مقاله 50 سال قبل: درباره قالي و نقش قالي / عبدالكريم رفيعي

مقاله 50 سال قبل: درباره قالي و نقش قالي / عبدالكريم رفيعي

    مقاله: درباره قــالي و نقش قــالي
    نويسنده: عبدالكريم رفيعي
    نشريه هنر و مردم. دوره3، ش26 (آذر1343): ص 29-37، تصوير، طرح.

    خلاصه:
    شرحي برعوامل اساسي موثر در تهيه قالي: رنگ آميزي و هم‌آهنگي، نقشه و نظم موزن نقش، زمينه قالي
    و نحوة بافت، تهيه پشم براي قالي و بعمل آوردن آن، دربارة رنگهاي طبيعي و گياهي و شيميائي، چگونگي تهيه انواع
    رنگها: قهوه‌اي، زردروشن و سير، آبي و سرمه‌اي، قرمزلاكي، سبزوسياه و پوست پيازي و صورتي نقشه و نظم درقالي:
    استيليزه شده نقوش: نقشهايي از طبيعت: انواع گلها و درختها و برگ درختان، انواع حيوانات چه واقعي و چه تخيلي، نقوش
    هندسي ـ مناظر شكار در قاليهايي ازقرن شانزده ميلادي، طرح گل‌شاه‌عباسي، اسليمي، اسليمي پيچ، اسليمي پشت دار
    و انواع نقوش هندسي و خطوط مختلف نسخ، نستعليق، كوفي ـ شرحي برزمينه بافت و استحكام قالي.

