انتخاب چرخ ماهیگیری مناسب بقلم آقای مهندس یزدانی

اصول و فنون ماهیگیری با پولک ( لانسه )

بخش دوم : چرخ های ماهیگیری با پولک

قسمت دوم : انتخاب چرخ ماهیگیری مناسب

زنگ تفریح : لار و رودخانه چهل بره

دوستداران محترم وبلاگ خال قرمز،ماهیگیران وطبیعت مردان ،ای صاحبان اندیشه های سبز برای سرسبزی ایران ، سلام برشما.

راستش پس از مدتها که قلم را زمین گذاشته بودم ، دوباره رغبتی برای نوشتن پیدا کرده ام اما نه با آن ذوقی که سال های پیش داشتم. دم گرم شما دوستان و آن شوق وعلاقه ای که همواره برای انتقال تجربیات واطلاعاتم به شماهموطنان وجوانان پرشور ونسل های آینده وطن داشتم اینک به نوشتن وادارم میکند .خوشبختانه میتوانم ازاین رسانه که به همت یکی از دوستداران واقعی سرسبزی میهن بنا نهاده شده و به آسانی در اختیار همگان است برای انجام این خدمت استفاده کنم. هرچند همانطور که در مقدمه مقاله بگیر و رها کن عرض کردم ، باید فرض کنیم که مشکلی نیست وهمه چیز در ارتباط با پرداختن به ماهیگیری و استفاده از طبیعت خوب است وگرنه در شرایطی که نه فقط هیچ عرصه جدیدی برای ماهیگیری به روی عموم علاقمندان بیشمار آن باز نمیشود ، بلکه آن عرصه ها هم که وجود داشت بر روی عامه مردم ( نه خواص) بسته و بسته تر میشود ودرزمانی که با کمال تاسف کل کشور به سمت خشکسالی میرود واز سوی دیگر تخریب محیط طبیعی و نابودی گونه ها بیش از هر زمانی در حال اتفاق افتادن است ، خواندن اصول وفنون ماهیگیری چه فایده ای دارد؟ به قول آقای احمد زاده اگر این پرورش ماهیان سردآبی یا ماهی سراها نبودندو گاهاً ماهیان پرورشی از آنها به رودخانه ها سرریز نمی شدند معلوم نبود که این روزها اصلاٌ ماهیگیری امکان پذیرمی بود یا نه ؟با این شرایط آیا اکنون وقت نوشتن در مورد اصول وفنون ماهیگیری است ؟ خوب این سوال را اول باید از مدیر محترم وبلاگ بپرسید ودر ثانی نظر اکثریت مراجعه کننده گان به وبلاگ ( کاربران ) وعلاقمندان ماهیگیری را جویا شوید وبعد نظر خودم را بپرسید . خوب من بخشی از نظرم را در همین چند سطر بالا گفتم . مضافاً باید بگویم که میتوانستم به جای انتشار این مطالب در این وبلاگ که به رایگان در اختیار همه است آنرا بصورت کتابی در آورم واز آن استفاده مادی هم ببرم ، اگر کمی دقت شود متوجه خواهید شد که در ارائه مطالب صرفاً به بیان تکنیک های ماهیگیری نمی پردازم، در عین حال که در مورد فنون ماهیگیری مینویسم در هریک از بخش هائی که تقدیم میکنم بخشی از تاریخ این رویکرد یعنی ماهیگیری را به رشته تحریر در می آورم ورویداد هائی را که کسی به ذهن نسپرده ویا حوادث ، عوامل و اتفاقاتی که در تاریخ 50 سال کذشته کشور در این زمینه نقش مخرب یا مفید داشته اند و در جائی ثبت و ضبط نشده رابازگو میکنم و همچنین از اقدامات سایر کشور ها در این رابطه برایتان می نویسم وگاهاً شما را به سرزمین های خیال انگیز وطن میبرم. همانطور که در کتابم « لار بهشتی که من می شناختم»این چنین کردم و حالا در کمتر از 10 سال پس از انتشار، درنوع خود مرجعی است برای نسل امروز و نسل های فردای کشور.اتفاقاٌ شاید همین روز ها بهترین وقت نوشتن وخواندن این مطالب باشد و انتشار این نوشته ها آتش شوق علاقمندان به این ورزش راکه در حال حاضر با محدودیت های زیادی مواجه اند، افروخته نگه دارد.از طرف دیگر از عهد ازل تا کنون ماهیگیری هیچ متولی در کشور نداشته و اگر سازمانی در این کار مسئولیتی داشته فقط برای اعمال محدودیت بوده، نه توسعه وآموزش . ضمناًهیچ تشکیلات دیگری هم نیامده ماهیگیری را به عنوان یک رویکردی که میتواند نسل جوان را از پرداختن به کارهای خلاف اخلاق و افتادن به دام اعتیاد دور نگهدارد ، بپذیرد وآن را جدی بگیرد وبه ماهیگیران آموزش بدهد که ماهیگیر باشند نه ماهی کش.ما و سایر دوستان در وبلاگ های مربوط به ماهیگیری داریم انگار کاری را که سال هااست نشده انجام میدهیم وضمن آموزش فنون ماهیگیری ، اصول اخلاقی آن را هم می آموزیم وترویج میدهیم. شاید روزی برسد که دولتمردان کشور ما هم به این باور برسند که به جای ایجاد مضایق و افزایش محدودیت ها، با اختصاص دادن بودجه های لازم وایجاد امکانات وپرورش و رها سازی ماهی می توان این ورزش سالم را توسعه داد واز منافع مستقیم وغیر مستقیم آن برای تامین سلامت جسمی و روحی نه فقط جوانان بلکه تمامی گروه های سنی کشور بهره برد. به نظر من در شرایط حاضر ما بیش از هر زمانی نیازمند انجام اقداماتی هستیم که نشاط و شادی را در بین آحاد جامعه بوجود آورد وترویج ماهیگیری یکی از این اقدامات میتواند باشد.

