روش تحـقـيـق

روش تحـقـيـق

«ويژه دانش آموزان»

تهيه كننده:محمدعلي احمدي

تحقيق چيست؟

تحقيق يك كلمه عربي است ، به معني بررسي كردن ،جستجو كردن وبه عمق مطلبي پي بردن است .واژه ي پژوهش معادل فارسي كلمه ي تحقيق است.

به زبان ساده تحقيق اين امكان رابه ما مي دهدكه بردانايي هايمان بيفزاييم وازنادانسته هايمان بكاهيم.

اگربه محيط اطراف خود بادقت بنگريد بابرخي ازواقعيت ها وحقايق آشنا مي شويدوبراي كشف بهترحقيقت وواقعيت احتياج به بررسي ومطالعه بيشترومنظم تري داريد؛كه اين كارباتحقيق انجام مي شود.

حال بايدبه اين سوال مهم پاسخ دهيم كه«چگونه مي توان بااستفاده ازاصول وروش علمي يك پژوهش راانجام داد؟»

*ويژگي هايي يك پژوهشگرموفق

اگرمي خواهيد يك پژوهشگر موفق باشيد اين ويژگي ها را در خودجستجوكنيد:

ـ درباره سوال يامسئله خودچقدراطلاعات داريد؟

-تاچه اندازه باروش هاي پژوهش آشنايي داريد؟

- تاچه اندازه به موضوع پژوهش مي انديشيد؟

- تاچه اندازه درانجام كارها صبر وپشتكارداريد؟

- تاچه اندازه واقع بين هستيد؟

-تاچه اندازه امانت داروصادق هستيد؟

*انواع روش هاي پژوهش

پژوهش انواع مختلفي داردكه شمابادونوع آن آشنا مي شويد:

1- پژوهش تاريخي:

2- پژوهش توصيفي:

*مراحل پژوهش

گام اول:انتخاب مسئله وموضوع پژوهش

درانتخاب موضوع بايداين ويژگي ها مدنظرباشد:

1) موضوع پژوهش بايدموردعلاقه پژوهشگرباشد.

2) روشن شدن موضوع پژوهش بايدموردنياز پژوهشگرباشد.

3) موضوع پژوهش بايدمحدودباشد.

4) موضوع پژوهش بايدروشن وواضح باشد.

5) روشن شدن موضوع پژوهش بايدمفيدباشد.

موضوع «پروازپرندگان»مناسب محققان دبستاني است.

باتوجه به مواردبالايك موضوع پژوهش بنويس:

موضوع پژوهش من:.................................

بعدازانتخاب موضوع لازم است سوالاتي درباره موضوع طرح شود.

مثال:

۱- پرندگان چگونه پرواز مي كنند؟

۲- چه تفاوتي بين پرواز پرندگان وپروازهواپيماوجوددارد؟

حالا براي موضوع انتخابي خوددوسوال طرح نماييد:

الف:..................................................................

ب:....................................................................

حالا بايدبا توجه به مطالعاتي كه درمورد موضوع انجام داديم يك پيش بيني دقيق ياجواب موقتي درباره ي سوال تحقيق خود بنويسيم ، به اين كارفرضيه ساختن مي گويند.

مثال:فرضيه هاي موضوع پژوهش« پروازپرندگان»

1- پرندگان به علت داشتن استخوان هاي توخالي ووزن كم قادربه پروازهستند.

2- پرندگان به علت داشتن دو بال وپرهاي مخصوص مي توانند پروازكنند.

حالا براي موضوع پژوهش خوددوفرضيه بنويسيد:

1- .......................................................................

2- ........................................................................

گام دوم:جمع آوري اطلاعات براي آزمودن فرضيه ها

يكي از مراحل مهم وضروري هرپژوهشي مطالعه منابع مربوط به موضوع پژوهش است واين كاربه دوشيوه صورت مي گيرد:

الف:مستقيم:

ب:غيرمستقيم:

*منابع جمع آوري اطلاعات

· منابع نوشتاري:دايره المعارف ها،فرهنگ نامه ها،زندگي نامه ها،روزنامه ها،كتاب ها،عكس ها،و...

· منابع ديجيتالي ومجازي:نوارها،فيلم ها،سي دي ها،سايت هاي اينترنتي و...

· منابع ديدني:موزه ها،آزمايشگاه ها،دفاترپژوهشي،كارخانه ها ، آثارباستاني، مزارع و كشتزارها،باغ هاي وحش و...

