آشنایی با ساختار و برنامه سلامت

مفهوم سلامت : 1- سلامت موهبتی الهی است.
                     2- سلامت موضوعی فراموش شده است.
مفهوم سلامت در دو سازمان بین المللی بعد از تدوین برنامه کلی مورد توجه قرار گرفت در حالیکه پیامبر اسلام قبل از 1400 سال پیش به این موضوع تاکید کرده بودند و چندین حدیث در این مورد وجود دارد .
3- سلامت مفهومی چند بعدی است.
سلامت فقط مربوط به بعد جسمانی نیست بلکه علاوه بر این بعد دارای ابعاد روحی و روانی و اجتماعی هم هست در حقوق بشر اسلامی یک بعد معنوی سلامت در نظر گرفته شده است که البته وجود این بعد در اسلام دیگر بعد ها را نفی نمی کند.
4- سلامت پدیده ای د رحال تغییر است .
طیف سلامت از صفر شروع میشود تا بینهایت . نمی توان گفت سلامت یک فرد یک چیز صد در صدی است یا نه.
در واقع در گذر زمان سیر بیماری ها از بیماری های واگیر مانند طاعون و وبا به بیماری های غیر واگیر و غیر عفونی مانند سرطان تبدیل شده است.
5-تعیین شاخص های سلامت دشوار است .
برای اندازه گیری دو چیز به یک مقیاس نیاز است . این مقیاس ها در صورتی که دو چیز قابل اندازه گیری باشند راحت به نظر میرسد در صورتیکه برای مقایسه دو انسان مسئله فرق میکند و بسیار مشکل است .
انسان موجود بسیار پیچیده ای است که حتی مقایسه دو قلو های همسان به سختی صورت میگیرد و مشکل به نظر میرسد.
برای تعیین شاخص سلامت بهتر است که از نشانگر استفاده شود مانند انواع بیماری ها و نوع و تشخیص و درمان و هزاران علت دیگر که نمی توان برای ان شاخصی تعیین کرد .
هر کس از سلامت یک برداشت متفاوتی دارد مانند بی نقص بودن یا کامل بودن از جهت جسمی روانی و اجتماعی و یک حالت نرمالی که یک بدن از هر جهت میتواند داشته باشد .
سلامت یک هماهنگی و یا یک سازگاری انسان با خود با محیط با طبیعت و با خدا که طب قدیم با ایجاد تعادل این هماهنگی را بوجود می آورد ولی پزشکی معاصر در ایجاد این تعادل موفق نبوده و نتوانسته ایجاد کند.
تعریف سلامت در فرهنگ های مختلف
فرهنگ وبستر : وضعیت خوب و عالی بدن و فکر و روح به خصوص عاری بودن از درد و بیماری.
فرهنگ آکسفورد : وضعیت عالی جسم یا روح و حالتی که اعمال بدن به موقع و به طور موثر انجام می شود .
فرهنگ دبلیو اچ ا : سلامت فقدان بیماری نیست بلکه بهزیستی یا رفاه کامل جسمانی و روانی و اجتماعی است.
طب: علم یا هنر
قبل از انکه طب به عنوان علم مطرح شود یک هنر محسوب میشد که توانایی های غیر تئوریک داشتند و تشخیص بیماری از روی حالات انسان انجام می گرفت .
بعد از گذشت سالیان متمادی در اثر تجربه بسیار این هنر تبدیل به علم شد به این دلیل که یک علم باید قابل تجربه باشد.
سلامت : سازگاری
براساس فرهنگ های مختلف تعابیر متفاوتی دارد . سلامت یک نوع سازگاری و هارمونی است که این سازگاری در طبیعت هم صدق می کند مانند جنگلها .
ایجاد یک تعادل میان اجزای مختلف بدن که در صورت بوجود آمدن این هارمونی سلامت نمود پیدا می کند.
سیر تطور سلامت : قبل از آنکه نظریات پزشکی بروز کند نظریات متا فیزیک حکم فرما بود.
تاریخ و پیشینه طب : نمی شود تاریخ دقیقی برای طب تعیین کرد . تحقیقات باستان شناسان نشان می دهد 350 میلیون سال قبل نشانه هایی از میکروب و بیماری دیده شده است و ثبت کرده اند . انسان از زمان بوجود آمدن سلامت و بیماری هم هم زمان با ان بوجود آمده اند.
حفظ الصحه : بهداشت
علم العلاج : درمان
بهداشت : علم و هنر پیشگیری
بهداشت در قدیم حفظ الصحه می گفتند که به معنای نگهداشت سلامت بدن بود .
علم العلاج مبتنی بر درمان و مداوای بیماری است و پزشکی را شامل می شود .
با هماهنگی حفظ الصحه و علم العلاج سلامت ایجاد می شود .
بهداشت علم یا هنر پیشگیری از بیماری ها ذکر شده است .
بیماری : انحراف یا اختلال وضعیت طبیعی بدن
ناراحتی : وضعیت جسمی در تعادل نیست.
ناخوشی : بدن از لاحاظ روانی در تعادل نیست .
بیماری : بدن هم از لحاظ جسمی و هم از لحاظ روحانی در تعادل نیست که تلفیق ناراحتی و ناخوشی است .
سیر تطور مفهوم سلامت : سلامت مفهومی دارد که نشان می دهد از کجا آمده است و می فهمیم که سلامت یک مفهموم انفرادی بوده و به مفهوم و هدف اجتماعی رسیده است و نهایتا تبدیل شده است به استراتژی جهانی .
1-سلامت یک مفهوم زیست پزشکی است : این مفهوم ناشی از یک حالت بیو متیکال می باشد یعنی مسائل زیست پزشکی می باشد .سلامت در اوایل به فقدان بیماری تلقی میشد و این اساس نظریه میکروبی را در بر داشت .
2-سلامت یک مفهوم بوم شناختی است : یک مفهوم اکولوژیک است یعنی تعامل میان انسان و محیط زیست و براساس نقشی که بیماری ایفا می کند .
3-سلامت یک مفهوم روان شناختی است : در این مورد یک مفهوم سایکولوژیک را دنبال می کنیم و می خواهیم نشان دهیم سلامت چه ارتباطی با مسائل روحی و حتی اجتماعی و اقتصادی و سیاسی دارد .
4-مفهوم کلیت و جامعیت : می خواهد این مفهوم را برساند که سلامت یک مفهوم نیست و نمی شود فقط از منظر زیست پزشکی یا فقط بوم شناختی یا فقط روان شناختی در نظر گرفت .
ابعاد سلامت
1-بعد جسمانی : همان عدم نقص در ارگان های بدن است . زیست پزشکی را مد نظر دارد و سلامت بیشتر وجودش مربوط به ارگان ها است و فیزیکال می باشد .
2- بعد روانی : حالت نرم افزاری دارد و می خواهد تمام زمینه های غیر جسمانی را مورد توجه دهد .
3-بعد اجتماعی : وسیع ترین بعد سلامت محسوب می شود و می خواهد سایر چیزهایی که مرتبط با مفهوم سلامت است را پیش بینی کند مانند مسائل فرهنگی و .....
