كاربرد آمار در جغرافياي انساني 8 (بررسي روایی و پایایی و محاسبه آلفاي كرونباخ )

كاربرد آمار در جغرافياي انساني 8 ( بررسي روایی (Validity) ، پایایی (Reliability) و محاسبه ضريب آلفاي كرونباخ (Cronbach’s Coefficient Alpha) در پرسشنامه:

حمیدرضا وجدانی سایت توسعه پایدار و جغرافیا

در بسياري از تحقيقات و مقالات با عبارت هاي روائي و پايائي بر مي خوريم، در اينجا ضمن تشريحي مختصر از مفاهيم مذكور نحوه انجام آن را توضيح دهيم

مراحل بررسي صحت و سلامت پرسشنامه: پرسشنامه تحقيق مي بايد با توجه به اهداف تحقيق و فرضيات و سؤالات تحقيق تدوين گردد. به اين منظور اولين قدم مي تواند بررسي تحقيقات مشابه و نگاه به پرسشنامه هاي تحقيقاتي آنها باشد. بعد از تدوين پرسشنامه اوليه كه با شناخت و تجربيات مجري يا مجريان تحقيق و بررسي منابع و سوابق تحقيق صورت مي گيرد، اين پرسشنامه كه پرسشنامه اي خام محسوب مي گردد به بوته آزمايش گذارده مي شود. از جمله مراحل آزمودن آن، ارائه پرسشنامه به تعدادي از افراد خبره و مطلع و كارشناس است. ضمن تشريح اهداف و فرضيات تحقيق و تشريح هدفي كه از تدوين هر سؤال يا مجموعه سؤال به منظور رسيدن به آن آورده شده، از افراد خبره خواسته مي شود تا نظراتشان را در مورد پرسشنامه و اصلاح آن بگويند(روشي كه معمولاً در بررسي اعتبار پرسشنامه ها مورد استفاده قرار مي گيرد). در مرحله بعدي تعدادي از پرسشنامه ها ( كه اين تعداد نسبتي از كل جامعه ما خواهد بود و تعداد آن مي تواند از 5 پرسشنامه تا بيش از 30 پرسشنامه باشد) توسط افرادي نمونه از جامعه مورد نظر تكميل مي گردد. به اين مرحله معمولاً «پيش آزمون» ( pre test) گفته مي شود. غالباً با تكميل تعدادي پرسشنامه محقق مي تواند متوجه شود كه آيا افراد جامعه مورد بررسي برداشت و درك درستي از سؤالات دارند؟ سؤالات از نظر جمله بندي و ترتيب و شكل و غيره درست تنظيم شده اند؟ در مرحله ديگر با بهره گيري از روش هاي آماري و نرم افزارهاي مربوطه به بررسي پرسشنامه مي پردازيم؛ از جمله معروف ترين اين روش ها محاسبه آلفاي کرونباخ( Cronbach Alpha ) است كه جهت بررسي «پايايي» به كار مي رود. // حمیدرضا وجدانی سایت توسعه پایدار و جغرافیا

هنگامي كه قصد انجام تحقيقي را داريم يكي از قدم هاي اساسي استفاده از ابزارهاي مناسب است. به عنوان مثال هنگامي كه قصد بررسي شيوع كم وزني در بين نوزادان را داريم، بايد نوزادان تولد يافته را وزن كنيم. براي اين كار مي بايست از ترازوي مخصوص توزين نوزاد و آنهم ترازوي استاندارد استفاده شود؛ در اين صورت است كه مي گوييم ابزار به كار رفته ما براي اين تحقيق داراي «روائي» است. در اين مثال چنانچه با چند بار وزن کردن، وزن هر کودک همان وزن نمایش داده شد، يا به عبارتي قابليت تكرار داشت، مي توانيم بگوييم كه ابزار تحقيق ما داراي «پايداري» است.. http://www.mkamali.com/research/gdata.htm

با مثال فوق مي توان ديد كه لزوم بررسي پايايي و روايي تنها به تحقيقات علوم انساني و اجتماعي و تحقيقات پرسشنامه اي اختصاص ندارد. پرسشنامه به عنوان يك وسيله فني در تحقيقات تجربي علوم انساني به كار گرفته مي شود و اين ابزار سنجش ابتدائاً خود مي بايد مورد بررسي هاي لازم قرار گيرد و در صورت سلامت و مناسبت كافي مورد استفاده قرار گيرد. از جمله بررسي هاي متداول در سنجش مذكور بررسي «روايي» و«پايايي» است.

