کیفیت کالای قاچاق و بهداشت و سلامت اجتماعThe quality of smuggled goods and society health
کیفیت کالای قاچاق و بهداشت و سلامت اجتماع
( ممتنی است در نقل قول ماخذ مربوط نقل گردد : مجموعه سخنرانی های همایش تخصصی فناوری های نوین در مبارزه با قاچاق کالا و ارز - ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز - 1390 - صص 152-146)
نویسنده : دکتر حبیباله فصیحی ( مدرس دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرری )
چکیده
دولتها در راستای مسئولیت خود در حفظ بهداشت و سلامت شهروندان ، اهرمهای نظارتی و دستگاههای کنترلکننده ویژهای تدارک میبینند تا بر تولید و عرضه کالاها نظارت نمایند. در کشور ما نیز سازمانهایی چون موسسه استاندارد و دستگاههایی چون وزارت بهداشت مسئول نظارت بر کیفیت کالاهای تولید شده در داخل و یا کالاهای وارداتی هستند تا مبادا به دلیل تولید یا واردات کالاهای غیر بهداشتی و بیکیفیت ، سلامت اجتماع به خطر افتد .
آنچه در روند قاچاق کالا اتفاق میافتد این است که افراد یا شبکههایی از مجاری غیر مجاز کالاهایی را بدون اعمال نظارت دستگاههای مسئول روانهی بازار کرده و یا با استفاده از گریزگاههای موجود در مبادی رسمی ، کالای خود را بهدور از هرگونه اعمال کنترل کیفی و بهداشتی عبور میدهند . در هر دو صورت احتمال اینکه کالای عرضه شده به گونهای از نظر کیفیت و استاندارد مشکل داشته باشد زیاد است. چنانکه در عمل نیز این مشکلات آشکارا بروز و ظهور داشتهاند . از طرف دیگر به دلیل این که نیروی انتظامی و دستگاههای مسئول دیگر وظیفه دارند تا به کشف و ضبط کالاهایی که به این شکل روانه بازار میگردند ، بپردازند ، قاچاقچیان ناگزیر از بهکارگیری ترفندها و شگردهای خاص دربستهبندی، جاسازی ، حمل، نگهداری و عرضه کالاهای قاچاق هستند و این موضوع نیز سبب فاسد شدن و از دست رفتن کیفیت و سلامت کالاها میگردد .
واژههای کلیدی: کالای قاچاق ، اهرمهای نظارت ، کیفیت کالا ، فساد کالا ، مخاطره بهداشتی
مقدمه
اهمیت بهداشت و سلامت جسم و روان بر کسی پوشیده نیست . برخورداري از جسم و روان سالم يكي از حقوق مسلم فردي و اجتماعي است. سلامت جسم و روان مهمترين ابزار تكامل انسان است وجامعهی موفق جامعه اي است كه جسم و روان مردم آن سالم باشد.
سلامتی ، گرانبهاترین و ارزشمندترین نعمت الهی است و طبیعی است که هیچ عقل سلیمی نمیپذیرد که فرد در راه رسیدن به هر هدفی هرچند هم که مهم باشد ، آگاهانه سلامت خود را به خطر اندازد . وارد کردن زیان به سلامتی و انجام هر عملی که مستلزم زیان جسمی باشد از نگاه شرع مقدس اسلام نکوهش و تحریم شده است . تحقيق و تفحص در آيات قرآن و احاديث و متون اسلامي توجه و دقت اسلام را نسبت به بهداشت و سلامتي فرد و جامعه روشن مي سازد. هيچ دين و مكتبي مانند اسلام، نسبت به مسائل و اصول بهداشتي سفارش نكرده است. اسلام اكثر مسائل بهداشتي را تحت عنوان واجب، حرام، مستحب يا مكروه یا مباح بيان كرده است.
بدیهیترین و سادهترین عاملی که سلامت فرد و جامعه را به خطر میاندازد ، مصرف خوراکیها و آشامیدنیهایی است که به هر دلیل سالم نیستند . جدا از مسکرات و خوراکیها و آشامیدنیهایی که به دلیل زیانهای جسمی ، روحی و اخلاقی مربوط در شرع مقدس اسلام حرام گردیدهاند ، پارهای از مواد غذایی به دلیل استفاده از مواد نامناسب در تولید ، رعایت نکردن اصول بهداشتی در تولید و عرضه ، تقلب ، شرایط نامناسب نگهداری و همانند آن زیانآور هستند و از این رو سلامتی مصرف کنندهی غالبا ناآگاه را تهدید میکنند.
دارو ، شویندهها و لوازم آرایشی گروه دیگری از کالاها هستند که مصرف آنها بینهایت حساس و تاثیرگذاری انواع نامطلوب و نامرغوبشان بر سلامت جسم و روان آنی و گاه غیرقابل جبران است .
و در نهایت کالاهای مصرفی بادوامی را میتوان ذکر کرد که در صورت نداشتن استانداردهای لازم میتوانند مخاطرات جدی به همراه داشته باشند هرچند این مخاطرات چون دو گروه کالایی یاد شدهی پیشین محسوس و زودهنگام نباشد .
در دهه‌های اخیر حفظ سلامت و منافع مصرفکنندگان در قلمرو وظایف و مسئولیت‌های اولویت‌دار بخش دولتی، خصوصی و سازمان‌های مردم نهاد در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گرفته و امروزه در بسیاری از کشورها مقررات و سیاست‌های تجاری در مورد تولید، واردات و عرضه‌محصولات خاص ( که به سلامت و رفاه افراد جامعه ارتباط دارد ) وضع و به مورد اجرا گذاشته میشود تا از مصرف کالاهای زیان‌آوری که سلامت مصرفکنندگان را به خطر میاندازد، جلوگیری شود. در نظام جمهوری اسلامی نیز به دلیل تکلیفی که حکومت در برابر سلامت و حفظ حقوق مادی و معنوی افراد جامعه برعهده دارد ، راهکارهای بسیاری اندیشیده شده و به مورد اجرا گذاشته میشود تا این که مردم بتوانند از تغذیه و مصرف سالم و مطمئن بهرهمند گردند . با این حال سودجویان فراوانی نیز هستند که با انواع شگردها و ترفندها از کنترلهای قانونی میگریزند و با تولید و عرضهی کالاهای نامرغوب ، نامناسب و زیانآور، حقوق اجتماع را پایمال و سلامت و بهداشت مردم را به خطر میاندازند . در این مقاله به بررسی جنبهها و ابعاد مختلف عرضه و مصرف کالاهای زیان آور با تاکید بر مقولهی قاچاق خواهیم پرداخت .
