مراقبت از سالمندان مبتلا به سرطان

موانع موجود در عدم تحقق مراقبتهاي پيشگيرانه

با وجود اينکه منافع مراقبتهاي پيشگيرانه در سالمندان شناخته شده‌اند، بسياري از افراد مراقبتهاي توصيه شده را دريافت نمي‌کنند. دلايل اين موضوع از ديدگاه مراقبت‌کننده‌ها شامل: وقت ناکافي، عدم پرداخت هزينه، مخالفت افراد با موارد توصيه شده و از ديدگاه مددجويان شامل: ترس، هزينه خدمات، اعتقاد به اينکه نشانه‌هاي جديد، يک مسئلة طبيعي سالمندي و پيري است و فقدان مراقبت‌هاي اوليه توصيه شده‌ مي‌باشد.

براي ارائه خدمات پيشگيري، مراقبتها بايد در فرصت مناسب ارائه گردد، مخصوصاً در اشخال سالمند که دسترسي محدود به خدمات دارند. ترس مجددجو را مي‌توان با شناسائي عوامل فردي مرتبط با خطرات شخصي و بيان منافع مراقبتها، کاهش داد.

آموزش يک امر بسيار مهم است که شايعات را برطرف کرده و اغلب به سالمندان کمک مي‌کند که بفهمند، سالمندي و بيماري الزاماً مترادف هم نيستند. پوشش دادن خدمات بيمه و سهولت دسترسي به منابع مالي نيز ممکن است سالمندان را به استفاده از خدمات پيشگيري تشويق کند.

در هر صورت مراقبتهاي پيشگيري نبايد به فعاليتهاي علمي و رسمي محدود شوند. فرصتهاي مناسب براي ارائه اين خدمات را مي‌توان در جاهاي ديگر مثل خانة مددجو، محل کار، مسجد، مراکز روزانه سالمندان، بيمارستان و... بدست آورد. در واقع خدمات پيشگيرانه بايد هر جا که سالمندان حضور دارند، ارائه شوند.

مراقبتهاي بهداشتي توصيه شده

مراقبتهاي بهداشتي پيشنهادي در سالمندان که در اين بخش مورد بحث واقع شده است شامل: ايمن‌سازي بر عليه بيماري شايع در سالمندان، پيشگيري داروئي، هورمون درماني جايگزيني و تشخيص زودرس مي‌باشد.

ايمن‌سازي

تغييرات دستگاه ايمني در سالمندان خطر ابتلاي آنان را به بيماري عفوني افزايش مي‌دهد. حساسيت به عفونت مستقيماً با وضعيت بهداشت عمومي، تغذيه و سطح فعاليت آنان ارتباط دارد. براي سالمندان عموماً ايمن‌سازي بر عليه آنفولانزا، پنوموکرک و ديفتري- کزار توصيه مي‌شود.

آنفلوآنزا: آنفلوآنزا يک بيماري ويروسي دستگاه تنفسي است. اين بيماري يکي از علل اصلي ابتلا و مرگ و مير در سالمندان را تشکيل مي‌دهد. مخصوصاً در سالمنداني که دچار بيماريهاي مزمن تنفسي يا ناراحتي‌هاي قلبي و عروقي، ديابت، اختلال عمل کليه مي‌باشند، اين مسئله بيشتر رخ مي‌دهد.

ايمن‌سازي آنفلوآنزا: واکسن‌هائي که جهت ايمن‌سازي در بيماري آنفلوآنزا بکار مي‌روند، معمولاً علائم شديد بيماري را کاهش داده و 80% از مرگ و مير ناشي از آن در سالمندان جلوگيري مي‌کند.

واکسن آنفلوآنزا بايد ساليانه براي همة افراد 65 ساله و بالاتر تجويز شود. بهترين زمان باري تلقيح واکسن اواخر مهر ماه تا نيمه آبان ماه مي‌باشد که با شروع فصل آنفلوآنزا مطابقت دارد.

نکات مهم: قبل از ايمن‌سازي بايد سابقة آلرژي، و وضعيت سلامت عمومي فرد، بررسي شود. واکسن در افرادي که دچار بيماري حاد تنفسي هستند و يا بيماري تب‌دار دارند، قبل از برطرف شدن علائم، نبايد تجوز شود.

اين واکسن بصورت عضلاني تزريق مي‌شود. واکنش‌هاي خفيف مانند درد و سفتي در محل تزريق و خستگي ممکن است اتفاق بيفتد ولي معمولاً در مدت 48 ساعت فروکش مي‌کند. عوارض شديد بندرت رخ مي‌دهد.

آموزش به سالمند

- سالمندان را بايد به تلقيح واکسن آنفلوآنزا تشويق کرد.

- دربارة اثرات جانبي واکسن و نکات مراقبت از خود به آنان آموزش داد.

- رعايت بهداشت فردي، شستن مکرر دستها الزامي است.

- بهتر است سالمندان در فصول سرد و در مدتي که آنفلوآنزا شيوع دارد از تردد در اماکن شلوغ اجتناب کنند.

پنوموني يا ذات‌الريه

ابتلا به ذات‌الريه يکي از دلايل منجر به فوت در سالمندان است.

نکات مهم در ايمن‌سازي پنومونيا

اغلب صاحب‌نظران بزرگ پزشکي معتقدند که همة افراد 65 ساله و بالاتر بايد حداقل يک نوبت واکسن پنوموني را دريافت کنند. قبل از تجويز واکسن، سابقة حساسيت و وضعيت سلامت، فرد سالمند بررسي مي‌شود.

