روش تحقیق در علوم اجتماعی

<?xml:namespace prefix = o ns = "urn:schemas-microsoft-com:office:office" />

روش تحقیق در علوم اجتماعی (قسمت چهارم)

روش تحقیق در علوم اجتماعی
نمونه گيري

براي مطالعه يك جامعه لازم نيست كه همه آن مشاهده شود بلكه در اغلب موارد مشاهدة جزيي از آن كافي است به تعبير ديگر در بيشتر تحقيقات، مشاهده نمونه اي محقق را به مقصود مي رساند. هدف اصلي از نمونه گيري بدست آوردن نمونه اي است كه معرف و نماينده مناسبي براي جامعه باشد. محقق آشنا با نمونه گيري و طرحهاي نمونه اي قادر است نمونه را چنان برگزيند كه معرف جامعه باشد از اين رو مي توان گفت نمونه گيري به روش هايي اطلاق مي شود كه در تحقيقات اجتماعي براي انتخاب افراد يا واحدهاي تحليل بكار مي رود و در تحقيقات پيمايشي، نمونه گيري عبارتست از روشي كه از طريق آن پاسخگويان براي تحليل انتخاب مي شوند.
مزاياي نمونه گيري
1ـ كاهش هزينه: چون حجم داده هاي نمونه اي نسبت به حجم جامعه كوچك است به طور حتم هزينه تهيه آنها به مراتب كمتر از هزينه سرشماري است. 2ـ افزايش سرعت كار: چون حجم نمونه بسيار كمتر از حجم جامعه در سرشماري است گرد آوري و تلخيص داده ها با سرعت بيشتر، يعني با صرف وقت كمتر انجام مي شود. اين مزيت خصوصاً وقتي كه كسب نتايج و تهيه اطلاعات جنبه فوريت دارند مزيتي مهم است. 3ـ بالا بودن ميزان درستي كار: چون براي انجام نمونه گيري به دليل كم بودن حجم كار نسبت به سرشماري، امكان آموزش افراد براي انجام مصاحبه ها و يا اندازه گيريها وجود دارد، ميزان درستي نتيجه كار اين افراد در مقايسه با سرشماري بيشتر است.
مفاهيم پايه
جامعه آماري: منظور مجموعه افراد يا واحدهايي است كه در نهايت مي خواهيم نتايج را به آن تعميم دهيم. در مسأله نمونه گيري معمولاً جامعه متناهي است و تعداد عنصرهاي آن را حجم جامعه مي نامند. كار مهم محقق اين است كه با دقت و به صورتي كامل جامعه را تعريف كند.
نمونه
بخشي از جامعة تحت بررسي است كه با روشي از پيش معين شده انتخاب مي گردد به قسمي كه به كمك آن با توجه به روش انتخاب، مي توان استنباطهايي درباره كل جامعه انجام داد. فرايند انتخاب نمونه، استخراج نتايج و استنباطهاي حاصل را بررسي نمونه اي گويند. بررسيهاي نمونه اي را به دو نوع رده بندي مي كنند. توصيفي و تحليلي، در بررسي توصيفي، هدف صرفاً كسب اطلاعاتي درباره گروههاي بزرگ است مثلاً درصد زنان و مرداني كه يك برنامه تلويزيوني خاص را مي بينند. در بررسي تحليلي، بين زير گروههاي متفاوت جامعه، براي كشف تفاوتهاي آنها مقايسه هايي صورت مي گيرد. يا فرضهايي را دربارة تفاوتهاي موجود بيان كرده و درستي يا نادرستي آنها را آزمون مي كنند.
واحد نمونه گيري
واحدهاي نمونه گيري مجموعه عنصرهايي از جامعه هستند كه اجتماع آنها كل جامعه را تشكيل مي دهند. مثلاً در نمونه گيري از افراد يك شهر، هر فرد شهر را مي توان يك واحد تلقي كرد در صورت لزوم هر خانوار را مي توان يك واحد در نظر گرفت .
مراحل اصلي در يك بررسي نمونه اي
1ـ مشخص كردن هدف : هميشه بايد دربارة هدفهاي بررسي حكمي روشن و گويا در دست باشد.
2ـ مشخص كردن جامعة مورد نمونه گيري: جامعه اي را كه مي خواهيم از آن نمونه بگيريم با يد دقيقاً تعريف كنيم با اين تعريف متغير تحت بررسي مشخص مي شود البته تعريف دقيق جامعه هميشه امكان پذير نيست.
