ساختار شهر قم

ساختار شهر قم نوشته شده توسط برگرفته از پايان نامه ی دوره ی كارشناسي ارشد مهندس جلال محدثي

چشم انداز توسعه

امکانات توسعه:

مهم ترین امکانات توسعه و عمران شهر قم، به شرح زیر قابل توضیح می باشد:

پتانسیل زیارتی، حوزه های علمیه، ویژگیهای فرهنگی و موقعیت استقرار شهر قم در محل تلاقی راههای جنوب و شمال کشور و عبور راه آهن، بستز هموار شهر قم و وجود اراضی هموار برای توسعه شهری، تمرکز خدمات و جمعیت در شهر قم و تمایل به مهاجرت به این شهر، کاهش نرخ رشد طبیعی جمعیت که زمینه مناسبی برای رشد کیفی آینده شهر محسوب میشود، ارزشهای تاریخی – فرهنگی – مذهبی و وجود عناصر با هویت که سبب با ارزش شدن کالبد شهر میشود، همچنین تقاضا برای ایجاد شبکه پیاده و دوچرخه، امکان توسعه بهداشت و درمان در بخش خصوصی، جاذبه های طبیعی نواحی پیرامون شهر، وجود 240 بنای تاریخی، 100 زیارتگاه و 40 بقعه که سبب توسعه توریست به ویژه توریسم مذهبی می گردد.(منبع: خلاصه گزارش طرح ساختاری – راهبردی شهر قم)

شکل1-. نقشه وضع موجود مناطق شهری چهار گانه قم

محدودیت های توسعه :

مجموعه محدودیت های توسعه و عمران شهر قم عبارتند از:

کمبود منابع آب آشامیدنی، خشکی شدید هوا، مجاورت با دشت کویر و ورود نمک و گرد و غبار و شن و ماسه به فضای شهر، وجود املاح زیاد بویژه یون کلر در هوا، نفوذ پذیری نسبتا پایین توأم با بالابودن سطح آب زیر زمینی در محدوده شمال و شرق شهر و توپوگرافی نا هموار بخش جنوبی، تمرکز بیش 91% جمعیت استان در شهر قم، عدم وجود سلسله مراتب شبکه ای از شهر و روستاها در استان، جوان بودن ساختار سنی، بالا بودن رشد واقعی جمعیت و مهاجر پذیری شهر قم به همراه ضعف توان مالی مهاجران، عدم تجمیع سرمایه در شهر قم و درآمد اندک شهرداری، اختلاط و عدم تجانس کاربری های شهری، آلودگی هوا توسط صنایع مزاحم و دامداریها و ...، مخدوش بودن سلسله مراتب شبکه معابر و محدودیت در منابع و مدیریت شهری.

شکل3-3-2. نقشه تراکم جمعیتی مناطق شهری.(1)

پس از بررسی امکانات و محدودیتها، تغییر سیاستها و راهبردهای تغییر و توسعه شهر می بایست مدنظر قرار گیرد. برای این منظور دستیابی به اهداف کلان به شرح زیر پیشنهاد میشود:

- تأکید بر توسعه پایدار و جلوگیری از تخریب محیط زیست

- تأکید بر مدیریت منابع آب و تأمین برای نیاز هی روزافزون

- توسعه فضای سبز شهری و حفاظت از اراضی کشاورزی و باغداری

- جلوگیری از توسعه شهر بر روی اراضی نامناسب از نظر طبیعی

- جلوگیری از افزایش بی رویه جمعیت و کاهش مهاجر پذیری

- توزیع متعادل و متناسب فعالیتها

- ایجاد فرصتهای مناسب شغلی

- توسعه نقش بازرگانی و پشتیبانی صنایع در شهر قم و جذب صنایع در نقاط پیرامونی

- احداث و تقویت شهر جدید سلفچگان

- احداث شهرکهای صنعتی جدید و تقویت شهرکهای صنعتی موجود

- توسعه صنعت توریسم زیارتی

- بازسازی و نوسازی بافت مرکزی شهر قم

- محدود نمودن توسعه شهر در داخل محدوده قانونی و افزایش تراکم شهر

- افزایش درآمد شهرداری

- فراهم نمودن فضای مناسب سکونت و حذف حاشیه نشینی و فراهم کردن امکان دسترسی عادلانه شهروندان به خدمات شهری