روایی (اعتبار (validity :

آیا ابزار اندازه‌گیری مورد نظر می‌تواند ویژگی و خصوصیتی که ابزار برای آن طراحی شده است را اندازه‌گیری کند؟ به عبارت دیگر مفهوم روایی( validity ) به این سؤال پاسخ می‌دهد که ابزار اندازه گیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را می‌سنجد. پرسشنامه‌ای (یا بطور کلی ابزار اندازه‌گیری) که مثلا برای ارزیابی «تعهد سازمانی کارکنان» طراحی شده ولی پرسش‌هایش به گونه‌ای طراحی شده‌اند که «رضایت شغلی کارکنان» را ارزیابی می‌کند روایی ندارد. هرچند ممکن است بررسی‌های آماری، پایایی مطلوب آن را نشان دهد. همین‌طور پرسشنامه‌ای که همه وجوه موضوع مورد تحقیق را در بر نگیرد قطعا دارای روایی مطلوبی نیست. موضوع روایی از آن جهت اهمیت دارد که اندازه گیری‌های نامتناسب می‌تواند هر پژوهش علمی را بی ارزش سازد.

روش بررسي روايي: بررسي روايي پرسشنامه ابتدا با بررسي منابع موجود و بررسي سوابق صورت مي گيرد. سؤالات پرسشنامه مي بايد با توجه به اهداف، فرضيات و سؤالات تحقيق تدوين گردد. نظر کارشناسان و خبرگان می‌تواند کمک خوبی برای بهبود روایی ابزار اندازه‌گیری باشد. به اين منظور پرسشنامه همراه با اهداف و فرضيات و سؤالات آن در اختيار تعدادي از افراد صاحبنظر و كارشناس در زمينه تحقيق مربوطه گذارده مي شود و از آنان خواسته مي شود تا نظر اصلاحي خود را در مورد سؤالات پرسشنامه ارائه دهند. علاوه بر اين با پيش آزمون پرسشنامه، كه در آن تعدادي پرسشنامه در جامعه مورد نظر به صورت نمونه تكميل مي گردد، مي توان پي به مشكلاتي در پرسشنامه برد و با انجام اصلاحات اعتبار آن را بالا برد.

پایایی (اعتماد reliability) :

در بررسي «پایایی» هدف اين است که بدانيم ابزار اندازه‌گیری در شرایط یکسان تا چه اندازه نتایج یکسانی به دست می‌دهد. به بیان دیگر اگر ابزار اندازه‌گیری را در یک فاصله زمانی کوتاه چندین بار به یک گروه واحدی از افراد بدهیم نتایج حاصل نزدیک به هم خواهد بود؟ به عبارت دیگر، «همبستگی میان یک مجموعه از نمرات و مجموعه دیگری از نمرات در یک آزمون معادل که به صورت مستقل بر یک گروه آزمودنی به دست آمده است» چقدر است. برای اندازه‌گیری پایایی غالباً از شاخصی به نام «ضریب پایایی» استفاده می‌کنیم. دامنه ضریب پایایی از صفر تا 1+ است. ضریب پایایی صفر معرف عدم پایایی و ضریب پایایی یک معرف پایایی کامل است. «پایایی کامل» واقعاً به ندرت دیده می‌شود و در صورت مشاهده قبل از هر چیز باید به نتایج شک کرد.

برای محاسبه ضریب پایایی ، شیوه‌های مختلفی به کار برده می‌شود. از جمله:

الف) اجراي دوباره آزمون يا روش بازآزمايي ( Test – Retest )
ب)   روش موازي يا روش آزمونهاي همتا ( Equivalence )
ج)   روش تصنيف يا دونيمه کردن آزمون ( Split – half )
د)   روش کودر- ريچاردسون ( Kuder – Richardson )
ه)   روش آلفاي کرونباخ ( Cronbach Alpha )

http://azrurmia.blogfa.com/post-6758.aspx

بررسي پايايي با استفاده از آلفاي كرونباخ:

ضریب آلفای کرونباخ توسط کرونباخ در سال 1951 ابداع شده و یکی ازمتداولترین روشهای اندازه گیری اعتماد پذیری و یا پایائی (Reliability) پرسش نامه ها است.