واکسن نبايد به افرادي که حساسيت دارند، تلقيح شود. همچنين در افرادي که بيماري حاد تنفسي و يا بيماري تب‌دار دارند قبل از برطرف شدن علائم تجويز نمي‌شود.

واکسن اين بيماري را مي‌توان در هر زمان در سال تجويز کرد. عوارض جانبي موضعي خفيف مثل: فرمزي و درد در ناحية تزريق شايع است. تب، درد عضلاني و عوارض موضعي شديد، بندرت عارض مي‌شوند.

آموزش به سالمند

- رعايت تغذيه صحيح و کافي

- فعاليت فيزيکي منظم

- عدم استفاده از سيگار از اصول مهم پيشگيري از ذات‌الريه مي‌باشند.

- توصيه مي‌شود همه سالمندان حداقل يکبار واکسن پنوموني را دريافت کنند.

- قبل از تجويز واکسن دربارة عوارض جانبي و نکات مراقبت از خود، به آنان آموزش داد.

- داشتن يک کارت واکسيناسيون که وضعيت ايمن‌سازي آنان در آن کارت تثبت شود.

ديفتري و کزاز

در ايالات متحده، بيماري کزاز در هر سال در 60 نفر از سالمنداني که واکسينه نشده‌اند، يا واکسيناسيون ناقص داشته‌اند، اتفاق مي‌افتد. آمار نشان مي‌دهد که 84% سالمندان فاقد پادتن‌هاي حفاظتي در برابر ديفتري مي‌باشند.

نکات مهم در ايمن‌سازي ديفتري- کزاز:

قبل از ايمن‌سازي، تاريخچة سلامت، وضعيت ايمن‌سازي و نيز سابقه هر نوع عکس‌العمل شديد حساسيتي نسبت به واکسن بايد بررسي شود. معمولاً در افراد بزرگسالي که هرگز واکسن دريافت نکرده‌اند، يک دورة اوليه سه نوبتي، واکسن ديفتري- کزاز (دوگانه بزرگسال) تلقيح مي‌شود و سپس هر 10 يکبار بايد تکرار شود. عوارض جانبي معمولاً بصورت موضعي و بشکل: قرمزي و درد در ناحية تزريق و تب مي‌باشد.

آموزش به سالمند

- دربارة عوارض جانبي که معمولاً بعد از تزريق واکسن شايع است، بايد به آنان آموزش داد.

- قرار دادن يک حوله گرم بر روي محل تزريق مي‌تواند در برطرف کردن درد و سفتي ناحية تزريق، مفيد واقع شود.

- مانند واکسن‌هاي ديگر، بايد تاريخ واکسن و تاريخ نوبت بعدي تزريق واکسن در کارت واکسن فرد، ثبت شود.

پيشگيري دارويي

بعضي از مشکلات بهداشتي را مي‌توان با تدابير داروئي کاهش داد و يا از آن‌ها پيشگيري کرد، دو روش متداول پيشگيري دارويي، آسپرين و استروژن درماني است، که منافعي را براي بعضي از سالمندان دربردارد.

پيشگيري دارويي با آسپرين

مطالعات نشان داده است که مقادير پايين آسپرين مي‌تواند در پيشگيري از سکتة قلبي مفيد واقع شود. امّا در مطالعات مشابه افزايش خطر حمله‌هاي خونريزي همراه با استفاده از اين دارو مشخص شده است.

بهرحال، مؤلفين بزرگ معتقدند که شواهد کافي براي موافقت يا مخالفت با درمان پيشگيرانه آسپرين جهت پيشگيري اوليه از سکتة قلبي در اشخاص بدون علامت باليني وجود ندارد.

پيشگيري با آسپرين در اشخاص بالاي 50 سال با داشتن عوامل خطر بيماري قلبي و عروقي، احتمالاً موثرتر واقع مي‌شود. اگر چه ميزان مناسب آسپرين هنوز مشخص نشده است ولي، اغلب پزشکان، مقدار (ميلي‌گرم) 325mg روزانه يا يک روز در ميان بصورت خوراکي، توصيه مي‌کنند.

نکات مهم

موارد منع مصرف آسپرين عبارت است از:

- افرادي که حساسيت به آسپرين دارند.

- اشخاصي که بيماري کبدي، کليوي يا زخم معده دارند.

- افرادي که سابقة خونريزي از دستگاه گوارش دارند.

- افرادي که ناراحتي‌هاي خوني دارند.

- به علت خطر سکته مغزي، پيشگيري با آسپرين در سالمنداني که افزايش فشار خون آنها بطور مناسب کنترل نشده است، توصيه نمي‌شود.

عوارض جانبي آسپرين وابسته به ميزان مصرف آن هستند و شامل:

- اختلالات دستگاه گوارشي

- اختلالات خونريزي دهنده مانند: زود کبود شدن، خونريزي از بيني، استفراغ خوني و خونريزي از روده مي‌باشد.

آموزش به سالمند

- منافع و مضرات پيشگيري با آسپرين بايد در هر فرد سالمند بطور جداگانه توسط پزشک در نظر گرفته شود.

- بهتر است اين دارو همراه با غذا مصرف شود.

- افرادي که آسپرين مصرف مي‌‌کنند بايد قبل از هر نوع عمل جراحي، حتي اعمال جراحي کوچک، جراحي يا دندانپزشک خويش را از اين امر مطلع سازند.

- عوارض جانبي به سالمندان آموزش داده شود و نيز به آنان توصيه شود که هر نوع علائم خونريزي از دستگاه گوارش را مورد توجه قرار داده و هر چه زودتر آن را گزارش کنند.

