حیوانات خانگی نوین (مارها)

پیتون برمه

این مقاله قصد تشویق یا تخریب نگهداری از مارهای بزرگ جثه را ندارد؛ بلکه تنها و تنها به شفاف سازی وضعیت این حیوان خانگی در ایران و جهان پرداخته و جنبه های مختلف زندگی این جانور را روشن می سازد.

بازار حیوانات خانگی خاص هر روز داغ تر می شود. با ورود به عصر جدید و ظهور پدیده های علمی و اجتماعی نو، همه چیز رنگ دیگری به خود گرفته تا انسان شاهد صحنه هایی باشد که تاکنون تجربه نکرده است. بعد از اینکه علاقه مندان به حیوانات خانگی، کم کم سگ و گربه را اجابت کننده ی حرارت و اشتیاق علاقه ی خود ندیدند، به نگهداری از حیواناتی روی آوردند که تاکنون حیوان خانگی محسوب نمی شد و تنها در طبیعت یا باغ وحش قابل دیدن بود. بعد از اینکه مارمولک های کوچک و متوسط جثه ای مثل ایگوانا و دراگون و اسکینک به حیوانات خانگی تبدیل شدند، حالا نوبت به خزندگان بزرگتری رسیده بود که گاهی تا 5 متر رشد می کردند و در مواردی وبال گردن صاحبان خود می شدند. از جمله ی این خزندگان غول پیکر که البته در بدو تولد بسیار کوچک هستند، می توان به مارهای بزرگ و غیرسمی بوآ، پیتون و آناکوندا اشاره کرد. تعجبی ندارد در عصری که ایگوانا و پیتون حیوان خانگی شده اند، برخی مبادرت به نگهداری از کروکودیل هم می کنند! کسی چه می داند، شاید اگر انسان در عصر دایناسورها زندگی می کرد، این حیوانات را هم دست آموز کرده و تی رکس- T-Rex- حیوان خانگی محبوب خانه ها می شد!

در میان مارهای بزرگ جثه و غیر سمی که البته همه از خانواده ی بوئیده- Boidae- محسوب می شوند و به سه گروه مارهای بوآ، پیتون و آناکوندا تقسیم می شوند، پیتون ها بیش از دو گروه دیگر محبوبیت و شهرت یافته اند. شکی نیست که بوآها نیز حیوانات خانگی محبوبی هستند و از زیبایی و جذابیت ظاهری چیزی کم ندارند، اما پیتون ها به علت جثه ی بزرگتر (که خود هیجان و جذابیت بیشتری به این گونه می بخشد)، آرام و مطیع بودن، قابل دسترس بودن و البته تنوع شکل و رنگ فوق العاده نسبت به بوآها، در سطح وسیع تری جای خود را در دل و البته منزل علاقه مندان باز کرده اند. در این میان گروه مارهای آناکوندا به علت جثه ی خیلی بزرگ و خلق و خوی خشن تر نسبت به دو گونه ی دیگر و البته کمتر در دسترس بودن، علاقه مندان کمتری را به خود اختصاص داده است. لازم به ذکر نیست که مهمترین عامل جذابیت این گونه ها، غیر سمی بودن آنهاست که بزرگترین فاکتور محبوبیت آنها محسوب می شود.

گروه مارهای پیتون با 26 گونه و 17 زیرگونه، در نقاط گرمسیر و مرطوب دنیا زندگی می کنند. البته از میان این تنوع 43 گانه، همه ی آنها حیوان خانگی نیستند و تنها چند گونه ی محدود بعنوان حیوان خانگی خرید و فروش می شوند. از محبوب ترین و مشهورترین این گونه ها می توان به پیتون مشبک- Reticulated python، پیتون توپی- Ball python، پیتون فرشی- Carpet python، پیتون درختی- Green tree python و پیتون برمه- Burmese python اشاره نمود. هریک از این گونه ها جذابیت و زیبایی و ویژگی خاص خود را دارند. مثلاً پیتون مشبک- از لحاظ طولی- بزرگترین مار دنیاست، پیتون درختی با جثه ای کوچک دارای رنگ های مسحورکننده ای است، پیتون توپی دارای بیشترین تنوع طرح و رنگ در تمام دنیاست که با حداکثر 2 متر طول، به محبوب ترین مار خانگی دنیا بدل شده و البته پیتون برمه که بنظر نگارنده تمام ویژگی ها و جذابیت های یک مار خانگی یکجا در این گونه جمع شده است.