4-بعد معنوی
طیف سلامت : همان ابتدا وانتهای زندگی است یعنی مانند یک خط که از سالم ترین وضعیت شروع می شود و تا وضعیت های نسبتا بیمار و بیماری شدید و به مرگ ختم می شود و نمی توان به راحتی مرز بین سلامتی و مرگ را تعیین کرد و بسیار پیچیده به نظر می رسد .
عوامل موثر بر سلامت
1-عوامل زنتیکی و فردی : این عوامل جز موثرترین عوامل است که بر سلامت اثر دارد .
2-عوامل محیطی و طبیعی : می خواهیم تاثیر محیط زیست را بر سلامت و هم تاثیر سلامت را بر محیط زیست مورد بررسی قرار دهیم مانند آلودگی های صوتی و شیمیایی .
3-عوامل اقتصادی و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی که اقتصادی بر میزان در آمد افراد و عوامل محیطی می توانند مستقیما بر عوامل اقتصادی تاثیر بگذارد .
عوامل اجتماعی مربوط به فرهنگ مراقبت از خود وتحت تاثیر قرار گرفتن در مقابل بیماری ها است .
عوامل سیاسی مربوط به تصمیماتی که دولت ها برای سلامت می گیرند .
شاخص ها و نشانگر های سلامت
شاخص ها در مواردی به کار می روند که امکان اندازه گیری دقیق وجود دارد و مادی و یک حالت کمی دارند مانند نرخ دلار و فقط می توان در مسائل زیست پزشکی استفاده کرد .
نشانگر ها در مواردی به کار می روندکه قابل اندازه گیری دقیق نیستند و یک حالت سیالی دارند و کیفی می باشند . مانند مفهوم های روان شناختی و اجتماعی و سیاسی و معنوی که نمی توان اندازه گرفت .
نشانگر های بیماری زایی
1-میزان بروز : مربوط به خود بیماری است و میزان بروز یک بیماری در یک جامعه محدود را بررسی می کند . مثلا میزان بروز بیماری ایدز در یک شهر کوچک که آن بیماری در یک زمان مشخص در آن جمعیت بروز کرده است .
2-میزان شیوع : که به دو نوع لحظه ای و دوره ای تقسیم می شود و مبتنی بر بیماری های باز پدید است .
3-میزان کشندگی : از تعداد جمعیت یک شهر در مدت معین چقدر موجب مرگ انسان ها شده است .
می توان به نشانگر های دیگری در کنار این نشانگر ها نیز اشاره کرد مثلا طول مدت اقامت بیمار در بیمارستان یک شاخص محسوب می شود و یا چرخش تخت های بیمارستان .
نشانگر های باروری : نشانگر تولید مثل است و نشانگر متولد شدن فرزند و تنظیم خانواده می باشد .
1- میزان تولد خام : می خواهیم بررسی کنیم که از بین 1000 تولد در یک جامعه چقدر از آنها زنده به دنیا آمده اند .
2- میزان باروری عمومی : می خواهیم تعیین کنیم که از بین 1000 زنی که وضع حمل می کنند تعداد باروری آنها چقدر است و رد سطوح دو یا سه ساله تقسیم بندی می شوند .
3- میزان تجدید نسل : می خواهیم بررسی کنیم که از بین 1000 عدد تولد چند تای آنها دختر است که برای تجدید نسل لازم است وفقط از ارزیابی تعداد دختران به دست می آید .
نشانگر های میرایی
1-میزان خام مرگ : می خواهیم تعیین کنیم که بین 1000 نفری که در یک جمعیت هدف به صورت خام و بدون طبقه بندی سن و چگونگی مرگ چند نفر فوت کرده اند .
2- میزان میرایی شیر خوردن : می خواهیم بررسی کنیم که در یک جامعه هدف در بین 1000 کودک با سن یک سال به پایین میزان مرگ چقدر بوده است .
در دبلیو اچ ا میزان نرمال آن باید 50 کودک در بین 100 کودک زیر یک سال باشدکه از اهمیت بسیاری برخوردار است.
3- میزان میرایی کودکان : جمعیت هدف همان 1000 کودک که البته بین سنین 1 تا 4 سال را مورد ارزیابی قرار می دهیم . در جوامعی که میزان سلامت بالا است میزان میرایی کمتر است در کشور های اروپایی کمتر از 2 درصد می باشد ولی در کشورهای در حال توسعه این میزان بیشتر از 60 درصد است .
4- میزان میرایی مادران : میزان مرگ مادرانی که در معرض وضع حمل قرار دارند که از 1000 تای انها چقدرشان فوت می کنند که در بین جوامع فرق میکند .
سایر نشانگر های سلامت
1-نشانگر های زیست محیطی
2- نشانگر های وضعیت تغذیه
3- نشانگرهای وضعیت بهداشت روانی
4- نشانگرهای وضعیت دسترسی و بهره مندی از خدمات بهداشت درمانی
5- نشانگرهای وضعیت اقتصادی و اجتماعی و فرهنگ
سلامت در فرهنگ معین : بی گزند وبی عیب بودن بدن
تعریف ابوعلی از سلامت : حالتی که در آن اعمال بدن به طور کامل صحیح است .
بیماری: نقطه مقابل سلامت . وضعیتی که در آن سلامت مختل شده و حالتی که بدن یا بخش هایی از ان به طور منظم کار نمی کنند .
ناراحتی : وضعیتی نا متعادل که بیشتر جنبه جسمی دارد .
ناخوشی: جنبه روحی روانی دارد .
بیماری : هم جنبه روحی و هم جنیه روانی دارد .
فرضیه : نوعی پاسخ مشروط به مسئله پژوهش است و موقت و احتمالی و یک ادعا در مورد یک مسئله است .
نظریه : مجموعه ای از سازه ها ، مفاهیم ، تعاریف و گزاره های بهم پیوسته است و از ویژگی های 1- بیان حقایق می کند 2- عدم مغایرت با حقایق مسئله 3- داشتن ابزار آزمون و تجربه
مدل/الگو : طرح و نمایشی از جهان واقعیت که تبدیل به تولیدات انبوه یا اجرای روشهای عملیاتی را شامل می شود .
فرضیه های سلامت : 1- ماورالطبیعه بودن بیماری ها             2- بخار های بد بو
                           3- ایجاد خود بخودی بیماری ها           4- فرضیه میکروبی ایجاد بیماری ها
تئوری های سلامت : 1- عمل مستقل و برنامه ریزی شده         2- شناختی اجتماعی
                          3- استرس و سازگاری                         4- بازاریابی اجتماعی و اشاعه نوآوری
مدل های سلامت : 1- مدل پروسید –پریسید                    2- جامع آموزشی و بهداشت
                         3- تعلیم یافته برای برنامه ریزی عملیاتی          4- فرانظری