کالای قاچاق و سلامت اجتماع
صرفنظر از علل ورود کالاهای قاچاق به بازار و دلایل مختلف خرید و مصرف آن توسط خانوادهها که گرچه موضوع بسیار مهمی است در این نوشتار مجال پرداختن به آن وجود ندارد، در خصوص آنچه به موضوع مقاله مرتبط است باید گفت که بهطور مسلم هر شخص برای سلامتی خود ارزش غیرقابل وصف قائل است وبهطور مسلم هیچ خانوادهای حاضر نمیشود در شرایط عادی به خاطر منفعت مادی سلامتی خود و خانواده خویش را با مصرف کالایی که میداند یا حتی گمان میبرد زیانآور است به خطر اندازد . بنابراین از جهت بهداشت و سلامتی ،مصرف کالاهای قاچاق ریسک بزرگی است که اغلب غیر قابل جبران است . گرایشی که به خرید این گونه کالاها در نزد مردم وجود دارد یا از سر اضطرار است یا به دلیل ناآگاهی . اضطرار ، خاص خانوادههای کمدرآمد و اغلب زیر خط فقر است که به دلیل ناتوانی مالی در خرید کالای مطمئن غیرقاچاق به قبول چنین ریسک هولناکی تن میدهند . البته در اغلب موارد فقر مالی با فقر فرهنگی نیز عجین است . یعنی اینگونه مصرفکنندگان از شناخت و درک پیامدهای خطرناک بهداشتی مصرف این کالاها ، ناتوان هستند . بنابراین مشکل اساسی ناآگاهی افراد جامعه نسبت به مخاطرات و عواقب مصرف کالاهای قاچاق است که آنها را به خرید این کالاها متوجه میسازد .
مشکل اساسی، ناآگاهی افراد جامعه نسبت به مخاطرات و عواقب مصرف کالاهای قاچاق است که آنها را به خرید این کالاها متوجه میسازد
هر قسم از کالاهای قاچاق میتواند به خاطر شرایط خاص تولید ، نگهداری ، بستهبندی ، حمل ، عرضه و مانند آن برای سلامت مصرفکننده خطر ایجاد نماید که البته پارهای از این شرایط برای کالاهای مختلف ، یکسان هستند . فرض اساسی ما در این گفتار این است که به دلیل اهمیت انکارنشدنی و فوقالعاده زیاد سلامت تن و روان برای هر انسان خردمند ، در صورتی که ابعاد مساله برای مردم به روشنی تبیین گردیده و نمونههای عینی این مخاطرات بیان گردند ، در نتیجهی خودداری مردم از مصرف کالاهای قاچاق ، بخشی از مسالهی قاچاق خود حل خواهد شد .
مصرف مواد غذایی قاچاق و سلامت جسمانی
اولین شرط داشتن شرایط بدنی سالم ، رژیم تغذیهای صحیح و کاملی است که انواع مختلف از نیازهای بدن از ویتامینها تا پروتئین و غیره را در حدکفایت برآورده سازد . به همان ترتیب که پرخوری و کسب چربی و قند اضافی بدن را بیمار میسازد ، نارسایی انواع مواد مورد نیاز یا استفاده از مواد نامناسب و نامطئن نیز موجب بیماری میگردد . با وجود اهرمهای کنترلی زیاد در بازار مواد غذایی به ویژه کنترلهایی که وزارت بهداشت معمول میدارد ، درصد زیادی از مواد غذایی وآشامیدنی عرضه شده را مواردی تشکیل میدهند که به هر دلیل مناسب مصرف نیستند . بخش بزرگی از اینها محصولاتی هستند که به گونهای از مقررات و کنترل گریز نمودهاند و به دور از هر گونه نظارتی وارد بازار شدهاند . در این میان سهم بزرگی به محصولات قاچاق اختصاص دارد .
از این منظر محصولات قاچاق به کالاهایی گفته میشود که از مجاری غیر مجاز به کشور وارد شدهاند و یا بهگونهای خود را از کنترلهای بهداشتی و قانونی مربوط در مبادی رسمی رهانیده و به بازار گسیل گشتهاند . بخشی از کالاهای قاچاق نیز از کاستیها و خلاءهای قانونی و اجرایی مربوط به بازارچههای مرزی ، تعاونیهای مرزنشین ، کالای تهلنجی ، مناطق آزاد ، بار همراه مسافر و همانند آن سوءاستفاده کرده و از مجاری عرضه سربرآوردهاند .
انواع شکلات ، آدامس و تنقلات ،روغن ، طعمهای خوراکی ، انواع نوشابهها ، پودر شربت ، ماکارونی ،چای ،کنسروهای مخلف و حتی میوه عمدهترین کالاهای غذایی قاچاق را تشکیل میدهند . [1]
نوشيدني ها درصدر مواد غذايي قاچاق هستند. ضمن اين که در سال هاي اخير قاچاق خشکبار چون گردو و بادام نیز به علت افزايش قيمت داخلي رکورد زده و بعد از اين دو نيز انواع کنسرو و سپس شکلات و شيريني و در نهايت برنج و چاي نيز از مواد غذايي اصلي هستند که بيشترين واردات قاچاق را به خود اختصاص میدهند.[2] بنابر اعلام مديرکل امور دستگاههاي اقتصادي و پيشگيري ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، ميزان کشفيات مواد غذايي قاچاق در سال 1389 برابر 29 ميليارد بوده که نسبت به سال 88، 230 درصد افزايش داشته است و انواع نوشيدني‌ها در صدر مواد غذايي قاچاق هستند که از مرزهاي جنوبي کشور وارد مي‌شوند.