- ایجاد انگیزه سرمایه گذاری جهت بهبود کیفیت محیط شهری از طریق ایجاد رانت های فضایی

- تأمین فضاهای مناسب حرکت و توقف بمنظور آرام بخشی و ایمنی عبور و مرور

- تداوم و پیوستگی فرم و شکل شهر (2)

پیش بینی های آتی شهر قم

با توجه به مطالعات انجام شده، در خصوص چگونگی عوامل موثر در ساختار شهر، می توان با جمع بندی وجوه اصلی، اصول و سیاستهای کلی مؤثر در ایده های طرح ساختاری را بر اساس سازماندهی و ساماندهی فضایی شهر، به شرح زیر ارائه نمود:

- محدود کردن محدوده شهر

- سازماندهی فضایی صنایع موجود در پبرامون شبکه های ورودی

- جابجایی و جایگزینی صنایع با فعالیتهای شهری و منطقه ای در راستای بهبود کیفی شهر و همچنین تأمین خدمات

- ایجاد ساختار منسجم در شبکه معابر با هدف ایجاد سلسله مراتب شبکه و ارتباط مناسب بین مناطق و مراکز پیرامون شهر

- ایجاد تداوم فضایی در شبکه معابر به منظور سهولت دسترسی و خوانایی فضایی شهر

- استفاده از امکانات فضایی قمرود به منزله اسکلت اصلی شهر

- تعریف جایگاه مسجد مقدس جمکران به عنوان مرکز فرهنگی- مذهبی و قطب اصلی مرکز آموزش علوم دینی

- تثبیت موقعیت مرکزی حرم مطهر حضرت معصومه(س) بعنوان مرکز اصلی و هسته مرکزی شهر قم

- ایجاد تنوع در نوع سکونتگاههای شهری با هدف پاسخگویی به نیازهای موجود در شهر

- تأکید بر ایجاد مراکز شهری و منطقه ای با هدف ایجاد ساختار چند قطبی در شهر

- ایجاد اتصال و ارتباط بین شمال و جنوب قمرود، با هدف بالا بردن کارایی سیستم حمل و نقل

- تأکید بر ایجاد سیستم حمل و نقل عمومی و بهره گیری بیشتر از امکانات آن

با توجه به آنچه گفته شد، الگوی پیشنهادی برای شهر قم، بر اساس شکل 3-3-4، با عوامل زیر تعریف شده است:

- جدا کردن محور ارتباطی منطقه ای از شبکه ای شهری.

- حذف مناطق صنعتی در مدخل ورودی بخش غربی شهر که مزاحمت های بعدی، هوایی و ... داشته است.

- تبدیل بخشهایی از صنایع به کاربری شهری منطقه ای و تجاری با هدف اصلاح ساختار فضایی شهر و تأمین اراضی مناسب برای نیازهای شهر.

- ایجاد سلسله مراتب مناسب در شبکه شهری.

- عمده شدن محور پیاده در مرکز شهر با هدف تأمین خصوصیات مناسب برای حرم و مرکز شهر.

- تقویت ساختار شبکه معابر در اتصال شمال و جنوب شهر.

- تأکید بر ایجاد ساختار توزیع خطی مراکز و تقویت مراکز در بخشهایی از شهر.

- توجه به خصوصیات منطقه ای اراضی و استقرار کاربری های مسکونی با تراکم خیلی زیاد و متوسط در شهر.

- تعدیل ساختار سکونتی در شهر، با هدف تأمین سکونت برای اقشار مختلف.

