور است. نکتونها شامل شناگران قوی هستند که می‌توانند جایشان را به خواست خود تغییر دهند. بنابراین همه نکتونها جانورانی هستند که هم در سطح و هم در عمق دریا یافت می‌شوند. کف زیها شامل انواعی هستند که بر بستر دریا می‌خزند یا خود را به جایی می‌چسبانند و بر کناره‌ها و کف اقیانوسها زندگی می‌کنند.

پلانکتونهای گیاهی

فیتوپلانکتونهای سطح اقیانوسها شامل میلیاردها جلبک هستند که روی هم شاید بیش از دو برابر همه گیاهان ساکن خشکی مواد غذایی تولید می‌کنند. این گیاهان که غنی‌ترین چراگاه کره زمین هستند بطور مستقیم یا غیرمستقیم مبنای تغذیه جانداران دریازی را تشکیل می‌دهند. بیشتر جلبکهای این مجموعه ذره بینی هستند و احتمالا دیاتومه‌های تک سلولی زرد و سبز مایل به قهوه‌ای در بین آنها از همه فراوان‌تر هستند.

پلانکتونهای جانوری

اینها در کنار فیتوپلانکتونها زندگی می‌کنند. این موجودات شامل باکتریها ، پروتوزوآ ، میگوهای کوچک و دیگر جانورانی هستند که با حرکتهای آب به هر سو رانده می‌شوند. آنها از گیاهان ذره بینی تغذیه می‌کنند.

تفاوت دریاهای گرم و سرد از نظر موجودات زنده

دریاهای گرم و سرد نه تنها از نظر تعداد کل موجودات زنده ، بلکه از نظر تنوع گونه‌ها نیز باهم تفاوت دارند. در آبهای گرم گونه‌های زیاد اما در جمعیتهای کوچک زندگی می‌کنند، در حالیکه در آبهای سرد ، جمعیت‌های بزرگ از گونه‌های معدود وجود دارد. علت هم این است که دمای بالا تمامی واکنشها و از جمله آنها را که به تکامل منجر می‌شوند، تسریع می‌کند. بنابراین جانداران در اقلیم گرم بسیار متنوع‌تر از جانداران اقلیم سرد است. اما محدودیت مواد معدنی در آبهای گرم تعداد جمعیت هر گونه را پایین نگه می‌دارد.

تفاوت بین زیستگاه سطحی و عمقی دریاها

تفاوت بین زیستگاه سطحی که نور خورشید به آن می‌رسد و منطقه تاریک پایین بسیار زیاد است. نخست اینکه در مناطق عمقی به علت فقدان مطلق نور ، چنان تاریکی پایان ناپذیری حکمفرماست که نظیرش در هیچ جای کره زمین وجود ندارد. دوم اینکه در مناطقی عمقی تغییر فصلی و دگرگونی آب و هوایی عملا در کار نیست. سوم اینکه فشار آب از سطح آب به پایین به نسبت هر ۱۰ متر یک اتمسفرافزایش می‌یابد.

بنابراین فشار آب در ژرفترین گودالهای اقیانوسی تقریبا هزار برابر فشار آب سطح خواهد بود. برعکس باورهای پیشنیان که زندگی در چنین محیطی را غیر ممکن می‌دانستند، تنوعی غنی از موجودات زنده در اعماق اقیانوسها یافت شده است. فشار بالای اعماق آبها ، ژرفای دریا را به صورت یکی از سخت‌ترین زیستگاهها برای رقابت درآورده است. در آنجا بین حیوانات گوشتخوار شیوه بخور یا خورده می‌شوی برقرار است.

چشم انداز بحث

مرز بین خشکی و دریا را کمربندی از زیستگاههای متنوع و یگانه دربرمی‌گیرد که کناره‌های صخره‌ای ، ساحلهای شنی و خورها از این جمله‌اند. خورهااکوسیستمهای بسیار باروری هستند که پرورشگاهی برای نرم تنان و ماهیها هستند که بیشتر عمر خود را دور از ساحل می‌گذرانند، به علت اینگونه بستگیهای فیزیک و زیست شناختی است که غارت خورها می‌تواند موازنه جمعیت را در اقیانوسها و دریاها به هم بزند.

