گیاهان نشاط‌‌آور

در طول تاريخ همواره از گياهاني مانند گل‌گاوزبان، دارچين، زعفران، چاي سبز، اکليل کوهي، اسطوخدوس، گل‌ساعتي و سنبل‌الطيب به عنوان دارو‌هاي ضدافسردگي و نشاط‌آور ياد ‌شده و تا به امروز نيز مصرف آنها ادامه داشته است اما به تازگي دانشمندان 6 گياه آشنا را از نظر نشاط‌بخشي موثرتر از بقيه معرفي كرده‌اند: قهوه، چاي، کاکائو، کولا، ماته و گوارنا. مي‌دانيد چرا؟ مگر چه موادي در اين گياهان هست که در بقيه نيست؟ در این مطلب سعی شده در این مورد توضیحاتی ارائه شود.

به چه گياهاني مي‌گويند گياهان نشاط‌‌آور؟

گياهاني که داراي خواص مسکن، ضددرد يا خاصيت محرک و يا خواصي باشند که بتوانند انرژي از دست رفته‌ بدن را تامين کنند، مي‌توانند به طرق مستقيم يا غيرمستقيم حالت مفرح و شادي‌بخش را در فرد ايجاد کنند و فرد را از خستگي و کوفتگي درآورند. از مهم‌ترين گياهاني که در دسترس همگان قرار دارند و همه مي‌توانند از آن بهره ببرند و محدوديت و ممنوعيتي در مصرف آنها وجود ندارد، گياهاني هستند که داراي ترکيبات کافئين و مشتقات آن هستند و معروف‌ترين آنها چاي، قهوه، کاکائو و گياهي به نام کولا است که از عصاره آن در نوشابه‌هايي که نام کولا دارند، استفاده مي‌شود.
کافئين ماده‌اي است که ويژگي‌هاي ممتازي دارد؛ به دليل اينکه جذب بسيار سريعي در بدن داشته و اثرش خيلي سريع احساس مي‌شود. به عنوان مثال، وقتي شما خسته‌ايد و چاي يا قهوه مي‌نوشيد، پس از مدت کوتاهي احساس بهتري خواهيد داشت. اين احساس بهتر، صرفا روحي و رواني نيست؛ بلکه کافئين به سرعت جذب شده و اثر کرده است. به همين دليل، موادي که حاوي کافئين هستند مورد استقبال قرار مي‌گيرند.

اثردهي اين ماده بستگي به غلظت‌اش دارد. ممکن است با غلظت‌هاي کم هم بتواند آن کار را انجام دهد، ولي در هر حال در غلظت‌هاي بسيار زياد مضر است زيرا تحريک‌ بسيار زيادي ايجاد مي‌کند، ولي در حد متعادل و متوسط، هم مضر نيست و هم مي‌تواند کارايي‌اش را به خوبي انجام دهد. بنابراين تعداد فنجان چاي يا غلظت آن و يا ميزان مصرف کاکائو، قهوه، کولا و نوشابه‌هايي که حاوي عصاره کولاي طبيعي هستند و اينکه چه‌قدر در طول روز مصرف کنيم، مشخص مي‌کند که کمتر از حدي بوده که خستگي‌مان را برطرف کند و يا در حد تعادل و يا زياده از حد بوده است. اين ميزان مواد به طور نسبتا دقيقي اندازه‌گيري شده است و در مواردي که محدوديت و ممنوعيت‌هايي وجود دارد، اخطارهايي به افراد داده شده و مشخص شده است که بيماران تا چه حد بايد از اين مواد استفاده کنند.

چند دسته از افراد بايد مراقب مصرف اين مواد باشند و حد تعادل را نگه دارند؛ نه آنکه اصلا مصرف نکنند:

• ‌خانم‌هاي باردار: از آنجا که اين مواد محرک هستند ممکن است سبب کم‌خوابي يا بي‌خوابي آنها شوند؛ توصيه مي‌شود ميزان کافئيني که وارد بدن يک خانم باردار مي‌شود بيش از 300 ميلي‌گرم نباشد. اين 300 ميلي‌گرم برابر 3 تا 5 فنجان چاي است، يعني يک خانم باردار در طول 24 ساعت، مجاز است بين 3 تا 5 فنجان چاي بنوشد و از اين ميزان تجاوز نکند.

• بيماران قلبي يا کساني که جراحي قلب انجام داده‌اند. اين افراد نبايد استرس زيادي داشته باشند پس نمي‌توانند مانند يک فرد عادي که مي‌تواند حداقل 10 فنجان چاي در طول روز بنوشد، چاي مصرف کنند. در مورد قهوه هم همين‌طور است. ما با 2 گرم چاي خشک 5 فنجان چاي درست مي‌کنيم ولي با 2 گرم قهوه تقريبا يک فنجان قهوه تهيه مي‌کنيم. به همين دليل ميزان کافئين در قهوه‌اي که درست مي‌کنيم بيشتر مي‌شود. پس تعداد فنجان قهوه‌اي که مي‌توانيم در روز بخوريم بايد حداقل نصف فنجان‌هاي چاي باشد. مثلا 10 فنجان چاي برابر با 3 تا 5 فنجان قهوه است.