     در وصف قالي ايران ديگران كتابها نوشته اند، حتي بعضي از هنرشناسان قاليهاي خوش بافت و خوش نقشه ايران را شاهكار صنعت و هنر شمرده اند و آنها را با نقاشيهاي ايتاليائي در عهد رنسانس برابر دانسته اند. حتي شنيده‌ام كه گروهي قالي ايراني را مانند يك قطعه موسيقي سمفونيك داراي هم آهنگي ، تناسب و تنوع و خلاصه مجموعه متناسبي از جزئيات زيبا شمرده اند . اما خود ما شايد از بس قالي و قاليچه ديده ايم ديگر چشمانمان عادت كرده است و حتي بي آنكه متوجه زيبائي آنها شويم بر آنها پا مي نهيم و مي گذريم . درحاليكه قاليهاي ايران از دير زماني زينت بخش موزه هاي بزرگ دنيا قرار گرفته است و هم اكنون مي توان شاهكارهاي جاويدي از هنرمندان شكيبا و صبور ايراني در موزهاي «متروپوليتن» در نيويورك، «ارميتاژ» در لنينگراد، «ويكتوريا و آلبرت» در لندن ، «قيصر فردريك» در برلن ، «لوور» در پاريس و موزه «صنايع و هنرها» در وين تماشا كرد. اكنون بايد علت زيبايي قالي ايران چيست و چه عامل يا عواملي باعث مي شود كه ما يك قطعه خوش ساخت و بافت قالي را شاهكار صنعت مي ناميم؟
    در هر قطعه قالي كه ارزش هنري دارد چند عامل دست بدست مي دهند و وحدت و هم آهنگي ميان اين عوامل باعث زيبايي هر قالي مي شود. اين عوامل عبارتند از:
    1ـ رنگ آميزي و هم آهنگي قالي. 2ـ نقشه و نظم موزون نقشها. 3ـ زمينه و بافت.
    براي بوجود آوردن يك قطعه شاهكار قالي ، قالي‌بافان بزرگ قدم به قدم پيش مي روند. ابتدا به سراغ پشم برويم. مهمترين و اصلي ترين عامل قالي ، پشم گوسفند يا كرك گردن يا زير شكم بز است كه قاليهاي ظريف از آن بافته مي‌شود. البته براي تار و پود قالي نخ بكار برده مي شود، شك نيست كه پشم چيده شده گوسفندان زنده براي اين منظور ارجح است. زيرا قالي‌بافان عقيده دارند كه پشم گوسفند زنده داراي جلا و سرشار از رنگ زنده است و به همين دليل هميشه در موقع رنگ كردن پشم ، پشم چيده شده را به رنگهاي باز و خاصه قرمز اختصاص مي دهند درحاليكه پشم گوسفند ذبح شده براي رنگهاي مرده از قبيل سورمه اي مورد استفاده قرار مي گيرد . البته اگر گوسفندان در چراگاههاي پرآب و علف چرا كنند و از گياهان معطر كوهپايه و كوهستان تغذيه كنند پشم آنها گرانبهاتر خواهد بود. چنانكه پشم گوسفنداني كه در چراگاههاي دامنه الوند و يا در فراهان اراك مانند ساروق چرا مي كنند و از گياهان معطري مثل شيرين بيان و افسنتين و بابونه تغذيه مي نمايند پشمشان داراي تموج خاصي مي شود. و قاليهايي كه با اين قبيل پشمها بافته مي شود داراي تموج و تلالؤ خاصي خواهد شد ، و هر چه ساليان بر آنها بگذرد اين نوع قاليها گرانبهاتر خواهد گرديد.
    بعد از تهيه پشم، مرحله شستن و تميز كردن آن پيش مي آيد. قالي‌بافان قديم، اين امر را بسان يك امر مقدس تلقي مي‌كردند و عقيده داشتند كه بايد پشم و كرك را در آب چشمه صاف و شيرين و سرد بشويند . معمولاً براي پاك شدن پشم‌ها چوبك يا برگ درخت زال زالك بكار مي برند . البته غير از پشم گاهي از ابريشم و گلابتون زرين و سيمين هم براي تهيه قالي استفاده مي شود مخصوصاً در قديم كه قاليهاي ابريشمين ايران شهرت جهاني داشته است.
    در قسمت رنگ آميزي اولاً بايد دانست كه قاليبافهاي ايراني معمولاً رنگهاي نباتي و طبيعي بكار مي برند نه رنگهاي مصنوعي و شيميايي . دليل اين ترجيح هم واضح است زيرا جلا و ثبات رنگهاي نباتي بيشتر از رنگهاي شيميايي است. درست است كه اكنون صنعت رنگ شيميايي ، به نهايت درجه كمال خود رسيده است و راست است كه رنگهاي شيميايي از نظر تنوع بي حد و حساب بر رنگهاي نباتي ترجيح دارد و حتي شايد ثبات و دوام رنگهاي شيميايي هم اخيراً از ثبات رنگهاي نباتي در گذشته باشد و به علاوه صحيح است كه بكار بردن رنگ شيميايي هم آسانتر و هم سريعتر است تا جوشانيدن نباتات و برگ درختها و گلها و ريشه‌ها و پوست ميوه و بدست آوردن رنگ آنها. اما اين يك سنت ديرين است كه قاليبافها به آساني از دست نخواهند داد. و نبايد هم از دست بدهند زيرا هم لمعان و هم درخشندگي و اصالت و هارموني و گرماي رنگ نباتي بر رنگ شيميايي و مصنوعي ترجيح دارد. به علاوه گذشت زمان رنگهاي طبيعي را پخته تر و كاملتر مي سازد چنانكه قالي ايران هر چه بماند و كهنه تر شود، هر چند هم كه رنگ پريده تر گردد باز عتيقه تر و گرانبهاتر است. اما در اينكه استادان قالي بافي هارموني و هم آهنگي رنگها را از همان قدم اول رعايت مي كنند، جاي گفتگويي نيست. اگر گذارتان به كارگاه قالي بافي افتاده باشد ، ديده ايد كه گلوله هاي پشم هاي رنگين با هم آهنگي خاصي بر پيشاني چهارچوب وصل شده اند . و اين رنگها چنان باهم جور شده اند كه گويي نقاشي، تكه رنگهاي متناسب را بر تخته شستي خود گذاشته است.

    اما رنگهاي نباتي از نباتات و پوست ميوه هاي زير بدست مي آيد:
    رنگ قهوه اي ـ از پوست گردو، پوست انار و مازو.
    رنگ زرد روشن سير ـ از برگ مو، اسپرگ، توت خولان.
    رنگ آبي و سورمه اي ـ از نيل بنگالي.