کار من در این شرایط شاید مصداق یکی از فرمایشات شاعر وحکیم بزرگ مان سعدی شیرازی باشد :

به راه بادیه رفتن به از نشستن باطل وگر مراد نیابم به قدر وسع بکوشم.

در مورد ماهیگیری با پولک ( لانسه )آنقدر مطلب زیاد هست که نمیدانم کدام بخش را در اولویت بگذارم . به هر حال این بار تصمیم گرفتم تا در مورد انتخاب چرخ ما هیگیری مناسب بنویسم ودر خلال آن بخش دیگری از مطالب ونکات زیاد مربوط به چرخ های پولک گردانی ( اسپینینگ یا لانسه کشی ) را بررسی کرده باشم چون در مقالات قبلی در مورد این نوع ازچرخ های ماهیگیری بیشتر به ذکر کلیات و مقایسه آن با سایر انواع چرخ ها پرداخته بودم تا درمورد نکات فنی مربوط به آن.

نوشتن در باره نحوه انتخاب چرخ مناسب،هم آسان است وهم مشکل .آسان از این نظر که میشود خیلی راحت مطلب را در یکی دو پاراگراف با معرفی چند مدل و مارک معروف ازچرخ های ماهیگیری خلاصه کرد واز جهتی دیگر بسیار مشکل است که بتوان با ذکر مشخصات لازم و ارائه توضیحات کافی در باره هریک از این مشخصات ،انتخاب را برای خواننده مقدور نمود تا باتوجه به امکانات موجود در بازار ویا در دسترس ، خود بتواند به انتخاب چرخ مناسب دست زند، که به نظرم در اینصورت است که شاید خدمتی کرده باشیم.

انتخاب چرخ ماهیگری با لانسه یا چرخ پولک گردان

من هم مانند بسیاری از شما دوستان ماهیگیر که در تهران و کرج سکونت دارید ،ماهیگیری با پولک ( لانسه ) را در دریاچه سدکرج و رودخانه بی نظیر کرج بخش پائین دست سد کرج تمرین وتجربه کردم ، البته بدون استفاده از مربی ویا هر گونه آموزش قبلی.آن زمان که به سالهای 1349-1348 باز میگردد چرخ ماهیگیری ام یک چرخ میشل310 بود که از موسیو هاراطونیان که در خیابان منوچهری مغازه داشت خریده بودم. خوب تا به این کار مسلط شدم ده ها لانسه مپس و روبلکس فرانسوی تقدیم رودخانه کرج کردم .

آن زمان غیر از 6-5 نقطه در طول رودخانه که صاحبان متنفذ بعضی از باغ ها وویلا های کنار رودخانه امثال قطبی و ایروانی راه عبور از حاشیه رودخانه را بسته بودند بقیه قسمت های رودخانه قابل دسترسی بود و به اصطلاح حریمی وجودداشت . بنظرم حالا دیگر جای کمی برای دسترسی و ماهیگیری مانده باشد و تقریباً بیشتر حریم را که قانون هم برایش داریم مالک شده اند ، والبته مالکین و ساکنین این ویلا ها هرروزه برای کمک به محیط زیست !!!مشغول ماهیگیری هستند تا آب رودخانه از وجود جانور مزاحمی بنام قزل آلا پاک شود ،مضافاٌاز سر نوع دوستی وحمایت از طبیعت و حیات وحش !!! و البته همکاری با سازمان آب !!!، فاضلاب خودراهم با کمال لطف و بخشندگی و به رایگان!!! وبرای اینکه تظاهر به انجام امر خیر نباشدازطریق لوله هائی که درزیر آب پنهان است نثار رودخانه مینمایند!!! . اتفاقاً رستوران های کنار رودخانه در این امر خیر گوی سبقت را از ویلا داران ربوده اند!!!.

خوشا به حال ما و قزل آلا ها !!!.