مارهای خانگی اکنون در سرتاسر دنیا خرید و فروش می شوند. آنها در بسیاری از کشورها با مجوز قانونی از سازمان های مربوطه در پت شاپ ها در معرض دید و فروش علاقه مندان گذاشته می شوند. علاقه مندان می توانند با قیمتی مناسب و در فضایی کاملاً آرام و مدرن، به بررسی و تهیه ی مار دلخواه خود بپردازند. این مارها در دامنه ی وسیعی از طرح و رنگ و اندازه در دسترس عموم قرار دارند. مثلاً یک علاقه مند در کشور تایلند می تواند یک بچه مار پیتون برمه را که هنوز به 60 سانتیمتر نرسیده، با قیمتی کمتر از 50 دلار براحتی تهیه کرده و با فراهم آوردن تجهیزات لازم در خانه ی خود نگهداری کند. البته گفتنی است که در بسیاری از موارد، فرد علاقه مند نمی تواند بیش از 2 سال از حیوان در منزل خود نگهداری کند و بعد از آن مجبور می شود بعلت جثه ی بزرگ حیوان و ناتوانی فرد در نگهداری از آن، مار چند متری را یا به طبیعت رها کرده و یا به جایی دیگر انتقال دهد که این خود خطراتی را متوجه طبیعت و انسان می کند.

در ایران نیز بتازگی گونه های خاص حیوان خانگی نظیر ایگوانا، دراگون، پیتون و بوآ در دسترس عموم قرار گرفته است. شاید نتوان نقش سریال مرد هزار چهره را در شکل گیری این موج در کشور نادیده گرفت، اما بهرحال اتفاقی است که دیر یا زود در میان علاقه مندان می افتاد و چه بسا قبل از این هم عده ای از این حیوانات در خانه ی خود نگهداری می کردند. اما با توجه به کمبود دانش عمومی در این زمینه و تقریباً نبود منابع اطلاعاتی در زمینه ی نگهداری از این حیوانات در کشور، علاقه مندان با مشکلات جدی مواجه هستند. نگارنده درست یا غلط بودن نگهداری از این حیوانات را تأیید نمی کند، اما بهرحال اتفاقی است که در میان علاقه مندان افتاده و در حال حاضر بهترین راه تهیه ی اخبار و اطلاعات در زمینه ی زندگی و نگهداری از این گونه هاست تا مشکلات بعدی گریبان جامعه را نگیرد.

در میان گونه هایی که ذکر شد، پیتون برمه از محبوبیت بیشتری برخوردار است و در سطح وسیع تری در جهان و البته ایران در منزل علاقه مندان نگهداری می شود. لذا به معرفی و تشریح زندگی این گونه پرداخته می شود.

پیتون برمه با نام علمی Python molurus bivittatus بزرگترین زیرگونه ی پیتون هندی و یکی از 6 گونه مارهای بزرگ جهان است که در جنگل های بارانی جنوب شرقی آسیا زندگی می کند. آنها اغلب اوقات در کنار آب یافت می شوند و گاهی بصورت نیمه آبزی زندگی می کنند؛ در عین حال بر روی درختان نیز قابل مشاهده اند. پیتون برمه یکی از بزرگترین مارهای جهان به حساب می آید که به طول متوسط 5.5 متر و وزن 70 کیلوگرم می رسد. این گونه در تمام طول زندگی به رشد خود ادامه می دهد که این رشد فوق العاده بخاطر وجود تعداد زیاد مهره های بزرگ در بدن جانور است. قابل ذکر است که ماده ها معمولاً از نرها بزرگترند.

یک مار پیتون برمه در پارک سفری خزندگان در ایالات متحده امریکا بعنوان سنگین ترین مار زنده ی دنیا در اسارت شناخته شد. این مار در اندازه گیری که در سال 2005 انجام شد، 8.2 متر طول و بیش از 180 کیلوگرم وزن داشت. نام این پیتون Baby بود.