هورمون درماني جايگزيني

نتايج مطالعات بسيار زياد، اثبات کرده است که هورمون درماني جايگزيني خطر ابتلا به بيماريهاي قلبي و عروقي و شکستگي‌ و انتهاي فوقاني استخوان ران را در زنان پس از يائسگي کاهش مي‌دهد. هورمون درماني جايگزيني نيز مي‌تواند علائم ناراحتي‌هاي شايع دستگاه ادراري- تناسلي در زنان را پس از يائسگي کاهش دهد.

چندين خطر بهداشتي وابسته به هورمون درماني جايگزيني اثبات شده است. خطر بروز سرطان بافت رحم در زناني که بيش از 8 سال استروژن مصرف کرده‌اند، 8 برابر افزايش مي‌يابد.

زماني که پروژسترون همراه با استروژن مصرف شود اين خطر کاهش مي‌يابد و با زناني که استروژن مصرف نکرده‌اند، برابر مي‌شود.

استروژن و پروژسترون موجب عوارض نامطلوب، مي‌شوند که شامل حساسيت پستان، خونريزي رحمي، تهوع، ادم، سردرد، تحريک‌پذيري و افسردگي مي‌باشد. بسياري از اين عوارض جانبي با تنظيم کردن ميزان تجويز شده يا زمان تجويز، کاهش مي‌يابند و يا برطرف مي‌شوند.

در زمان يائسگي و دوران پس از آن بايد هر خانمي از نظر وجود و شدت علائم ادراري و تناسلي، وجود عوامل خطر بيماريهاي قلبي، پوکي استخوان و سرطان پستان مورد بررسي و ملاحظه قرار گيرد.

اين اطلاعات از آن جهت اهميت دارد که منافع و خطرات هورمون درماني جايگزيني براي هر خانم سالمند، بايد به طور جداگانه مورد توجه و ملاحظه قرار بگيرد.

دستور هورمون درماني جايگزيني و انواع ترکيبات هورموني و ميزان مصرف آن به صورت مختلف وجود دارد که اين امکان را مي‌دهد که هر فرد بطور جداگانه، درمان شود.

آموزش به سالمند

- همة زنان سالمند بايد دربارة خطرات و منافع احتمالي هورمون درماني جايگزيني، آگاه شوند.

- عوارض جانبي احتمالي بايد براي آنان توضيح داده شود.

- معاينه‌هاي پيگيري مربوط به هورمون‌ درماني جايگزيني بايد انجام شود.

- زنان سالمند بايد دربارة درمانهاي جايگزيني ديگر، جهت درمان مشکلات دوران يائسگي، پوکي استخوان، شکستگي‌ها و بيماريهاي قلبي آگاه شوند.

تشخيص زودرس

تشخيص زودرس يکي از گامهاي مهم و اساسي در هر برنامة پيشگيرانه را تشکيل مي‌دهد. با استفاده از آزمايشات مخصوص که اغلب آنها بسيار ساده هستند، مي‌توان بيماري و نواقص عملکردي را در اولين مراحل تشخيص داد و با تدابير مناسب و به موقع از پيشرفت بيماري و عوارض آن پيشگيري نمود.

آموزش به سالمند

تشخيص زودرس در بيماري فشار خون

از جمله مواردي که بايد هر فرد سالمند بدان توجه کرده و آن را همواره مورد بررسي قرار دهد، ميزان فشار خون است. اگر چه فشار خون با افزايش سن، بالا مي‌رود، به علت تغييرات دستگاه قلبي و عروقي در سالمنداني که افزايش فشار خون خفيف دارند، خطر بيماريهاي عروق کرونر قلب، سکته قلبي، بيماريهاي عروق محيطي، بيماريهاي کليوي و آسيب به شبکية چشم افزايش مي‌يابد. تشخيص زودرس و درمان مناسب کليد جلوگيري از بيماريهاي مربوطه است.

فشار خون نبايد فقط بر اساس يک بار اندازه‌گري تشخيص داده شود، بلکه بايد در زمانهاي مختلف 2 بار و يا بيشتر اندازه‌گيري شده و بر اساس ميانگين آن، ميزان افزايش فشار خون طبقه‌بندي مي‌شود. جدول 1- 2 طبقه‌بندي افزايش ميزان خون را نشان مي‌دهد.

اغلب پزشکان معتقدند که فشار خون در بزرگسالان بايد حداقل سالانه 1 تا 2 بار اندازه‌گيري شود. با اين حال به خاطر خطر افزايش فشارخون با سالمندي، عاقلانه است که در هر بار معاينة اشخاص سالمند فشار خون آنان اندازه‌گيري شود.

اصلاح کردن سبک زندگي روشهايي را به سالمندان ارائه مي‌کند که به وسيلة آن مي‌توانند فشار خون را کنترل کنند (جدول 3- 2)

اصلاح کردن سبک زندگي افراد يک درمان انتخابي در مدت 3 تا 6 ماه اول شروع درمان براي سالمنداني که در مرحله يک (خفيف) و يا مرحلة 2 فشار خون (متوسط) باشند. چنانچه پاسخ مناسبي از برنامه اصلاحات سبک زندگي بدست نيايد، ممکن است درمان داروئي مورد نياز باشد.

آموزش به سالمند

- به تمام سالمندان داراي فشار خون توصيه کنيد که مناسبترين برنامة اصلاحات سبک زندگي را اتخاذ کنند. (جدول 3- 2 را ببينيد).