ضریب آلفای کرونباخ برای سنجش میزان تک بعدی بودن نگرشها ، قضاوت ها ، عقاید و سایر مقولاتی که اندازه گیری آنها آسان نیست به کار می رود. در واقع می خواهیم ببینیم تا چه حد برداشت پاسخگویان از سؤالات یکسان بوده است. اساس ضریب آلفای کرونباخ نیز پایه طیف ها یا مقیاس هاست. مقیاس عبارت است از دسته ای از اعداد که بر روی یک پیوستار به افراد، اشیاء یا رفتار در جهت به کمیت کشاندن کیفیتها اختصاص داده می شود. وانگهی مقیاسها جهت اندازه گیری گرایش و نگرشها به کار می رود.

رایج ترین مقیاسی که در تحقیقات اجتماعی به کار برده می شود لیکرت است و آن مقیاسی است که بر سطح سنجش در مقیاس ترتیبی که دارای تعدادی گویه ، معمولا بین 5 تا 7 گویه می باشد که به صورت منفی و مثبت سازمان یافته وتعدادآنها با هم برابر است.به هر یک از گزینه ها نمراتی، مثلاً از 7-1 ویا 6-0 یا هرشکل دیگري كه با ملاحظه مثبت و منفی بودن سئوال ترتیب نیز مراعات گردد داده می شود.

مثال: نظر شما در باره سياست خودكفايي گندم كه در سال سه دهه اخير در ايران دنبال مي شود چیست؟

کاملا موافقم ... موافقم... نظری ندارم.. مخالفم.. کاملا مخالفم..

چون فرمول آلفای کرونباخ مب.تنی بر واریانس است، بنابراین طبق خواص واریانس به هر ترتیبی نمره داده می شود مقدار آن تغییر پیدا نمی کند .

هرقدر شاخص آلفای کرونباخ به 1 نزدیکترباشد، همبستگی درونی بین سؤالات بیشتر و در نتیجه پرسشها همگن ترخواهند بود. کرونباخ ضریب پایایی45% را کم، 75% را متوسط و قابل قبول، و ضریب 95% را زیاد پیشنهاد کرده (کرونباخ1951) . در بسياري از منابع نيز مقادیر به دست آمده بالای 7/0 در اين آزمون مطلوب تلقی می‌شود‌. بدیهی است درصورت پایین بودن مقدارآلفا، بایستی بررسی شود که با حذف کدام پرسشهاي پرسشنامه مقدارآن را می توان افزایش داد.

آلفاي كرونباخ با استفاده از رابطه زير قابل محاسبه است:

در این رابطه K تعداد پرسش‌ها و Si انحراف معیار امتیاز کل پرسش‌ها است.

http://www.papyrus.ir/Wikies/212/%D8%A2%D9%84%D9%81%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A8%D8%A7%D8%AE-Cronbach%E2%80%99s-Alpha

هرقدرهمبستگی مثبت بین سؤالات بیشتر شود، میزان آلفای کرونباخ بیشتر خواهد شد و بالعکس

هر قدر واریانس میانگین سؤالات بیشتر شود آلفای کرونباخ کاهش پیدا خواهد کرد

افزایش تعداد سؤالات تاثیرمثبت و یا منفی (بسته به نوع همبستگی بین سؤالات) بر میزان آلفای کرونباخ خواهد گذاشت

افزایش حجم نمونه باعث کاهش واریانس میانگین سؤالات در نتیجه باعث افزایش آلفای کرونباخ خواهد شد.

http://ravaninfo.persianblog.ir/post/22 /

روش محاسبه آلفاي كرونباخ با spss : / حمیدرضا وجدانی سایت توسعه پایدار و جغرافیا

نرم افزار spss یکی از نرم افزارهای متداول برای تعیین پایایی با یکی از روش‌های فوق ( و معمولا روش آلفاي کرونباخ) می‌باشد.

هنگامي كه اطلاعات پرسشنامه ها به كامپيوتر وارد شد و تعاريف داده ها و مراحل اوليه ورود داده ها در

spss صورت گرفت ، مي توانيم به محاسبه آلفاي كرونباخ اقدام كنيم.

مثال: در يك تحقيق در مورد گياهان دارويي از پاسخگويان خواسته ايم كه سؤالات زير را جواب دهند.

خيلي

كم

متوسط

زياد

خيلي

زياد

قايليت كشور را در توليد گياهان دارويي چقدر مي دانيد؟

قايليت استان را در توليد گياهان دارويي چقدر مي دانيد؟

با توجه به اينكه جامعه آماري پاسخگويان ما در حدود 100 نفر بود . ابتدا به 30 تن از آنان پرسشنامه را داديم و خواستيم پاسخ دهند.

جهت محاسبه آلفاي كرونباخ در spss مراحل زير را انجام مي دهيم:

به قسمت Analyze سپس به قسمت Scale مي رويم و به Reliability analysis مي رويم.