پراکندگی:

پیتون برمه در سرتاسر جنوب شرقی آسیا از برمه (میانمار) گرفته تا کامبوجیا، تایلند، ویتنام، چین و اندونزی یافت می شود. این پیتون شناگر بسیار ماهری است و همیشه به یک منبع ثابت آب احتیاج دارد. این گونه در علفزارها، مرداب ها، باتلاق ها، زیر صخره ها، بیشه زارها، کنار رودخانه ها و جنگل های باز زندگی می کند. پیتون های برمه دم قلاب وار دارند و بخوبی از درخت بالا می روند.

رفتار:

پیتون های برمه غالباً حیواناتی شبگرد هستند. هنگامی که سر از تخم بیرون می آورند، در لانه ی خود بر روی زمین یا روی درخت می مانند؛ اما به موازات رشد بدن، بیشتر اوقات را بر روی زمین می گذرانند. آنها همچنین شناگران ماهری هستند؛ بطوریکه می توانند تا نیم ساعت زیر آب بمانند. پیتون های برمه بیشتر زندگی خود را در زیر بیشه زارها و علفزارها پنهان هستند. این جانور در بخش های شمالی محل زندگی اش در فصول سردتر، ممکن است به مدت چند ماه در تنه ی خالی درختان، حفره های کنار رودخانه و یا زیر صخره ها به استراحت زمستانه بپردازد.

پیتون های برمه در اوایل بهار تولید مثل می کنند. حیوان ماده در این زمان بین 12 تا 36 تخم می گذارد. سپس به دور تخم ها چنبره زده و می پیچد تا دمای تخم ها را در حد مناسبی نگه دارد و از آنها محافظت کند. اما به محض اینکه بچه ها سر از تخم دربیاورند، دیگر خبری از مراقبت های والدینی نیست. بچه های تازه بدنیا آمده که چیزی حدود 40 تا 50 سانتیمتر طول دارند، تا زمانی که برای اولین پوست اندازی آماده شوند، درون تخم باقی می مانند و سپس به اولین شکار خود می پردازند.

پیتون ها هر چند ماه یکبار پوست اندازی می کنند و زمانی که دوره ی پوست اندازی آنها آغاز می شود، حیوان کم تحرک شده، میلش به غذا کم می شود و چشمانش رنگ مات و کدری بخود می گیرد. در این دوران توصیه می شود که مار بحال خود رها شود تا پروسه ی پوست اندازی آغاز شود. بعد از آنکه این مرحله آغاز شد، می توان با کَندن پوست های اضافه، به پوست اندازی مار کمک کرد.

تغذیه:

مانند تمام مارها، پیتون های برمه گوشتخوار هستند. بخش عمده ی رژیم غذایی آنها متشکل از پرندگان، پستانداران و جوندگان است. پیتون با استفاده از دندان های تیز و رو به عقب خود طعمه را با سرعت برق آسایی در اختیار می گیرد، سپس به دور آن پیچیده و ماهیچه های خود را منقبض می کند و طعمه ی خود را با فشار خفه می کند. این مارها اغلب اوقات در نزدیکی سکونتگاه های انسانی دیده می شوند؛ دلیل این امر وجود موش ها و دیگر جانوران موذی است که طعمه ی اصلی پیتون ها به حساب می آیند. رژیم غذایی پیتون های برمه در اسارت عمدتاً از غذاهای بسته بندی شده ی تجاری تشکیل می شود که عبارتند از موش، خرگوش و مرغ. پیتون هایی که خیلی بزرگ می شوند نیاز به اقلام غذایی بزرگتر مثل خوک یا بز دارند. مشاهده شده که پیتون های بزرگ در فلوریدا حتی به کروکودیل ها هم حمله می کنند. مارهای بزرگ معمولاً با شکار طعمه های کوچک، بدون اینکه نیاز به فشار دادن و خفه کردن داشته باشند، انرژی خود را ذخیره می کنند.

نگهداری پیتون ها در اسارت:

پیتون های برمه معمولاً بعنوان حیوان خانگی خرید و فروش می شوند و بخاطر شکل و رنگ جذاب بدن و همینطور طبیعت و خوی آرام، در میان علاقه مندان بسیار مشهور و محبوب هستند. این مارها سرعت رشد بسیار بالایی دارند و در صورت تغذیه و نگهداری صحیح، در یک سال تا 2.5 متر رشد می کنند. پیتون های برمه در 4 سالگی به سن بلوغ می رسند؛ اما تا آخر عمر- که ممکن است به 20 سال برسد- رشد خود را به آرامی ادامه می دهند.