ميزان کشفيات مواد غذايي قاچاق در سال 1389 برابر 29 ميلياردریال بوده که نسبت به سال 88، 230 درصد افزايش داشته است و انواع نوشيدني‌ها در صدر مواد غذايي قاچاق هستند
در پشت ويترين فروشگاه هاي مواد غذايي، انواع و اقسام مواد خوراکي با اسم و نام هاي گوناگون را مي بينيم به عنوان مثال در بازار شکلات با نام هاي Mars ، elit، Bebto، Klassno و... روبه رو مي شويم که از کشورهاي فرانسه، ايتاليا، تايلند، مالزي و... وارد مي شود، همچنين ماکاروني Barilla و نام هاي ديگر در فروشگاه هاي مختلف، جاي ماکاروني هاي توليد داخلي را گرفته و باعث شده است که ماکاروني هاي داخلي بيشتر مورد نظر ذائقه مشتريان باشد و پودرهاي سوخاري کنتاکي KFC و کنسروهاي ماهي MILo و Rozla و کمپوت هاي ميوه اي Merry، Dole ، Stavex و Delphi و... از ديگر مواد خوراکي اند که در بازار به فراواني يافت مي شود.همين طور انواع روغن زيتون شکل ديگري از کالاهاي مواد خوراکي است که با عنوان loxa، kristal، monini و... از کشورهاي ايتاليا، اسپانيا و ترکيه وارد مي شود.
حکایت قاچاق میوه کمی متفاوت است. در واقع میوه کالایی نیازمند شرایط نگهداری خاص است و باید با کانتینرهای یخچال دار حمل شود، ضمن آنکه قاچاق این محصول در حجم کم صرفه اقتصادی ندارد و عبور چنین کالایی با این مشخصات از مرزهای کشور بسیار عجیب و سؤال برانگیز است. وقتی میوه‌ها با این حجم بالا و با کانتینر یخچال دار وارد کشور میشود و طوری برنامه‌ریزی میشود که قبل از فاسد شدن به دست مصرفکننده برسد، باید گفت این قاچاق، سازمان یافته است . به باور نایب‌رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی ایران میوه‌های قاچاق حدود ۵ درصد سهم بازار میوه کشور را در اختیار دارد وی بر امکان آلودگی این میوه‌ها به بیماری و آفت‌های مختلف صحه می‌گذارد .دبیر اول کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز اعتقاد دارد که قاچاق میوه میتواند ما را با انواعی از بیماری‌های عفونی روبهرو سازد که به هیچ وجه آمادگی مقابله با آن را نداریم .در خصوص کنترل و نظارت بر واردات میوه و مواد غذایی و قاچاق میوه و گوشت ، قرنطینه‌هایی در بازارچههای مرزی برای واردات میوه ومواد غذایی وجود دارد تا سلامت این مواد توسط مأموران وزارت بهداشت مورد آزمایش قرار بگیرد و پس از عبور از این قرنطینه‌هاست که مجوز حضور این خوراکیها در بازار مصرف صادر میشود، اما این داستان برای آن دسته از میوه‌ها و مواد غذایی است که از مبادی رسمی و قانونی وارد کشور میشوند.به اعتقاد این نماینده مجلس بیشتر میوه‌های وارداتی قاچاق هستند؛ میوه‌هایی که هم از شرق و هم از غرب کشور وارد میشوند، اما انواع شرقی آنها یعنی میوه‌هایی که از پاکستان و افغانستان بدون مجوز وارد میشوند خطرناک‌ترند چون وزارت درمان کشورهایی مثل پاکستان و افغانستان نظارت کامل و درستی بر مواد غذایی ندارند.[3]
شاخصهای مختلفي براي سلامتي مواد غذايي در نظر گرفته مي‌شود که در مورد موادغذايي قاچاق، اين شاخص‌ها، هرگز کنترل نمي‌شود. مدير کل نظارت بر مواد غذايي و آشاميدني معاونت غذا و داروي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي تاکید دارد که چون اين مواد غذايي از مبادي قانوني کشور وارد نمي‌شود، شرايط مناسب نگهداري و حمل آن رعايت نمي‌شود، بنابراين ماندگاري آنها تحت‌تاثير قرار مي‌دهد و به راحتي فاسد مي‌شوند. موادغذايي بايد در دما و رطوبت تعريف‌شده‌اي نگهداري شوند تا به دست مصرفکننده برسندامامواد غذايي قاچاق ممکن است در دماي نامناسب و انبارهاي غيربهداشتي چند روز نگهداري شود که نه تنها فساد موادغذايي را در پي دارد بلکه مسموميت غذايي، حداقل عارضهی مصرف اين موادغذايي است. برای مثال در هفته نامه سلامت آمده است که اعضاي يك خانواده به خاطر استفاده از زيتون سياه قاچاق روانه بيمارستان شدند.[4] گزارشهایی از این نمونه در نشریات فراوان است . نکتهی مهم دیگر مواد اوليه و تشکيل‌دهنده اين موادغذايي است . در ساخت بسياري از موادغذايي خارجي که تاييديه مراجع بهداشتي را ندارد، رنگ‌هاي غيرمجاز و تقلبي استفاده شده و در شرايط بسيار غيربهداشتي تهيه مي‌شوند که بيماريزا هستند. در بسياري مواقع افراد سودجو با استفاده از نام يک برند معروف، نوع تقلبي آن را با مواد اوليه نامرغوب و ناسالم تهيه مي‌کنند و چون در مرزهاي ورودي اين مواد مورد بررسي قرار مي‌گيرد به روش قاچاق آن را وارد کشورهاي ديگر مي‌کنند. از سوي ديگر مواد غذايي قاچاق قابليت رديابي و پيگيري ندارد. اين مواد غذايي شناسنامه مشخصي ندارند و معلوم نيست از چه موادي تشکيل شده، حتي شرايط نگهداري آن در زمان مصرف نيز مشخص نيست، در نتيجه زماني که مشکلي براي مردم به وجود بيايد قابليت پيگيري وجود ندارد.
