آجر
آجر
آجر يا آجور يا آگور وا‍ژه اي يوناني و به خشت هايي مي گفتند كه احكام و فرآمين دولتي روي آن نوشته مي شد ( حك مي گرديد) و به وسيله پختن اين خشت ها ، نوشته ها را روي آن پايدار مي كردند .
بدرستي معلوم نيست كه آجر از چه زماني پيدا شده است ولي مي توان آنرا هم زمان با پيدايش آتش دانست بدين طريق كه گِل موجود در كنار اجاق هاي انسانهاي اوليه پخته شده و سخت تر از كلوخه هاي هم جوار خود گرديد و با مشاهده آن بشر اوليه قطعه اي از آجر را كشف نمود .
آجر يكي از مصالح ساختماني است كه با خلق و خوي بشر بسيار سازگار بود ه و در هر دوراني از تاريخ به نوعي مورد استفاده او واقع شده است . از ابتدا كه بشر زندگي غار نشيني را پشت سر گذاشته و فكر تهيه سرپناهي در مغز او ايجاد گرديد تا خود را از گزنده عوامل جوي مانند باد باران و سرما و گرما و هجوم جانوران درنده و گزنده محفوظ نگاهدارد . همچنين با گذشت زمان و هجوم قبايل مجاور به يكديگر براي كسب ثروت و قدرت بشر به فكر تهيه مصالحي افتاد كه اولا از لحاظ وزن كوچك باشد كه بتواند آنرا حمل نمايد و در ثاني از لحاظ شكل طوري باشد كه بتواند با روي هم قرار دادن آن به مسكن خود از لحاظ هندسي شكل دلخواه خود را بدهد و همچنين باعث حفاظت او بشود .
در بنای کاخ های هخامنشی مثل آپادانا و تالار بار، هنرمندان و کارشناسان و کارگران و صنعتگران ملل مختلف ایونی، مادی، مصری، لبنانی و لیدیایی شرکت داشته اند و مواد خام و مصالح ساختمانی را از مصر، بابل، ساردیس، بلخ و خوارزم و به خصوص سنگ و چوب سرو را از لبنان وارد می کرده اند.
از مهندسین ایرانی در دوران هخامنشی که مورد محبت خشایارشا بودند یکی ارتاخه و دیگر بوبارس را باید نام برد که اینها کانال معروف در دماغه ی کوه آتش را برای عبور کشتیهای ایرانی حفر کردند و پل معروف هلسپوت را بر روی تنگه داردانل ساختند.
معماران و هنرمندان که از خارج به ایران آمده بودند و تحت نظر مهندسان و معماران ایرانی به کار اشتغال داشتند، موظف به ساختن قسمت هایی از ساختمان بودند که طرح آن را طراحان و مهندسان ایرانی می ریختند. استادان ایرانی پس از سنجش مهارت و استادی هنرمندان وظایفی از ساختمان سازی را به عهده آنها قرار می دادند ولی استادان ایرانی تا پایان کار نظارت داشته اند و بدین وسیله ایرانیان دوره هخامنشی با استفاده از هنرمندان کشورهای دیگر در ساختن آثار ایران موفق شدند که از تلفیق هنرهای عصر خود هنر عالی تری به وجود بیاورند و کاردانی معماران ایرانی سبب به وجود آمدن کاخ های عظیم و باشکوه شاهنشاهی هخامنشی شده است.
کاخ آپادانا یکی دیگر از آثار ارزنده این دوره است که سقف آن را بر روی ستون های متعدد به فاصله های زیاد کار گذاشته اند که از نظر اصول مهندسی رعایت کلیه ی دقایق علمی و فنی شده که این خود نشان دهنده ی آن است که مهندسان ایرانی از تجربه علمی و فنی بسیاری برخوردار بوده اند.
دیاکونوو درباره زیبایی و سادگی سبک معماری دوران هخامنشی می نویسد: « در این دوره یک سبک مخصوص به وجود آمده بود که در آن سنن و آداب ملل مختلف ساکن در کشور هخامنشیان را جلوه گر می نمود.»
پرفسور پوپ می گوید: در میان کشورهای شرقی تنها کشوری که الهامات هنری به اروپا بخشیده ایران بوده است و این هنر به قدری بادوام و دارای نفوذ بوده که تنها یونان توانسته است با آن برابری کند.
براي رسيدن به اين مقصود ابتدا سنگهاي كوچك را مورد استفاده قرار داد و بعد از آن بفكر تهيه آجر افتاد و با آن توانست سرپناه مورد نياز خود را بسازد و در ادوار بعد نيز از آجر براي ساختن قطعه و كشيدن ديوار هاي بلند به دور شهر ها جهت جلوگيري از هجوم دشمن استفاده نمود در دورانها بعد نيز آجر را براي ساختن پلها و بالاخره ساختن قصر هاي باشكوه مورد استفاده قرار داد .
ساده ترين تعريفي كه بخواهيم براي آجر بنمائيم آنست كه بگوئيم اجر سنگي است مصنوعي كه از پختن خاك رس با استخوان بندي اصلي سنگ بدست مي آيد و ابعاد تعادا آن مطابق احتياج ما قابل تغيير مي باشد .
مصرف آجر در ايران سابقه باستاني دارد و از زمان ساسانيان بناهايي بجا مانده است كه در آنها آجر مصرف شده . مانند طاق كسري در تيسفون شهر باستاني اقامتگاه زمستاني شاهان اشكاني ( عراق امروز ) يا كف دالان مسجد جامع اصفهان كه براي فرش آن از آجر هايي استفاده شده است كه درآتشكده هاي ساخته شده در زمان ساسانيان بكار رفته بود .