با اینکه پیتون های برمه به طبیعت و خوی آرام شهرت دارند، اما حیوانات بسیار قدرتمندی هستند و می توانند با دندان های تیز و برنده خود گازهای دردناکی بگیرند و حتی نگهدارنده ی خود را با فشار دادن خفه کرده و بکشند. آنها همچنین به غذای زیادی احتیاج دارند و بسته به اندازه شان، نیاز به قفس ها و آکواریوم های مخصوص و مناسب به خود را دارند که می تواند هزینه های زیادی را در بر داشته باشد؛ به همین دلیل است که برخی از آنها توسط صاحبان خود در طبیعت رها می شوند. این مارها، همچون مارهای دیگر عادت به شکار دارند و این بدان معنی است که سعی می کنند از قفس خود خارج شوند. تمیز کردن قفس پیتون ها می تواند دشوار باشد؛ چراکه مدفوع این مارها بزرگ است، بطوریکه پیتون های بالغ مدفوع های بزرگی دفع می کنند که باید با بیلچه جمع شود.

هرچند که پیتون های برمه حیوانات آرام و سربه راه و قابل کنترلی هستند، اما توصیه می شود با توجه به جثه ی بزرگ و قدرت آنها، تازه کارهایی که علاقمند به خرید حیوان خانگی هستند، با این حیوان شروع نکنند. مشکلی که در رابطه با تغذیه ی پیتون ها وجود دارد، اینست که صاحبان آنها فکر می کنند هرگاه مار رفتار گرسنگی از خود نشان داد باید به او غذا بدهند. از آنجا که پیتون های برمه حیوانات فرصت طلبی هستند، هرگاه که به آنها غذا تعارف کنید آنرا می خورند؛ این مارها اغلب اوقات رفتارهای گرسنگی از خود بروز می دهند، حتی اگر تازه غذا خورده باشند. چنین رفتاری باعث چاقی حیوان می شود که در میان مارهای در اسارت بیماری شایعی است.

تنوع شکلی:

پیتون های برمه برای رنگ، طرح و اخیراً اندازه ی بدن شان در اسارت پرورش داده می شوند. شکل آلبینو یا زال (Albino) پیتون برمه بسیار مشهور و بیشتر از بقیه در دسترس علاقمندان است. رنگ پیتون های آلبینو سفید با طرح های زرد و نارنجی روی بدن است.

شکل دیگری از پیتون برمه بنام لابیرنت یا دهلیزی (Labyrinth) هم وجود دارد که طرح های پیچ در پیچ و گیج کننده ای بر روی بدن خود دارد. از دیگر فرم های پیتون برمه می توان به پیتون برمه ی سبز اشاره کرد که بر خلاف نامش رنگ خاکی به تن دارد؛ و همچنین پیتون برمه ای گرانیتی که نقاط زاویه دار ریز زیادی بر روی بدنش وجود دارد.

اخیراً پرورش دهندگان روی گونه ی دیگری از پیتون برمه کار می کنند. رنگ و طرح این گونه که پیتون برمه ی کوتوله نام دارد، اندکی نسبت به بقیه ی خویشاوندان خود متفاوت است و بیش از 2 متر هم رشد نمی کند. اما یکی دیگر از شکل هایی که بسیار طرفدار دارد، پیتون برمه ی تمام سفید (Leucistic) است. این گونه ی خاص بسیار کمیاب است و بتازگی (2009-2008) در اسارت پرورش یافته است. رنگ این مار تماماً سفید روشن و براق است و هیچ خط و خال و طرح خاصی روی بدنش وجود نداشته و چشم های مشکی دارد.

گونه ی دیگری که بتازگی در 15 می 2008 متولد شد، پیتون برمه ی کاراملی نام دارد که توسط مارک اندروز و جیسون هورنمن در شهر کانزاس ایالات متحده پرورش یافت. این مار طرح هایی به رنگ کارامل بر روی تن دارد و چشمان او برنگ شیر کاکائویی است.

حیوانات خانگی نوین (مارها)

مطالب مشابه :

کلیپ بلعیده شدن یک زن توسط مار پیتون

آناکوندا وحشتناک ترین مار دنیا

حیوانات خانگی نوین (مارها)

ترسناک ترین مار دنیا

انواع مارهای ایران

زندگی مار..!