    رنگ قرمز و لاكي ـ تقريباً مهمترين رنگ قالي ايران رنگ قرمز لاكي است كه از نباتات مختلف مي توان آن را بدست آورد. تهيه رنگ قرمز و لاكي از روناس1 و يا قرمز دانه معمول تر است تا از نباتات ديگر . ضمناً سايه هاي مختلف قرمز با كم و زياد كردن روناس بدست مي آورند . از حشرات كوچكي هم كه در كناره دريا يافت مي شود و شباهت بساس دارد دانه‌هائي مي گيرند كه بعد از خشك كردن آنها رنگ لاكي تهيه مي شود. آقاي هينريش ياكوبي(Heinrich-iacoby) در كتاب «چگونه قالي شرقي را بشناسيم» در ص 121 نوشته است كه «در هندوستان رنگ لاكي را از يكنوع انگوم مي گيرند. به اين ترتيب كه حشره اي كه زير پوست درخت انجير هندي زندگي مي كند لعابي از خود ترشح مي كند كه آن لعاب به صورت انگوم بر درخت مي چسبد و از همين لعاب است كه لاك مي سازند و رنگ لاكي را هم مي گيرند. در هندوستان اين رنگ را قرمز كچنيل يا لاك گويند. غالباً در ايران هم براي زمينه لاكي قاليهايشان از همين رنگ استفاده مي كنند.» و در همين كتاب در جاي ديگر مي نويسد: «در تركيه از حشره‌اي شبيه بساس ، رنگ قرمز مي گيرند و آن را قرمز ارمني مي‌گويند»2.
    رنگ سبز ـ از تركيب اسپرگ و نيل بنگالي .
    رنگ سياه ـ از دانه‌ها و برگ بوته خاردار كه در قزوين و اراك آن را ورك مي گويند (خرنوب ـ نبطي) و مازو و بقم (براي سياه مايل به سبز).

