قاليچه بافي در سرخس، ميراثي در ورطه فراموشي

يادداشت قاليچه بافي در سرخس، ميراثي در ورطه فراموشي خراسان رضوي - مورخ شنبه 1393/03/31 شماره انتشار 18715

سرخس- محمدعلي تمدن/ يادش به خير خاطرات مادربزرگ و نقش يک خاطره پاي دار قالي... آن روزها که قاليچه هاي دستباف به عنوان يک ميراث و سنت خانوادگي زينت بخش خانه هاي با صفاي مردمان سرخس بود، به نحوي که از روي نقش، طرح و رنگ قاليچه مي توانستي بفهمي که اين قاليچه را کدام خانواده سرخسي بافته است. قاليچه هاي «بهلولي» با نقش پرندگاني مثل کبک و طاووس در ۲ طرف قالي، نشانگر پيشينه طايفه بهلولي در پرورش مرغ و بوقلمون بود. نقش گندم و کوه و تپه در «قاليچه هاي درويشي»، ناخودآگاه مزارع سرسبز و پربرکت دهقانان اين قوم زحمتکش را تداعي مي کرد. نقش بز و آهو در «قاليچه هاي بلوچي»، ذهن را به ميان رمه ها و گله هاي پرشمار اين ايل سخت کوش مي برد که دامپروري پيشه آبا و اجدادي شان بود و «سجاده نماز» نيز با نقش درخت به مانند دست هاي گشوده شده به سمت آسمان تداعي گر حس معنوي نماز است که اين ها از ويژگي هاي بارز پشمينه بافت هاي روستاي «تام رسول» است. قاليچه هاي سرخس شناسنامه يک قوم و نمايانگر آداب و سنن اقوام و طوايف ساکن در سرخس بود. اين قاليچه ها در بازار ناياب بود و نشانش را کمتر در اين جا، که بايد در حراجي هاي پايتخت هاي اروپايي مي يافتي. وقتي قرار بود دختري به خانه بخت برود، مادر و مادربزرگ و خواهران نوعروس پاي دار قالي مي نشستند و براي جهيزيه دخترشان قاليچه مي بافتند. قاليچه اي که نشان از اصالت آن خانواده داشت و چه بسا که راز و رمز نقش و نگارش را تنها اعضاي خود آن خانواده مي دانستند. نقش کردن نام خانواده، تاريخ و روستاي محل سکونت همراه با تک بيتي در مدح اهل بيت (ع) نيز بر اين اصالت صحه مي گذاشت که اين قاليچه راچه کسي، کجا و چه زماني بافته است. اين گونه بود که قاليچه هاي سرخسي به نوعي موزه مردم شناسي اقوام و طوايف سرخسي تبديل شده بود. تا اين که سال ها گذشت، مادرها ناتوان شدند، مادربزرگ ها رفتند و خواهرها هرکدام به زندگي خود مشغول شدند. حالا ديگر قاليچه هاي دستباف جهيزيه، جاي خود را به فرش ماشيني داده است که در مقام مقايسه، کم زحمت تر و سهل الوصول تر به نظر مي رسد. درچنين روزهايي گويا انتقال سينه به سينه چگونگي بافت اين ميراث ماندگار، در بين خانواده هاي سرخسي مغفول مانده است. چه اين که حتي در بين دختران روستا، کمتر کسي قاليبافي را از مادر خويش آموخته است. برخي نيز که در قاليبافي سررشته اي دارند، به بافت طرح ها ونقش هاي به اصطلاح سفارشي که مورد پسند بازار است مي پردازند. حالا ديگر در پاي دار قالي در «ياس تپه»، نقش ترنج مي بيني، و زنان قاليباف روستاي «سنگر» براي تو قاليچه هايي شبيه به نقش کاشان مي بافند! آنچنان که ديديم ديگر از طرح و نقش بومي سرخس خبري نيست و آنها را ديگر جز در معدود قاليچه هاي يادگاري مادربزرگ ها، در جاي ديگري نمي توان يافت. بماند که در اين ميان، برخي سودجويان و دستفروش هاي دوره گرد نيز زير عنوان پرطمطراق تعويض قالي نو با کهنه، ميراث معنوي اين خاک و ديار را در مقابل مشتي فرش ماشيني کم ارزش به تاراج برده اند. القصه، هنوز هم شايد باشند افرادي که به چگونگي بافت قاليچه هاي خانوادگي خود آگاهند. هنوز هم هستند مادربزرگ هايي که راز اين نقش و نگار را در سينه حفظ کرده اند. در بين اين مردم نجيب از هنر ماندگار، حمايت کنيم، قبل از اين که بخواهيم به چند يادگاري از مادربزرگ هايمان، در گوشه غبار گرفته خانه ها اکتفا کنيم و با افتخار از ميراثي براي فرزندان مان بگوييم که ديگر نداريم...

قاليچه بافي در سرخس، ميراثي در ورطه فراموشي

مطالب مشابه :

ثبت نام آزمون ها به صورت ادواري

ثبت‌نام آزمون‌هاي ادواري جهت بيمه تأمين اجتماعي

دانلود نمونه سوالات قالی بافی درجه 2

سازمان بهزیستی

معرفی آموزشگاه های آزاد وابسته به آموزش فنی و حرفه ای کشور

آشنایی با مرکز آموزش فنی و حرفه ای شهید بهشتی

قاليچه بافي در سرخس، ميراثي در ورطه فراموشي

معرفی رشته های شاخه کار دانش -1

از هر شهر چه سوغاتی بیاوریم!

بررسي سيرتحولات شهرنشيني و شهرسازي در دوره پهلوي