نظریات سلامت
1-نظریه ی تئوری عمل مستدل و برنامه ریزی شده : قصد رفتاری مقدم بر خود رفتار است یعنی حتما برای اینکه رفتاری سر بزند باید قصد و نیت آن رفتار وجود داشته باشد تا ان کار انجام شود . رفتار زمانی پدیدار می شود که از عمل و رفتار ادراک وجود داشته باشد .
2- تئوری شناخت اجتماعی : هر چیزی که انسان از خود بروز می دهد ناشی از یک سری شناخت هاست . یک سری مهارت هارا از جامعه یاد می گیریم از طریق مشاهده که پایه ای برای رفتار های اجتماعی می شود .رفتار هایی که بروز می کند مبتنی بر شناخت فرد از والدین و اطرافیان و جامعه است .
3- تئوری استرس و سازندگی : از یک ایده مهندسی معماری( از طرح دو ساختمان ) گرفته شده است . در مقابل استرس یا فرار می کنیم یا مقابله می کنیم یا سازگاری نشان می دهیم .
4- تئوری بازار یابی اجتماعی : از مسائل تجاری گرفته شده است مثلا در مورد کالاهای تجاری که باید برای ان تبلیغات صورت گیرد .در اجتماع هم اگر بخواهیم ایده ای را شرح دهیم باید دنبال مخاطب باشیم که البته در بازار یابی تجاری سود مد نظر است ولی در بازاریابی اجتماعی باید خودمان فکر و ایده را توسعه بدهیم که ویزگی های خاص داشته و عامه پسند باشد .
5- تئوری اشاعه نوآوری: در این تئوری باید از روش های نوآورانه استفاده شود .
با سه نوع افراد موجه هستیم : 1- افراد زود باور    2- افراد دیر باور      3- افراد بی طرف
باید روی این سه نوع افراد کار شود تا بتوانیم تئوری خود را ارائه داده به طوری که مورد پسند عام قرار گیرد .