هر سال چیزی در حدود 45 هزار تن چای خشک به داخل کشور قاچاق میشود میزان کشفیات چای قاچاق در آمارهای ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا در سال 1389 حدود 6/7 میلیارد ریال آمده است که البته بخش بیشتر چایهای قاچاقشده کشف نمیشوند[5] .بسیاری ازمحمولههای چای که به صورت غیر قانونی و قاچاق به کشور وارد میشوند، شرایط فرآوری ، بستهبندی و حمل غیربهداشتی دارند اما در بستههای شکیل و جذاب و با مارکها و برندهای معروف تقلبی به بازار عرضه میشوند . وزارت بهداشت وسازمانهای دیگر مسئول در کشور ،قادر به اعمال کنترلهای لازم در این زمینه نیستند چرا که صددرصد آنها از خارج از مبادی رسمی و بدون نظارتهای قانونی به کشور وارد شدهاند . اغلب این محصولات آغشته به اسانسها ، رنگها ،طعمها و افزودنیهای غیرمجاز زیانآور بوده و ذائقه مصرفکنندگان را با این مواد به خود متوجه میسازند . رنگ و طعم این محصولات به هیچ وجه طبیعی نیست و مصرف آنها معمولا زیانآور است . از این رو جلوگیری از این امر جدای از وجه اقتصادی آن ضرورتی اجتماعی و موضوعی است که به حکم وظیفه دولت برای صیانت از سلامت جامعه ضروری است.
سرپرست سازمان چای کشور اعتقاد دارد که اغلب چایهای خارجی در واقع همان بی‌کیفیت‌ترین چای داخلی با اسانس‌های شیمیایی بوده و 90 درصد چای‌ها در ادارات و وزارتخانه‌ها چایهای تقلبی هستند . مدیرکل ظارت بر اجرای استاندارد موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران نیز از وضعیت بازار چای کشور را بسیار نامناسب دانسته و بر این باور است که متاسفانه وضعیت به گونهای شده که گاه دلالان چای ،چای‌هایی را که 30 سال در انبارها مانده با چایهای خارجی ترکیب کرده و به مردم می‌فروشند. وی با اشاره به اینکه چایهای وارداتی تنها به صورت بستههای 20 کیلویی اجازه ورود به کشور را دارند، اضافه میکند که چایهای خارجی که با بسته‌بندی‌های کوچک در بازار مشاهده میشوند، قاچاق بوده و مجوز واردات نداشته‌اند.[6]
بر اساس گزارش منابع غیر رسمی، روزانه بیش از دو و نیم میلیون دلار انواع مشروبات الکلی از مرزهای غربی به ایران قاچاق می شود.مقدار زیادی از این میزان مشروب الکلی توسط مرزنشینانی به ایران وارد میشود که روزانه مسیری طولانی را با اسب یا پای پیاده از منطقه کمپی در تزدیکی مرز کردستان ایران، کردستان عراق و ترکیه، طی می کنند. حدود 80 درصد قاچاق مشروبات الکلی از این منطقه صورت می گیرد. برخی قاچاقچیان دستگیر شده اعتراف کرده اند که شرکت های فروشنده مشروبات در داخل خاک عراق، پول محموله ها را زمانی دریافت می کنند که محموله، سالم به مقصد رسیده باشد.[7]
مصرف مشروبات الکلی به هر طریق که تهیه شده باشد و از هر مسیری که به کشور وارد شده و به بازار عرضه شده باشد ،حرام و از این رو تجارت آن نیز ممنوع است .حرام بودن برخی کالاها از نظر شرع مقدس اسلام به دلیل زیانهایی است که به لحاظ حسمی و روانی به فرد و اجتماع وارد میکنند . مصرف الکل ریشهی بسیاری از جرایم مثل قتل ، تجاوز ، خودکشی ، فحشاء ، ضرب و شتم و . . . . . است .رفتارهاي نامناسب ،پر حرفي يا کم حرفي ، بي ربط حرف زدن ، گوشه گيري ،پرخاشگري ، رفتارهاي نامناسب جنسي ، ناتواني در انجام حرکات دقيق و ظريف ، اشکال در به خاطر سپاري وقايع ، تغييرات خلقي ، اختلال در قضاوت ، اختلال در عملکرد شغل اجتماعي ،توهمات شنوايي پايدار ،ابتلا به فراموشي ، و اختلال خواب و ... از جمله پیامدهای روانی مصرف الکل و مواردی چون ابتلاء به سيروز و نارسايي کبدي ، بيماريهاي معده ، مري ، لوزالمعده ، ناتواني جنسي ،افزايش خطر سرطانهاي دستگاههاي گوارش ، سرو گردن ، سوء تغذيه ،
اختلال شديد در هماهنگي و کنترل هيجانات ، کاهش سطح هوشياري و اغماء و نهايتا مرگ در اثر فلج عضله تنفسي از جمله عوارض جسمانی مصرف الکل به حساب میآیند .
با عنایت به اینکه مشروبات الکلی از کالاهای ممنوع به حساب میآیند میتوان گفت که تمامی موجودی بازار بهصورت قاچاق وارد کشور شده و یا به شیوههای کنترل نشدهی غیربهداشتی در داخل تولید و عرضه گردیدهاند .بر خلاف اغلب کالاها که با گذر از مرز و ورود به بازار داخلی، شناسایی و مقابله با آن دشوار است ، کالاهای ممنوع در هر مرحلهای از تولید ، حمل ، انبار ، عرضه و مصرف آماج برخورد و مقابله قرار میگیرند و از این رو تمامی این مراحل باید با شگردهای خاص و دور از چشم دستگاههای کنترل کننده انجام پذیرد . این موضوع نگهداری، حمل و عرضه را دشوارتر نموده و محصول را بیش تر در معرض فساد قرار میدهد. وانگهی زمینه را برای تولید انواع تقلبی و غیراستاندارد آن هموارتر میسازد . ناآگاهی افراد از اصول و میزان مصرف و استعمال انواع غیرمرغوب و نامطمئن به دلیل گرانی ناشی از محدودیتهای تولید و عرضه که طبقات گمراه کمدرآمد را از انواع کمخطرتر گرانقیمت بینصیب میسازد مزید بر علت میگردند تا عوارض جسمانی و روانی ناشی از مصرف این کالای ممنوع و قاچاق ، مضاعف گردد . در مدت چهار سال گذشته دست کم 38 نفر به خاطر نوشیدن مشروبات الکلی دست ساز در کشور جان خود را از دست دادهاند .