· متخصصين:معلمان،استادان دانشگاه،تكنسين ها،دانشجويان،كشاورزان،و...

*روش هاي جمع آوري اطلاعات

الف:مصاحبه

نكاتي كه بايددرانجام مصاحبه رعايت شود:

Ø مصاحبه شونده راضي به مصاحبه باشد.

Ø مصاحبه گر ازهدف ومنظور مصاحبه آگاه باشد.

Ø مصاحبه گرمحيط آرام وصميمي براي مصاحبه آماده كند.

Ø اگرنظرمصاحبه شونده متفاوت بانظرمصاحبه گرباشد نبايدعقايدخودرابه مصاحبه شونده تحميل نمايد.

Ø مصاحبه گركمترسخن بگويدوفقط سوالات رامطرح نمايد،تامصاحبه شونده فرصت پيدا كندتا اطلاعات كاملي ارائه كند.

Ø سوالات مصاحبه ازقبل آماده شود.

Ø به مصاحبه شونده اطمينان داده شود مطالب اومحرمانه خواهدبود.

*نمونه فرم مصاحبه(پيشنهادي)

مصاحبه شونده:نام: نام خانوادگي: شغل:

تاريخ مصاحبه: مكان مصاحبه: آدرس:

شماره تلفن ضروري:

سوالات وپاسخ ها:

اگرنمي توانيدپاسخ ها رايادداشت كنيدپاسخ هاي مصاحبه شونده راضبط كنيد.

ب: مشاهده

ماروزانه چيزهايي مي بينيم ولي اين ديدني هامشاهده نيست.مشاهده زماني صورت مي گيردكه مشاهده گر داراي هدف باشد.مشاهده اگر بادقت وبااستفاده ازوسايلي مانند ذره

بين،دوربين و...صورت پذيردروش خوبي براي جمع آوري اطلاعات است.

رعايت نكات زيردرمشاهده لازم است:

ü يادداشت برداري كامل ازمشاهدات

ü مروروتصحيح يادداشت ها دراولين فرصت

ü دخالت ندادن دانسته هاي قبلي واطلاعات شخصي دريادداشت ها

نمونه فرم مشاهده(پيشنهادي)

مشاهده كننده: مشاهده شونده:

تاريخ مشاهده: مكان مشاهده:

مواردمشاهده شده:

ج: پرسش نامه

باروش پرسش نامه اطلاعات زيادي راازجمعيت زياد جمع آوري مي كنيم.پژوهش گربراساس هدف هايي كه دارد ازانواع مختلف پرسش نامه استفاده مي كند:

الف:پرسش نامه باز ب:پرسش نامه بسته

ü درپرسش نامه باز،پاسخ دهنده عقايدوافكار خودرا به طوردلخواه بيان كرده ودرميزان پاسخ محدويتي نداردولي درپرسش نامه بسته،براي هرپرسش تعدادي پاسخ ازقبل معين شده وپاسخ دهنده بايد باعلامتي درمقابل يكي ازپاسخ ها اظهار نظرمي كند.

ü علت تنظيم پرسش نامه براي پاسخ دهنده توضيح داده شود.

ü پرسش هاي ساده درابتداقرارگيرد.

ü پرسش هاي اوليه جالب باشد.

ü بين پرسش ها رابطه ي منطقي برقرارباشد.

ü جواب هاي مشخص وقاطع براي پرسش ها وجودداشته باشد.

ü تعدادپرسش ها محدود وجواب ها كوتاه باشد.

ü پرسش هاطولاني نباشد.

ü پرسش ها قابل فهم وبدون اشكال باشد.

ü ازپرسيدن نام پاسخ دهنده خودداري شود.

ü هرجالازم است براي پاسخ راهنمايي كافي نوشته شود.

قسمتي ازنمونه پرسش نامه پژوهشگران دبستاني

پاسخ دهنده ي محترم: سلام،

اين پرسش نامه براي انجام يك پژوهش درمورد «پرواز پر ند گا ن » مي باشد. لطفاًبه سوالات آن دقيق پاسخ دهيد . باتشكر

شغل:.......... ميزان تحصيلات:............... سن:........ جنس: مرد زن

1-آيا همه پرندگان قادربه پرواز هستند؟

بلي خير

2-آيا فقط داشتن دوبال براي پروازكافي است؟

بلي خير

3-كدام يك ازموارد زيردرپرواز پرندگان تاثيربيشتري دارد؟

الف-سبكي استخوان ب-داشتن منقار ج- داشتن دم

4-به نظرشماعلت پروازپرندگان چيست؟

..................................................