- استرس مي‌تواند سبب افزايش فشار خون بشود، لذا به همه سالمندان داراي فشار خون توصيه مي‌شود که از بودن در موقعيت‌هاي استرس‌زا اجتناب کنند و تلاش کنند تا جايي که امکان دارد از تنش‌هاي عاطفي و موقعيتهايي که موجب هيجان زياد و يا عصبانيت آنان مي‌شود خودداري نمايند.

- بهتر است يک کارت جهت ارزيابي فشار خون تهيه شود که هر بار که فرد معاينه مي‌گردد فشار خون، نبض و وزن آنان در آن کارت ثبت شو. و اين کارت را نزد خويش نگهداري نموده و در هر بار معاينه همراه داشته باشند.

اندازه‌گيري وزن

بسياري از بزرگسالان افزايش وزن را در طي نيمة زندگي بدست مي‌آورند و اغلب آنان اضافه وزن را در سالهاي بعدي تحمل مي‌کنند. عموماً چاقي 20% و يا بيشتر از وزن دلخواه و مناسب تعريف مي‌شود و بطور فردي يک عامل خطر براي افزايش فشارخون، ديابت قندي نوع 2، افزايش کلسترول خون، سکته قلبي و بيماريهاي قلبي و نيز انواعي از سرطانها (ماند کولون، پروستات، تخمدان و رحم) مي‌باشد. همچنين آرتريت، پشت درد و بسياري از وضعيتهاي رايج ديگر در سالمندان با افزايش وزن، فزوني مي‌يابد.

وزنهاي کمتر از متوسط اغلب با قدبلندي همراه است امّا در سالمندان کاهش وزن يا از دست دادن وزن ممکن است علائم بيماري مثل سرطان يا افسردگي و يا نشانة کاهش در عملکرد فيزيکي مانند ناتواني در خريد کردن، تهيه خوراک يا غذا باشد.

قد و وزن بايد متناوباً اندازه‌گيري شود. تعداد دفعات آن بر اساس نظر پزشک مي‌باشد، زماني که تغييرات مشخص در وزن پديد آيد، يک بررسي وسيع بايد جهت تشخيص علت آن انجام شود.

بعضي از علل شايع عبارتند از: کاهش اشتها، اثرات گوناگون دارودرماني، از دست دادن توان مالي و کاهش قدرت خريد موادغذايي.

يک روش ساده جهت تعيين مناسب، استفاده از شاخص تودة‌بدن (BMI) مي‌باشد. اين شاخص وزن بدن را نسبت به کل چربي بدن با دقت زياد بررسي مي‌کند. فرمول محاسبة BMI عبارت است از:

يا شاخص تودة بدنBMI= (وزن (بر حسب كيلوگرم)) / ( (قد (برحسب متر)) × (قد (برحسب متر)) )

عدد بدست آمده از فرمول بالا به شکل زير تفسير مي‌گردد:

BMI بيش از 27= چاقي

BMI کمتر از 23= زير وزن

نمودار نوموگرام، نموداري است که با استفاده از آن مي‌توان اضافه وزن يا چاقي را مشخص کرد. مطابق اين نمودار ابتدا قد بر حسب سانتي‌متر و سپس وزن بر حسب کيلوگرم اندازه‌گيري مي‌گردد. و سپس در قسمت مربوط به قد، اندازة قد يک علامت گذاشته مي‌شود.

سپس در قسمت وزن، مقدار وزن يک علامت گذاشته مي‌شود و اين دو نقطه با خط‌کش بهم وصل مي‌گردد. خط بدست آمده از هر يک محدوده‌هاي چاقي، اضافه وزن و يا مورد قبول خواهد گذشت و هر يک از موارد برشمرده را در فرد مشخص مي‌کند.

آموزش به سالمند

- سالمنداني که اضافه وزن دارند و يا چاق هستند، بايد دربارة خطرات بهداشتي همراه آن آگاه شوند.

- سالمندان بايد به کاهش وزن تدريجي از طريق رژيم مناسب و افزايش تمرينات فيزيک تشويق شوند.

- پيگيري منظم جهت ارزيابي پيشرفت برنامة کاهش وزن لازم است.

- اگر فرد سالمند در 6 ماه گذشته بدون رژيم حدود 5 کيلوگرم و يا بيشتر کاهش وزن داشته است، نيازمند بررسي جهت تشخيص و درمان عوامل سببي است.

- ارجاع به يک متخصص تغذيه براي مشورت جهت پيشگيري کاهش وزن در آينده، ممکن است نياز باشد.

- اگر چه کاهش قد با افزايش سن طبيعي است ولي به طور مشخص اين کاهش به علت پوکي‌استخوان يا شکستگي ستون مهره‌ها است و بايد دربارة پوکي استخوان و جلوگيري از شکستگي‌ در اثر افتادن به سالمندان آموزش داده شود.

کلسترول

يکي از موارد مهم ديگر که بايد هر فرد سالمند بدان توجه نموده و آن را مورد ارزيابي قرار دهد، بررسي ميزان کلسترول خون مي‌باشد. افزايش کلسترول خون يک عامل خطر شناخته شده براي بيماريهاي عروق تاجي قلب (عروقي که خون را به عضلة قلب مي‌رسانند) است.

ليپوپروتئين‌ها نيز نقش مهمي را در بيماريهاي قلبي و عروقي ايفا مي‌کنند. بطور کلي دو نوع ليپوپروتئين در خون وجود دارد: 1- ليپوپروتئين کم تراکم (يا ليوپروتئين بد) LDL که نسبت مستقيم با ميزان کلسترول خون دارد.