کالاهای ممنوع در هر مرحلهای از تولید ، حمل ، انبار ، عرضه و مصرف آماج برخورد و مقابله قرار میگیرند و از این رو تمامی این مراحل باید با شگردهای خاص و دور از چشم دستگاههای کنترل کننده انجام پذیرد . این موضوع نگهداری، حمل و عرضه را دشوارتر نموده و محصول را بیش تر در معرض فساد قرار میدهدو زمینه را برای تولید انواع تقلبی و غیراستاندارد آن هموارتر میسازد
|
کالاهای دخانی قاچاق و بهویژه سیگار نیز هر سال در حجم عظیمی وارد بازار شده و سلامت جامعه را تهدید میکنند . هرچند استعمال هر گونه از کالاهای دخانی برای سلامتی زیانآور است اما در این میان نیز خطر ناشی از برخی از انواع این کالاها که بهدور از کنترلهای قانونی و کیفی وارد شدهاند به مراتب زیادتر میباشد . به گفتهی سخنگوی شرکت دخانیات ایران قاچاق سیگار فاقد تصاویر بهداشتی به کشور در سال 1387به بیش از ۱۸میلیارد نخ رسید. از 5/62 میلیارد نخ سیگار مصرفی در کشور 1387، 25 میلیارد نخ آن توسط شرکت دخانیات و 8/6 میلیارد نخ آن با مشارکت سه شرکت خارجی در داخل کشور تولید شد. به گفتهی وزیر بهداشت و درمان، سیگارهای قاچاق که بدون برچسب و نشانههای هشداردهنده هستند دارای مواد رادیواکتیو بوده و زیان آنها در افراد بسیار زیاد است.سیگارهای لایت و میوه‌ای و عناوینی مانند آن همگی تقلب هستند
دارو و محصولات آرایشی قاچاق ، تهدیدی بر سلامت اجتماع قاچاق دارو پس از مواد مخدر و اسلحه ،وحشتناک ترین نوع قاچاق است ، چرا که سلامتی و جان انسان ها را شدیدا و بهسرعت در معرض خطر قرار میدهد. شاید بتوان گفت که اهمیت دارو و مصرف صحیح آن در هر جامعه ای از اهمیت تغذیه صحیح نیز بیش تر است. فقر و نارسایی غذایی یا رژیم تغذیه نادرست ،اثرات مزمن و منفی درازمدت بر سلامتی جامعه دارد اما دارو نیازی است که به فوریت لازم می شود ، به فوریت تاثیر می گذارد و به همین ترتیب عوارض ناشی از سوء مصرف آن نیز خیلی زود دامن گیر فرد و اجتماع می گردد.[10] یک بخش مهم از نیازهای دارویی که بازار قانونی قادر به پاسخ گویی به آن نیست ، داروهایی هستند که به لحاظ مسائل شرعی و اخلاقی محدویت دارند و یا مصرف آن ها به دلیل زیانهایی که به دنبال دارد ممنوع شده است . هورمون‌هاي جنسي، داروهاي سقط جنين، زيبايي اندام، داروهای نیروزا ،داروهاي مخدروداروهای روان گردان از این جمله میباشند .بخش بزرگی از مصرف داروهای قاچاق در این گروه قرار دارند. انواع داروهاي سقط جنين جزء پرفروشترین داروهاي قاچاق در بازار هستند. اين داروها در سه نوع اروپايي، هندي و پاكستاني در بازار به فروش مي‌رسند. در قوانین کشور ما سقط جنین و عرضه و مصرف داروهای مربوط، تنها در شرایط خاص و بسیار محدود و مطابق نظر و کنترل پزشک متخصص امکان پذیر است . دست زدن به سقط جنین غیرقانونی و خرید و استعمال غیر قانونی این داروها غالبا از سوی افرادی است که فساد جنسی مرتکب شدهاند و درصد کمی از آنان نیز به دلیل مشکلات خانوادگی و مالی به چنین عمل خطرناکی دست میزنند. |
|
تقلب در تولید و عرضه نیز متاسفانه چیزی است که در بازار عرضهی دارو به فراوانی دیده میشود . اغلب داروها ، مکمل های خوراکی ولوازم آرایشی که در مقایسه با تولیدات داخلی به قیمت ارزانی در بازار قاچاق عرضه میگردند، تقلبی بوده اما در پوشش لفافی شکیل و جذاب و با براندهای معروف در اختیار مشتریان قرارمیگیرند. پارهای از این قبیل کالاها فاقد مادهی موثر بوده و چه بسا دارای ترکیبات خطرناک و نامربوط هستند .به عنوان مثال نوعي قرص قلبي و عروقي كه از سال 1384 به صورت قاچاق وارد بازار خوزستان شد ،به جاي مادهی موثر، در آن سيمان وجود داشت. گاهی نیز با این که تاریخ واقعی اعتبار مصرف کالا گذشته اما در لفافی با تاریخ معتبر قرار داده شده است . افراد سودجو داروهاي قاچاق را به طرز ماهرانه بسته‌بندي مي‌كنند كه حتي شناسايي آن براي متخصصان توليد دارو هم امكان‌پذير نيست. هم چنین به‌دليل شرايط نگه داري اين نوع داروها و نوع عرضهی آن، بسيار پيش مي‌آيد كه حتي دارویي فاسد به مشتري‌هاي بخت برگشته فروخته شده است. نمونههایی از این داروها اصولا دست ساز و فاسد هستند و از موادی نامرتبط و ناسالم ساخته شدهاند. مکمل هاي غذايي، داروهاي تقويتي، ويتامين هاي مختلف مثل ويتامين هاي گروه ، B کمپلکس، ويتامينD ، کلسيم و قرص آهن اغلب در این زمره قرار میگیرندو محل واردات غيرقانوني آن ها هم بیش تر ازجنوب کشور به خصوص از کيش است . مطالعهای در سال 1386 نشان داد که بیش از 40 درصد داروهای قاچاق مربوط به فرآوردههای مکمل غذایی است که مصرف یا عدم مصرف آن ها به لحاظ پزشکی یکسان است .