براي بدست آوردن سايه هاي مختلف هر رنگي ، رنگ اصلي را به اصطلاح قالي بافان آب رنگ ديگر مي دهند، چنانكه مثلاً اگر بخواهند زرد طلائي را بصورت زرد متمايل به نارنجي در آوند ابتدا از اسپرگ و بعد از آب روناس استفاده مي كنند. ضمناً مي توان از رنگ طبيعي پشم گوسفندان هم استفاده كرد به شرطي كه يكدست و رنگين باشد چنانكه مي توان پشم سفيد، كرم، قهوه اي و يا سياه طبيعي را بكار برد. اما براي اطمينان خاطر و ضمناً جلاي بيشتر بهتر است كه به هر صورت پشم را رنگ كرد.
    نقشه و نظم موزون نقشها ـ نقاشي نقش قالي به صورت امروزي كه روي كاغذ شطرنجي مربع ترسيم مي شود چندان قديم نيست و حتي امروز هم بسياري از قاليبافان مخصوصاً در دهات بدون نقشه كار مي كنند و فقط عقيده مبهمي نسبت به نقشه در ذهن دارند، درست مثل موسيقي‌دانهائي‌كه بدون نت دستگاههاي ايراني را از بر مي نوازند. اما قالي بدون نقشه حسابي البته ارزش هنري و اصيل ندارد.
    نقشهاي قالي ايران طي اعصار و قرون تكميل شده و به صورت امروزي درآمده است. از جالب‌ترين اختصاصات نقش قالي ايران وجود نقشهاي استيليزه و اشكال منظم موزون هندسي است. شك نيست كه نظر نقاشان ايراني در ابتدا متوجه طبيعت بوده و از طبيعت الهام گرفته اند. اما اين نقشهاي طبيعي چنان تغيير شكل يافته و استيليزه شده اند كه باز شناختن اصل آنها بسيار مشكل است و حتي شناختن بعضي از اشكال و نقشهاي قالي امكان ناپذير است.
    آيا اين خاصيت تحت تأثير نقاشي مينياتور و تذهيب به قالي راه يافته است؟ آيا اين خاصيت فكر لطيف و خيال پرداز ايراني است كه در عين عشق به طبيعت از آن مي گريزد و سعي دارد مخلوق ذهن خود را بنماياند؟ آيا بافت قالي و طرز قرار گرفتن تار و پود باعث شده است كه نقاش نقشها را استيليزه كند و بصورت اشكال هندسي و منظم در آورد، تا كار بافنده سهلتر گردد؟ درست معلوم نيست ، اما در استليزه بودن اشكال جاي هيچ ترديدي نيست.
    در قالي ايران انواع گلها، درختها، حيوانات و پرندگان بصورتهاي طراحي شده يعني همان استيليزه بكار رفته اند و اشكال هندسي مختلف مثل لوزي ، ذوزنقه ، هشت گوشه و يا شانزده گوشه و يا طرح ترنجي اين گلها و درختها را در سينه خود جاي داده، هم آهنگي و نظم نقشها را بر عهده گرفته اند. اگر هم اين اشكال هندسي بصورت خطوط وجود نداشته باشند، باز بصورتي غير صريح و مبهم بر نقشها حكمروائي كرده اند. چنانكه مي توان مثلاً در وسط يك قالي كه گلها و برگها و درختها در آغوش هم نقشي را ساخته اند ، دور آن نقش را با حدود يك هشت گوشه محدود نمود ، بي اينكه واقعاً هشت گوشه اي وجود داشته باشد. و همين نظم هندسي است كه قالي ايران را با يك قطعه موسيقي هم آهنگ قابل مقايسه مي نمايد.
    اما نقشهاي عمده قالي ايران تقريباً به قرار زير است:
    1ـ از گلها و بوته‌ها، گل نرگس ،گل داودي، گل زنبق ، گل لاله، گل سرخ، گل شبيه به خشخاش با پوست، گل حنا، گل ميمون ، شكوفه سيب، انار، گل انار و انواع غنچه‌ها در قالي ايران بكار رفته است. بوته‌ها و شاخه‌ها كه اين گلها بر آنها قرار گرفته اند بيشتر خطوط موزون و متناسب هستند كه گوئي تا بينهايت ادامه دارند. و گلهايشان پربار و متنوع و رنگارنگ است. اين گلها چنانكه گذشت بصورتهاي طراحي شده (استيليزه) در قالي بكار برده شده اند و در طي قرون متمادي (لااقل از قرن سيزده يا چهارده ميلادي به اين طرف) تحولات شگرفي يافته اند. چنانكه مثلاً انار ابتدا بصورت اصلي خود با كمي تفاوت يعني با داشتن شكوفه‌اي بدهانه نقش مي شده است و بعدها، گوئي نقاش با چاقوي خود قسمتي از پوست آن را باز كرده است و بعد انگار تمام پوست ترك ترك باز شده و گرد ميوه حلقه زده است . و پس از اين همه تحول گل معروف به شاه عباسي بوجود آمده است . اگر به گل شاه عباسي در قاليهائي‌كه مي بينيد بنگريد هنوز در وسط گل دانه‌هائي از انار هويداست .

2ـ از درختها و برگ درختها – برگ چنار ، برگ مو، برگ نخل (با اصطلاح باد‌زن نخلي پالمت palmette)، برگ تبريزي، بيد و بيد مجنون و سرو و برگهاي ديگري كه حتي شناخته نمي شود (مانند طرح معروف به ماهي درهم كه دو برگ متصل بهمند و سر برگها شبيه به سر ماهي است )، اين برگها و درختهايشان به‌حد وفور و به صور گوناگون در قالي ايران بكار برده شده اند. مثلاً همين درخت سرو را بگيريم كه در ايران باستان درخت مقدسي بوده است و در نقشهاي تخت جمشيد هم بكرات براي تزئين حواشي حجاري‌ها بكار رفته است. داستان سرو مقدس كاشمر و قطع آن حتي در تواريخ و ديوانهاي اشعار فارسي ثبت شده است. به هر جهت سرو بصورتهاي گوناگون در قالي ايراني نقش گرديده است، بصورت مثلث ساده‌اي كه وصل بپايه‌اي است، بصورت مخروطي كه شعله شمع را مي نماياند و بصورت خود سرو با ريشه‌ها و شاخه‌هاي متعدد و بصورت مخروطي كه گلي در وسط دارد و دست آخر بصورت بته جقه. و خود اين بته جقه هم تحولاتي يافته است.