5-چه پرندگاني قادربه پروازنيستند؟(حداقل3پرنده بنويسيد.)

مطالعه دركتاب خانه

هرپژوهشگري ناچاراست به كتاب خانه مراجعه نمايدودرموردموضوع پژوهش مطالعه كند.دربرخي ازپژوهش هانظيرپژوهش هاي تاريخي ، پژوهشگر حدود 80الي90درصدازاطلاعات خودرا ازطريق مطالعات كتاب خانه اي به دست مي آورد.

معمولاًدركتاب خانه ها برگ هاي شناسايي كتاب ها به سه روش طبقه بندي مي شود:

1) طبقه بندي برحسب موضوع كتاب

2) طبقه بندي برحسب نام كتاب

3) طبقه بندي برحسب نام نويسده يامترجم

درهرسه روش طبقه بندي،كارت ها براساس حروف الفبا تنظيم ونگه داري مي شود.

درجمع آوري اطلاعات ازطريق مطالعه كتاب ها به دوروش مي توان ازمطالب كتاب ها بهره برد:

الف:خلاصه كردن ب: فيش برداري

خلاصه كردن

براي خلاصه كردن لازم است كتاب راكامل بخوانيد،سپس سعي كنيد درذهن خودمتن راتشريح كرده وآن گاه خلاصه اي ازآن رابه روي كاغذ بياوريد.

- نكات زيردرخلاصه كردن ضروري است.

ü درخلاصه كردن به اصل مطلب صدمه نزنيد.

ü يك پارچگي ونظم مطالب رافراموش نكنيد.

ü اصل امانت داري را حفظ كنيد.

فيش برداري

فيش برداري يعني اين كه مححق درموقع خواندن كتاب ونشريات مختلف، نكاتي راكه به نظرش مهم است وبه موضوع پژوهش ربط دارد،دربرگه هاي كوچكي به نام فيش مي نويسد.درهرفيش اطلاعاتي مانند:نام كتاب،نام نويسنده،نام مترجم،سال انتشاروشماره ي صفحه نوشته مي شود.

هنگام تجزيه وتحليل وبررسي اطلاعات(گام سوم)،وجوداين فيش ها به شما بسياركمك خواهدكرد.اين فيش ها علاوه برصرفه جويي دروقت به طبقه بندي اطلاعات جمع آوري شده نيز كمك مي كند.

نمونه فيش (پيشنهادي)

فيش ثبت مطالعات

فيش نويس:.........

تاريخ:......................

نام كتاب:.......

مولف:........

مترجم:.......

سال انتشار:............

نام ناشر:............

جلد:..... فصل:.......

صفحه:.........

مطلب:

گام سوم:بررسي وتجزيه وتحليل اطلاعات جمع آوري شده

اين گام مهم ترين بخش پژوهش است،بايداطلاعاتي كه ازمنابع مختلف به دست آمده

بررسي وتجزيه وتحليل كنيد.درصورتي كه فيش برداري كرديد،كارتان راحت تر است.جداول،تصاويرونمودارها دراين بررسي به شما بسياركمك خواهدكرد.سعي كنيد اطلاعات جمع آوري شده ازچندمنبع مختلف رابايك ديگرمقايسه كنيدودرباره ي شباهت هاوتفاوت ها ي موجود،قضاوت كنيدودرباره ي درستي يانادرستي فرضيه هاتصميم گيري كنيد.

درتجزيه وتحليل وسپس تفسير اطلاعات كسب شده،نمي توان باقاطعيت گفت كه اطلاعات به دست آمده چيزي راثابت مي كند.بلكه مي توان گفت:«اطلاعات به دست آمده چنين نشان مي دهد»،«اين طوربه نظرمي رسد»،«امكان دارد»،«پيشنهادمي شود»،«مي توان حدس زد»و«احتمال داردكه»و...

اطلاعات به دست آمده رابه شكل هاي زير مي توان نشان دادتاراحت ترودقيق تراطلاعات راتجزيه وتحليل نمود:

1- نمودارها

باديدن يك نموداردريك نگاه مي توان به بسياري ازويژگي هاي مجموعه اي ازاطلاعات پي برد.نموداروسيله اي است كه اطلاعات عددي وآماري رابه صورت منظم نشان مي دهد.استفاده ازنمودار باعث مي شودتانتايج پژوهش به روشني وآساني فهميده شده وبراعتبار پژوهش افزوده مي شود.