[11] یعنی به عبارت دیگر فاقد خواص لازمی هستند که مصرف کننده به خاطر آن ، این داروها را خریده و مصرف میکند .مصرف کنندگان داروها به علت تصور اثرگذاري بیش تر این داروها نسبت به نمونه هاي داخلي، به خرید آن ها اقدام مینمایند. بیش از 40 درصد داروهای قاچاق مربوط به فرآوردههای مکمل غذایی است که مصرف یا عدم مصرف آن ها به لحاظ پزشکی یکسان است داروهاي نظير وياگرا و يا مشابه آن كه در بازار و در تبليغات ماهواره‌اي مورد استفاده قرار مي‌گيرد به شدت خطرناك هستند و عرضه‌كنندگان اين دارو تنها به فكر منافع خود هستند. عوارض پوستي، قلبي و بيماري هاي رواني نيز حاصل مصرف اين داروها است زيرا اين داروها به علت نظارت كم و مشتري بالا در بازار عرضه مي‌شوند. برخي از داروهايي كه براي درمان بيماريهاي جنسي در بازار ارائه مي‌شود اعتيادآور هستند. فروشندگان بازار تهران معتقدند كه بيش از 50 درصد لوازم آرايشي و بهداشتي، كرم‌هاي پودر و مواد ساخت ريمل‌هاي آرايشي تقلبي است و حرفه‌اي‌ها با ترفندهاي بسيار، با افزودني‌هاي غيرمجاز و انواع چربي كه معلوم نيست چه هست واز كجا به دست آمده، آنها را توليد كرده‌اند. بيشتر خانوادهها هم به هنگام خريد، از كيفيت و مواد اصلي ساخت اين مواد اطلاعي ندارند. شايد وقتي مسئول اداره نظارت بر مواد غذايي شبكه بهداشت و درمان كرج اعلام مي‌كند در يك ماه بيش از دو تن انواع شامپو و لوازم آرايشي غير استاندارد از توليدي‌هاي غيرمجاز و فروشگاهها جمع‌آوري و معدوم شده است يا در اخبار مي‌خوانيم كه با شناسايي دو انبار در تهران، بيش از دو ميليارد ريال لوازم آرايش كشف و ضبط شد، بيشتر به عمق فاجعه پي ببريم. بيش از 50 درصد لوازم آرايشي و بهداشتي، كرم‌هاي پودر و مواد ساخت ريمل‌هاي آرايشي تقلبي است و با ترفندهاي بسيار، با افزودني‌هاي غيرمجاز و انواع چربي كه معلوم نيست چه هست واز كجا به دست آمده، تولید شدهاند
احساس سوزش و سوزن سوزن شدن در محلي كه ماده آرايشي استفاده شده ، شايع‌ترين شكايات مصرف كنندگان است . معمولا چنين افرادي به متخصص پوست مراجعه نمي‌كنند و خودشان از مصرف آن محصول خاص خودداري مي‌كنند. ساير علائم شايع عبارتاند از: قرمزي، تورم، خارش و تاول‌هاي آبدار. عوارض جانبي ديگري كه مي‌تواند در اثر استفاده از لوازم آرايش روي دهد شامل كهير، عفونت پوست، عفونت ريشه مو، تغيير رنگ پوست، آكنه (جوش‌هاي غرور جواني)، تغيير رنگ و صدمه به ناخن و مو. حساسيت شايع‌ترين عارضه لوازم آرايشي تقلبي است. احساس سوزش و سوزن سوزن شدن در محلي كه ماده آرايشي استفاده شده ، شايع‌ترين شكايات مصرف كنندگان است .
|
بعضي مواد آرايشي داراي مقداري روغن هستند كه باعث بروز آكنه در پوست‌هاي مستعد مي‌شوند. اين مواد روغني در لوازم آرايشي غيراستاندارد به ميزان بسيار بالاتري مي‌رسد، به همين دليل ايجاد جوش‌هاي سرسياه و آكنه از عوارض استفاده از لوازم آرايشي غيراستاندارد است. آفلاتوكسين‌ها مواد توليد شده توسط قارچها هستند كه براي حيوانات و انسان سمي هستند. آفلاتوكسين B1 شايع‌ترين نوع موجود و يكي از قوي‌ترين كارسينوژن ها (مواد سرطان زا) براي انسان محسوب مي‌شود. مصرف آفلاتوكسين توسط انسان مي تواند منجر به صدمات كبدي حاد شود.آزمايشات صورت گرفته بر روي مواد آرايشي غيرمجاز نشان‌دهنده آن بوده كه ميزان اين ماده سمي در آنها بسيار بالاتر از حد مجاز است.
تجهيزات پزشكي نیز از اقلام عمده قاچاق به حساب مي‌آيند. حجم سرمايه در گردش توليد و عرضه تجهيزات پزشكي در جهان بالغ بر 160ميليارددلار است كه سهم كشور ما از اين ميزان در سطح شبكه بهداشت و درمان حدود 900ميليون‌دلارمي‌باشد و همين آمار قاچاقچيان را براي قاچاق تجهيزات پزشكي وسوسه مي‌كند[13]. انواع کالاهای طبی در حوزه پزشکی، دندانپزشکی و آزمایشگاهی قاچاق مي‌شوند. به صورت ریزتر سرنگ‌ها، وسایل و پروتزهای ارتوپدی، نخ جراحی، آنژيوکت‌ها، استندهای قلبی یا عروقی، داروها و سایر موارد از جمله مهمترین کشفیات قاچاق در این گروه هستند .