3- از حيوانات و شاخ حيوانات و پرندگان – آهو و گوزن ، (مخصوصاً شاخ اين‌دو حيوان بصورت استيليزه)، سگ، اسب، شير، گوسفند، ببر، شغال، روباه، خرگوش، پلنگ، انواع مرغان، هدهد، لك لك، طاوس، بوقلمون، بلبل، باز، قوش، پرستو (و پرستو چنان استيليزه شده است كه بيش از دو خط نيمه منحني متصل به هم از آن چيزي نمانده است.) و حيوانات خيالي ديگر از قبيل اژدها (كه شايد تحت تأثير هنر چين به وجود آمده باشد)، تمام اين حيوانات، در نقش قالي ايران بكار برده شده اند. بايد دانست كه از اواخر قرن شانزدهم ميلادي و تقريباً از زمان شاه طهماسب صفوي ايرانيان به اغلب احتمال تحت تأثير مينياتور، از مناظر شكار در نقش قالي استفاده كرده اند. اين نوع قاليها را باصطلاح اروپائيان قالي شكاري مي نامند. در اين نوع قاليها، انواع پرندگان و حيوانات شكاري با شكارچي پياده يا سوار كه تير و كماني يا بازي در دست دارد ديده مي شود. نوع قالي شكاري خاصه در زمان شاه عباس كبير كه از پربارترين و درخشانترين ادوار هنري ايران است تكميل شد و در اين زمان گلها و نباتات و حيوانات نهايت درجه استيليزه شدند. طرح گل شاه عباسي منسوب به زمان همين پادشاه است. قالي معروف به منظره شكار كه متعلق به امپراطوري اطريش بوده است يكي از بهترين نمونه هاي قالي دوره صفويه است.

4ـ اشكال ديگر ـ اشكال معروف ديگري كه در قالي ايران ديده مي شوند عبارتند از :
    الف ـ طرح معروف به اسليمي كه مسلم نيست آيا از طرح پيچك مو گرفته شده است يا از پيچ و خمهاي بدن مار و يا از ابرهاي امواج آسمان3؟ به هر جهت نقش اسليمي چند گونه است: 1ـ اسليمي شبيه به پيچك طراحي شده. 2ـ اسليمي شبيه به مارپيچ كه آن را اسليمي مارپيچ و اروپائيان آن را برچيني مي گويند. 3ـ اسليمي پشت دار كه شباهت به سر فيل با خرطوم دارد و احتمال دارد كه استيليزه همان باشد و بعد هم اسليمي دو‌بندي كه مشتق از اسليمي قبلي است . متخصص اين نوع اسليمي (شبيه به سر فيل با خرطوم) آقاي هادي اقدسيه استاد نقش قالي هنرستانهاي هنرهاي زيباست كه از شاگردان مرحوم كمال الملك بوده است.
    ب ـ طرحها و اشكال هندسي از همه رقم: اين اشكال ساده و معمولي هندسي در نقش قاليهاي ايراني تغيير شكلهاي عجيبي داده اند، غالباً از چپ و راست انحنا يافته، قوس و هلال و پيچ و خم بينهايت پيدا كرده تا جائيكه قالي ايران را بصورت تذهيب مجسم در آورده اند. اشكال هندسي در قالي ايران عبارتند از مربع ، مستطيل، لوزي ، ذوزنقه ، متوازي الاضلاع، هشت گوشه ، شانزده گوشه، دايره ، بيضي، طرح طاقنمائي4 و دالبرهاي تودرتو و گوناگون و طرح ترنجي در وسط با لچك در چهارگوشه قالي. اين اشكال همه جزئيات و نقشهاي گوناگون قالي را احاطه كرده اند و آنها را بصورت مجموعه زيبا و منظم جلوه داده اند. تقريباً كمتر شكل هندسي هست كه از آن در قالي ايران استفاده نشده باشد.
    ج ـ خطوط ، از خطوط مختلف نسخ، نستعليق و كوفي مخصوصاً از خط كوفي براي تزئين حواشي قالي استفاده شده است. اين خط البته خاصيت تزئيني فوق العاده دارد و به علت زواياي تند آن بافتنش هم چندان مشكل نيست5.
    دـ طرح هاي بسيار ديگري هم در قالي ايران بكار رفته است كه ممكن است از قلم افتاده باشد مثلاً در حاشيه يك قالي، يكبار طرح صليب شكسته (Swastika) ح 6 و دگرگون ديده شده است كه تمام حواشي قالي را پر كرده بوده و نيز طرحهائي كه در قاليچه هاي تركمني بكار مي رود و تقليدي است از نشان سلطنتي خانواده مينگ در چين7.
    بايد دانست كه دست نقاش در نقش قالي آزاد است. او مي تواند هر نوع ابداع و ابتكاري كه بخواهد در طرحها و نقشهائي كه ذكرشان گذشت بنمايد. چنانكه در طرحهائي كه در اين مقاله نشان داده شده ديده مي شود كه مثلاً يك نوع طرح اسليمي با حيواني شبيه حلزون زينت شده است و نوع ديگر اسليمي با برگهاي طراحي شده تزئين گشته است. و همچنين در يك جا شاخ گوزن از برگ موي سربدر آورده است و در جاي ديگر از يك بته جقه اي. با يك نظر به كليه طرحها، دريافته مي شود كه نقاش هر نوع تصرفي كه خواسته است در طبيعت كرده است.

