بررسي رابطه بين ارگونومي محيط كار و استرس شغلي كاركنان رشته روان شناسی

1- مقدمه

ظهور سازمانهاي اجتماعي و گسترش روز افزون آنها، از ويژگي هاي بارز تمدن بشري است؛ به طوري كه با توجه به عوامل گوناگون مكاني و زماني، و ويژگي ها و نيازهاي خاص جوامع مختلف، همه روزه انواع سازمانهاي اجتماعي ظهور و گسترش مي يابد و بر تعدادشان افزوده مي شود[1]. يك ملت بواسطه شهروندانش و يك سازمان بوسيله كاركنانش شناخته مي شود. پيشرفت يك سازمان بوسيله سلامتي و تندرستي كاركنان مشخص مي شود[15].بنابر آمار سازمان بين المللي كار[1] سالانه 250 ميليون حادثه در جهان اتفاق مي افتد كه درآنها 335000 نفر جان خود را از دست مي دهند (حوادث رانندگي و خانگي در اين آمار لحاظ نشده است).همچنين سالانه 160 ميليون بيماري شغلي در جهان ديده مي شود كه منجر به فوت 1100000 نفر مي گردد. همچنين 4 درصد توليد ناخالص ملي در جهان به لحاظ اين حوادث و بيماري ها هدر مي رود[2]. ناديده گرفتن ايمني و بهداشت كار موجب زيان اقتصادي قابل توجهي مي شود كه تاثيرات جدي بر بهره وري دارد.ميزان بروز حوادث شغلي منجر به مرگ در كشورهاي در حال توسعه 3 تا 4 برابر كشورهاي توسعه يافته است. و اين حوادث معمولاً بصورت غير عمدي هستند. در كشور ما ساليانه حدود 14 هزرار حادثه شغلي رخ مي دهد[3].

در طول جنگ جهانی دوم تاکید اصلی دانشمندان علوم رفتاری بر استفاده از آزمونهایی برای انتخاب افراد مناسب برای هر کار و ابداع راهکارهای تربیتی بهتر بود کانون توجه، انطباق دادن شخص با کار بود. حرفه عوامل انسانی در دوران پس از جنگ زاده شد در سال 1949، انجمن پژوهشی ارگونومی که اکنون انجمن ارگونومی نامیده می شود در انگلستان تاسیس شد و اولین کتاب در باب عوامل انسانی ، به نام روان شناسی تجربی کار بسته عوامل انسانی در طراحی مهندسی انتشار یافت در سال 1959 موسسه بین المللی ارگونومی با هدف برقراری ارتباط بین چندین انجمن عوامل انسانی وارگونومی در کشورهای مختلف جهان تاسیس شد دوران 20 ساله بین 1960 تا 1980 شاهد رشد وبسط سریع عوامل انسانی بود[5].

2- ارگونومي

2-1- تعريف ارگونومي

تعريف رسمي ارگونومي كه بوسيله انجمن ملي ارگونومي ( IEA ) تأييد شده است به شرح زير مي باشد :

ارگونومي ( يا فاكتورهاي انساني ) اصول علمي مرتبط با فهم تعامل بين انسان و ساير عناصر يك سيستم و حرفه اي است كه شامل تئوريها ، اصول و داده ها ، و روشها براي طراحي مطابق با بهينه سازي آسايش و رفاه افراد و عملكرد كامل سيستم مي باشد[4]. واژه ارگونومي آميزه اي از دو واژه يوناني ارگو[2] (به معني كار) و نوموس[3](به معني قانون) است. .در آمريكا ، مهندسي عوامل انساني[4] يا عوامل انسان مترادف واژه ارگونومي دانسته شده است . ارگونومي در اروپا ، ريشه در فيزيولوژي كار[5] ، بيو مكانيك[6] و طراحي ايستگاه كار[7] دارد . در حالي كه عوامل انساني آمريكائيان ، از فيزيو لوژي تجربي سرچشمه گرفته ، بر عملكرد انساني و طراحي سامانه ها متمركز است[5] . حرفه عوامل انسانی در دوران پس از جنگ جهاني دوم زاده شد در سال 1949، انجمن پژوهشی ارگونومی که اکنون انجمن ارگونومی نامیده می شود در انگلستان تاسیس شد و اولین کتاب در باب عوامل انسانی ، به نام روان شناسی تجربی کار بسته عوامل انسانی در طراحی مهندسی انتشار یافت در سال 1959 موسسه بین المللی ارگونومی با هدف برقراری ارتباط بین چندین انجمن عوامل انسانی وارگونومی در کشورهای مختلف جهان تاسیس شد دوران 20 ساله بین 1960 تا 1980 شاهد رشد وبسط سریع عوامل انسانی بود[5].