مدل های سلامت
1-مدل پریسید-پروسید : فرضیه و مدلی که حاصل فکر بود می خواهیم تبدیل به محصول کنیم . وقتی یک چیز را به محصول میخواهیم تبدیل کنیم سه سوال مطرح می شود که عبارتند از چه چیزی را / برای چه کسانی / و به خاطر چی که باید به انها پاسخ داده شود .
2- مدل جامع آموزش بهداشت : شش مرحله وجود دارد که به هدف برسیم در این مراحل شش گانه می خواهیم هدف را مشخص کنیم تا بدانیم چطور اقدام و چطور ارزشیابی و چطور پایش کنیم .
3- مدل تعمیم یافته برای برنامه ریزی عملیاتی : برای هر هدفی یک برنامه عملیاتی نیاز است که این برنامه هدف و برنامه و مخاطبین خاصی دارد و همچنین باید دارای یک برنامه زمان بندی شده باشد .
4- مدل های اعتقاد بهداشتی : این مدل چون مربوط به اعتقاد است بیشتر به تئوری شبیه است . هر رفتار برای اینکه از کسی صادر شود نیاز به باور قلبی از طرف شخص دارد . این مدل را به درجاتی تقسیم کرده اند که مربوط به ذهن فرد در پذیرش یا عدم پذیرش اعتقاد به بهداشت می شود .
5- مدل فرا نظری : این مدل مطرح می کند که یک رفتار برای اینکه تغییر کند به چه مواردی نیاز دارد و این تغییر چرا و چگونه باید صورت گیرد .
این مدل ها ستون های نظام سلامت جامعه را تشکیل می دهند و همگی از طب گرفته نشده اند بلکه مسائل فرهنگی و اقتصادی و مهندسی و معماری هم در بوجود آمدن آنها دخیل بوده اند .
خود سلامت فی نفسه این مدل ها را از علوم اجتماعی و .... و حوزه های دیگر گرفته و توانسته از آنها مدل سازی کند و به کار گیرد .

آشنایی با ساختار نظام سلامت
وظیفه ی آن تامین سلامت برای آحاد جامعه است و دارای محور هایی است که عبارتند از : آموزش ، بهداشت و درمان
آموزش : خیلی وسیع است که در ارتباط با آموزش دانشجویان پزشکی و پیراپزشکی در تمام مقاطع و هم آموزش های ضمن خدمت که برای کارکنان این نظام وجود دارد که برای به روز بودن کارکنان لازم است و همچنین این آموزش برای احاد جامعه هم وجود دارد که شامل بهداشت همگانی می شود و همچنین برای گروه های هدف منظور می شود مانند بیماران و کسانی که مستقیما با این فضا ارتباط دارند .
بهداشت : پیشگیری است از بیماری ها و حفظ سلامتی که دارای اهمیت زیادی است و شامل پیشگیری اولیه و ثانویه و ثالثیه می شود .
در حوزه بهداشت از نظر سلسله مراتب در راس 1- معاونت بهداشتی وجود دارد که سیاست گذاری در امر بهداشت می کند 2- مراکز بهداشت استان 3- مراکز بهداشت شهرستان 4- مراکز بهداشت شهری – روستایی5- مراکز روستایی و 6 – خانه بهداشت وجود دارند . خانه های بهداشت بیشتر شامل پیشگیری اولیه می باشد .
در مان : مورد نیاز جامعه است که شامل خدمات سرپایی و خدمات تخصصی و فوق تخصصی می شود .در مانگاه ها بیشتر شامل بخش درمان ساده و سرپایی می شود .
درمان در بیمارستان ها صورت می گیرد که از نظر تنوع می توانند بیمارستان های درمانی یا مراکز آموزشی و درمانی باشند .بیمارستان های درمانی بیشتر در شهرستان ها قرار دارند .
دانشگاه های علوم پزشکی مراکز آموزشی و درمانی و دانشکده ها را شامل می شوند .
سازمان منطقه ای بهداشت ودرمان ، مراکز بهداشتی و مراکز درمانی را شامل می شود ولی دانشکده های علوم پزشکی فقط شامل دانشکده ها و آموزش می شود علاوه بر این مراکز تحقیقاتی هم وجود دارد که کارهای تحقیقی انجام می دهند .

بهداشت جهانی

یک دانشمندی به نام پل راسل عقیده دارد که در زمین هیچ چیزی بین المللی تر از بیماری نیست که این اهمیت سلامت را نشان می دهد . هیچ چیز به اندازه بیماری همه گیر نیست و به اندازه انسانها بیماری وجود دارد و هشدار می دهد که مواظب سلامت و بهداشت باشیم و انرا مختص به زمان یا مکان خاصی ندانیم .
سلامت از ارکان صلح است و یک شعار بسیار بنیادی که می تواند صلح را بوجود آورد و آن را تظمین کند .
حق به سلامت : یک سری حقوق بنیادی و بشری وجود دارد مانند حق حیات و آزادی عقیده .حق بنیادی بین المللی است و کشور های جهان اختلاف نظر دارند که آیا بالاترین سطح قابل حصول سلامت هم یک حق بشری است یا نه؟