زمينه و بافت ـ برحسب ظرافت و ضخامت قالي بايد پشم را نازك يا ضخيم ريسيد. (تار) كه قاليبافها آن را تون مي گويند، اساس زمينه است كه از دو سلسله نخهاي موازي كه يكي جلو ديگري عقب قرار گرفته است و هر دو با چوبي بنام «گرد» پس و پيش مي شود، تشكيل يافته است. (پود) كه نخ سفيد يا به رنگ ديگري است بعد از هر «رگ» كه عبارت باشد از يك سلسله «كله» يا «گند» يا «گره» لاي رديف تارها كشيده مي شود و بعد از آن شانه مي زنند، بعد از كشيدن پود گرد را مي كشند و به اين طريق جاي رديف تارها را عوض مي كنند و پود ديگري به رنگ آبي يا خاكستري لاي رديف تارها مي كشند. اين پود دومي پشت بند اصلي و باعث استحكام قالي است. شيرازه قالي را به رنگ قرمز يا هر رنگ ديگري در اول و آخر هر رنگ با چند گره محكم مي كنند . اندازه قالي را با گره (كه هر گرهي تقريباً هفت سانتي متر است (4/3 2 اينچ) تعيين مي كنند)، در هر گره بسته به ظرافت يا ضخامت پشم ، كم و بيش از بيست رگ تا هفتاد رگ بافته مي شود.
اكنون پشم‌هاي رنگين بدار قالي آويزان است قاليبافان در برابر دار نشسته اند و نقشه پيش روي آنهاست و قالي را كله كله مي بافند تا شما آن را زير پاي خود بياندازيد.

