مراسم جشن عروسی ترکمن

اولين مرحله در عروسی ترکمن‌ها، انتخاب همسر مي باشد و حتی به جرات مي توان گفت که حساسترين مرحله عروسی نيز مي باشد . در نحوه انتخاب نيز نسبت به قبل تحولاتی صورت گرفته که به علت تحولات فرهنگی مي باشد و يکی از دلايل آن را به صورت زير مي توان بيان نمود .
تا چند دهه پيش سيستم آموزشی به شيوه سنتی اداره می شد و بيشتر جنبه پرورشی داشت و بيشتر پسران حق تحصيل داشتند . دختران نيز به عنوان يکی از عناصر بسيار مثبت اقتصادی مجبور بودند در درون منزل به قاليبافی يا ديگر هنرهای سنتی بپردازند . اما در حال حاضر به دليل نزول ارزش اقتصادی قالی و قاليبافی در منطقه و تمايل بيشتر دختران به تحصيل ، در درون منزل محصور نمی باشند ، بدين دليل نحوه انتخاب همسر با قديم که پدر و مادر عناصر مطلق انتخاب بودند تغيير کرده و فرزندان نيز حق اظهار نظر دارند .
ابتدا داماد مشخصات دختر مورد نظر خود را به مادر می دهد و بالعکس و مادر تحقيقاتی را در مورد وی انجام می دهد و پس از توافق خانواده مادر داماد به خانه عروس می رود تا از خانواده عروس خصوصا پدر او برای خواستگاری رسمی و ملاقات عروس و داماد برای آشنايي با نظرات همديگر اجازه بگيرد که به اين مراسم سؤز آتماق گفته می شود . پس از ايجاد نظر موافق طرفين در يک مرحله که « دوز داديشماق » Duz dadysma نام دارد هديه هايی از سوی طرفين رد و بدل می شود ، مخصوصا خانواده داماد حلقه ای به عنوان نامزدی تقديم عروس می کند ، همچنين در اين زمان در مورد وقت و زمان عروسی نيز صحبت می شود .
پس از اين مراحل به يکی از مهمترين مراحل عروسی که تعيين ميزان مهريه می باشد می رسيم که با حضور پدر و مادر داماد در منزل عروس صورت می گيرد . مرحله بعد « تووی سايلاماق » Tuwi saylamak نام دارد که حدود 4 الی 5 روز قبل از عروسی می باشد و با حضور زنهای همسايه و فاميلهای نزديک داماد برگزار می گردد . روز بعد مرحله ديگر است که در آن در منزل داماد به اتفاق و همياری زنان همسايه و فاميل « قاتلاما » Gatlama پخته می شود ، در قديم حدود 40 عدد قاتلاما پخته می شده که امروزه 20 عدد به طور ميانگين پخته می شود ، اين قاتلاماها را در دسته های 4 تايي تقسيم کرده برای روز بعد آماده می کنند .
روز Uly guda bolmak نام دارد اکثر افراد فاميل جمع می شوند و به خانه عروس می روند که داماد و افراد ذکور در آن حضور ندارند . خانواده داماد حدودا 12 بسته يا قاپ به خانه عروس می برد که يک بسته متشکل از دو عدد کله قند و يک بسته ديگر ران گاو يا گوسفند که به آن سکه آويزان کرده اند و بقيه قاپها نيز متشکل از شيرينی و قاتلاما و وسايل ديگر می باشد . همچنين فاميل های نزديک داماد هديه هايی که اکثرا طلا می باشد طی مراسمی تقديم عروس می کنند ، در ضمن يکی از مراسمی که در چند روز قبل از روز عروسی به وقوع می پيوندد اين است که برادر کوچکتر داماد 1 الی 2 گوسفند را به خانه عروس می برد و در عوض عروس و خانواده اش هديه هايی را به وی تقديم می کنند .