کارهای بین المللی در مورد سلامت

1-نخستین کنفرانس بین المللی در مورد بهسازی 1851 : بحثی بود درمورد قرنطینه . در زمان های پیش برای جلوگیری از پیشرفت بیماری تنها چیز بوجود آوردن قرنطینه بود که در آن 40 روز افراد را حبس می کردند ( کسانیکه به کشور های دیگر سفر می کردند ) برای اتخاذ قوانین واحد برای قرنطینه کشور ها کنفرانس هایی را تشکیل دادند ولی با وجود اختلاف نظرهایی از نظر تجاری و سیاسی به توافق نرسیده و نتیجه ای در بر نداشت .
: در آمریکا صورت گرفت که کشور های امریکایی حضور Pan amirican2 – دفتر بهسازی پان امریکن
داشتند .173 ماده داشت که تصویب کردند و در حال حاضر هم به آنها عمل می کنند که بعد ها از حالت دفتر خارج شد و ارتقای سازمانی یافت و تبدیل به سازمان داخل قاره شد که کشور های آمریکایی در مورد قرنطینه قوانینی را وضع کردند و به ان پایبند هستند .
3- در مورد ایجاد اداره بین المللی بهداشت عمومی : بعد از مدتی یک اداره بین المللی تشکیل شد که یکی از ارکان سازمان بهداشت جهانی در مورد قرنطینه بود و مرکز ان در فرانسه بود که بعداز توافقات یک قاعده کلی و موازین علمی در خصوص قرنطینه اتخاذ کردند . متوجه می شویم که در مورد قرنطینه یک کنفرانس تشکیل شد که ناشی از احساس خطر کشور ها در مقابل بیماری بود .

ساختار سازمانی دانشگاه های علوم پزشکی
دارای رئیس دانشگاه و قائم مقام
حوزه ریاست : - مدیریت دفتر     - روابط عمومی     - حراست ( جنبه فیزیکی و غیر فیزیکی )
-گزینش ( بر روند استخدام نظارت دارد )    - امور حقوقی ( قرار داد ها را تنظیم می کند )
- اداره بازرسی و رسیدگی به شکایات ( رسیدگی به شکایت های مردم که از سازمان در مورد درمان و ... دارند )

سطوح پیشگیری
هدف کلی نظام سلامت : احیای سلامت ، حفظ سلامت و ارتقای سلامت که باید برای این کار استاندارد های سلامت مشخص باشند و ارتقاد داده شوند .
پیشگیری مقدم بر درمان است چون هزینه درمان بالا است و در درمان به جایی می رسیم که نمی توان به سلامتی 100 درصد ابتدایی رسید ولی در پیشگیری می توان 100 درصد سلامت را تظمین کرد .
سطوح پیشگیری : عمدتا از سه بخش اصلی تشکیل شده است .
1-سطح پیشگیری بدوی یا نخستین

پیش نیاز های پیشگیری : 1- آگاهی از علت بیماری.باید بدانیم که علت ظهور و بروز بیماری چیست .
2- شناسایی موارد شیوع و انتقال بیماری : راه های شیوع و تکثیر بیماری را بدانیم .
3- شناسایی عوامل خطر : شامل عوامل خود خطر و هم شامل عواملی که گروه های خطر در معرض بیماری قرار می دهد که شامل افراد مسن ، کودکان و زنان باردار می شود .
4- تشخیص زودرس بیماری ها : موثر ترین کار برای پیشگیری که هزینه درمان را شدیدا کاهش می دهد .
5 – آشنایی با سازمان های تخصصی : سازمان هایی که مسئولیت نظام سلامت را بر عهده دارند .
این سطح پیشگیری که جدیدا مطرح شده است که در این نوع، بیماری را قبل از به وجود امدن تشخیص بدهیم و از طریق ارتقای فرهنگی و اعتلای آن بتوانیم جلوگیری کنیم مانند بیماری های ارثی.

2- سطح پیشگیری اولیه : اقداماتی است پیش از شروع بیماری که امکان بروز بیماری بعد را از بین می برد و یک سری مداخلات که قبل از بروز بیماری انجام می شود مثلا بچه ای که با وزن کم متولد شده است اگر مورد درمان قرار نگیرد در آینده منجر به مشکلات فیزیولوژیکی می شود .
تدابیری که در این حیطه باید انجام گیرد : 1- آموزش 2- توجه به کیفیت زندگی 3- ارتقای سلامت جامعه
آموزش به مادران باردار و افزایش و ارتقای سطح کیفیت زندگی که منجر به ارتقای سلامت جامعه می شود .
سازمان بهداشت جهانی بدین منظور دو راهبرد تعیین کرده است : 1- راهبرد جمعیتی : مکانیسم هایی که همگانی هستند و مبتنی بر ارتقای سطح فرهنگی   2- راهبرد مربوط به گروه های خطر : عمومی نیست و به طور اختصاصی مربوط به کودکان ، زنان باردار ، سالمندان و بیماران خاص می شود .

3- پیشگیری ثانویه : اقداماتی که پیشرفت بیماری را در مرحله ناپیدای ان متوقف و از بروز عوارض بیماری جلوگیری می کند . در وضعیتی که بیماری می خواهد خود را بروز دهد در این موقع کارامد است مانند غربال گیری سرطان.در مراحل مختلف این غربال گیری تشخیص داده می شود و کنترل می شود .در این مورد بیماری حادث شده است و ما با این کار باعث تشخیص و کنترل ان می شویم .

4- سطح پیشگیری ثالثیه : هنگامی که فرایند بیماری از مراحل اولیه و ثانویه فراتر می رود و از طریق پیشگیری ثالثیه اقدامات پیشگیری صورت می گیرد که شامل اقدامات مداخله ای در مراحل پایانی بیماری زایی است و به کار گیری تمامی تدابیر موجود برای کاهش یا محدود کردن نقص عضو و ناتوانی های حاصل از بیماری و یا به حداقل رساندن درد و رنج و آسیب های ناشی از آن. در این مورد بیماری بوجود امده و پیشرفت کرده و وظیفه ما جلوگیری از انتقال به دیگران و به حداقل رساندن درد است .