2- ليپوپروتئين با تراکم بالا (يا ليپوپروتئين خوب) HDL که با ميزان بروز بيماريهاي قلبي و عروقي نسبت عکس دارد.

آموزش به سالمند

- براي پيشگيري اوليه NCEP پيشنهاد کرده است که همة سالمندان بدون هيچ نشانة باليني دال بر بيماريهاي قلبي و عروقي (مثلاً تاريخچة انفکارکتوس ميوکارد يا آنژين صدري) بايد ميزان کلسترول و ميزان ليپوپروتئين HDL خونشان را بطور متناوب با نظر پزشک اندازه‌گيري کنند.

سطح مطلوب کلسترول از 200 mg/dl ميلي‌گرم در دسي ليتر و سطح مناسب 35 mg/HDLميلي‌گرم در دسي‌ليتر خون و يا بالاتر بايد باشد.

- بايد آموزشهاي عمومي دربارة فعاليتهايي که خطرات بيماريهاي قلبي و عروقي را کاهش مي‌دهند و نيز اين مسئله که آزمايشات بايد هر 5 سال يکبار تکرار شود داده شود. عوامل خطر مربوط به بيماريهاي قلبي و عروقي در جدول (5- 2) آمده است.

- چنانچه خطر افزايش ميزان کلسترول در سالمندان بدون بيماري قلبي و عروقي آشکار شود، بايد مشاوره‌اي جهت کاهش کلسترول مصرفي و چربي‌هاي اشباع در رژيم غذايي داشته باشند.

- اضافه وزن را بوسيله جلوگيري از افزايش کالري دريافتي و افزايش فعاليت فيزيکي اصلاح کنيد.

سرطان

اگر چه خطر سرطان با سالمندي افزايش مي‌يابد، چنانچه در مراحل اوليه کشف شود، بسياري از سرطانها قابل پيشگيري و درمان هستند. در اين بخش، اطلاعات عمومي دربارة بعضي از انواع شايع سرطان در سالمندان و روشهاي تشخيصي که خود فرد مي‌تواند آن‌ها در اولين مراحل، بيماري را تشخيص دهد، آمده است.

سرطان پستان

سرطان پستان شايع‌ترين نوع سرطان و دومين علت مرگ و مير در زنان در اثر سرطان پس از سرطان ريه است. افزايش سن، موثرترين و قوي‌ترين عامل خطر مي‌باشد. بيش از 75% سرطان بدخيم پستان در زنان بالاتر از 50 سال رخ مي‌دهد.

آموزش به سالمند

- بهترين و موثرترين راه براي کشف زودرس بيماريهاي پستاني، استفاده از روش خودآزمايي پستان مي‌باشد. اين روش، به سادگي امکان بررسي کشف هر گونه ضايعه را در پستان، به همه زنان مي‌دهد.

- خودآزمايي ماهانه پستان بايد به همة زنان آموزش داده شود و تأکيد بر انجام صحيح و ماهانة‌ آن بشود (شرح انجام اين روش در قسمت ضميمه کتاب آمده است.)

- زنان مسن مي‌توانند يک روز شمخص در هر ماه را جهت انجام خودآزمايي پستان در نظر بگيرند.

- معاينات باليني ساليانه پستان که توسط پزشک يا متخصص انجام مي‌شود براي زنان 40 ساله و بالاتر توصيه مي‌شود.

- ماموگرافي (نوعي عکسبرداري از پستان) ساليانه براي زنان 50 ساله و بالاتر توصيه مي‌شود.

- بسياري از خانم‌هاي مسن گزارش مي‌کنند که آن‌ها تجربيات ناخوشايند ناراحت کننده‌اي در مدت ماموگرافي و چندين روز پس از آن را داشته‌اند و اين امر آنها را از مراجعه مجدد جهت عسکبرداريهاي بعدي باز مي‌دارد. جهت کاهش ناراحتي آنان، پيشنهاد مي‌شود که از قرص استامينوفن يا ايبوبروفن يک ساعت قبل از ماموگرافي استفاده کنند و پس از آن نيز گذاردن کمپرس گرم بر روي موضع و دوش گرفتن، مي‌تواند مفيد واقع شود.

سران گردن رحم، دهانه رحم، رحم و تخمدان

سرطان دهانة رحم سير پيشرفت نسبتاً آهسته‌اي دارد (بين 8 تا 9 سال تخمين زده شده است)، در نتيجه احتمال زيادي وجود دارد که بتوان بيماري را در مراحل اوليه بوسيله تکرار آزمايشات تشخيصي ساده، کشف کرد.

مهمترين عوامل خطر در سرطان دهانه رحم عبارتند از: پايين بودن سن در اولين مقاربت، داشتن شريک‌هاي جنسي متعدد، سيگار کشيدن، وضعيت اقتصادي اجتماعي پايين، و عفونت‌هاي ويروسي خوشبختانه ميزان بروز سرطان دهانة رحم در زنان سالمند پايين است.

با اين وجود در زنان 65 ساله و بالاتر بطور ناهماهنگ مواردي از مرحلة پيشرفته بيماري ديده مي‌شود. اين امر به اين علت است که، زنان مسن نسبت به انجام آزمايشات تشخيصي ترشحات دهانه رحم و يا معاينات لگني منظم، علاقة کمتري نشان مي‌دهند.

در زنان سالمند، خطر سرطان رحم نيز پايين است. امّا ممکن است با مصرف استروژن بطور نسبي افزايش يابد. عوامل خطر در سرطان رحم عبارتند از: قاعدگي زودرس، يائسگي ديررس، زناني که هرگز نزائيده‌اند و استروژن درماني.