آمارها نشان می دهد که حداقل در بخش ارتوپدی ۳۰ تا ۳۵ درصد درمان ها با جراحی و به کارگیری ایمپلنت ها انجام می شود که یکی از فراگیرترین بخش های استفاده از تجهیزات پزشکی است و حتی عمل هایی چون دریچه های قلب، مغز، چشم، زیبایی، سرطان ها و... بدون استفاده از تجهیزات پزشکی تقریباً غیرممکن است. قاچاقچیان مرگ، این تجهیزات را با عناوین مختلف از کشورهایی مانند چین، هند، پاکستان و برخی کشورهای آسیای جنوب شرقی وارد بازار می کنند و متأسفانه مصرف کنندگان تنها به دلیل ارزان قیمت بودن این اقلام آنها را خریداری جان و سلامت خود را به خطر میاندازند . به گفتهی مدیرکل امور دستگاههای اقتصادی و پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز، میزان قاچاق کالاهای بهداشتی و آرایشی در کشور حدود 750 میلیون دلار است . بخشی از این قاچاق کالای همراه مسافر است که از طریق سفر به مناطق آزاد و کشورهای همسایه شکل می گیرد.[14]
یکی از فراگیرترین بخش های استفاده از تجهیزات پزشکی ایمپلنتها هستند که قاچاقچیان مرگ، آنها را با عناوین مختلف از کشورهایی مانند چین، هند، پاکستان وارد بازار می کنند و متأسفانه مصرف کنندگان تنها به دلیل ارزان قیمت بودن ، آنها را خریداری کرده و جان و سلامت خود را به خطر میاندازند
کالاهای مصرفی بادوام قاچاق و مخاطرات بهداشتی آنها
ملموسترین مخاطره در مصرف این نوع کالاها را شاید بتوان در مصرف پوشاک احساس نمود . پوشاک بهطور مستقیم با بدن در تماس است از این رو هر گونه آلودگی و تاثیر نامطلوب بهداشتی میتواند به سرعت عیان گردد . پوشاکی که خارج از شبکه قانونی توزیع شده و به دست مصرفکننده میرسد معمولا در تولید آن بیش از هر چیز به ارزانی مواد اولیه توجه شده و از این رو بسیار احتمال دارد که از الیاف و رنگهای نامناسب و غیر بهداشتی نیز تولید شده باشند . مارکهای تجاری الصاقی بر روی آنها نیز اغلب جعلی و تقلبی هستند . تولیدکنندگان سودجو در کشورهای مجاور با استفاده از نام و نشان شرکتهای معتبر لباسهایی با الیاف و رنگهای گاه زیانآور تولید کرده و از مجاری غیرقانونی آنها را به بازار گسیل میدارند .
نمود دیگر عرضهی پوشاک قاچاق در بازارهای موسوم به تاناکورا قابل مشاهده است .بیشتر افراد با اسم تاناکورا به عنوان یک واژه و اصطلاح در زبان آسیای شرقی کم و بیش آشنایی دارند . فروشگاههای تاناکورا همان سمساری عرضهی لباسهایی است که معلوم نیست پیش از این بر تن چه کسی رفته است. اغلب لباسها و کفشهای تاناکورا به صورت بسته های پر از لباسهای فشرده شده از مرزهای غربی و شرقی وارد کشور میشوند. در شهرهای بزرگ کشور ما به ویژه در شهرهای مرزی متاسفانه چنین بازارهایی شکل گرفته و به جایگاه عرضهی کالای قاچاق مبدل گشتهاند. به دلیل مشکلات اقتصادی، برخی از افراد و خانواده ها، نیاز پوشاک خود را به خاطر قیمت پایین این گونه لباسها از این طریق برطرف می کنند.با گذر از این فروشگاهها می توان انواع پیراهن، کفشهای تابستانی و زمستانی، لباسهای محلی کشورهای همسایه، کیف و عروسک در رنگهای مختلف را مشاهده کرد. استقبال برخی از خانواده ها برای خرید لباسهای تاناکورا باعث شده که برخی فروشندگان این فروشگاهها بدون هیچ ضابطه ای از فروش لباسهای دست دوم و فاقد امنیت سلامت، پول زیادی به جیب زنند . این گونه بازارها تنها از نظر ترویج قاچاق و ضربه زدن به تولید داخلی، مشکلآفرین نیستند بلکه وجود این قبیل پوشاک دست دوم ممکن است سلامت جامعه و افراد آن را به خطر بیندازد. البسه مستعمل، از خارج از کشور وارد ایران میشود و از لحاظ بهداشتی دارای آلودگی است . استفاده از این لباسها برای افراد مشکلات بهداشتی در پی داشته و موجب بیماری پوستی میشود.[15] شايد لباسهاي تاناكورا بعد از جوشاندن، شستن و اتو كردن مشكل جدي پزشكي نداشته باشد ولي هيچ گاه نمي‌توان به پوشيدن آنها توصيه كرد. زيرا بسياري از ميكروبها مثل قارچها حتي بعد از شستن هم از بين نرفته و تا زمان زيادي دوام مي‌آورند و مي‌توانند عامل خطرزايي براي افرادي كه از اين لباسها استفاده مي‌كنند باشند . این میکروبها اگر به بدن افراد منتقل شوند ابتدا با خارش و مشكلات پوستي و بعد با خطرات جدي عفوني همراه میکردند.
در واقع نمي‌توان به مصرف كنندگان اين لباسها اطمينان داد كه پوشيدن تاناكورا اگر تا به حال برايشان مشكلي ايجاد نكرده هميشه همين طور خواهد بود چون خيلي از ويروسهاي اين بيماري بعد از مدت طولاني خود را نشان مي‌دهند.
ابزارهای برقی ، لوازم خانگی و دیگر کالاهای بادوام قاچاق نیز بدون اعمال کنترل موسسه استاندارد و سایر دستگاههای مسئول کنترل کیفی و ایمنی به بازار عرضه شده و احتمال بروز خطرات جسمی در استعمال آنها زیاد است . برای مثال بسیار پیش آمده که استفاده از لامپهای غیراستاندارد و انفجار آنها در حین استفاده خطرات و صدماتی ببار آوردهاند . یا استفاده از ابزارهای برقی موجب ایجاد احتراق در آنها و آسیبرسانی به شخص استفاده کننده گردیده است .