سطوح ارائه خدمات سلامت : 1- سطح اول ارائه خدمات 2- سطح دوم   3- سطح سوم ارائه خدمات
سطح اول خدمات شامل دو واحد سازمانی است که شامل خانه های بهداشت و مرکز بهداشت و درمان روستایی که از دو بهورز خانم و یک بهورز آقا تشکیل شده است و اهمیت بهورز خانم بیشتر است . حداقل افراد برای تشکیل خانه بهداشت 1500 نفر است .
در شهر ها اولین سطح پایگاه روستایی و دومین سطح مرکز بهداشتی –درمانی روستایی است که در شهر ها مسئول پایگاه یک ماما است و در زیر نظر ماما یک بهورز است .
در سطح دوم ارائه خدمات 1- مراکز بهداشتی شهرستان و 2 – بیمارستان های ناحیه ای قرار دارد . مراکز بهداشتی شهرستان بر مراکز بهداشتی روستایی نظارت می کند .
سطح سوم ارائه خدمات شامل مراکز بهداشت استان که حالت برنامه ریزی دارد و همجنین شامل بیمارستان های تخصصی و فوق تخصصی است .

مراکز آموزشی –درمانی
درمان در کشور در قالب دو ساختار سازمانی تحقق می یابد .
1-مراکز آموزشی و درمانی که علاوه بر درمان بر آموزش و تربیت دانشجو هم می پردازد .علاوه بر کادر درمان ، کادر آموزشی هم دارد مانند معاونت اموزشی و معاونت پژوهشی ( برای مراکزی که پژوهش و تحقیق انجام می دهند ) و کتابخانه تخصصی و کنفرانس علمی .
2- بیمارستان های درمانی که فقط به درمان اختصاص یافته اند .
از نظر مدیریت بیمارستانی : بیمارستان های هیئت امنایی و بیمارستان های خصوصی و دولتی .
بیمارستان های هیئت امنایی نیمه دولتی هستند و یک هیئت مدیره دارد که بر کار بیمارستان نظارت می کند و تصمیمات به وسیله شورا انجام می گیرد .
در راس آن مدیر عامل و بعد هیئت مدیره تصمیمات آن تصمیمات شورایی است و دارای مجوز هیئت امنایی می باشند . بیش از 51 درصد این بیمارستان ها باسد خصوصی باشد .
بیمارستان های دولتی مدیریت دولتی داشته و وابسته به وزارت بهداشت است .از نظر اداری و مالی تابع مقررات دولتی است و دارای مجوز دولتی است .
بیمارستان های خصوصی مدیریت و مالکیت خصوصی دارند و دارای مجوز خصوصی که وزارت بهداشت نظارت دارد .
نوع نظارت بر بیمارستان ها فرق می کند : بیمارستان های دولتی باید هر کاری را از نظر مالی و دیوان محاسبات اداری به امضای دولت برسانند و بیمارستان های هیئت امنایی تابع وزارت بهداشت هستند ولی نه به صورت 100 درصد .
کادر مدیریتی بیمارستان

-رئیس ( مسئول نظارت بر کل بیمارستان و مسئول نظارت بر کادر تخصصی )
- مدیر ( مسئول اجرا و مسئولیت کارد پشتیبانی را بر عهده دارد )
کادر تخصصی رئیس : - اعضای هیئت علمی – متخصصان – کادر درمانی
کادر تخصصی مدیر : -اداری - مالی - خدمات
ساختار سازمانی : رئیس (معاون آموزشی )          -مدیر
-معاون اداری و مالی که مسئول واحدهای اداری ( قیمت گذاری ، دبیر خانه و بایگانی ها ) ؛ مالی ( حسابدار ،امین اموال ، صندوق دار ) ؛ تدارکات ( کارپردازها) ؛ خدامات ( کارهای تنظیمی ) و تاسیسات .

دفتر خدمات پرستاری : تمام کادر پرستاری را تحت پوشش قرار می دهد .
-مدیر دفتر خدمات پرستاری
- سوپر وایزر که شامل بالینی ( مسئول فنی) و آموزشی ( مسئولیت آموزشی) را بر عهده دارد .
- سرپرستار ( به تعداد بخش های بستری سرپرستار وجود دارد )
- پرستار ، ماما ، بهیار ، کمک بهیار و منشی بخش ( کار دفتری و انجام امور دفتری بخش را بر عهده دارد .به تعداد بخش منشی وجود دارد )

کادر اتاق عمل : زیر نظر دفتر خدمات درمانی است .
-متخصصین بیهوشی - کارشناس بیهوشی -کاردان بیهوشی -کاردان اتاق عمل   -تکنسین اتاق عمل
واحد آزمایشگاهی
-متخصص علوم آزمایشگاهی -کارشناس و کاردان علوم آزمایشگاهی
واحد رادیولوژی
-متخصصان رادیولوژی –کارشناس و کاردان رادیولوژی
واحد داروخانه
-دکتر دارو ساز -تکنسین دارو
واحد مدارک پزشکی
-مسئول مدارک پزشکی -کارشناس مسئول مدارک پزشکی -کارشناس و کاردان مدارک پزشکی –بایگانی مدارک پزشکی
واحد مدد کاری
-مسئول مددکاری اجتماعی - مددکار
واحد تغذیه
-کارشناس تغذیه