ارگونومي در چهار شاخه بيومكانيك شغلي، روانشناسي مهندسي، آنتروپومتري، فيزيولوژي كار فعاليت مي كند[7] .فيزيولوژي كار: بخشي از دانش ارگونومي كه تطبيق انسان با كار را در مصرف انرژي و همچنين تغييرات پارامترهاي فيزيولوژيكي بدن در حين انجام كار مورد توجه قرار مي دهد به فيزيولوژي كار معروف است[8].بيومكانيك شغلي: در بيومكانيك از قوانين فيزيكي مكانيك براي بدن استفاده مي شود . با بكارگيري اين قوانين اين امكان بوجود مي آيد كه در هنگام يك وضعيت خاص در بدن و حركت آن ، ميزان فشار مكانيكي موضعي اعمال شده بر عضلات و مفصل ها محاسبه شود[4].روان شناسي مهندسي: به فاكتورهاي محيطي فيزيكي و شيميايي مانند سر و صدا ، ارتعاش ، روشنايي ، آب و هوا و مواد شيميايي مي توانند بر روي ايمني ، سلامتي و آسايش افراد تأثير بگذارندمي پردازد[4].آنتروپومتري: شامل جمع آوري و تفسير داده هاي مربوط به شكل و اندازه ابعاد بدن انسان ( ابعاد طولي ، عرضي ، محيطي و وزن ) مي باشد[4]. تعريف آنتروپومتري عبارت خواهد بود از اندازه گيري سيستماتيك بدنبال استفاده از وسايل اندازه گيري[9].

برخي مشكلات معمول در صنايع شامل طراحي نامناسب محل كار ، عدم انطباق بين قابليتهاي كارگر و الزامات شغلي، وجود محيط كار و مشاغل زيان آور ، طراحي نا مناسب سيستم انسان –ماشين و برنامه هاي ضعيف مديريت مي باشد. اين مشكلات منجر به ايجاد مخاطرات در محل كار ، ضعف سلامتي كارگران ، صدمات ناشي از كار با تجهيزات ، معلوليتها و در عوض كاهش بهره وري كارگر و كيفيت توليد و افزايش هزينه مي شود. كاربرد موثر ارگونوي در طراحي سيستم كاري مي تواند تعادلي را بين ويژگي هاي كارگر و نيازهاي شغلي برقرار كند.اين علم ، گستره وسيعي را در زمينه طراحي كار ، ابزار ، تجهيزات ، ماشين آلات ، ايستگاه كار و سيستمها در موارد مختلف صنعتي ، آموزشي ، ورزشي و غيره در بر گيرد[10]. هدف ارگونومي آن است كه در طراحي ابزارو وسايل كار و سيستمهاي فني و توليدي نيز در طراحي محيط كار ، نيازها و خصوصيات جسمي وروحي انسانها در نظر گرفته شود تا در عين نيل به افزايش بازدهي توليد ، به سلامت و بهداشت و راحتي انسانها نيز به بيشترين حد توجه شده باشد[11]. ارگونومي داراي اهدافي چون بهبود بهره وري، سلامت، ايمني و آسايش مردم و افزايش كارآيي متقابل سيستمهاي انسان- ماشين- محيط است[12].

2-2- نكات ضروري در زمينه سطح كار

•ارتفاع سطح كار بالاتر از قلب قرار نگيرد . زيرا اگر ارتفاع سطح كار بالاتر از قلب قرار گيرد جريان خون در بدن كاهش يافته كه در نتيجه ان كاهش سريع كارآيي و عملكرد فرد خواهد بود.

•ارتفاع مربوط به سطح كار ، صندلي و پاها بايد با يكديگر تناسب داشته باشد.

•اگر ارتفاع سطح كار ثابت است از زير پايي استفاده شود.

•گاهي اوقات حالت نشسته را با ايستادن يا قدم زدن جايگزين كنيد[4].