مردان خانواده داماد در يکی دو روز قبل از عروسی بيشتر کارهای سنگين را به عهده دارند مانند کشتن گاو يا گوسفند و خورد کردن گوشت آن و تهيه هيزم برای پخت و پز در عروسی و ...
مرحله بعد ، قبل از روز عروسی می باشد که در آن روز همه فاميلها و آشنايانی که توسط کارت دعوت مخصوص که برای پدر و داماد و برادران داماد در اشکال مختلف چاپ می شوند ، حضور می يابند و دوستان پدر و مادر و آشنايان در منزل پدری و دوستان داماد و برادرانش در منزل « مصايب » Mysayyp يا مصاحب داماد اسکان می يابند و پس از صرف شام جشن و سروری نيز در مصايب بر پا می گردد و در اواخر شب نيز افراد مؤ نث خانواده داماد « دوقوز » Dokuz عروس را آماده می کنند و داخل آن دو بسته « سويجوليک » Sujulik می گذارند و آن را برای فردا آماده می کنند ، در اين شب خانواده عروس جهاز او را بسته بندی می کنند.
بالاخره روز عروسی فرا می رسد و در صبح آن روز خانواده داماد و مهمانهايشان برای رفتن به خانه عروس آماده می شوند . ابتدا دوستان داماد دو عدد اتومبيل يکی برای عروس و ينگه هايش Yenne و ديگری برای داماد و دوستانش تزئين می کنند که به آنها کجاوه گفته می شود و يکی از رسومی که همه جا رعايت می شود اين است که به جلوی اتومبيلها و روی کاپوت « کجاوه يلين » Kejebe yelin بسته می شود . قبل از حرکت کل کاروان يک مينی بوس ريش سفيد از طرف پدر به خانه « قودا » Guda می روند و پدر داماد پول مهريه را به يکی از اين ريش سفيدان که از همه به وی نزديکتر است می دهد که اين پولها در دستمالهای پارچه ای پيچيده شده است و حدود نيم ساعت بعد از آنها کل کاروان نيز به راه می افتد که قبل از رفتن، مادر داماد مقداری آرد روی کجاوه يلينها می ريزد و به تمام اتومبيلهای کاروان نيز دستمالی به عنوان قدردانی از همراهی شان داده می شود .
پس از رسيدن کاروان به مقصد فقط اتومبيلی که بايد عروس را ببرد وارد حياط منزل می شود و خانواده عروس به پيشوازی آنها بيرون می آيند و مادر عروس بر روی کجاوه يلين آرد می ريزد و پس از آن زنان فاميل داماد از طرف مادر داماد دوقوزها را به منزل حمل می کنند که زنان فاميل عروس پای نماينده مادر داماد که معمولا زن برادر بزرگتر می باشد را می گيرند که در اصطلاح اين مراسم را « آياق آلماق » Ayaak almak می گويند . پس از ورود دوقوزها و بسته شيرينی را که به آن کجاوه کويمر گفته می شود به مادر عروس تحويل می دهند ، داماد نيز به همراه دوستان به منزلی ديگر راهنمايي و در آنجا پذيرايی می شود. مادر عروس پس از تحويل گرفتن وسايل از نماينده مادر داماد به همراه زنان فاميل در اتاقی مجزا آنها را باز کرده و سويجيليک را بين افرادی که در آن اتاق حضور دارند تقسيم می کنند و همه دوقوزها را به عنوان تبرک به پيشانی خود می زنند و آن را و چنين روزی را برای فرزندان خود آرزو می کنند و دو بقچه اوغوزی که خود قبلا از طرف مادر عروس مهيا شده بود به همراه 20 عدد سويجيليک و به تعداد آن ليوان يا ماست خوری را به وسايل قبلی اضافه کرده به نماينده مادر داماد دوباره تحويل می دهند . پس از اتمام پذيرايی از مهمانان ، ريش سفيدی که نماينده پدر داماد می باشد پول مهريه را تحويل پدر عروس می دهد . پس از دعا ريش سفيدان زودتر از بقيه رجوع می کنند و سپس با اجازه مادر عروس ، جهيزيه او بار زده می شود ، در اين حين نماينده مادر داماد برای بردن عروس از مادرش اجازه می گيرد و پس از کسب اجازه به منزلی که عروس در آن حضور دارد و معمولا اين منزل ، مال بستگان نزديک عروس می باشد می رود و برای صاحب منزلی که عروس در آن جای دارد پارچه پيراهنی به هديه به نام قافی کوينک برده و قبل از بردن عروس زن عمو يا زن برادر عروس جلوی نماينده مادر داماد را می گيرد و چند لفظ بين اين دو رد و بدل می شود و زن برادر داماد چأشو Casew را به طرف زن برادر عروس می اندازد و بالعکس ، اين عمل سه بار تکرار می شود و پس از بار سوم زن برادر عروس اجازه می دهد عروس را که به سر آن چأشو گذاشته شده سوار کجاوه می کنند و به خانه عروس می برند و در آنجا برادر کوچکتر عروس جلوی کجاوه را می گيرد و مانع بردن آن می شود که برادر بزرگتر داماد به وی آقا خالات Aga halat می دهد و او را راضی می کند و پس از طی اين مراسم کاروان به طرف مبدأ حرکت می کند . پس از رسيدن کاروان به منزل ، مادر داماد به پيشواز عروس نو رسيده به بيرون می آيد و بر روی چأشو عروس و کجاوه يلين آرد می پاشد و پس از آن افراد فاميل به طرف مردم پول می اندازند که سچمک نام دارد و پس از آن از مهمانان پذيرايی به عمل می آيد و پدر داماد از آنها قدردانی می نمايد .
نکته ای که بايد به آن توجه کرد اين است که اگر عروس و داماد قبل از روز عروسی عقد نکرده باشند ، عروس حق ندارد از نهار بخورد . پس از نهار نيز نوبت به مراسم عقد می رسد که به صورت زير می باشد :
ابتدا سفره ای پهن کرده و بر روی آن آب شيرين به نام آب نکاح می گذارند و بعلاوه شيرينی و شکلات و دو نفر از افراد مؤنث که نسبتی با داماد دارند قيچی می زنند و افراد ديگری که در مجلس حضور دارند عبارتند از 1- آخوند 2- عروس و داماد 3- پدر داماد 4- دو نماينده از خانواده عروس و دو نماينده از خانواده داماد . پس از مراسم عقد نوبت به مراسم خوردن قلب يا يورگ می رسد که وظيفه پختن آن را زن برادر داماد به عهده دارد و آن از وسط به دو قسمت تقسيم می شود و نصفی را به داماد و نصف ديگر را به عروس می دهند تا صرف کنند و عروس و داماد پس از صرف آن هديه ای را به زن برادر داماد می دهند . پس از اين مرحله « آرتماق » ها Artmak را باز می کنند که اين عمل توسط خواهران و زن عموها و فاميلهای نزديک داماد در حضور ينگه های عروس صورت می گيرد و از طرف ينگه ها به کسانی که آرتماقها را باز کرده اند داده می شود و در اين مرحله جانمازهای قاليچه ای از طرف عروس به « قايين آقا » يش Gayyn aga و « قايين آتا » اش Gayyn ata داده می شود و نيز هديه هايي از طرف عروس به دامادهای خانواده داماد نيز داده می شود که آن را خواهران داماد از عروس تحويل می گيرند و همچنين مهمترين هديه ای که از طرف عروس و ينگه هايش داده می شود به مادر داماد است که متشکل از شلوار و پيراهن زنانه می باشد و مادر داماد موظف است آنها را روز بعد که عروس را به خانه خود می برند بپوشد . پس از اين مرحله که هدايا رد و بدل می شود نوبت مراسمی است که در آن « يک دست عروس را در روغن و دست ديگر او را در آرد فرو می برند و پس از آن زن برادر يا زن عمو « آلين دانگی » dany Alyn را به جای « بوروک » Boruk بر سر عروس می گذارد . مراسم بعدی « اللشديرمه » Ellesdirme نام دارد و قطعه يا مثنوی خوانده می شود که مضمون آن در واقع آرزوی خوشبختی برای زوج جوان می باشد :
آلاجا کؤينک گيديرمه
آرپا چؤرک اييدرمه
ساغ الی ساری ياغدا
سول الی ساويق اوندا
آغيزلا قاپديرما
توينوق لار دپديرمه
چايير کمين چير ماشادينگ
مل لر کمين اورناشادينگ
يوزدن يوزدن يويدورادينگ
يزليگ کوينک گيديره دينگ
آی يوزلی نی سنگا تاپشيرديم
سنی خدايا تاپشيرديم
ترجمه :
« پيراهن بد مپوشان ، نان جو مخوران ، دست راستش را در روغن زرد و دست چپش را در آرد بگذار ، مگذار کسی به او نيش زبانی بزند ، مگذار کسی به او آزاری برساند ، مثل يونجه به هم بچسبيد ، مانند درخت مو در بپيچيد ، پولهای زيادی برايش خرج کن ، پيراهنهای گرانبها برايش بخر ، عروس ماهرو را به تو سپردم و تو را به خدا » .