)Icu , ccu بخش های تخصصی بیمارستان : ای سی یو و سی سی یو(

در بخش های عادی به ازای سه یا پنج بیمار یک پرستار وجود دارد ولی در ای سی یو و سی سی یو باید حداقل سه پرستار در شبانه روز وجود داشته باشد و خدمت کنند.
4 تخصص وجود دارد که شامل تخصص های اصلی است : 1 –بخش جراحی 2-بخش داخلی 3-کودکان 4-زنان و زایمان . برای هر بیمارستان حداقل این 4 بخش وجود دارد که می توان تخصص های دیگر را نیز به ان اضافه کرد .که می توان به بخش های غدد ، عفونی ،ریه ، گوارش ، کلیه و اعصاب اشاره کرد.
فرق بین بخش بستری با بخش اورزانس : در اورزانس بیمارستان بیمار بیش از 24 ساعت بستری نمی باشد ولی در بخش های بستری مدت اقامت بیمار بیش از 24 ساعت است و وضعیت پذیرش خاصی دارد .
در کنار واحد های بستری یک بخش پاراکلینیکی وجود دارد که وظیفه پشتیبانی از بخش تخصصی را برعهده دارد .زیر مجموعه های بخش های تخصصی هستند و به عنوان پشتیبان تلقی می شوند و از ابزارها و وسایلی استفاده می کنند در جهت تشخیص و درمان بیماری مریض که شامل بخش های رادیولوژی می شود که خود این بخش می تواند از بخش های تخصصی و پاراکلینیکی تشکیل شود .
بخش رادیولوزی و آزمایشگاه های تشخیص طبی بسیار مهم است .
، سونوگرافی ، رادیوتراپی، فیزیوتراپی ، گفتار و شنوایی سنجی MR، بخش پاراکلینیکی شامل بخش های :: سی تی اسکن
بخش اورزانس : شامل فوریت های پزشکی می شود در کمتر از 24 ساعت مریض مرخص می شود .
درمانگاه های تخصصی : بخش های معاینه و تشخیص و غیر بستری که به وسیله متخصصین بیمارستان انجام می گیرد .
در ارزیابی بیمارستان 4 بخش اصلی بسیار مهم هستند .
اورژانس از بخش های ویژه است که برای هر بیمارستانی نیاز است .
در مانگاه جز پاراکلینیک به حساب می آید .
در بیمارستان یک ساختار رسمی و یک ساختار غیر رسمی وجود دارد که بخش غیر رسمی عبارتند از کمیته های بیمارستان که به عنوان بازوهای مشورتی بیمارستان و به عنوان تصمیم سازان و تصمیم گیرندگان بیمارستان هستند که به عنان اتاق فکر عمل می کنند و در نقش محور هدایت بیمارستان ها ، برنامه ریزی، سازمان دهی و هماهنگی فعالیت های بیمارستان را بر عهده دارند.