2-3- حيطه هاي عملكردي ارگونومي

بخشي از حيطه هاي عملكردي ارگونومي را مي‌توان به شرح زير دانست:

•بررسي ميزان توانمندي شاغلين با توجه به نوع كار و انرژي مصرفي

•مطالعه ابعاد فيزيكي بدن (آنتروپومتري) و كاربرد اين دسته از اطلاعات در طراحي ايستگاه هاي كار

•طراحي ارگونوميك ابزارهاي دستي

•طراحي ايستگاه هاي كار نشسته، ايستاده (يا توام) و آناليز سيستم انسان ـ ماشين

•بررسي‌هاي روانشناختي از ديدگاه نحوه ارتباط بين افراد

•تعيين رژيم‌هاي كار و استراحت (زمان‌هاي استراحت و مدت انجام كار)

•بررسي روش‌هاي حمل دستي كالا و طراحي خطوط بسته بندي و بارگيري دستي

•بررسي صدمات اسكلتي عضلاني مرتبط با كار و آناليز وضعيت‌هاي بدني

•بيومكانيك شغلي

•ارگونومي و كار در منزل

•كاربرد بهينه رنگ و موسيقي در محيط‌هاي كار[7]

3- استرس

از طرف ديگر واژه استرس امروزه چنان نقل هر زباني است كه گويا استرس مسئله همگاني و همه گير و مبتلا به انسان امروز و مشخصه زندگي اوست. روانشناسان و ديگر صاحب نظران استرس مي گويند ، روي هم جمع شدن رويدادها ( دگرگوني ها ) ي زندگي كه سازگاري فرد را با موضع خودش بر هم مي زند، موجب استرس مي شود. و اين تشابه نزديكي با مفهوم فيزيكي يا مهندسي استرس دارد . نزديك به صد سال است كه مفهوم استرس مورد بحث و بررسي قرار گرفته است . اما نخستين بررسي هاي استرس در حوزه دانش پزشكي انجام شده اند . اين مفهوم اكنون به موضوعي ميان ـ رشته هاي در علوم انساني ، پزشكي و حوزه هاي وابسته تبديل شده است. استرس ناشی از شغل ، استرسی است که فرد معین بر سر شغل معینی دستخوش آن می شود، در این تعریف چند نکته نهفته است : شخص شاغل تا چه اندازه از تجربه برخوردار است (کارآزموده است یا تازه کار) ، میزان قدرت و ضعف او در مقابله با شرایط موجود چقدر است، و چه نوع شخصیتی از خود در محیط کار نشان می دهد[13].

3-1- نشانه هاي استرس

«بیر» و « نیومن» در 1978 سه دسته از نشانه هایی را که در شرایط استرس شغلی بروز می کنند نام برده اند: نشانه های روانی، نشانه های جسمانی و نشانه های رفتاری.

•نشانه های روانی :آن دسته از مشکلات عاطفی و شناختی هستند که بر اثر ناراحتی ناشی از استرس شغلی بروز می کنند نارضایتی از شغل یکی از رایجترین پیامدهای استرس شعلی است ، با بی میلی و با تاخیر به سر کار خود می آید ، برای انکه کار ش را به خوبی انجام دهددلیل چندانی نمی بینند دیگر نشانه های روانی عبارتند از : افسردگی ،اضطراب ، ملامت احساس ناکامی ، انزوا و بیزای .

•نشانه های جسمانی را مشکل تر می توان تشخیص داد ، زیرا در حالی که شرایط کاری معینی با بیماری ها و ناراحتی های جسمانی معینی همراه هستند، اما دشو.ار میتوان فهمید که این ناخوشی ها تا چه اندازه نتیجه دیگر جنبه های زندگی شخص هستند با این حال شواهد مدارک پژوهشی نشان داده اند که همواره رابطه بین استرس شغلی و نشانه ها و بیماری های جسمانی معینی وجود دارد یکی از عمومی ترین نشانه های بیماری جسمانی مرتبط با استرس شغلی بیماری های قلبی – عروقی است

•نشانه های رفتاری به دو دسته تقسیم می شوند : دسته اول نشانه هایی هستند که می توان گفت بطور مستقیم متوجه خود فرد شاغل است این دسته شامل رفتارهایی است مثل خود داری از کار کردن ، پر خوری یا بی اشتهایی، رفتارهای ستیزه جویانه در برابر همکاران یا اعضای خانواده و بطورکلی مشکلات میان فردی دسته دوم از نشانه های رفتاری پیامدش به سازمان یا تشکیلات اداری بر می گردد، از جمله غیبت از کار، رها کردن شغل ، افزایش حادثه ها ناشی از کار فقدان بهره وری [13].