Analyze
Scale
... Reliability Analysis

در پنجره اي كه باز مي شود سؤالات مورد نظرمان را به پنجره سمت راست منتقل مي كنيم.( در مثال فوق دو سؤال قابليت استان و قابليت كشور را به پنجره سمت راست مي آوريم.) پيش گزينه spss براي model همان Alpha است و كافي است كه ما بر روي Ok كليك كنيم تا خروجي را دريافت كنيم:

جدول اول تعداد پرسشنامه هاي ما را كه براي محاسبه به كار گرفته شده نشان مي دهد Case Processing Summary و جدول دوم با عنوان Reliability Statistics ضريب آلفاي كوكران Cronbach's Alpha و تعداد سؤالات N of Items را نشان مي دهد. در اين خروجي ضريب آلفا .797 و تعداد سؤالات 2 بوده است. تعداد پرسشنامه ها 30مورد بوده كه همه 30 مورد در تحليل قابل استفاده بوده است.

Case Processing Summary
		N	%
Cases	Valid	30	100.0
Excludeda	0	.0
Total	30	100.0
a. Listwise deletion based on all variables in the procedure.

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.797	2

در مثال بالا ضريب آلفاي كرونباخ .797 بوده كه ضريبي قابل قبول براي تأييد پايايي است.

در پرسشنامه ها گاه تعداد زيادي از سؤالات به صورت همين تعداد طيف وجود دارد. مي توان همه اين سؤالات را به همان شكلي كه در مثال بالا دو سؤال را مورد بررسي قرار داديم، به يكباره بررسي كنيم. چنانچه ضريب آلفاي به دست آمده كمتر از حد قابل قبول بود مي توانيم يكي يكي سؤالاتي را حذف كنيم و اثر حذف آن سؤال را بر ضريب آلفاي كلي ببينيم. مثال:

در تحقيقي كه در بالا به عنوان مثال براي دو سؤال از سؤالات آن ضريب آلفا محاسبه شد، 10 سؤال ديگر نيز داريم كه به همين شكل به صورت پنج گزينه اي هستند. البته بعضي از اين سؤالات عناوين گزينه هايشان مشابه همان دو سؤال بالا است ، اما بعضي عناوين متفاوتي دارند:

خيلي بيشتر

مي شود

كمي بيشتر

مي شود

فرقي

نمي كند

كم

مي شود

خيلي كم

مي شود

به اعتقاد شما توليد گياهان دارويي در آينده چه تغييراتي خواهد داشت؟

به اعتقاد شمامصرف گياهان دارويي در آينده چه تغييراتي خواهد داشت؟

/ حمیدرضا وجدانی سایت توسعه پایدار و جغرافیا

وقتي چهار سؤال مثال بالا را با هم همزمان در نظر گرفته و ضريب آلفا براي آن محاسبه كرديم عدد به دست آمده ما .693 شد كه جهت تأييد پايايي كم است.

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.693	4

يكي از راه هاي بالا بردن پايايي در پرسشنامه اين است كه بعضي سؤالات را از پرسشنامه حذف كنيم. در مثال از بين چهار سؤال بالا سؤال شماره چهار(مصرف) را حذف كرديم. ضريب آلفا بالاتر نرفت ، بلكه پايين تر هم آمد : (.674 )

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.674	3

وقتي از بين چهار سؤال بالا ، سؤال سوم (توليد) را حذف كرديم ضريب آلفا بالاتر رفت : (.728 )

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.728	3

علاوه بر اين روش كه به صورت دستي يكي – يكي مي توانيم سؤالاتي را حذف كنيم و اثر آن را در عدد ضريب آلفا ببينيم، نرم افزار SPSS اين امكان را به صورت راحت تري نيز فراهم كرده است.

براي به دست آوردن خروجي مربوط به آن پس از طي مراحل مشابهي كه براي گرفتن خروجي قبلي گفتيم، در پنجره مربوطه به قسمت STATISTICS مي رويم و Scale if item deleted را تيك مي زنيم. و سپس 0k را مي زنيم.