- محدود کردن صنایع در نقاط پیرامونی با هدف کم کردن مزاحمتهای آن برای شهر(امکو،1383)

شکل3- نحوه حوزه بندی مناطق شهری در چشم انداز توسعه شهر.(3)

شکل4- الگوی طرح ساختاری راهبردی شهر فم (مهندسین مشاور امکو)

پي نوشت :

1- بر اساس برآوردهای انجام شده، قم در سال 1391، جمعیتی معادل 613 193 1 نفر خواهد داشت. در این حالت شهر به 4 منطقه و یک منطقه مرکزی ( معصومیه) تقسیم میشود و محدوده جمکران منطقه ای جداگانه خواهد بود.جمعیت هریک از مناطق بین 250 الی 350 هزار نفر خواهد بود.

با توجه به این افزایش جمعیت، شهر قم در اکثر کاربری ها با کمبود فضا مواجه خواهد بود . بدین لحاظ و همچنین با هدف عدم افزایش مساحت موجود شهر، (56/12128هکتار) و استفاده از اراضی بایر موجود، بایستی که کاربری ها توزیع شوند.

2- توضیح این نکته ضروری است که راهبردهای انتخاب شده از نظر توسعه شهری هم سطح نیستند و برای دستیابی به اهداف، ارزشگذاری و اولویت بندی یکسانی ندارند.

از طرف دیگر ممکن است با یکدیگر نیز ممکن است با یکدیگر مغایرت هایی نیز داشته باشند، و همزمان قابل دسترسی نباشند. به این منظور راهبردها و سیاست ها مورد ارزیابی قرار گرفته است و پس از ارزشگذاری و مقایسه مشخص شده است تأکید بر مدیریت منابع آب و تأمین آب برای نیازهای روزافزون و بازسازی و نوسازی بافت مرکزی شهر قم، از بالاترین امتیاز برخوردار بوده اند و کمترین امتیاز مزبوط به احداث شهرکهای صنعتی جدید و تقویت شهرکهای سنعتی موجود است.

3- از سوی دیگر، امکانات مختلف زیر می تواند ساختار فضای تعریف شده فوق را تحت تأثیر قرار دهد بطوریکه به تنوع در روابط فضایی و ساختاری شهر بیانجامد:

1- تعیین محدوده شهر که در برگیرنده بخش های صنعتی یا خدماتی و حوزه های پیرامونی آن در محدوده خدماتی یا استحفاظی شهر است.

2- تقسیمات مناطق شهری که امکان مدیریت مجموعه شهری را تحت الشعاع قرار می دهد.

3- نحوه توزیع مراکز شهری که به تمرکز و ایجاد قطبهای خاص کمک کند.

4- استفاده از امکانات موجود و اراضی بایر و اراضی داخل محدوده موجود و یا بکارگیری بخشی از اراضی بیرون از محدوده که در داخل رینگ شبکه معابر موجود واقع شده است.

5- استقرار چگونگی توزیع مسکن تراکم زیاد با هدف ایجاد تنوع در شهر

6- بهره گیری از شبکه های ارتباطی شهری و نوع نگرش به کارکرد اجتماعی، ترافیکی و نحوه آنها

7- تأکید بر بهره گیری از انواع حرکت سواره، پیاده عمومی و... در ساختار شهری

منبع :

جلال محدثي ،پايان نامه ی كارشناسي ارشد ، دانشگاه تهران ،موضوع: منظر يك رودخانه(ساماندهی منظر هسته ی مرکزی شهر قم با محوریت رودخانه ی قمرود)،استاد راهنما: دکتر سیمون آیوازیان ،فصل اول/ بخش سوم

ساختار شهر قم

مطالب مشابه :

ارتباط نظام برنامه ريزي ايران با عدم تحقق اهداف طرحهاي توسعه شهري

طرح جامع تحول بخشی در معاونت پرورشی و تربیت بدنی

ساختار شهر قم

مکتب جغرافیای ساختاری

راهبرد توسعه شهری(CDS) بخش دوم

علل ناکارآمدی طرحهای توسعه شهری(هادی – جامع-تفصیلی)مورد شهر بومهن

فساد اداری: از جرمی سازمانی تا معضلی ساختاری (2)

تعریف و هدف گذاری اتاق فکر