3-2- عوامل استرس

بطور كلي اين عوامل در منابع را مي توان به سه دسته طبقه بندي كرد: دسته اول عوامل «استرس زاي فردي»، دسته دوم «رويدادهاي زندگي» و دسته سوم عوامل « استرس زاي سازماني» [14]. عوامل فشار عصبي سازماني عبارتند از:

•سياستها: ارزيابي غير واقعي كارمندان (سيستم ارزشيابي نامناسب)، جابجايي مكرر و غير ضروري، دستورالعملهاي مبهم، عدم تساوي حقوق و مزاياي افراد هم طراز، شرح وظايف غير واقعي، مقررات غير قابل انعطاف.

•ساختارها: فرصت كم براي پيشرفت، تضادهاي صف و ستاد، تمركز در تصميم گيريها و عدم وجود مشاركت، تشريفات اداري دست و پا گير و تخصص گرايي بيش از اندازه.

•شرايط ايمني: وجود اشعه ها و عوامل شيميايي زيان آور، سرما و گرما و سروصداي زياد، ازدحام و عدم وجود محل كار اختصاصي، خطرات ايمني و نور ناكافي.

•مراحل و فرآيندها: سيستم كنترل نامناسب، اهداف مبهم و متضاد، ارتباطاط ضعيف، بازخور ناكافي و ضعيف از عملكردها، معيارهاي ناقص و نادرست براي بخش عملكردها، اطلاعات ناكافي.

•ابهام نقش در سازمان: ابهام در نقش از كمبود اطلاعات يا آگاهي اندك از نحوه انجام كار حاصل مي شود. اين ابهام احتمالاً به علت كارآموزي ناكافي، ارتباطات ضعيف، يا مضايقه كردن و يا ناجور جلوه دادن اطلاعات به وسيله همكاران يا سرپرست حاصل مي شود. حاصل اين ابهام نقش، تنش است كه متعلق به فرد باشد.

•تعارض نقش در سازمان:نقش فرد در سازمان، و كمتر و يا بيشتر از حد بكار واداشتن او، تعارضها و تضادهايي را بوجود مي آورد. در سازمان، تعارض نقش شامل: ناسازگاري بين وظايف شغل، منابع، قواعد و مقررات، و خود افراد مي باشد. اين تعارض نقش موجب ايجاد تنش در فرد مي شود[16].

3-3- پيامدهاي استرس

پيامدهاي استرس را مي توان به دو بخش عمده پيامدهاي فردي و پيامدهاي اجتماعي تقسيم كرد:

•پيامدهاي فردي: پيامدهاي فردي نتايجي هستند كه عمدتاً بر فرد اثر مي گذارند.هر چند ممكن است سازمان نيز به طور مستقيم يا غير مستقيم از اين پيامد متاثر مي شود، ولي اين فرد است كه بهاي اصلي را مي پردازد. پيامدهاي فشار عصبي را مي توان به سه گروه رفتاري، رواني و جسماني تقسيم كرد:

◦پيامدهاي رفتاري؛پيامدهاي رفتاري فشار عصبي واكنشهايي هستند كه ممكن است باعث ايجاد آسيب به فرد يا ديگران شوند.يكي از اين نوع رفتارها سيگار كشيدن است. حادثه آفريني، خشونت و به هم خوردن اشتها نيز از جمله پيامدهاي رفتارهاي فشار عصبي مي باشند.

◦پيامدهاي رواني؛ پيامدهاي رواني فشار عصبي بستگي به سلامت جسماني- رواني فرد دارند.هنگاميكه اشخاص در محيط كار با فشار عصبي شديدي مواجه مي شوند، ممكن است دچار افسردگي، پرخوابي يا بي خوابي شوند. ممكن است فشار عصبي باعث بروز مشكل خانوادگي و ناراحتيهاي نيز بشود.

◦پيامدهاي جسمي؛ فشار عصبي ممكن است باعث بروز بي نظميهاي جسمي نيز بشود. پيامدهاي جسمي فشار عصبي بر وضع جسمي فرد اثر مي گذارند. به عوان مثال، بين ناراحتي و حمله قلبي با فشار عصبي رابطه وجود دارد. ساير پيامدهاي ناشي از فشار عصبي شديد عبارتند از: سردرد، كمردرد، زخم معده و ناراحتي هاي معده، ناراحتي هاي پوستي مانند جوش صورت و كهير.