Analyze> Scale > Reliability analysis → statistic» Scale if item deleted

خروجي آن به شكل زير خواهد بود (دو خروجي اول آن مشابه خروجي قبلي است و خروجي سوم كه در statistic علامت زده بوديم تا به ما بدهد يعني Scale if item deleted به اين شكل):

Item-Total Statistics
	Scale Mean if Item Deleted	Scale Variance if Item Deleted	Corrected Item-Total Correlation	Cronbach's Alpha if Item Deleted
قايليتاستانرادرتوليدگياهانداروييچقدرميدانيد؟	12.6667	2.368	.623	.523
بهاعتقادشماتوليدگياهانداروييدرآيندهچهتغييراتيخواهدداشت؟	12.0000	4.069	.282	.728
بهاعتقادشمامصرفگياهانداروييدرآيندهچهتغييراتيخواهدداشت؟	11.9000	3.886	.409	.674
قايليتكشوررادرتوليدگياهانداروييچقدرميدانيد؟	12.4333	2.392	.660	.490

در خروجي حاصل شده ما نتيجه حذف يكي – يكي سؤالات را مي بينيم. در جدول مربوطه ستون آخر ضريب آلفا است. ضريب آلفايي كه با حذف هر يك از سؤالات حاصل مي شود. مثلاً مي بينيم كه با حذف سؤال اول( قابليت استان در توليد) ضريب آلفا .523 خواهد شد ( ضريب آلفاي سه سؤال باقي مانده اين عدد خواهد بود) و به همين تر تيب به ما نشان مي دهد كه با حذف هر يك از سؤالات ضريب آلفاي ما چند خواهد بود. در اين جدول نيز مي توانيم ببينيم كه با حذف سؤال دوم (بهاعتقادشماتوليدگياهانداروييدرآيندهچهتغييراتيخواهدداشت؟) ضريب آلفا به .728 افزايش مي يابد. بدون حذف هيچيك از سؤالات ضريب آلفا همان عدد .693 است كه قبلاً هم در قسمت بالا ديده بوديم.

Reliability Statistics
Cronbach's Alpha	N of Items
.693	4

لازم به ذکر است در صورتیکه پرسشنامه مورد بررسی دارای سوالات 5 گزینه ای و 2 گزینه ای باشد، باید برای هر کدام از حالتها ضریب آلفای جداگانه ای محاسبه گردد، چرا که ممکن است برای سوالات 5 گزینه ای آلفا مورد قبول باشد ولی برای برای 2 گزینه ای مورد قبول واقع نگردد.

اغلب در مقالات و تحقيقات انجام شده در ايران توضيح كافي در مورد بررسي پايايي پرسشنامه ارائه نمي گردد. حتي در مواردي كه نحوه بررسي پايايي ، استفاده از آلفاي كرونباخ بيان مي گردد شرح كافي در مورد آن ارائه نمي شود. اين در حالي است كه در بعضي از همين گزارشات تحقيقي يا مقالات و يا پايان نامه ها شرح مفصلي از بعضي موارد غير لازم ارائه شده است. در بسياري از اين تحقيقات نيز اصل پرسشنامه ي تحقيق ، كه مي تواند مبنا و معياري براي ارزيابي نتايج تحقيق توسط بهره برداران باشد ارائه نمي شود. همچنين اين پرسشنامه ها براي بسياري از بهره برداران و محققيني كه پس از آن قصد انجام تحقيق يا ادامه آن را دارند مي تواند به اندازه خود نتايج تحقيق اهميت داشته باشد. پنهان كاري در ارائه پرسشنامه تحقيق و عدم تشريح كافي در مورد نحوه بررسي روائي و پايائي پرسشنامه مي تواند شك بر انگيز باشد. در شرايطي كه محققين ما غالباً خود به طراحي پرسشنامه ها اقدام مي كنند و پرسشنامه هاي استاندارد شده ي از پيش آماده در اكثر موارد موجود نيست، تهيه پرسشنامه و آزمون هاي اوليه مربوط به آن اهميت تعيين كننده اي در نتايج تحقيق دارد و قسمت عمده اي از چنين تحقيقاتي را شامل مي شود و لذا لازم است همراه با معرفی روش ، نتايج و مستندات آن نیز ارائه گردد.

/ حمیدرضا وجدانی سایت توسعه پایدار و جغرافیا

قسمت اول مقاله: کاربرد در جغرافیای انسانی 1

کاربرد آمار در جغرافیای انسانی 2

کاربرد آمار در جغرافیای انسانی 3

کاربرد آمار در جغرافیای انسانی 4

کاربرد آمار در جغرافیای انسانی 5 - تعیین حجم نمونه

کاربرد آمار در جغرافیای انسانی 6 (تجزیه و تحلیل آماری داده های رتبه بندی در پرسشنامه ها )

کاربرد آمار در جغرافیای انسانی ۷ - آزمون های تک نمونه ای