کمیته های بیمارستان

کمیته بهبود کیفیت : در مورد افزایش کیفیت ارائه خدمات
کمیته مرگ و میر : آمار مرگ ومیری که در بیمارستان در طول یک سال اتفاق افتاده را برحسب سن و بررسی و طبقه بندی می کنند .برای یک بیمارستان معیار است که تعداد مرگ و میر آن کمتر باشد .
کمیته دارو و درمان : تعداد دارو های ضروری و همچنین تعداد دارو های تاریخ گذشته را مورد بررسی قرار می دهند .
کمیته اخلاق : در مورد اخلاق حرفه ای تحقیق و بررسی می کنند مثلا وظایف پزشک و پرستارو کارکنان.
کمیته حفاظت فنی و بعداشت کار : در مورد ایمنی کار که چه مکانیسم های ایمنی را مورد توجه قرار دهیم .
کمیته مدارک پزشکی و فناوری اطلاعات : اینکه دارای چه اصولی باشد و کد گذاری ها چطور انجام گیرد و هر موردی که مربوط به مدارک بیماران باشد .
کمیته بهداشت محیط، کمیته کنترل عفونت ، کمیته انتقال خون ، کمیته ایمنی مادران که این کمیته ها ، کمیته های اصلی هستند .
کمیته های فرعی
-کمیته راهبردی ارتقا بهداشت    - کمیته نظام پیشنهادات   -کمیته طرح تکریم ارباب رجوع
- کمیته تجهیزات پزشکی        - کمیته تاسیسات           - کمیته کارانه
این کمیته ها پشتیبان هستند و جنبه فرعی دارند .
بیمارستان ها از نظر قالب بندی به صورت تیپ هستند که به انها بیمارستان های تیپ می گویند و حتما بخش های ضروری پیش بینی می شوند .
در یک بیمارستان استاندارد باید 70 درصد تخصصی باشد و 30 درصد پشتیبانی .
-بیمارستان های صرفا درمانی بیاد 150 نفر کارد و بیمارستان های آموزشی و درمانی باید 170 نفرکارد حداقل داشته باشند .
بخش مدیریت در بیمارستان ( ارگونومی )
مربوط به مدیریت جا و مکان است یعنی در یک بیمارستان هر بخش در کجا قرار گیرد به عبارتی تعیین محل هر بخش .
مثلا در اورزانس باید محلی برای عبور و مرور ماشین وجود داشته باشد .
معاونت آموزشی دانشگاه
اصلی ترین و مهمترین بخش در حیطه آموزش است .مثل بیمارستان ها یک بخش اصلی و یک بخش فرعی دارد .
ساختار اصلی معاونت آموزشی : -مدیریت آموزشی - مدیریت تحصیلات تکمیلی    -مدیریت توسعه آموزش پزشکی
مدیریت آموزشی : کارهای ثبت نام دانشجویان در بدو ورود انجام می دهند . مدارک مربوط ارزیابی می شود و باید تابع ظولبط قانونی باشد .علاوه بر قسمت ثبت نام قسمتی وجود دارد به اسم قسمت فارغ التحصیلی که یک پرسه 4 ساله بین مرحله ثبت نام و فارغ التحصیلی است . این اداره موظف به تسفیه حساب به وسیله فرم های مختلف است و این مدارک به آموزش دانشگاه و دانشکده ارسال می شود . واحدصدور گواهینامه که در ابتدا یک گواهی موقت می دهند و بعد از مدتی گواهی اصلی تغییر می یابد .
مدیریت تحصیلات تکمیلی ( مقاطع فوق لیسانس و بالاتر از آن ) : در دانشگاه های تیپ 1 مدیریت تحصیلات تکمیلی و مدیریت آموزشی بخش های مجرایی هستند که قبلا با هم کار می کردند .
مدیریت توسعه آموزش پزشکی : در دانشکده ها به واحد های کوچکتری تقسیم شده و تبدیل به اداره شده است .
فرق بین مرکز با سازمان مرکزی : سازمان استقلال حقوقی و مالی و استخدامی دارد .
وظایف اصلی مدیریت
1-برنامه ریزی آموزشی : برای کل مقاطع ، دروس و سرفصل ها
2- ارزشیابی آموزشی : برای دانشجویان و اساتید که بعد از برنامه ریزی مورد ارزشیابی قرار می گیرند .
3- آموزش مداوم : تمامی افراد فارغ التحصیل شده برای آموزش بیشتر در دوره های باز آموزی قرار می گیرند .
4- پزشکی جامعه نگر : موضوع مورد نظر را مورد مطالعه و تحقیق قرار می دهد .
5- استعداد های درخشان : دارای رتبه های علمی برتر و برگزیدگان المپیاد های علمی
معاونت پژوهشی : همان معاونت تحقیقات و فناوری است .
شامل : -مدیریت پژوهش    - مدیریت امور بین الملل   -کتابخانه مرکزی
مدیریت پژوهش : مکانیسم هایی که برای تدوین یک مقاله نیاز است و از کارشناسان پژوهش تشکیل شده است که هر کدام وظیفه خاصی دارند مانند پارک های فناوری
کارشناسان پژوهشی عبارتند از : -کارشناس پژوهش   -مقالات   -طرح های تحقیقاتی   -ثبت اختراعات   -تالیفات و ترجمه
واحد بین الملل : تشکیل شده از 2 قسمت مهم : - امور دانشگاهی       -سمینار های خارجی برای داشنگاهه ای بین المللی و خارجی

معاونت دانشجویی فرهنگی
1-مدیریت امور دانشجویی : -اداره رفاه -اداره تغذیه   -اداره خوابگاه ها
2- مدیریت امور فرهنگی : در این مکانه کانون های فرهنگی فعال است .
3- مدیریت تربیت بدنی : مربوط به سالن های ورزشی و رشته های مختلف ورزشی است .

گروه های خاص
1-زنان : به خاطر وضعیت های فیزیولوژیکی و از لحاظ بارداری و زایمان باید مورد توجهات بیشتری باشند مانند مرخصی زایمان ، جلوگیری از بیماری های خاص از نظر بهداشتی در اولویت قرار گیرند .
2- کودکان : هر فردی که کمتر از 18 سال داشته باشد کودک به حساب می آید . چون کودکان در معرض آسیب هستند به خصوص در سنین پایین به ابتلا به بیماری های خاص باید دارای مراقبت های ویژه باشند .
3- سالمندان : افراد بالای 60 سال سالمند اطلاق می شود .به دلیل کاهش توانایی باید بیشتر مورد توجه قرار گیرند .
4- معلولین : به افرادی که دارای ناتوانی جسمی یا روانی و یا نقص توانایی هستند معلول گویند و بیماران خاص مورد توجه قرار گیرند .
فرآیند های اصلی بهداشت محیط
1- موارد مربوط به بهداشت محیط را به کسبه و افراد داخل جامعه آموزش می دهد.
2- کنترل بهداشتی هوا
3- کنترل بهداشتی آب آشامیدنی
4- کنترل بهداشتی فاضلاب
5- کنترل بهداشتی اماکن
6- کنترل مواد غذایی
7- کنترل بهداشتی مواد زاید شهری
8- کنترل بهداشتی پرتو ها
9- کنترل بهداشتی مصرف دخانیات
فرآیند های اصلی بهداشت حرفه ای
1-بهداشت محیط کار
2- کنترل عوامل زیان آور محیط کار و .... که شامل صدا ، ارتعاش ،گرما ، سرما و گرد و غبار می شود .
3- ایمنی در محل کار
4- نظارت بر تاسیسات بهداشتی محیط کار
5- پیشگیری از بیماری ها و مسمومیت های ناشی از کار

آشنایی با ساختار و برنامه سلامت

مطالب مشابه :

معرفی رشته های پزشکی و پیراپزشکی از نگاه دانشجویان و کارشناسان

مصاحبه با کارشناس رادیواوژی

آشنایی با ساختار و برنامه سلامت

لیست بیمارستانهای طرف قرارداد بیمه تکمیلی فرهنگیان