•پيامدهاي سازماني: فشار عصبي پيامدهايي دارد كه اثر مستقيم بر سازمان دارند:

◦عملكرد: يكي از پيامدهاي واضح فشار عصبي شديد، كاهش عملكرد مناسب و درست است. اين كاهش در مورد كارگران اجرايي بصورت كيفيت ضعيف كار و افت بهره وري متجلي مي گردد و در مورد مديران ممكن است به معني تصميم گيري غلط و يا برهم خوردن روابط كاري با ديگران به دليل عصبانيت و ناسازگاري باشد.

◦كناره گيري: كناره گيري نيز مي تواند نتيجه فشار عصبي باشد.مهمترين انواع كناره گيري عبارتند از غيبت و استعفاء. اشخاصي كه براي مقابله با فشار عصبي ، دوران سختي را در محيط كار مي گذرانند احتمالاً بيشتر بيمار مي شوند و يا به منظور پيدا كردن سازمان بهتري، به ترك سازمان خود مي انديشند.

◦طرز تلقي ها: يكي ديگر از پيامدهاي مستقيم سازماني فشار عصبي كاركنان به طرز تلقي مربوط مي شود. همانطور كه اشاره شد، رضايت شغلي، روحيه، تعهد سازماني، همزمان با انگيزش فرد از فشار عصبي صدمه مي بينند.

◦پيامد نهايي فشار عصبي كه هم بر اشخاص و هم بر سازمانها اثر مي گذارد واماندگي است. واماندگي يك احساس عمومي تحليل رفتگي است و هنگامي بوجود مي آيد كه فرد احساس كند فشارهاي خيلي زيادي را تحمل مي كند و منابع رضايت نيز خيلي كم مي باشند. در اين مرحله، ممكن است فرد كم كم از رفتن به سر كار احساس وحشت كند، ممكن است وقت زيادي را صرف انجام كار كند ولي موفق به انجام كار كمتر شود و ممكن است ناتواني فكري و جسمي از خود نشان دهد[17].

محمد فام و ديگران در تحقيقي كه در يكي از صنايع خودرو سازي انجام دادند دريافتند كه استرس شغلي با اعمال نا ايمن و حوادث شغلي رابطه مستقيم معني داري دارد. همت جو به بررسي رابطه بين آگاهي از علم ارگونومي و ميزان آسيبهاي شغلي كادر پرستاري پرداخت و دريافت كه آگاهي از علم ارگونومي با ميزان آسيبهاي شغلي رابطه معكوس دارد همچنين مصدق راد در تحقيق خود دريافت كه بكارگيري ملاحظات ارگونوميكي و بهره گيري از وسايل و تجهيزات ايمني نقش قابل ملاحظه اي در بهره وري افراد و كاهش آسيبهاي شغلي آنان در سازمان دارد. شرعي در تحقيق خود به ارتباط بين ارگونومي و كيفيت ارئه خدمات به مشتريان پي برد. نتايج حاصل از تحقيق احمد پور نشان دارد كه بين استرس شغلي و سلامت روان كارمنان ، رابطه منفي معني داري وجود دارد.

4- نتايج تحقيق

آناليز داده ها نشان داد بطور كلي بين ارگونومي محيط كار و استرس شغلي كاركنان رابطه معني دار منفي وجود داشت.كه نتايج حاصله با نتايج تحقيقات همت جو ، مصدق راد و محمد فام و ديگران همخواني دارد. دو تا از فرضيه هاي فرعي تحقيق كه بيانگر ارتباط بين بيومكانيك شغلي و روانشناسي مهندسي و استرس شغلي كاركنان مي باشد تاييد شد(05/0P≤).و بين آنتروپومتري و فيزيولوژي كار با استرس رابطه معني داري يافت نشد(05/0P≥).

5- بحث و بررسي

از آنجا كه بين ارگونومي محيط كار و استرس رابطه وجود دارد بنابراين رعايت اصول ارگونومي مي تواند باعث كاهش استرس كاركنان گردد. بيشترين ارتباط بين روانشناسي مهندسي با استرس شغلي وجود داشت. بيشتر شركتهاي بيمه از وسايل با ارگونومي لازم برخوردارند اما كاركنان نحوه استفاده صحيح از آنها را نمي دانند. به دليل عدم آگاهي برخي از مديران و كاركنان از اهميت رعايت ارگونومي بهتر است علاوه بر محيا كردن محيط كار مطابق با اصول ارگونومي آموزشهاي لازم در اين زمينه به اين افراد داده شود. رعايت اصول ارگونومي به خود كارمندان مربوط مي شود و با الزام و اجبار نمي توان آنها را به رعايت اصول ارگونومي كرد اما ايجاد انگيزه در كاركنان و مي توانند ترغيب كننده كاركنان به رعايت اين اصول باشد. از آنجا كه كاركنان بيمه ها اكثر وقت خود را با كامپيوتر و پشت ميز بسر مي برند بنابراين پيشنهاد مي شود مديران وقت لازم را براي ورزش استراحت و گاهي چرخش شغلي را براي كاركنان فراهم كنند.