اسليمي طرح خرطوم فيل

    پي نوشت:
    1- روناس از زمان صفويه براي رنگ كردن پشم بكار رفته است. ريشه ايست سرخ تيره رنگ كه در زمينهاي سخت مي رويد، طرز رنگ كردن پشم با روناس به قرار زير است : روناس را نرم مي سايند. پشم‌ها از ابتدا با چوبك شستشو مي دهند و براي رفع چربي پشم زاج سفيد بكار مي برند، خاصيت زاج اين است كه پشم رنگ را زودتر و بهتر جذب مي كند. براي رنگ صورتي سير كه مشهور به رنگ پيازي است به ترتيب زير عمل مي كنند: براي يك من پشم چهار من ماست را دور روز در تغار نگه مي دارند تا خوب ترش شود. پس از آن پشم هاي تميز شده و رشته شده را در تغار ماست مي گذارند و لابلاي پشم‌ها روناس سائيده شده مي پاشند (براي هر سه كيلو پشم چهار كيلو روناس لازم است). اگر پشم‌ها 48 ساعت در تغار ماست و روناس بمانند رنگ صوتي سير بدست مي آيد و اگر در ته ماده تغار مزبور مجدداً پشم بگذارند پشمهاي مجدد رنگ صورتي باز به خود مي گيرند. بعداً بايد پشم‌ها را در آب چشمه زلال و سرد بخوابانند و گاهي پشم‌ها را تكان دهند تا روناسها خارج شود. هر چه مدت خيس كردن پشم‌ها در آب طولاني تر باشد تلالؤ و جلاي پشم بيشتر خواهد بود. معمولاً پشم را دوازده ساعت در آب سرد زلال خيس مي كنند. براي بدست آوردن رنگ قرمز به ترتيب بالا عمل مي كنند و روناس بيشتري به مصرف مي رسانند.
    2- براي بدست آوردن رنگ قرمز از سه ماده استفاده مي كنند:
    الف ـ از قرمز دانه كه گياهي است در گيلان و مازندران مي رويد.
    ب ـ از حيوان كوچكي بنام قرمز كه در غايت سرخي است و به قدر نخودي است. بدبو است و در برگهاي درختان زندگي مي كند چون به حد طيران برسد تخم كوچكتر از خود مي گذارد كه براي رنگ كردن ابريشم و پشم بكار مي رود (به نسبت يك در ده) بهترين نوع قرمز بنام قرمز دانه قبرسي معروف است.
    ج ـ از كرمهايي كه در كناره درياي گرمسير زندگي مي كنند و شبيه خاكشير است. اين كرمها هم به بزرگي يك نخود مي رسد و ساحل نشينان اين كرمها را جمع مي كنند و خشك كرده به مصرف رنگرزي مي رسانند (از تحفه حكيم مؤمن نقل يمني و از اطلاعات قاليبافان متخصص).
    3- قاليبافان قديمي عقيده دارند كه طرح اوليه اسليمي بدست حضرت امير (ع) كشيده شده است و نقل مي كنند كه : «حضرت علي (ع) روزي نقاشان را احضار كرد و گفت چون نقش كردن موجودات جاندار دعوي برابر با خالق است خالي از اشكال نيست . و خود دايرة مواجي با شاخه هاي موزون و پر پيچ و خم نقش كرد كه همان طرح اسليمي باشد و اين نقش اساس كار نقاشان اسلامي قرار گرفت.
    4- اين طرح بيشتر در سجاده‌ها و جاي نمازها ديده مي شود و نموداري است از محراب.
    5- اين خطوط هم بيشتر براي تزيين قاليهائي‌كه براي جاي نماز و سجاده بافته مي شود و براي نوشتن آياتي از كلام الله مجيد بكار برده مي شود.
    6- اين طرح را آقاي هينريش ياكوبي سابق الذكر در جائي دور افتاده در قصر داريوش كبير ديده است (رجوع كنيد به كتاب چگونه قاليهاي شرقي را بشناسيم صفحه 129).
    7- امپراطوري مينگ Ming در چين، از ادوار درخشان هنري و تاريخي چين است. رجوع شود به كتاب چگونه قاليهاي شرقي را بشناسيم تأليف هينريش ياكوبي ص 100.

منبع:سایت کارپتور

مقاله 50 سال قبل: درباره قالي و نقش قالي / عبدالكريم رفيعي

مطالب مشابه :

قاليبافي

نمونه سوالات آزمون قاليبافي فني حرفه اي با پاسخ نامه

نقوش شاه عباسي

رسم الگوی دامن

كسب رتبه دوم آموزش و پرورش كرمان در جشنواره محتواي الكترونيكي

آموزش داوري درجه 3 فوتبال در فهرج برگزار مي‌شود

مقاله 50 سال قبل: درباره قالي و نقش قالي / عبدالكريم رفيعي

سازمان بهزیستی

معرفی آموزشگاه های آزاد وابسته به آموزش فنی و حرفه ای کشور