سرطان تخمدان اغلب به صورت خاموش و آهسته رخ مي‌دهد، بدون علائم و نشانه‌هاي باليني و فرصتي که به آساني تشخيص داده شود، تا زماني که مراحل پيشرفته بيماري آشکار مي‌گردد.

در زناني که سرطان تخمدان دارند، اغلب علائمي نظير بزرگ شدن شکم يا گرفتاريهاي مبهم گوارشي (مانند درد شکمي، نفخ و احتباس و انبساط شکم) شايع است. خطر سرطان تخمدان با افزايش سن، فزوني مي‌يابد و اوج آن در دهة هشتم زندگي است. عوامل خطر ديگر شامل: زناني که هرگز نزائيده‌اند، سابقة سرطان پستان، يا سابقة خانوادگي سرطان پستان و يا تخمدان مي‌باشد.

آموزش به سالمند

- از بهترين و ساده‌ترين آزمايشات تشخيصي براي سرطان دهانه رحم، آزمايش نمونه‌برداري از ترشحات دهانه رحمي يا پاپ اسمير که سرطان دهانة رحم را در اولين مراحل مشخص مي‌کند.

- انجمن سرطان آمريکا توصيه مي‌کند که همة زنان در شروع فعاليت جنسي و يا در شروع 18 سالگي، بايد ساليانه آزمايش پاپ اسمير (نمونه‌برداري از ترشحات دهانة رحم) انجام دهند.

در ايران اين آزمايش در کلية خانم‌هاي ازدواج کرده هر 3 سال يکبار در مرکز بهداشتي درماني بطور رايگان انجام مي‌شود.

- بايد به همة خانم‌هاي متأهل دربارة ضرورت و اهميت انجام اين آزمايش، آموزش داده شود.

- از آنجايي که آزمايش پاپ اسمير در تشخيص سرطان رحم و تخمدان خيلي مؤثر نمي‌باشد، انجمن سرطان آمريکا توصيه کرده است که زنان 40 ساله و بالاتر بايد علاوه بر آن، ساليانه معاينه لگني انجام دهند.

سرطان پوست

سرطان پوست، شايع‌ترين نوع سرطان در ايالات متحده است. و در سالمندان به وفور رخ مي‌دهد. خطر سرطان پوست در افرادي که سفيدپوست هستند و اشخاصي که در معرض زياد نور خورشيد و تشعشع و يا اشعة ماوراءبنفش قرار دارند، افزايش مي‌يابد.

تقريباً همة سرطانهاي پوست اگر زود تشخيص داده شوند، قابل درمان هستند. شايع‌ترين نوع سرطان پوست، سرطان سلول‌هاي سنگفرشي پوست مي‌باشد که معمولاً کم خطرتر از انواع ديگر سرطان پوست مي‌باشد و در سطوحي از پوست که در معرض نور خورشيد قرار دارند مثل سر، گردن، و دستها ظاهر مي‌شود.

مشخصات انواع ديگر عبارت است از: زخم سر باز که خونريزي مي‌کند، ترشح و پوسته و دلمه بستن که در مدت 3 هفته بهبودي نمي‌يابد، نامنظمي و عدم تقارن، تغيير رنگ و تغيير اندازه در ضايعات رنگين پوست (مانند خالها).

آموزش به سالمند

- به همه سالمندان تأکيد شود که تشخيص زودرس در سرطان پوست يکي از ارکان مهم موفقيت در درمان آن مي‌باشد.

- همة افراد 40 ساله و بالاتر بايد خودآزمايي پوست را بطور ماهانه انجام دهند.

- همه سالمندان را بايد تشويق کرد زماني که در محيط خارج از منزل هستند، پوشش محافظ بپوشند و از عوامل محافظ نور خورشيد (مانند کرم‌هاي ضدآفتاب) با حداقل 15SPF يا بيشتر استفاده نمايند.

- علائم مشکوک سرطان پوست را بايد به همه سالمندان آموزش داد و بايد آن‌ها را تشويق کرد که هر نوع ضايعه يا زخم مشکوک در پوست و يا تغييرات خالها را گزارش کنند.

تغييرات حواس

شنوايي

نقش شنوايي در سالمندان شايع است. بيش از 33% افراد 65 ساله و بالاتر درجات مشخصي از کاهش شنوايي دارند، اگر چه در بيشتر موارد، کاهش شنوايي با سالمندي طبيعي است، از علل ديگر مي‌توان از: در معرض صداهاي بلند و نامنظم بودن، موم گوش و داروهايي که بر روي شنوايي تأثير مي‌گذارند، تومورها و بيماريهايي که حساسيت شنوايي را کاهش مي‌دهند، نام برد.

کاهش شنوايي به ارتباط نامناسب، کاهش روابط اجتماعي، افسردگي و تشديد بيماريهاي رواني منجر مي‌شود و ممکن است توانايي انجام بسياري از فعاليتها مانند رانندگي، خريد کردن و استفاده از تلفن را محدود کند.

چون نقص شنوايي اغلب به آهستگي پيشرفت مي‌کند بسياري از سالمندان از کاهش آن، آگاه نمي‌شوند. همسران و ديگر اعضاي خانواده معمولاً اولين افرادي هستند که متوجه اين نقض مي‌شوند. امّا در اکثر موارد اغلبِ سالمندان زماني که دربارة نقص شنوايي آنها صحبت مي‌شود، اين مشکل را انکار مي‌کنند.

اين امر مي‌تواند منجر به اضطراب مشخص در روابط افراد بشود، در نتيجه چنين افرادي دچار شرمندگي شده و در انزوا قرار مي‌گيرند.