مراجع

منابع

[1] رضاييان، علي(1386): مباني سازمان مديريت، انتشارات سمت، تهران.

[2] شرعي، زهره(1385):بررسي رابطه بين سطح ارگونومي و كيفيت ارائه خدمات در شعب بانك كشاورزي شهرشتان بيرجند، پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه سيستان بلوچستان.

[4] صمدي،صادق(1385): اصول ارگونومي،انتشارات چهر ، تهران

[5] شهرياري احمدي، منصوره(1386):روانشناسي عوامل انساني(ارگونومي)انتشارات زرباف اصل،تهران.

[6] هلاندر،مارتين(1386): مهندسي عوامل انساني در صنعت و توليد، ترجمه چوبينه،انتشارات تچر،شيراز.

[7] صادقي نائيني، حسن. 1379. اصول ارگونومي در طراحي سيستم هاي حمل دستي كالا، انتشارات آسانا، تهران .

[8] ولي پور،فيروز، علي خوانين، غلامحسين پور تقي، مرتضي ايزدي، مهناز مذاهبي(1388): اندازه گيري ظرفيت كار فيزيكي پرسنل دانشگاه بقيه الله (عج) در شرايط آب و هوايي آزمايشگاهي نرمال و خيلي گرم و مرطوب، نخستين كنفرانس بين المللي ارگونومي.

[9] صدرا ابرقويي،ناصر،حسن حسيني نسب(1388):آنتروپومتري ايستاتيك در ايران، كنفرانس بين المللي ارگونومي

[10] جزء كنعاني، معصومه، باقر مرتضوي، علي خوانين، حسن اصيليان(1388): ارگونومي، ايمني و بهره وري،نخستين كنفرانس بين المللي ارگونومي.

[11] دميستر، وبر(1387):ارگونومي براي مبتديان، ترجمه علي پور قاسمي،چاپ سوم، نشر مركز، تهران.

[12] اميني، عليرضا(1388):يك تحقيق علي و معلولي در باره عوامل ميكرو و ماكرو ارگونوميكي در فاجعه بوپال.كنفرانس بين المللي ارگونومي.

[13] آر راس، راندال(1377): استرس شغلي، ترجمه خواجه پور، چاپ اول، انتشارات سازمان مديريت صنعتي، تهران.

[14] ابطحي،سيد حسين(1383): مديريت منابع انساني، چاپ سوم، انتشارات موسسه تحقيقات و آموزش مديريت،تهران.

[16] حقيقي،محمد علي؛ رحيمي نيك، اعظم؛ برهاني، بهاالدين؛ صفري، مينا؛ كرد رستمي، مجيد(1383): مديريت رفتار سازماني،انتشارات ترمه،تهران.

[17] مورهد، گريفن(1386): رفتار سازماني، ترجمه مهدي الواني و غلامرضا معمارزاده، انتشارات مرواريد، تهران.

[15].Kashyap,Nupur, and Sinha,Sanjeev(2008): Selection of

[3].Akbari ME, Naghavi M,Soori H ,Epidemiology of deaths from injuries in iran,2004

Critical Stress Factors for Enhanced Productivity through Interpretive Structural Modeling(ISM) Approach.

مرجع خبر : راهكار مديريت

بررسي رابطه بين ارگونومي محيط كار و استرس شغلي كاركنان رشته روان شناسی

مطالب مشابه :

مقاله - تحقيق - پروژه - پايان نامه - ترجمه انگليسي و عربي - پاورپوينت

دانلود رایگان پاورپوینت پیام نور دانلود کتابهای پیام نور بصورت پاورپوینت

معماري - مقالات

روش تحقیق

پاور پوينت

نقش مهارتهاي رواني در عملكرد ورزشكاران

عنوان پایان نامه جدید در همه رشته ها

لیست مقالات و پایان نامه های پزشکی

بررسي رابطه بين ارگونومي محيط كار و استرس شغلي كاركنان رشته روان شناسی

بخش مقالات