من به چشم خود بار ها دیده ام که حضرات از داخل اطاق ویلاشان که پنجره اش درست در روی دیوار حائل کنار رودخانه قرار داشت ماهیگیری میکردند و البته بما هم گاهاً ریشخند میزدند که در حسرت دسترسی به آن مکان هائی بودیم که آنها به صورت غیر قانونی متصرف شده بودند. بعضی ها پارا از این فراتر گذاشته وایوانی ساخته بودند که 3-2 متر در فضای رودخانه پیش آمده بود. یک وقت هم می دیدیم که خانم خانه یا خدمتکار خانه ظاهراً پس از نظافت منزل و آشپزی، می آمد کنار پنجره و سطل زباله اش را به روی آب رودخانه تخلیه میکرد ودر این بین در حین ماهیگیری ،سه شاخه پولک ماهیگیری مان گیر میکرد به کهنه شلوار یا پیراهنی که این بی انصافها به داخل رودخانه انداخته بودندونتیجه اش هم معمولاٌ پیروزی نسج بافته آن کهنه جامه ها به نخ نایلن نبافته نازک ما بودو لانسه (پولک ) عزیز تر از جان از دست میرفت. ببخشید مرتباً این درد های مضمنی که از سیر قهقرای محیط طبیعی مان دارم به سراغم می آید و مجبورم میکند گاهی با طنز وگاهی جدی بنالم.

القصه یک روز دررودخانه کرج حین ماهیگیری به پسر بچه 15- 14 ساله ای برخوردم که با یک نخ نسبتاً ضخیم به طول حدود 20-15 متر که یک لانسه ( پولک ) مپس 2 را به سر نخ و بدون هرزه گرد بسته بود و نیم متر بالاتر هم یک قطعه سرب به نخ داشت مشغول ماهیگیری بود . ایستادم و کارش را چند دقیقه تماشا کردم تا بدانم که چگونه میتوان بدون چوب وچرخ ماهیگیری کرد ؟کارش شبیه پرتاب فلاخن بود یعنی مقداری از سرنخ را که حدود 1 متر بود به دست میگرفت وآن را به دوران در میاورد و وقتی که به حد کافی انرژی جنبشی به آن میداد به سمت هدف رهایش میکرد و به محض فرود در آب به کمک دو دست نخ را کم کم جمع میکرد و لانسه را به گردش در می آورد. یک کیسه هم از جنس گونی کنفی داشت با بندی که آنرا به صورت حمایل به گردن آویخته بود وگاهاً آنرا به داخل آب رودخانه فرو میبرد تا ماهی های داخل این چنته دست ساز تازه بمانند. من از او خواستم ماهی هائی را که گرفته بود نشانم بدهد.بدون تعارف بگویم ، ماهی هائی که او در آن روز گرفته بود هم از حیث اندازه و هم از لحاظ تعداد به ماهی های من برتری داشتند.در خلال صحبت با او فهمیدم که او فرزند یکی از باغبانان ویلاهای آنجاست و به اصطلاح محلی است. من آنجا به این نتیجه رسیدم که مهارت در ماهیگیری خیلی مهمتر از ابزارو وسائل است وهمانطور که میدانید سه جزء اصلی ماهیگیری عبارت اند از نخ،طعمه و قلاب که وسائل ماهیگیری آن پسر هم تقریبا فقط همین سه جزء را داشت .نه چوبی داشت و نه چرخی و برتری او به من در مهارت او بود و شناختی که بیشتر از من از رودخانه و نقاط ماهی خیز آن و رفتار ماهی داشت.اما خیلی واضح وغیر قابل انکاراست که تجهیزات و وسائل، کار ماهیگیری را هم تسهیل میکنند و هم به آن سرعت میدهند.

در انتخاب چرخ ماهیگیری مناسب برای آب شیرین بخصوص اگر نخواهید چرخ های متعدد داشته باشید کمی دچارمشکل خواهید شد چرا که نمیتوانید چرخی پیداکنید که تمامی خصوصیات خوب ولازم را یکجا دارا باشد .مثلاً تمامی محاسن را دارا باشدضمناً سبک هم باشد. اما مطمئنم که خواهید توانست با اولویت بندی خصوصیات مختلف به انتخاب خوبی دست بزنید.

قرقره اضافی:

به نظر من یکی از مهم ترین عواملی که باید در نظر بگیرید وجود قرقره اضافی به همراه چرخ است . داشتن قرقره اضافی به معنی این است که انگار شما دو چرخ دارید و همانطور که قبلاً در بخش اول چرخ های ماهیگیری با لانسه ( پولک ) توضیح داده شد میشود گفت که وجودش خیلی مفید است. حال اگر چرخی را در بازار پیدا کردید که محاسن زیادی داشت ولی قرقره اضافی به همراه چرخ نبود ، بررسی کنید شاید بتوانید از طریق مراکز فروش یا شبکه اینترنت قرقره دوم و حتی سوم را خریداری کنید و این کاستی را جبران کنید ولی معمولاً خرید قرقره به صورت مجزا پرهزینه تراست چون کارخانجات سازنده اگر به همراه چرخ قرقره اضافی را در جعبه نگذارند به آن به عنوان یک قطعه یدکی نگاه میکنند و خوب قیمت وسائل یدکی معمولاً زیاد تراست.