نشت نفت در دریا از کشتی ها، چاههای نفت، تاسیسات ساحلی و … خسارات زیست محیطی واقتصادی فراوانی به دنبال دارد. نتایج مطالعات درمورد سرنوشت آلودگی نفتی دریاها و روند خود پالایی دریا نشان می دهد موادسبک نفتی تبخیر شده و مواد آروماتیک تاحدی به صورت محلول در می آیند و ترکیبات سنگین به صورت گلوله های نفتی (Tarball) به ساحل آمده یا در بستر دریا ته نشین می گردد وسایر ترکیبات بصورت ذرات معلق در آب دریا مخلوط میشوند. به این ترتیب سمیت نفت یا گذشت زمان و تغییرات فیزیکی و شیمیایی اعمال شده بر آن کاهش می یابد. مقدار کمی از این ترکیبات به وسیله باکتریها و سایر موجودات شکسته می شود (Biodegredation) وجود دارد. مواد نفتی از منابع مختلفی وارد آب می گردد و بیشترین منابع آلودگی مربوط به چاه های نفتی و دکلها و سکوهای بهره برداری نفت می باشد از جمله حوادث مربوط به چاه های نفتی حادثه نوروز و ایکس تاک را می توان نام برد. آلودگی نفتی در دریاها و جوامع گیاهی و جانوری و اکوسیستم دریاها اثرات مخربی را می گذراند و در این میان بیشترین آسیب به ماهیان دریاهای آلوده به نفت وارد آمده که بر اقتصاد آسیب میرساند. عوامل بسیاری در میزان خسارات ناشی از نفت وجود دارد ازجمله آنها مقدار مواد نفتی، و شرایط آب وهوایی، کدورت، و فصل می باشد. با توجه به اهمیت حفظ اکوسیستم های آبی کشور و سلامت پروتئین دریایی و اقتصاد لازم است در ککاهش آلودگی دریاها خصوصا آلودگی نفتی کوشا باشیم. که برای واکنش در برابر لکه نفتی سه قسمت کلی محدود کردن پاکسازی و برداشت لکه نفتی وجود دارد که با بکار بردن این سه راه حل گام بزرگی در پاک سازی دریاهای آلوده به نفت برداشته می شود.

فهرست منابع و مآخذ

۱- افشین دانه کار، گزارشی از جنگلهای ماندابی جزیره قشم، مجله کهکشان، شماره ۸، ۱۳۷۹٫

۲- زهرا کشوری، نگین شناور خلیج فارس، روزنامه جام جم،۳۰/۷/۱۳۸۳٫

۳- عاف اله وردی، درخت هایی که آب شور می نوشند، جام جم،۱۲/۱۲/۱۳۸۳٫

۴- جامعه گیاهی حرا، انتشارات سازمان منطقه آزاد قشم.

۵- راشوند مهاجری، فصلنامه علمی بیودی و رسیتی، پاییز ۱۳۷۷٫

۶- مهندس عباس جعفری، فرهنگ بزرگ گیتاشناسی (اصطلاحات جغرافیایی)،۱۳۶۶٫

۷- سیاوش شایان، فرهنگ اصطلاحات جغرافیای طبیعی،۱۳۶۹٫

۸- دانشنامه رشد

۹- مرجع دانش

مقاله در مورد اکوسیستم

مطالب مشابه :

مقاله در مورد اکوسیستم

جنگل های حرا(مرتبط با جغرافیای 1)

جنگل حرا

جنگل های حرا (مانگرو)

جنگل های مانگرو

جنگل‌هاى حرا (مانگرو)

اکوسیستم جنگل های دریایی «جنگل های مانگرو» در جهان

عکس هایی از جنگل حرا

اکوسیستم جنگل های دریایی «جنگل های مانگرو» در جهان

جنگلهای حرا