وضعيت كارآفريني در ايران

كارآفريني چيست؟
تصوّر غلط عموم مردم اين است كه كارآفريني همان اشتغال زايي است. اين كاملاً اشتباه است و يك كارآفرين موفّق ممكن است براي هيچ كس غير از خودش كار نيافريند! در واقع شايد كلمه كارآفريني ترجمه خوبي براي Entrepreneurship نبوده. امّا كسي هم كلمه بهتري سراغ ندارد و در دولت و جامعه علمي اين واژه جا افتاده است. Entrepreneurship به طور خلاصه به اين معني است كه فرصت هاي جديد را تشخيص دهيم و آنها را به Business يا كسب و كار تبديل كنيم. (البته اين تعريف دقيق و علمي نيست)

وضعيت كارآفريني در ايران
دكتر رضوي، مدير مركز كارآفريني دانشگاه تهران مي گويد ايران اصلاً كشور خوبي براي كارآفريني نيست. (در آمارهاي رسمي مقام صد و چندم را دارد). يعني براي مردم آسان نيست كه يك كسب و كار موفّق راه بياندازند. امّا با اين وجود ايران پر از فرصت كارآفريني است و از اين نظر نسبت به كشورهاي ديگر خيلي بهتر است. به طور خلاصه ترجمه اين حرف دكتر رضوي از نظر من يعني اينكه شما در كشورهاي توسعه يافته به سختي مي توانيد فرصت نوآوري پيدا كنيد امّا اگر پيدا كرديد راه اندازي كسب و كار آسان است. در ايران شما به راحتي مي توانيد فرصت نوآوري پيدا كنيد امّا تبديل آن به يك كسب و كار موفّق دشوار است.

در مطالعاتي كه تا به حال داشتم متوجّه شدم كه دولت هاي جهان گسترش كارآفريني را يك عامل مهم رشد و توسعه اقتصادي مي دانند. مخصوصاً آمريكا مقدار زيادي از موفّقيت اقتصادي خود را مديون روحيه كارآفريني مردم امريكا و ساز و كارهاي حاكمّيتي براي حمايت از كارآفريني مي داند. (البته اين ديدگاه تا قبل از دهه 1970 زياد وجود نداشت و تا آن زمان بيشتر شركت هاي خيلي بزرگ بودند كه مهم ترين عامل اقتصاد محسوب مي شدند).

از وقتي كه متوجّه شدند كارآفريني و كسب و كارهاي كوچك چنين تأثير مهمّي در رشد اقتصادي دارد ناگهان كارهاي علمي روي كارآفريني بسيار گسترش يافت و اين رشته حسابي كل كرد (فبلاً هم وجود داشت ولي نه به اين شدّت). بسياري از دانشگاه ها شروع به ارائه رشته كارآفريني كردند و همه به فكر توسعه كارآفريني افتادند.

البته نه در ايران. در ايران خيلي به كارآفريني كم توجّهي كرديم. همين كه سال پيش براي اوّلين بار در تاريخ نام رشته كارآفريني را در دفترچه كنكور ديديم خودش نشان دهنده ميزان عقب ماندگي ما در اين زمينه است. حالا كه ناگهان متوجّه شده ايم كه كارآفريني چقدر مهم است داريم بال بال مي زنيم!

اين كه مي گويم بال بال مي زنيم واقعاً اغراق نيست! تازه دو سال است كه رشته كارآفريني را دانشگاه تهران راه انداخته (و تعدادي از افراد برجسته كشور در اين رشته را جذب كرده، مثل دكتر احمدپور) و حالا هيچي نشده دولت به اين دانشگاه پيشنهاد كرده كه براي رشته كارآفريني يك دانشكده جداگانه تأسيس كند!!
البته ناگفته نماند كه در دانشگاه صنعتي شريف هم با حضور دكتر فيض‌بخش فعّاليت هايي در زمينه كارآفريني مي‌شود.

دولت نقشه دارد كه ساليانه 100000 نفر را در رشته كارآفريني آموزش دهد. ولي هنوز در كشور به اندازه كافي آموزش دهنده كارآفريني نداريم كه اين تعداد را آموزش بدهند. براي همين از اوّلين دوره هاي دانشجويان كارآفريني توقّع مي‌رود كه بتوانند به سرعت تبديل به آموزش دهنده كارآفريني شوند. (بماند كه اين نقشه تا چه اندازه عملي است)

از ديگر نشانه هاي بال بال زدن براي كارآفريني اين است كه چند روز پيش اخبار اعلام كرد كه قرار است در همه رشته هاي دانشگاهي واحد كارآفريني هم بگذارند. خب حق داريم اينقدر بال بال بزنيم چون پيشبيني مي شود كه تا 10 الي 15 سال آينده درآمد ايران از نفت به صفر مي رسد. كارآفريني به عنوان يكي از تنها اميدهاي اقتصاد كشور به شمار مي رود. به عنوان مثال سازمان ميراث فرهنگي حساب كرده كه اگر بتواند تنها 2 درصد از گردشگران جهان را به ايران بكشاند كل درآمد از دست رفته نفت جبران مي شود. براي همين اين سازمان نيز از دانشگاه تهران درخواست كرده تا در زمينه هاي گردشگري، صنايع دستي و ميراث فرهنگي كارآفرين آموزش دهد. (و البته بعید می دانم دانشگاه های کشور به این سرعت بتوانند به این تقاضاها پاسخگو باشند)

خلاصه همه اينها را گفتم كه بدانيد كارآفريني موضوع داغ كشور است. تعداد زيادي مركز كارآفريني در كشور تأسيس شده و به زودي تعداد زيادي از دانشگاه هاي كشور اين رشته را ارائه خواهند داد. نتيجه براي كنكوري ها اين كه ظرفيت اين رشته مطمئناً به سرعت رشد خواهد كرد و بازار كارش هم خوب است. حتّي اگر هم خوب نبود در رشته كارآفريني شما ياد مي گيريد كه خودتان كسب و كار تشكيل دهيد.