سرعت چرخ - دور چرخ:

چرخ شما باید دارای سرعت کافی باشد یعنی اینکه درهردور گردش دسته چرخ ، کاسه چرخ شما حداقل 5 دور بگردد. در روی جعبه یا در برگ مشخصات فنی چرخ که باید حتماً به همراه ریز وشماره فنی قطعات در جعبه باشد و یا در روی چرخ و شاید روی قرقره شما این سرعت قید شده مثلا نوشته 1 : 5.2 یعنی اینکه با هر دور گرد اندن دسته آن ،کاسه چرخ و به همراه آن مجموعه نخ جمع کن شما 5.2 دور میگردد پس به همین تعداد دور هم نخ شما روی قرقره چرخ پیچیده میشود . به این خصوصیت در اصطلاح فرنگی می گویند Gear Ratio و ما آنرا به دور چرخ ترجمه میکنیم .اکنون چرخ های خوب با دور 6 به 1 یا کمی بیشتر در بازار یافت میشوند که من از طرفداران این گونه چرخ ها برای پولک گردانی ( لانسه کشی) هستم.

قطر قرقره چرخ _ نخ آوری

یکی دیگر از عوامل تعیین کننده در انتخاب چرخ ، قطر قرقره است . اگر قرقره خیلی کوچک باشد طبعا جای کافی برای نگهداری نخ به میزانی که در نظر دارید مثلاً 200 متر نخ به ضخامت 0.25 میلیمتر را نخواهد داشت و از طرف دیگر طول هر دور نخ که روی قرقره جمع میشود که حاصل ضرب عدد پی در قطر دایره ای است که نخ به آن قطر روی قرقره پیچیده، کم خواهد بود پس میزان جمع آوری نخ در هردور چرخش دسته متناسباً کمتر خواهد بود.در اصطلاح فرنگی به میزان نخی که در هر دور گردش دسته چرخ روی قرقره جمع میشودRPT یا IPT میگویند. شاید واژه مناسب برای آن نخ آوری چرخ باشد.

نخ آوری چرخ که میتواند یکی از عوامل تعیین کننده در انتخاب شما باشد حاصلضرب دور و متوسط محیط قرقره است . متوسط محیط قرقره یعنی جمع محیط لبه خارجی بالائی و محیط دایره داخلی قرقره است تقسیم بر 2، معمولاً میزان نخ آوری بر حسب سانتیمتر در روی جعبه چرخ و یا در راهنمای استفاده که در داخل جعبه است توسط سازنده چرخ مشخص و اعلام میشود. البته سرعت حرکت لانسه ویا جمع آوری نخ در حین ماهیگیری از حاصلضرب نواخت گردش دسته چرخ در میزان نخ آوری به دست می آید یعنی اگر شما دارید با نواخت 2 دور در ثانیه دسته چرخ را میگردانید سرعت حرکت لانسه در آب در ثانیه میشود 2 برابر میزان نخ آوری چرخ شما. با اطلاعاتی که تقدیم شد شما خواهید توانست میزان نخ آوری چرختان را خود محاسبه و مشخص کنیدحتی اگر هیچ اطلا عاتی در روی چرخ شما نباشد . حالا فرض کنید چرخی دارید که این اطلاعات را ندارد (البته اگر در حین خرید به چرخی بر خوردید که این اطلاعات را ندارد آن را نخرید مگر اینکه جنبه عتیقه داشته باشد ). اول دور چرخ را تعیین کنید ، برای اینکار ابتدا قرقره را از چرخ باز کنید ، دسته چرخ را بگردانید تا مقا بل پایه بایستد ، سپس دسته را در جهتی که نخ راجمع میکنید به آهستگی بگردانید و با دقت نگاه کنید که نخ جمع کن ویا کاسه چند دور میزند مثلا ً 5.5 دور، این عدد همان دور چرخ شماست. حالا قرقره را بردارید و قطر آنرا درلبه بالائی برحسب سانتیمتر اندازه گیری کنید سپس قطر قسمت نخ گیر قرقره را انداره گیری کنید ، اگر نخ روی قرقره دارید و نمیشود از رو اندازه گیری کنید، میتوانید قرقره را از داخل آن و از پشت نگاه کنید و قطر مورد نظر را با تقریب خوب اندازه گیری کنید.حالا معدل این دو اندازه را به دست آورید مثلاً شد 4.5 سانتیمتر ، این عدد را در عدد پی که 3.14 است ضرب کنید تا معدل محیط به دست آید . در این مثال میشود 14.13 سانتیمتر. حالا عدد حاصله را در دور چرخ ضرب کنید که در این مثال 5.5×14.13 با تقریب دهم سانتیمتر میشود 78.7 یا حدود 79 سانتیمتر ، یعنی اینکه این چرخ ماهیگیری شما در هر دور گردش دسته 79 سانتیمتر نخ را جمع میکند و این همان است که به آن میگوئیم نخ آوری چرخ . پس هنگام ماهیگیری اگر دارید با سرعت 2 دور درثانیه دسته را میچرخانید لانسه شما دارد با سرعت 2× 79 که با تقریب میشود حدود 1.6 متر در ثانیه در آب حرکت میکند. اگر از من بپرسید چه نخ آوری خوبست میگویم بین80 تا 110 سانتیمتر خوب است ولی من شخصاٌ 100 تا 110 را بیشتر میپسندم. ممکن است بپرسید که آیا باید اینقدر لانسه را تند در آب حرکت بدهیم که مثلاً با گردش دسته با نواخت 1 دور در ثانیه پولک با سرعت 1متر درثانیه حرکت کند ؟ مسلماً نه ، پس این نخ آوری بزرگ کجا لازم است ؟ میگویم بله هر چه لانسه را آرامتر بگردانیم بهتر است ولی خیلی وقت ها لازم میشود برای اینکه پولکمان به سنگ، علف یا چوب ومانعی که در آب است گیر نکند آنرا سریع جمع کنیم یا پولک را پرتاب کرده ایم و از میزان کشش نخ متوجه میشویم که پولک نمیگردد لذا باید سریعاً آن را جمع کنیم و موارد دیگرکه داشتن سرعت بیشتر در این موارد بسیار گره گشا است . خوب حالا با توجه به اینکه من در همین مقاله صحبت از دور 6 وبیشتر کردم میتوانید متوجه شوید که قرقره ایده ال من برای پولک گردانی در لبه بالائی بین 5.5 تا 6 سانتیمترباید قطر داشته باشد. من سالهاست که به این نتیجه رسیده ام که قرقره ای با این اندازه میتواند ضمن بازدهی بالاتر کوتاه تر هم باشد و در نتیجه مقدار حرکت رفت و آمدی محور چرخ وکاسه هم کاهش پیداکند که کلاً چرخ میتواند کوچکتر و سبک تر ساخته شود.بعضی از سازندگان چرخ های ماهیگیری اندازه چرخ ها را به 1000و2000 و.......مشخص میکنند که چون همه از یک رویه و استاندارد استفاده نمی کنند من اندازه قرقره ها را به سانتیمتر بیان کردم ولی قرقره 5500 شاید همان 5.5 سانت قطر داشته باشد.