حال سئوال این است که چونع چای مصرف کنیم مثلا چاي سبز همان اثري را دارد که بقيه چاي‌ها دارند؟
دپاسخ این است که ميزان کافئين چاي سبز نسبت به چاي سياه بسيار کمتر است. بنابراين اگر کسي براي رفع خستگي مي‌خواهد چاي بنوشد بهتر است از چاي سياه استفاده کند؛ اما به طور کلي چاي سبز در دو سه مورد بر چاي سبز ارجحيت دارد. يکي از نظر خاصيت ضدسرطاني، خاصيت کاهش کلسترول و چربي و فشارخون و ديگري تاثير بر بعضي از ميکروب‌ها به‌خصوص در ناحيه دهان و دندان.

حالا بايد چه کار کنيم تا از همين چاي بيشترين کافئين را دريافت کنيم؟

ارزش چاي به ميزان کافئين موجود در آن است که در بدن موجب رفع خستگي مي‌شود. البته چاي خواص ديگري هم دارد. جالب است بدانيد تا امروز 51 اثر فيزيولوژيک وفارماکولوژيک از چاي به کرات در مراکز تحقيقاتي و دانشگاهي تاييد شده است؛ مثل اثرات ضدآلزايمر، ضدميکروب، ضدويروس، ضداسهال و... که مهم‌ترين آنها اثر کافئين بر بدن و اثر آرام‌بخشي چاي است. بنابراين اگر کاري کنيم که کافئين از بين برود، ديگر اين نوشيدني ارزشي نخواهد داشت. پس بهتر است چاي را در 15 دقيقه اول پس از دم کشيدن مصرف کنيد. در اين صورت، بيشترين ميزان کافئين را از آن دريافت خواهيد کرد؛ زيرا به محض اينکه آب جوش روي چاي ريخته مي‌شود، کافئين آن شروع به حل شدن مي‌کند. اين امر هيچ ارتباطي به رنگ چاي ندارد. ضمن اينکه بيشتر چاي‌هاي خارجي رنگ‌هاي مصنوعي دارند ولي ممکن است يک چاي ايراني کم‌رنگ، ميزان کافئين زيادي داشته باشد. بعد از 15 دقيقه، مواد تلخ چاي به نام تانن وارد آب جوش مي‌شوند. به همين دليل وقتي چاي مي‌جوشد يا مي‌ماند، ميزان تلخي آن بيشتر است. تانن‌ها پس از آزاد شدن از برگ‌ها شروع به پيوند با کافئين مي‌کنند. از اين پس کافئين موجود در چاي قابل جذب در بدن نيست و فايده‌اي هم ندارد. بنابراين بهترين چاي براي رفع خستگي يک چاي تازه‌دم است؛ در حالي كه چاي کهنه اين خاصيت را نداشته و حتي ممکن است ضرر هم داشته باشد و مثلا يبوست‌آور باشد.

البته این بدان منظور نیست که فقط گیاهانی که کافئین دارند نشاط آورند .گياهان ديگري هم هستند که مي‌توانند انرژي‌بخش و نشاط‌آور باشند. يک گروه از اين گياهان داراي قندهايي هستند که مي‌توانند به سرعت در بدن بسوزند و خوراک بسيار خوبي براي مغز ما باشند؛ مانند خرما. گروه ديگري هم هستند که از قديم به عنوان ضداضطراب، ضدترس و دلهره يا به عنوان آرام‌بخش يا ضدافسردگي مصرف مي‌شده‌اند. يکي از بهترين و قوي‌ترين گياهاني که در تحقيقات چندساله به خاصيت آرام بخشي و ضدافسردگي آن پي برده شده، گياهي است به نام علف چاي که تقريبا 2100 سال پيش براي افراد ماليخوليايي و افسرده و... استفاده مي‌شد اما تحقيقات سال‌هاي اخير، مطالب ديگري هم به آن اضافه کرده؛ به عنوان مثال، اين گياه مي‌تواند اکسيژن سطح مولکول را بالا ببرد، خواب را تنظيم ‌کند و با چند مکانيسم، هم به عنوان آرام‌بخش، ضددرد و مسکن مورد استفاده قرار گيرد و هم اينکه با مکانيزم‌هايي نظم خاص و تحرکي را در بدن ايجاد کند که در نهايت به نشاط و بشاش بودن منجر مي‌شود.

گیاهان نشاط‌‌آور

مطالب مشابه :

شماره تلفن

گیاهان نشاط‌‌آور

دم نوش های گیاهی

آشنایی بیشتر با بانوان فرهنگی اجتماعی سده اخیر

افنان سر