كلمات و اصطلاحات تركي در صنعت قاليبافي

منبع :زبان و ادبیات ترکان خراسان

مئهران باهارلي :

هنر قاليبافي از اصيل‏ترين هنرهاي اقوام و ملل تورك، هم عمر هويت توركي و داراي سابقه‏ اي بسيار طولاني در آزربايجان است. قالي ترك و آزربايجاني محصولی چند بعدی است و دارای جنبه های هنری، اجتماعی، اقتصادی و تكنيكي بسيار مي باشد. قالي ارتباطي نزديك با سنن و شيوه زندگي، فرهنگ، ادب، روحيات، خلاقيت و تاريخ انسان ترك دارد. اقوام، ايلات، زنان و دختران، هنرمندان و دولت هاي تركي و آزربايجاني همه نقشي بسيار مهم در حفظ، توسعه، ترويج و تكميل اين سنت اصيل، رنگارنگ و سحرآميز تركي داشته اند. قالي زنده ترين هنر ملي خلق ترك و مملكت آزربايجان، دريچه‌اي بسيار غني به سوي هنر و زيبائي شناسي تركي و هويت ملي ترك است.

پس از پايان يافتن حاكميت اعراب، تا ربع دوم قرن بيستم هميشه بر سرزمين ايران دولتي ترك حاكم بوده است. تا ربع دوم قرن نوزده اكثريت مطلق و امروز اكثريت نسبي مردم كشور ايران را تركان تشكيل ميدهند. اكنون نيز مانند گذشته، اين سرزمين به لحاظ جغرافيائي در مركز جهان تورك، بين شرق و غرب آن قرار دارد. در يك هزار سال گذشته ايران بخشي از جهان تورك، بلكه يكي از مراكز اصلي و تعيين كننده فرهنگي و سياسي آن بوده است. افزون بر آن اقلا يك سوم از فارس هاي ساكن در ايران را تركان فارس زبان شده در سده اخير تشكيل مي دهد. اينها از عواملي هستند كه خصلت طولاني و عميق بودن را به رابطه متقابل دو ملت، زبان و فرهنگ ترك و فارس اعطا كرده و مخصوصا تاثيرپذيري همه جانبه زبان و فرهنگ فارسي از زبان و فرهنگ تركي را امري فوق العاده طبيعي و ديرپا ساخته اند.

قوميت گرايان فارس و نهادهاي فارسگرای ايران (مركز ملي فرش ايران، ميراث فرهنگي و هنري، فرهنگستان هنر، اتاق بازرگاني .... ) كه ظاهرا متولي حفظ ميراث فرهنگي و تاريخي ملت ترك نيز هستند، دهه هاست كه با تلاش هاي مستمر و همه جانبه خود و با جعل و تحريف، ميراث فرهنگي و تاريخي ملت ترك و آزربايجان را به نام قوم فارس و پرشيا به ايرانيان و جهانيان مي شناسانند.

يكي از نمادين ترين اين فرهنگ دزديها، هنر قاليبافي و صنايع مربوطه از آن ملت ترك و آزربايجان است كه فارسگرايان به دست اندازي و مصادره آن به نفع قوم و فرهنگ فارسي پرداخته اند. حال آنكه صنعت و هنر قاليبافي و رشته هاي وابسته، كه به اعتراف تمام پژوهشگران جهاني در همخواني كامل با سبك زندگي و سنن اقوام تورك كوچنده اوليه، شرايط اقليمي و جغرافيائي سردسير مناطق تورك نشين و ميتولوژي، سيستم سمبولها و زيبائي شناسي اقوام و ملل تورك دارد، از هيچكدام از اين جنبه ها داراي سنخيتي با قوم فارس و فارسستان نيست.

يكي از عرصه هاي حضور زبان تركي در زبان فارسي مربوط به صنعت قالیبافی یا فرشبافي و رشته هاي مربوطه آن و كلا صنايع دستي مربوط به بافندگي و سوزن دوزي در ميان قوم فارس است كه تقريبا همه واژگان كليدي ان مانند:

قاليبافي، گليم بافي، جاجيم بافي، گبه بافي، پلاس بافي، خورجين بافي، ورني بافي، تور بافي، چيغ بافي، زيلو بافي، چادر بافي، جوال بافي، چوغا بافي، بيليش دوزي، تكه دوزي، منجق دوزي، سرمه دوزي، سكمه دوزي، چارق دوزي، منگوله بافي، يراق دوزي، يلمه بافي، و....

منشاء تركي دارند. كافي است دقت شود محوري ترين كلمه اين صنعت و هنر يعني "قالي" كلمه اي تركي و كلمه اي كه ترك ستيزان فارس و نهادهاي دولتي جانشين آن كرده اند يعني " فرش " نيز، كلمه اي عربي است. حقيقت عريان اين است كه در زبان فارسي هيچ كلمه اي نه براي اداي مفهوم قالي و نه بسياري ديگر از محصولات عمده اين صنعت-هنر گويا پارسي و پرشين وجود ندارد! اكثريت مطلق اين نام ها تركي اند و تعداد معدودي نيز عربي (فرش، مفرش،...) و يوناني (گوني، تليس، ...) مي باشند.

قوميت گرايان فارس و نهادهاي فرهنگي دولتي تحت كنترل آنها در ايران براي انكار حضور واژگان تركي در زبان فارسي و اثبات تعلق هنر و ميراث قاليبافي تركي و آزربايجاني و صنايع مربوطه آن به قوم فارس و نيز انكار حقيقت بارز اقتباس نمودن اين هنر و صنعت تركي از سوي فارسان، دست به تدابيري ناشايست زده اند. يكي از مهمترين اين تدابير، جعل ريشه هاي فارسي براي كلمات و تعابير تركي هنر قاليبافي است. غافل از آنكه در ترمينولوژي اساسي اين صنعت تقريبا هيچ چيز فارسي وجود ندارد و اگر نيز وجود داشته باشد صرفا ترجمه اي جديد و متاخر از تعبيرات قديمي و كلمات اصيل تركي است.

اطلاعات کلی قالی پازیریک قدیمی ترین قالی ترکان بصورت زیر است:

نام : قالی پازیریک

دوره : به طور قطعی مشخص نیست.

تاریخ ساخت :سده پنجم و چهارم پیش از میلاد

محل اکتشاف : دره پازیریک (جنوب سیبری مرکزی و در ۷۹ کیلومتری مرز مغولستان)

کاشف : سرگی رودنکو، باستان‌شناس روس

تاریخ کشف : ۱۳۲۸ (۱۹۴۹)

محل نگهداری : موزه آرمیتاژ، سن پترزبورگ، روسیه

جنس : پشم

كلمات و اصطلاحات تركي در صنعت قاليبافي

مطالب مشابه :

دانستنيهاي قرآني

فارسي

تشابهات برخي از كلمه هاي لهجه ي بختياري با زبان انگليسي

قديمي ترين نمونه شعر فارسي