جهت پيشگيري اولين براي سالمنداني که نقص شنوايي دارند، مي‌توان بوسيله پرسشنامه‌هاي مخصوصي که دربار‌ة شنوايي، سؤالاتي را مطرح مي‌کند، ميزان کاهش شنوايي را ارزيابي کرد. در اين پرسشنامه، امتياز 10 يا بالاتر ارجاع به شنوايي سنج را توصيه مي‌کند.

آموزش به سالمند

- به سالمندان تاکيد گردد که موم گوش يکي از علل شايع کاهنش شنوايي مي‌باشد، بنابراين، جهت تشخيص اين عارضه به پزشک مراجعه نمايند.

- بايد به سالمندان آموزش داد که شنوايي خود از صداهاي بلند (به خصوص در رابطه با صداهاي ناشي از محيط کار) محافظت کنند.

- سالمنداني که کاهش شنوايي در آنها تشخيص داده شده است بايد دربارة سازمانهايي که وسايل کمکي شنوايي مانند سمعک و غيره را با هزينة مناسب در اختيار آنان قرار مي‌دهند، اطلاعاتي داده شود.

- به سالمندان بايد توصيه شود که از کاهش شنوايي خويش احساس شرمندگي نکرده و به افرادي که با آنان صحبت مي‌کنند بگويند که قادر نيستند خوب بشنوند و از آن‌ها بخواهند، مطالب مورد نظرشان را کمي بلند و شمرده‌تر تکرار کنند.

- بهتر است صورت افرادي که با آنها صحبت مي‌کنند، روبروي آنان باشد که به خوبي بتوانند حرکات لبهاي آنان را ببينند.

بينايي

شيوع نقص بينايي با پيري افزايش مي‌يابد و احتمال يک مشکل جدي را در سالمندان مطرح مي‌کند. تقريباً 13% افراد 65 ساله و مسن‌تر و 28% افراد بالاي 85 سال، بعضي از درجات کاهش بينايي را تجربه کرده‌اند. بسياري از سالمندان از ضعف بينايي خود آگاه نيستند و 25% آنان بينايي خود را بطور نامناسب، اصلاح و تنظيم مي‌کنند.

اختلالات بينايي امکان مشکلات جدي را در سالمندان مطرح مي‌سازد. خطر افتادن، حوادث رانندگي و انواع صدمات ديگر، افزايش مي‌يابد. بينايي خوب براي استقلال فرد سالمند در فعاليتهاي روزمرة زندگي وي اساسي مي‌باشد (فعاليتهايي نظير آشپزي، خريد کردن، مصرف کردن دارو..) و به سالمندان اجازه مي‌دهد که در فعاليتهاي مهمترين مثل خواندن، خياطي کردن، باغباني و امثال آن فعال باقي بمانند.

از شايع‌ترين علل نقص بينايي در سالمندان عبارت است از: پير چشمي، آب مرواريد، تحليل رفتگي مربوط به پيري و آب سياه. تشخيص زودرس و درمان اين مشکلات به پيشگيري از کاهش بينايي در آينده کمک مي‌کند و در اغلب موارد مي‌تواند به ارتقاء بينايي و بهبود کيفيت زندگي منجر شود.

آموزش به سالمند

- سالمندان بايد جهت جلوگيري از صدمات چشمي که مي‌تواند موجب کاهش بينايي گردد، آموزش داده شود. مانند استفاده از عينک آفتابي مناسب براي محافظت در برابر صدمة اشعة ماوراي بنفش خورشيد.

- افراد سالمند بايد بيماريهايي که به طور غيرمستقيم سلامت بينايي آنان را متأثر مي‌سازد مانند ديابت و فشارخون را بطور مناسب درمان و کنترل کنند.

- بررسي قدرت بينائي در سالمندان بدون علامت بايد هر 2- 1 سال يکبار انجام شود.

- افرادي که از نظر بيماريهاي چشمي در معرض خطر هستند، بايد توسط متخصص چشم پزشک، معاينات جامع و کامل چشمي، حهت آنان انجام گردد.

- افراد سالمند بايد از مراکز و سازمانهايي که انجام اعمال جراحي و ارائه عينک بطور رايگان و يا با قيمتهايي که يارانه به آنها تعلق مي‌گيرد، مطلع گردند.

بررسي عملکرد اعضاي بدن

شايد مهمترين شاخصي که بايد در سالمندان ارزيابي شود، وضعيت عملکردي اعضاي بدن آنهاست، چون اغلب بهترين پيشگويي براي نشان دادن سطح استقلال و کيفيت زندگي آنهاست.

توانائي عملکرد اعضاي بدن، از کل وضعيت فيزيکي بدن، قوه ادراک و ظرفيت حواس افراد توليد مي‌شود. هر نوع فشار يا نقصان اين ظرفيتها چنانچه همراه با بيماري باشد، مي‌تواند منجر به کاهش عملکرد اعضاي بدن شود.

براي مثال نارسايي قلبي، افسردگي و زوال عقل پيري، ممکن است مانع توانايي فردي و استقلال عمل سالمندان در کارهاي شخصي مثل شستن و لباس پوشيدن بشود.

به علت تغييرات طبيعي پيري، عدم تحرک و ميزان بالاي بيماري‌هاي حاد و مزمن سالمندان در معرض خطر نقصان يا کاهش عملکرد اعضاي بدن مي‌باشند. نقص عملکرد اعضاي بدن اغلب اولين علامت بيماري جدي در سالمندان است.