از طرف دیگربا قرقره به قطر 5.5سانت (قرارمان این است که به جای سانتیمتربگوئیم سانت ) به مراتب پرتاب بلند تری میتوانید داشته باشید چراکه اگر فرض کنیم میخواهیم پرتابی داشته باشیم به اندازه بیست متر وقرقره چرخمان 4 سانت قطر داشته باشد ، نخ باید 160 دور از روی قرقره باز شود در حالیکه با قرقره به قطر 5.5 سانت برای همین میزان پرتاب ، نخ مان فقط باید حدود 116 دور بازشود. لذا عوامل بازدارنده پرتاب در آن بخش که مربوط به قرقره میشوند 25 تا 30 درصد کاهش خواهند داشت و درنتیجه میتوان با چرخ های مجهز به این فرم قرقره ها پرتاب های بلند تری داشت. مضافاً درموضوع تاب خوردن نخ ، آن قسمت که مربوط به باز و بسته شدن نخ از روی قرقره است هم با مشکلات کمتری روبرو خواهیم بود. علاوه بر اینها این قرقره ها قابلیت بهتری نیزبرای استفاده از نخ های ضخیم تر را دارند وبه راحتی میشود برای ماهیگیری با طعمه چه به صورت شناوروچه درعمق آن ها را بکار برد.بعضی ازسازندگان چرخهای ماهیگیری هم ظاهراً به همین نتیجه رسیده اند واخیراً چرخهای جدید با دور 6 وبالاترکه مجهزبه قرقرههای 5.5 تا 6.5 سانتیمتری کوتاه است تولید کرده اند. منظورمن چرخ های بزرگی که احتمالاً قرقره های آنها درهمین حدود است نیست ،چرخهائیکه وصف شد سبک ودارای قرقره های باظرفیت مثلا 200 متربرای نخ به ضخامت 0.25میلیمترهستند وقرقره های آنها کوتاه اند. به تصویر 1 مراجعه فرمائید. چرخ های با قطرقرقره بیشتر که گفتیم البته یک اشکال کوچک دارند و آن این است که در هنگام تلاش برای به ساحل آوردن ماهی نیروی بیشتری باید به دسته چرخ وارد کنید که البته با وجود لگام یا به اصطلاح متداول فعلی کلاچ وتنظیم صحیح آن ،این مشکل خیلی نمود ندارد.