نتیجهگیری
مبارزه با پدیده قاچاق کالا و پیشگیری از مصرف کالاهای قاچاق در جامعه تنها از نظر اقتصادی اهمیت ندارد . قاچاق کالا ضمن اینکه به تولید ، اشتغال و درآمدهای دولت ضربه میزند ، سلامت و بهداشت جامعه را نیز به خطر میاندازد . کالاهای قاچاق غالبا بیکیفیت و غیراستاندارد هستند چراکه انگیزه سودجویی ایجاب میکند تا قاچاقچیان در انتخاب کالای مورد نظر تنها به قیمت پایین آن توجه داشته باشند . شرایطی نیز که این کالاها تا مقصد طی میکنند به لحاظ پنهانسازی و مخفیکاری در انجام رویه قاچاق، شرایط ویژهای است که آن هم خود در فاسد شدن کالا و ایجاد خطرات بهداشتی موثر است. با توجه به اهمیتی که بهداشت و سلامت اجتماع در نظر آحاد جامعه دارد ،بیجهت نیست که مبارزه با پدیدهی قاچاق امری مقدس و وظیفهای همگانی تلقی میگردد . از این رو بر هر شخصی از افراد جامعه تکلیف است تا در راستای حفظ سلامت خود و همنوعان خویش از هر کوشش برای پیشگیری از خرید و مصرف کالای قاچاق دریغ ننموده و در جهت مبارزه با این پدیده نامیمون تلاش نماید .
منابع
- جهان صنعت(روزنامه) ، سال هشتم ، شماره 2026 ، 16/5/1390
- زیویار ، پروانه (1388) ، قاچاق در بازار پوشاک ، نشریه اقتصاد پنهان ، شماره 11
- سلامت (هفته نامه )، سال هفتم ، شماره 330 ، 8/5/1390
- سایت خبری تابناک به نشانی : http://www.tabnak.ir/fa/news/110849
- سایت ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز به نشانی : www.epe.ir
- سایت سلامت نیوز به نشانی : www.salamatnews.ir
- سایت صنعت غذای ایران به نشانی : http://www.ifif.ir/newsview.asp?ID=4866
- ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز ، معاونت پژوهش و آمار و اطلاعات
- فصیحی ، حبیباله ( 1389): قاچاق دارد در ایران ، نشریه اقتصاد پنهان ، شماره 10 ، آذر و دی
- قاسمی ،ملیحه و مریم فاطمی قمی و داریوش شادان (1388):قاچاق دارو و داروهای تقلبی ، نشریه رازی شماره 9 ، سال بیستم ، مهر ماه
- هموطن سلام (روزنامه) سه شنبه 18/5/90 13
- http://webda.behdasht.gov.ir/index.aspx?siteid=326&pageid=32629&newsview=4046
- http://shahrara.com/details,1390,4,7,13,00.html
- http://www.javanonline.ir/Nsite/FullStory/?Id=356741
[1] روزنامه هموطن سلام سه شنبه 18/5/90 http://www.hamvatansalam.com/news
[2] به نقل از مدیرکل امور دستگاههای اقتصادی و پیشگیری ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا
[3] http://www.javanonline.ir/Nsite/FullStory/?Id=356741
[4] - هفته نامه سلامت ، سال هفتم ، شماره 330 ، 8/5/1390
[5] - ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز ، معاونت پژوهش و آمار و اطلاعات
[6] - روزنامه جهان صنعت ، سال هشتم ، شماره 2026 ، 16/5/1390 ، صفحه 12
- [7] سایت خبری تابناک به نشانی : http://www.tabnak.ir/fa/news/110849
[8] - سایت ستاد مرکزی مبارزه با قاچاق کالا و ارز به نشانی : www.epe.ir
[9] - سایت سلامت نیوز به نشانی : www.salamatnews.ir
[10] - فصیحی ، حبیباله ( 1389): قاچاق دارد در ایران ، نشریه اقتصاد پنهان ، شماره 10 ، آذر و دی
[11] --قاسمی ،ملیحه – مریم فاطمی قمی و شادان داریوی (1388):قاچاق دارو و داروهای تقلبی ، نشریه رازی شماره 9 سال بیستم ، مهر 1388
[12] -http://webda.behdasht.gov.ir/index.aspx?siteid=326&pageid=32629&newsview=40464
[13] - http://shahrara.com/details,1390,4,7,13,00.html
[14] - سایت صنعت غذای ایران به نشانی : http://www.ifif.ir/newsview.asp?ID=4866
[15] -زیویار ، پروانه (13
مطالب مشابه :
آنچه در مورد آی پی ال (IPL) باید بدانید
در اینجا با استفاده از تکنو لوژی آی پی ال که روشی نوین برای فلش لامپ و مصرف بعضی
تاملی بر مخاطرات بهداشتی مصرف کالاهای قاچاق دکتر حبیب اله فصیحی ک دانشگاه خوارزمی تهران
برای مثال بسیار پیش آمده که استفاده از لامپهای کم احتمال دارد مصرف نوین در پیشگیری و
خانه ای که بیش از نیاز ساکنان خود انرژی تولید میکند
البته پس از فعال شدن سیستم روشنایی، لامپ‌ها کمبود نور خورشید کم باشد لایت در وبلاگ
کیفیت کالای قاچاق و بهداشت و سلامت اجتماعThe quality of smuggled goods and society health
اضطرار ، خاص خانوادههای کمدرآمد و اغلب سیگارهای لایت و میوه از لامپهای
عایق کاری با پشم شیشه
ضریب هدایت عایق های گرمایی کم و نوع عایق نوین انعکاسی و لامپ و سرپيچ انها
بایدها و نبایدها آرایشی در دوران بارداری
همیشه هنگام مصرف این مواد شیمیایی شده از خورشید، لامپ از های‌لایت است که خطر
برچسب :
لامپ کم مصرف نوین لایت