اين شعر سه بار تکرار می شود .

پس از اين مراسم داماد بيرون می رود و پس از چند لحظه به همراه دوستانش بر می گردد تا مراسم اوجا Uja برگزار شود . پلويي که برای مراسم اوجا پخته می شود بايد چکديرمه Cekdirme باشد که داماد و عروس از آن می خورند و پس از خوردن ، هديه ای را به کسی که آن را پخته می دهند ، در ضمن ينگه ها نيز شيرينی ای برای دوستان داماد می دهند . صبح روز بعد از عروسی ، عروس را به خانه خود می برند که به آن قايتارماق Gaytarmak گفته می شود ، در اين روز فقط ماشين عروس تزئين می شود ، به اين مراسم ، مادر و پدر داماد نيز می توانند بروند و مادر داماد ، لباسی را که عروسش هديه داده بود می پوشد ، پس از پايان پذيرايی از مهمانان ، بين داماد و خانواده عروس هديه هايی رد و بدل می شود و پس از اين مراسم ، جشن عروسی پايان می يابد و مهمانان بر می گردند .
بالاخره آخرين مرحله ، برگرداندن عروس به خانه داماد می باشد که بسته به بعد مسافت و نظر طرفين ، همان روز يا روز بعد صورت می گيرد .

محقق : نازمحمد اونق
دانشجوي كارشناسي ارشد علوم اجتماعی

برگرفته از نشريه دانشجويي«عالم غوشار»/دانشگاه فردوسی مشهد

مراسم جشن عروسی ترکمن

مطالب مشابه :

عروسیه زهرا مبارکه،دومادی مولا مبارکه

مراسم جشن عروسی ترکمن

اشعار بسیار زیبا در مورد رفیق و دوست

مراسم خواستگاری و جشن عروسی در مغان

اشعار زیبا در مورد خداوند

متن های زیبا برای کارت عروسی

گلچین زیباترین اشعار قیصر امین پور(قسمت اول)