جهت ارزيابي توانايي عملکرد اعضاي بدن، ابزارهاي متنوعي وجود دارد. اغلب پزشکان با بررسي توانايي شخصي در انجام مراقبتهاي فردي و برآورده کردن نيازهاي اساسي خانه که بيشتر بعنوان فعاليتهاي روزانه زندگي و فعاليتهاي وسيله‌اي زندگي روزانه شناخته شده‌اند، ارزيابي خود را شروع مي‌کنند (اين فعاليتهاي در جدول 6- 2 نوشته شده است)

آموزش به سالمند

- همه سالمندان بايد جهت جلوگيري از کاهش عملکرد فيزيکي بدن تشويق بشوند که از نظر فيزيکي و رواني فعال باقي بمانند.

- در صورتي که هر نقص عملکردي گزارش شود، جهت بررسي علت احتمالي برسري بهتر و دقيق‌تر توصيه مي‌شود.

افراد سالمندي که از توانايي عملکردي بدنشان کاسته شده است بايد دربارة منابع موجود مانند لوازم مناسب کمکهاي اوليه در منزل، وسايل نقليه عمومي و خوراکهاي آماده که در منزل تحويل مي‌دهند، اطلاعاتي داشته ابشند، که به آن‌ها کمک مي‌کند تا مستقل باقي بمانند.

اغلب سالمندان علاقه‌مند هستند که در ميان جمع و اعضاي بستگان، فرزندان و نوه‌هاي خويش باشند. در اينگونه موارد آنان احساس شادماني و مسرت و خشنودي و رضايت بيشتري از زندگي خويش خواهند داشت.

در جوامع سنتي به علت وجود خانوارهاي گسترده، حضور سالمندان با خانواده امکان‌پذير مي‌گردد. در چنين شرايطي آنان از اينکه نوه‌هاي خود را مي‌بينند و با فرزندان خويش مصاحبت دارند، و نيز به خاطر حرمتي که براي ايشان قائل مي‌گردند، سلامت روحي و رواني‌شان تا حدي تأمين مي‌شود.

وجود بيماري، براي سالمنداني که به تنهايي زندگي مي‌کنند، مشکل اساسي است. اگر منابع اجتماعي يا فرزندان، قادر به مراقبت از سالمندان نباشد، سالمند در معرض خطر بيشتري براي وابستگي به مراکز نگهداري است.

نگرش‌هاي اجتماعي و ارزشهاي فرنگي اغلب مشخص مي‌کند که فرزندان موظف به تهيه و تدارک خدمات مراقبتي و حمايت مالي هستند و در صورتي که والدين سالمند آنان قادر به مراقبت از خودشان نباشند، مسئوليت مراقبت آنان را تقبل مي‌نمايند.

در هر حال گاهي وجود اختلافات ميان سالمندان و فرزندان جوان آنان موجب دشواريهاي بزرگ از جمله سپردن پيران به خانه‌هاي سالمندان مي‌گردد.

اختلاف ميان پير و جوان نه تنها در جامعة ما بلکه در سطح جهاني وجود دارد. تفاوتهاي فکري، فرهنگي و عقيدتي موجب بسياري از اين نابساماني‌ها و خلاء بين اين دو نسل مي‌گردد.

سالمندان طرز فکر خود را دربارة جوانان بصورت تحقيرها، طردها و ملامت‌ها ابراز مي‌دارند و جوانان بينش خود را درباره سالمندان بصورت عدم اطلاعت و آشکار کردن مخالفت خود بصورت طرد و دشمني، نشان مي‌دهند.

چنانچه سالمندان بخواهند با خانوادة خويش زندگي کنند بايد فاصله و تعارض بين دو نسل از بين برود. جوانان بايد تغييرات روحي و رواني سالمندان را شناخته و با وقوف بر اين امر که روزگاري نه چندان دور نيز اين مسير را طي خواهند کرد و به دوران پيري خواهند رسيد، با صبر و شکيبايي تعارضات و کشمکشهاي موجود را رفع کنند.

جوانان با بهره‌مندي از تجارب پيران مي‌توانند تلاشهاي خود را بهتر و کاملتر به ثمر برسانند. بر اين اساس ارتباط فرزندان با سالمندان ضروري است، زيرا آنان ناگزير هستند در مسير زندگي از روش درست و استواري برخوردار باشند و اين هدف در صورتي ميسر مي‌گردد که از تجارب اينگونه افراد بهره‌مند گردند. در ذيل برخي از مهمترين وظايف فرزندان در قبال سالمندان ذکر مي‌گردد:

- فرزندان بايد با صبر و شکيبايي در حفظ و نگهداري و مراقبت پدر و مادر سالمند خود کوشا باشند.

- رعايت احترام و ادب يک وظيفة اسلامي است. بي‌حرمتي به پدر و مادر در همة‌ اديان نکوهش شده است.

- سالمندان نيازمند مهرورزي از جانب فرزندان خويش هستند. حضرت رسول‌اکرم فرموده‌اند: «نگاه محبت‌آميز شما نسبت به والدين عبادت است»

و بالاخره اينکه فرزندان بايد بدانند که پدر و مادر سالمند آنان در دوران استراحتند، بنابراين نيازمند

مراقبت از سالمندان مبتلا به سرطان

مطالب مشابه :

بيماري انسدادي مزمن ريوي(COPD)

پمفلت سیگار مرگ خاموش

اهداف:

نارسایی حاد تنفسی

بهداشت هوا

کم خونی فقر آهن

حفاظت از دستگاه تنفسي

هيپر تانسيون ريوي Pulmonary Hyper tension

مراقبت از سالمندان مبتلا به سرطان