تصویر شماره ( 1 )

دو چرخ ماهیگیری با ظرفیت های نخ مساوی یکی با قرقره به

قطر 5.5 سانت و کوتاه ، دیگری با قرقره 4.5 سانت ولی بلند

ضامن:

از دیگر مشخصات مهم این چرخ ها داشتن ضامن است که بسته به طرح و روش سازنده ممکن است اهرم مربوطه در زیر جعبه دنده ویا درروی آن در عقب چرخ قرارگرفته باشد. با ضامن کردن چرخ با این اهرم ، مجموعه مکانیزم چرخ نسبت به گردش در جهت باز شدن نخ قفل میشود وفقط زمانی که کششی بیشتر از میزان تعیین شده به نخ وارد شود نخ با گشتن قرقره بازمیشود.بعضی از چرخ ها را وقتی ضامن میکنید بلافاصله ضامن عمل نمیکند وباید کاسه نزدیک یک دوربگردد تا سیستم قفل شود.بعضی دیگر از قرقره ها اصلاٌ فاقد اهرم ضامن بوده و خوب همیشه درحالت ضامن هستند. هرچند به محض شروع ماهیگیری باید همواره چرخ را درحالت ضامن قرار داد تا لگام یا کلاچ قرقره آماده عمل باشد ولی گاهی لازم میشود بخواهیم نخ را با گرداندن دسته چرخ و با کنترل باز کنیم که انجام این امر در چرخ های فاقد ضامن امکان پذیر نیست وبرای باز کردن نخ در آنها باید با دست کمانی نخ جمع کن را برگردانیم. به نظر بنده چرخ باید دارای اهرم ضامن باشد و ضامن چرخ هم باید از نوعی باشد که به محض ضامن کردن ، بلافاصله عمل کند.

وزن چرخ:

وزن چرخ یکی از مشخصات مهم است که اگر زیاد باشد شما را خسته و مچ ، بازو و گردنتان در طول مثلاٌ 8 ساعت لانسه کشی ( پولک گردانی ) به درد خواهد آمد .به نظرم یک ماهیگیر مسلط در طول یک روز 10 ساعته ماهیگیری در تابستان شاید 8 ساعت مشغول پولک گردانی ( لانسه کشی) باشد و احتمالاً هرساعت بین 120 تا 150 بار پرتاب و جمع آوری میکند ، در نتیجه به طور متوسط در هر روز بیش از 1000 بار به این کار مبادرت می نماید . پس ملاحظه میفرمائید که وزن چوب و خصوصاٌ چرخ شما چقدر مهم است . خوب پس هرچه چرخ ماهیگیری سبک تر باشد بهتر است ، اما وزن کم با کیفیت در تناقض است چون وزن کم تر در چرخ ماهیگیری مترادف با بکارگیری مواد و قطعات غیر فلزی است که طبعاٌ دوام کمتری دارند . اجازه بدهید موضوع جنس و کیفیت قطعات چرخ را در جای خودش بحث کنیم و در اینجا بگوئیم که وزن ایده آل چرخ پولک گردانی برای صید قزل آلا یا سرداب ماهیان دیگر درحالیکه قطعات هم کیفیت قابل قبول داشته باشند ، حداکثر 250 گرم است وتا 300 گرم هم مشروط به داشتن مشخصات خوب دیگر، میتواند انتخاب خوبی باشد.لازم به توضیح است که تعیین این رقم حاصل تجربیات شخصی من است وشاید شما بتوانید چرخ های سنگین تر را هم بدون اینکه خسته شوید بکاربرید ، در این صورت میدان انتخاب شما وسیع تر خواهد بود .

دسته چرخ:

هرچند که در حال حاضر تقریباٌ تمامی سازندگان چرخ های ماهیگیری پولک گردانی به گونه ای چرخ ها را طراحی وتولید کرده اند که دسته چرخ قابلیت نصب از هر دو طرف را دارد و لزومی به ارائه توضیحات در این مورد نیست ولی به هر حال موقع خرید کنترل کنید که چرخ مورد نظر با وضعیت شما از لحاظ چپ دست ویا راست دست بودن تطبیق داشته باشد.گردونه دسته یعنی جائی که بین انگشتان دستتان قرار میگیرید تا دسته چرخ را بگردانید باید نسبتاٌ بزرگ ونرم باشد وروان بگردد. دسته باید از نوع فلزی و دارای استحکام کافی باشد. نکته قابل توجه در مورد دسته چرخ این است که اگر چرخ شما در حالت ضامن نباشد و شما به دلیلی که اتفاقاٌ زیاد هم پیش می آید دسته چرخ را رها کنیدواتفاقاً دسته هم در موقعیت ساعت 12 تا 5 قرار گیرد ، وزن دسته باعث گشتن چرخ در جهت باز شدن نخ میشود و نخ شما چند دور ممکن است باز شده و از قرقره بیرون بریزد که طبعاً درد سر بعدی را به دنبال خواهد داشت ، بخصوص اگر چرخی دارید که کیفیت آن خوب است و روان میگردد و دسته آن هم فلزی است که وزن بیشتری از دسته های پلاستیکی دارد،این پدیده در آن بیشتر اتفاق خواهد افتاد. چاره این مشکل چیست ؟ سازندگان چرخ ها تا کنون 3 راه حل را به اجرا در آورده اند. بعضی ها چرخ را طوری ساخته اند که گشتن کاسه چرخ در جهت باز شدن نخ با کمی اصطکاک همراه است لذا دسته در هر موقعیتی باشد خود به خود نخواهد گشت تا نخ بیرون بریزد. بعضی ها هم دسته را دوشاخه ساخته اند مثل نمونه تصویر شماره 2 که چون در هر موقعیتی تعادل برقرار است ، دسته به هیچ عنوان خود به خود نخواهد گشت. با این کار وزن دسته بیشتر شده ووزن چرخ اضافه خواهد شد اما از آنطرف حسن این کار این است که گرفتن دسته پس از پرتاب برای جمع کردن نخ و بر گرداندن اهرم کمانی نخ جمع کن آسان تر ودسته قدرتمند تر خواهد بود. دسته سوم آمده اند و برگه ضامن را از چرخ برداشته وکاری کرده اند که چرخ همواره در حالت ضامن است ، بنابر این این اتفاق نمی افتد که در بخش ضامن قرقره در مورد آن صحبت کردیم.نکته دیگر در مورد دسته چرخ که خیلی از سازندگان روی آن تبلیغ میکنند تاشو بودن دسته است. اگر دسته تاشو نباشد موقع جمع کردن چرخ وگذاشتن آن در جعبه یا قراردادن چرخ در محافظ چرخ باید پیچ مقابل دسته را شل کنیم تا دسته روی بدنه چرخ بخوابد بنابر این احتمال افتادن وگم شدن پیچ و حتی دسته وجود دارد در حالیکه دسته های تاشو که با فشار یک تکمه یا اهرم تا میشوند این اشکال را ندارند ولی از آنطرف دسته تاشوضیعف تر است. من به این خاصیت چرخ امتیاز زیادی برای انتخاب نمیدهم .