انواع نمودارها

الف: نمودارستوني ياميله اي

نمودارستوني را به صورت عمودي وافقي مي توان رسم كرد. در نمودار ستوني بايدتوجه داشت كه عرض ستون هاباهم برابر وطول آن ها متناسب باعددداده شده باشد.

ب : نمودار دايره اي

دراين نمودار شعاع هاي دايره به طورعمودي كشيده مي شوندوبخش هاي تشكيل دهنده ي نمودار درجهت حركت عقربه هاي ساعت ازبزرگ به كوچك تنظيم مي شود.

ج : نمودارخطي

اين نمودارهنگامي به كارگرفته مي شودكه اطلاعات عددي به صورت پيوسته باشد.تنظيم اعدادبرروي محورافقي ازچپ به راست وبرروي محور عمودي از پايين به بالا صورت مي گيردوهمواره بايدنقطه صفر مشخص شودوفواصل مساوي باشد.

2- جداول

يك روش بسيار سودمند وساده براي طبقه بندي اطلاعات ونتايج حاصل ازپژوهش، تهيه ي جدول مي باشد . خوا ننده ي گــــزارش با استفاده

از جداول مي تواندانبوهي ازاطلاعات رابه سرعت فهميده وتفسيرنمايد.

انواع جداول

جدول فراواني:

درفعاليت پژوهشي ،اعدادوارقامي به دست مي آيدكه لازم است اين اعدادوارقام درجدولي تنظيم شود.

مثال:نمرات فارسي هفت نفرازدانش آموزان پسربه شرح زيراست:

20و20و20و18و16و16و15

همان طوركه مي بينيد برخي ازنمرات تكراري است.درجدول زيراين نمرات راباتعداد تكرار هاي آن مي نويسيم:

فراواني

نمرات

گام چهارم:جمع بندي ونتيجه گيري

دراين گام بايد نتايج كلي وپاسخ هاي قطعي كه ازبررسي وتجزيه وتحليل اطلاعات به دست آمده راارائه نماييم ونظر وعقيده خود را درباره ي آن ها بيان كنيم.درواقع بايدمراحل پژوهش رااز ابتدا تا انتهامروركرده وآن هارابانظم خاصي مرتب كنيم.چكيده ي پژوهش خودرانيزتهيه مي كنيم.

گام پنجم:تهيه گزارش تحقيق

شكل ونوع نوشتن گزارش تحقيق،معمولاًازيك الگوي نسبتاً استاندارد شده پيروي مي كندكه لازم است شماهم آن رعايت كنيد.

چارچوب تهيه گزارش تحقيق:

روي جلدوصفحه ي عنوان

روي جلدوهم چنين صفحه اول(عنوان)گزارش تحقيق دقيقاًمثل هم هستندكه بايدمواردزيررابنويسيم:

ü موضوع پژوهش(باخط درشت دروسط صفحه)

ü نام پژوهشگرياپژوهشگران

ü نام معلم راهنمايامعلم راهنمايان

ü نام آموزشگاه

ü سال تحصيلي

بسم الله الرحمن الرحيم

براي تبرك بعدازصفحه ي عنوان،يك صفحه رابه نام خداوندمتعال اختصاص مي دهيم كه لازم است باخطوزمينه هنري زيبا باشد.

تشكروسپاس

ازكساني كه درمراحل مختلف تحقيق به نحوي ماراياري دادند ، تشكروقدرداني مي كنيم.

مثل:مراتب تقديروتشكرودعاي خير خودرانثار اشخاصي مي كنم كه درتمام طول مدت اين تحقيق توفيق شناسايي راه رانصيبم كرده اند.

تشكرمي كنم ازپدرم كه درتمام مراحل پژوهش مشوق وياورمن بودو...

تقديم به

جمع آوري ونوشتن پژوهش ،حاصل يك تلاش پيگير وپرزحمت است،لذا بهتراست پژوهشگر آن رابه عزيزترين نزديكان خودتقديم نمايدوبااين كار به آنان نشان دهدكه دوستشان داردوارزش آن هارانگه مي دارد.

مثل : تقديم به آناني كه شادي وغم رابه رضاي خداوند مي سنجند.

تقديم به مادر فداكارم كه مهربانترازاونيافتم.

تقديم به.......