3ـ مشخص كردن درجة دقت مطلوب: نتايج يك بررسي نمونه اي هميشه با عدم حتميت همراه است زيرا اولاً بخشي از جامعه مورد اندازه گيري قرار گرفته است، ثانياً اندازه گيريها با خطا همراه اند. ميزان عدم دقت را مي توان با افزايش حجم نمونه و با استفاده از وسايل دقيقتر اندازه گيري و گماردن افراد خبره براي انجام كار، تقليل داد. مسلماً اين كار با افزايش هزينه و با صرف دقت بيشتر انجام مي شود و اين افزايش هزنيه و صرف دقت بيشتر، نسبت مستقيم با ميزان دقتي دارد كه مايليم برآوردهاي مورد نظر داشته باشند بنابراين مشخص كردن درجه دقت مطلوب برآوردها گامي مهم در اجراي نمونه گيري است اين تشخيص ميزان دقت، وظيفه استفاده كنندگان از داده ها و برآوردهاست.
4ـ انتخاب روش نمونه گيري: با انجام مراحل بالا، به مرحله اي مي رسيم كه بايد واحدهاي نمونه را از بين واحدهاي جامعه انتخاب كنيم براي انتخاب نمونه، طرحها، روشهاي متعددي وجود دارند. با توجه به هدف مورد نظر، اندازه واحدها و ميزان تغيير آنها روش خاصي مناسب مي باشد.
5ـ روشهاي اندازه گيري: در هر بررسي نمونه اي، براي اندازه گيري واحدهاي نمونه تهيه ابزار اندازه گيري و مشخص كردن روشهاي اندازه گيري از اهميتي خاص برخوردار است. ممكن است بررسي نمونه اي صرفاً به وسيله پرسشنامه و يا به وسيله مصاحبه با طرح سئوالاتي انجام شود كه از پيش تعيين شده اند. مصاحبه ممكن است حضوري، يا با تلفن و يا تركيبي از هر دو صورت گيرد در هر حال پرسشنامه يا مصاحبه هم وسيله اي براي اندازه گيري هستند.
6ـ آموزش آمارگيران: در بررسيهاي نمونه اي، اغلب با مسائل خاص حرفه اي رو به رو هستيم لذا آمارگيران بايد قبلاً دربارة هدف نمونه گيري، واحد نمونه گيري، روشهاي اندازه گيري و ساير مسائل آموزش ببينند.
7ـ پيش آزمون: لازم است كه قبل از انجام نمونه گيري، براي بررسي كارايي پرسشنامه و روش كار و مشكلات اجرايي، عمل نمونه گيري را در مقياس كوچك انجام دهيم اين نمونه گيري با حجم كوچك مقدماتي، نتايجي به دست مي دهد كه بر اساس آنها مي توان پرسشنامه ها را اصلاح كرد، به آمارگيران آموزش تكميلي داد، در مورد زمان لازم براي نمونه گيري اصلي برآوردي به دست آورد، هزينه عملي نمونه گيري را بازبيني نمود و در نتيجه از بروز اشكالات عمده در نمونه گيري اصلي كه حجمي زياد دارد جلوگيري كرد اين فرآيند را پيش آزمون مي نامند. 8ـ گرد آوري داده ها: براي گرد آوري داده ها معمولاً از پرسشنامه استفاده مي كنند تهيه متن پرسشها از نظر تطبيق با اهداف، ايجاد انگيزه براي پاسخ و جلوگيري از ايجاد انحراف در پاسخ كاري فني است و بايد پرسشنامه به وسيله افراد خبره تهيه شود
9ـ پردازش داده ها: اولين گام در اين مقطع آماده كردن پرسشنامه هاي تكميل شده و يا هر نوع دادة ديگر براي انتقال به ماشين است. در اين مرحله خطاهايي كه ثبت شده اند بايد اصلاح شوند و پرسشنامه هايي كه در آنها، به وضوح برخي اقلام اشتباهاً ثبت شده اند حذف و با مراجعه مجدد اصلاح شوند.
10ـ نگهداري اطلاعات حاصل براي بررسيهاي آينده: هر نمونه اي كه از جامعه گرفته مي شود علاوه بر نتايج استنباطي آن، راهنمايي بالقوه، براي بهتر كردن فرآيند نمونه گيريهاي بعدي است، در هر نمونه گيري كارها دقيقاً همان گونه كه طراحي شده اند انجام نمي شوند با بررسي فرآيند نمونه گيري انجام شده، مي توان خطاهايي را كه موجب اين مشكل شده اند شناسايي و از تكرار آن در نمونه گيريهاي بعدي جلوگيري كرد.
انواع روشهاي نمونه گيري احتمالي
نمونه احتمالي به چهار نوع اصلي تقسيم مي شوند انتخاب هر يك از اين انواع نمونه احتمالي به ماهيت مسأله تحقيق، هزينه و سطح دقت مطلوب در نمونه و روش گردآوري اطلاعات بستگي دارد. بعضي از شيوه هاي نمونه گيري احتمالي عبارتند از: 1ـ نمونه گيري تصادفي ساده 2ـ نمونه گيري سيستماتيك 3ـ نمونه گيري طبقه بندي 4ـ نمونه گيري خوشه اي
برگرفته از : http://www.fasleno.com/archives/000455.php

روش تحقیق در علوم اجتماعی

مطالب مشابه :

نمونه گیری در تحقیقات اجتماعی