تصویر شماره ( 2 )

چرخ ماهیگیری با دسته دو شاخه

خوب به نظر میرسد هنور مطلب در این خصوص باقیمانده باشد. به قول معروف حکایت همچنان باقی، پس برای رفع خستگی زنگ تفریح را به صدا در می آوریم.

زنگ تفریح:

زنگ تفریح امروز ماسفر کوتاهی است به لار و رودخانه چهل بره که در کمردشت و در نزدیکی های پاسگاه کمردشت به لار میریزد. دوست هنرمند وطبیعت دوستمان ،عزیزمان آقای مهدی کلهر عکس های زیبای متعددی از لار را برای استفاده در اختیارم قرار دادند که از بین آنها 2 عکس راکه از چهل بره است تقدیم شما میکنم. با تشکر از مهدی کلهر عزیز.

در بین رودخانه های فرعی که از آبخیز جنوبی لار به شاخه اصلی لارمیریزند مهمترین آنها چهل بره است واتفاقاٌ تنها پل موجود در لار از قدیم همین پلی است که روی چهل بره احداث شده وایکاش در تمامی گذرگاه ها که خودرو و انسان و دام وخیل از آب لار رد میشود پل احداث میکردند.شایدفقط یک جای دیگرباشد آنهم درروی دلیچای که با نصب چند لوله بتنی گذرگاه خشکی ساخته اند وبرای عبور نباید به آب زد.البته من 6-5 سال است که به لار نرفته ام ولی شک دارم که پل جدیدی ساخته باشند.

(نمائی از رودخانه زیبای چهل بره و پل پاسگاه کمردشت در اوائل خرداد )

رودخانه چهل بره همواره دارای آب صافی است ، هرچند آب آن در اواخر تابستان خیلی افت میکند ولی چشمه سارهای متعددی دارد که به لطف آنها آب دراین رودخانه در پائیز وزمستان نیز جاری است.

شاید خیلی ها ندانند که به دلیل شرایط طبیعی بستر رودخانه لارو وجود آبکش های طبیعی در دو سه نقطه در مسیر رودخانه ، قسمتی از آب به این آبکش ها نفوذ وسپس درامتداد رودخانه دو باره وکم کم درسطح بستر رودخانه جاری میشود . این پدیده که من آن را به چشم خود دیده ام در شروع پائیز باعث میشود که رودخانه در قسمتی از امتداد بستر خود خشک شود . یکی ازاین قسمت ها از امتداد پاسگاه کمر دشت حدود یک کیلومتر بالا تر است.