فهرست مطالب

لازم است شما ازقبل مطالب خودرا فصل بندي وبراي هرفصل يابخش،عنواني انتخاب كرده باشيد.حتماًهرفصل يابخش خودشامل زيرمجموعه هايي است. فهرست بايدبه گونه اي باشد كه به كمك آن موضوع موردنظر خودرا به راحتي بتوان يافت.

مقدمه ي گزارش

بخش نخست هرگزارش تحقيقي مقدمه است كه درآن هدف ازنوشتن پژوهش،انگيزه وعلت انتخاب موضوع وخلاصه اي ازكل پژوهش ارائه مي شود.پژوهشگر درمقدمه مي تواند اهميت وضرورت موضوع تحقيق رانشان مي دهد.مقدمه نبايد بيش ازحدطولاني باشد.

چكيده تحقيق

معمولاًخلاصه تحقيق رامحقق درچندسطربه روشني بيان مي كندكه خوانندگان بعدازمطالعه چكيده باتحقيق ونتايج آن آشنامي شوند.

اصل گزارش تحقيق

گزارش اصلي تحقيق خودرا به طورمعنادار ومنظم پشت سرم مي نويسيم.همان طوركه قبلاًگفته شد فصل بندي مطالب باعث انسجام مطالب شده وخواننده مطالب را بهتر درك مي كند.

*معمولاً گزارش پژوهش درپنج فصل به شرح زير تنظيم مي شود:

فصل اول: به بيان مسئله واهميت آن،اهداف كلي واهداف جزئي پژوهش ،سوالات وفرضيه هاي پژوهش پرداخته مي شود.

فصل دوم:دراين فصل مروري برپيشينه مربوط به پژوهش شده وتحليلي ازپژوهش هاي انجام شده درزمينه موضوع موردنظر صورت مي گيرد.

فصل سوم:درفصل سوم روش اجراي پژوهش،روش هاي جمع آوري اطلاعات ، ابزارهاووسايل جمع آوري اطلاعات توصيف مي شود.

فصل چهارم:دراين فصل اطلاعات وداده هاي ارائه شده ومورد تجزيه وتحليل قرارمي گيرد.

فصل پنجم: درفصل پنجم نتايج ويافته هاي حاصل ازپژوهش بيان مي شود.

محدوديت هاي پژوهش

پژوهشگردرپايان گزارش پژوهش مي تواند محدوديت هايي كه درطول پژوهش به وجود آمده رابيان مي كند.برخي ازاين محدوديت هادراختيار پژوهشگر بوده وبراي انجام پژوهش ونتيجه گيري درست ودقيق، ضروري است وبرخي ديگر خارج ازكنترل پژوهشگربوده است.به عنوان مثال دربرخي ازپژوهش ها به دليل كمبود امكانات مجبورهستيد فرضيه هاي پژوهشي راروي نمونه هاي بسياركوچك كه به طورتصادفي انتخاب كرده ايد،امتحان مي كنيدو...

پيوست ها وضمائم

دراين بخش محقق درباره پژوهش هرچه مجوزها، تصاوير، جداول، پرسشنامه و...دراختياردارديك نمونه ضميمه گزارش تحقيق مي كند.

فهرست منابع

درپايان گزارش تحقيق دريك صفحه ي جداگانه بايد منابع مورد استفاده ي خودرا به ترتيب حروف الفبا ثبت كنيد.معمولاً فهرست منابع به صورت زير نوشته مي شود:

(نام خانوادگي مولف،نام مولف،نام كتاب،محل انتشار،نام ناشر،سال انتشار)

مثال:(رضوي،عبدالحميد،روش پژوهش براي كودكان،قم،نشربخشايش،1382)

نكته مهم:درتظيم گزارش تحقيق،رعايت قوانين وقواعددستورزبان لازم مي باشد.

فهرست منابع

1-فضلي خاني،منوچهر،راهنماي عملي پژوهش،تهران،ابوعطا،1389

2- رضوي،عبدالحميد،روش پژوهش براي كودكان،قم،نشربخشايش،1382

روش تحـقـيـق

مطالب مشابه :

روش تحـقـيـق

روش تحقیق

نتايج روش تحقيق در گوگل

تعریف تحقیق

روش تحقيق

روشهای تحقیق در مدیریت

روش تحقيق كيفي،

خلاصه فصل ششم کتاب روش های تحقیق کیفی در علوم ارتباطات نوشته تامس لیندلف توسط دوست و هم کلاسی بسیار