بنابراین امکان مهاجرت قزل آلا های پائین دست برای تخم ریزی در بالا دست و سر چشمه ها که عادت زیستی قزل آلا است سلب میشود. پس لار میماند و رودخانه الرم و همین چهل بره وچند چشمه سار برای تخم ریزی ماهی ها ورودخانه سیاه پلاس هم آبی قابل توجه ندارد و بسترش هم بیشتر رسی است و مناسب نیست. البته این موضوع از قدیم در لار وجودداشت ولی تا زمانی که سد لار احداث و آبگیری نشده بود ، چشمه سار های از گزل دره تا دلیچای در دو سوی رودخانه که از دل مرغزارهای زیبا ی آن قسمت می جوشید مقصد بخش قابل توجهی از ماهیان مولد بزرگ لار برای تخم ریزی بود. اما سد لار این بخش از رودخانه وآبخیز هاومرغزار ها را زیر گل ولای مدفون کرد. با توجه به پدیده ای که عرض شد رودخانه چهل بره از محل تقاطع با لار تا انتهای آن که در پائیز جمعاٌ حدود 2.5 کیلومتراست میشود انتهای لار برای کل ماهیان پائین دست. لذا در گذشته در فصل تخم ریزی مملو از قزل آلا های زیبای لار میشد . من از چند نفر از شکاربانان قدیمی شنیدم که آنقدر هجوم ماهی زیاد بود که در بعضی قسمت ها قزل آلا ها به صورت پهلو به پهلوی هم قرار میگرفتند. ساختن پاسگاه کمر دشت هم در کنار این رودخانه برای حفاظت بیشتر و جلو گیری از دستبرد تور کش ها بوده که علیرغم سرما و برف از ارتفاعات لواسان خودرا به این قسمت میرساندند وظرف یک ساعت چند گونی ماهی میگرفتند که البته تعدادی از آنان به علت برف زیاد وسرما جان خودرا دراین راه ازدست دادند. من چند بار در فاصله پل چهل بره تا مصب آن در لار که حدود 500 متر است را ماهیگیری کرده ام .ماهی های این قسمت بسیار زیاد ولی اغلب زیر 20 سانت بودند که معلوم بود در همین زادگاه طبیعی به وجود آمده اند. کمی بالا تر از پل در جوار رودخانه مرداب کوچکی است که تعدادی ازمرغابی های بومی لاردر آنجا لانه سازی و تخم گذاری و جوجه کشی میکنند. تعداد دیگری هم در اطراف رودخانه الرم آشیانه و جوجه کشی می کنند. دیدن این مرغابی ها با جوجه هایشان اوائل خرداد و تازمانی که لار شلوغ نشده امکان پذیر است ومیتوان شاهد صحنه های دل انگیزی از زندگی آنها بود.

(چهل بره از نمای نزدیک پل . در دور دست ودر سمت شمال شرقی ودر سمت راست کوه صخره ای، تنگه گزل دره قرار دارد. در افق میانی عکس بستر رودخانه اصلی لار دیده میشود. چهل بره ازاین قسمت حدود 500 متر در امتداد لار جریان داشته و سپس به لار میریزد. )

باید انتظار داشت که چهل بره که در پائیز محل اجتماع قزل آلا هاست در تابستان محل خوبی برای ماهیگیری باشد ، اما اینگونه نیست و اینجا هم با وجود تعداد زیاد ساکنین موقت که از اوایل خرداد تا اواخر شهریورهرساله مهمان منابع طبیعی لار اند و کوچک بودن رودخانه ، همان یکی دوهفته اوائل خرداد ماهی ها صید میشوند وفقط ماهی های کوچک که از چشمه های تور میگریزند باقی میمانند.

میخواهم کسی از سازمان حفاظت محیط زیست بپرسد که این همه سال که اجازه ماهیگیری در رودخانه لارداده نشده آیا اجازه میدهند یک گروه 6-5 نفره از ماهیگیران به اتفاق کارشناسان محترم آن سازمان در پایان شهریورسال 94 بروند به لار و از جمعیت ماهی رود خانه آمار بگیرند تا ببینیم آیا میشود مثلاٌ حد فاصل گزل دره تا دوبرار که بیش از ده کیلومتر است 50 قطعه ماهی بزرگتراز 25 سانت پیدا کرد ؟ شاید به این ترتیب بالاخره کسی بفهمد که حالا که مدت مدیدی است که پروانه ماهیگیری برای ما صیادان صادر نشده و گناه را دیگر نمی شود به گردن ما بیاندازند پس اشکال کارکجاست و ماهی ها را چه کسانی صید میکنند ؟آیا میشود یک روز برسد که بخش آبزیان سازمان محیط زیست یک جلسه ای بگذارد وچهارکلمه حرف حساب ماهیگیران را بشنود؟

بقیه مطلب انتخاب چرخ ماند برای شماره بعد. اگر عمری ماند درزنگ تفریح بعدی باهم به رودخانه طالقان خواهیم رفت و سراغ قزل آلاهای آنجا را خواهیم گرفت که بنظرم از یک دیدگاه ارزشمند ترین قزل آلاهای ایران باشند.

انتخاب چرخ ماهیگیری مناسب بقلم آقای مهندس یزدانی

مطالب مشابه :

مجوز ماهیگیری سال 1390

ممنوعیت صید ماهی در رودخانه کرج

گزارش سال ۱۳۴۹ FAO در زمینه وضعیت رودخانه های لار و ...

چرخ های ماهیگیری بقلم آقای مهندس یزدانی

مدیریت نخ بقلم آقای مهندس یزدانی

خاطراتی از یک دوست قدیمی

محیط زیست در سالی‌ که گذشت / سال خاکستری محیط زیست

انتخاب چرخ ماهیگیری مناسب بقلم آقای مهندس یزدانی

اقدام شایسته کانون وکلای البرز برای اولین بار در تاریخ کانونهای وکلا