استفاده از آجر در ساختمان چنان با خلق و خوي ما ايرانيان عجين مي باشد كه ساختن يناهاي آجري در تمام دوران طول تاريخ همراه ما بوده و تا سالهاي 1340 نيز ادامه داشته و بناهاي بسيار زيبايي در تهران با آجر ساخته شده كه نمونه هاي آن در خيابان لاله زار و فردوسي تهران هنوز موجود مي باشد و اكنون كه بعلت تراكم جمعيت و ساختن بناهاي چندين طبقه استفاده از آجر در اسكلت اصلي ساختمان مقدور نيست و اسكلت آنرا با فولاد يا بتن مي سازند از آجر بعنوان نماسازي استفاده مي نمايند و يا در قسمتي از سالن و ساير فضا ها آجررا بطور نمايان (اكسپز) بكار مي برند .
مراحل پخت آجر
1-تهيه خاك رس
خاك رس را كه براي تهيه آجر انتخاب مي كنند لازم نيست كه رس خالص بوده و بذون تركيبات ديگر باشد فقط كافي است كه ناخالصيهايي از قبيل ريشه گياهي – چوب – زغال و غيره در آن وجود نداشته باشد . زيرا اين مواد هنگام بختن آجر در داخل كوره سوخته و جاي آن خالي مي ماند و از مقاومت آجر كم مي كند .
خاك مصرف شده براي آجرژزي تحت شماره 1162 مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران استاندارد شده و فرمول كلي آن nH2O وsi2O و Al2O است و بايد داراي مواردي به شرح زير باشد :
اكسيد سيليسيم si2O 40 تا 60 درصد
اكسيد آلومينيوم 3 Al2O 9 // 21 //
اكسيد آهن Fe2o3 3 // 14 //
اكسيد كلسيم CaO حداكثر 17 //
اكسيد منيزيم MgO // 4 //
2- عمل آوردن خاك
منظور از عمل آوردن خاك آنست كه خاكي حتي المقدور يكدست و عاري از كلوخه و مواد خارجي مخصوصا مواد آلي داشته باشيم . براي اينكار خاك را هوا مي دهند و بعد اگر لازم باشد آنرا آسياب مي كنند و اگر بخواهند آجر مرغوب تهيه نمايند آنرا مي شويند و ژس از خشك شدن از الكهاي مخصوص گذرانيده و دانه هاي درشت آنرا جدا مي نمايند و همچنين در اين مرحله مواد خارجي خاك را از آن جدا مي سازند با توجه به مرغوبيت آجر در موقع عمل آوردن خاك دقت هاي لازم را بعمل مي آورند مثلا وقتيكه رنگ آجر مطرح باشد بايد دانه هايي كه مانع بوجود آمدن رنگ دلخواه مي شود ار مصالحي كه براي پختن آجر تهيه مي گردد خاج بشود ، در صورتيكه اگر رنگ آجر مطرح نباشد اين دقت لازم نيست .
بعد از تهيه مصالح اگر بخواهند از آن بلافاصله استفاده نمايند آنرا به سالنهاي ساختن گل مي برند و در غير اينصورت آنرا در سيلوهاي مخصوص انبار مي نمايند سيلو ها ي ذخيره مواد اوليه آجر بر خلاف ساير سيلو ها فاقد هر گونه وسائل جنبي مانند انچه كه در سيلوهاي سيمان توضيح داده شده مي باشد و فقط كافي است كه اين سيلو ها مكاني سرژوشيده باشند تا مصالح ذخيره شده در خود را از گزند عوامل جوي محفوظ نگاهدارد .
3- ساختن گِل
در حدود 20 درصد وزن خاك به آن آب اضافه مي نمايند آب مورد نياز براي ساختن گِل بايد فاقد مواد خارجي بوده و همچنين نبايد آبي باشد كه در مراحل مختلف تهيه آجر با خاك رس تركيب شيميايي بدهد بدين علت بهتر است براي تهيه گِل از فاضل آب كار خانه ها استفاده نشود . بعد از مخلوط كردن آب با خاك آنرا خوب مخلوط مي كنند تا تمام ذرات خاك درمجاورت آب قرار گيرد( ثَر بشود ) در كار خانه هاي ژيشرفته آجر ژزي ، اين عمل بوسيله مخلوط كن هاي مكانيكي انجام مي شود ولي در كور هاي قديمي بعد از آنكه آب و خاك را مخلوط كردند مدتي آنرا بحال خود رها مي نمايند ( در حدود 3الي 4 روز ) تا رفته رفته آب به تمام ذرات خاك نفوذ كرده و آنرا تَر نمايد و همچنين با نفوذ آب در ذرات خاك ، كلوخه هاي موجود در آن باز شده و گِل بشكل خمير يكنواخت و نرمي در مي آيد ، آنگاه آنرا با لگد زدن ورز مي دهند و بدين وسيله به يكنواخت شدن گِل و باز شدن كلوخه هايي كه هنوز در مجاورت آب قرار نگرفته اند هر چه بيشتر كمك مي كنند
مقدار آب موجود در گِل بايد به حداقل ممكن برسد و اين آب بايد آنقدر كم باشد كه فقط شكل داد ن گِل را ممكن سازد زيرا هر قدر آب درون گل زيباتر باشد اولا خشك كردن خشت مشكل تر و پرهزينه تر مي شود در ثاني بعد از آن كه خشت خشك شد و آب درون آن متصاعد گرديد فضاي خالي آن در خشت باقي مانده و موجب پوكي آجر مي گردد .
4- قالب گيري با خشت زني
بعد از تهيه گِل و بعمل آوردن آن آنرا با توجه به شكل آجري كه ميخواهند بپزند قالب گيري مي كنند و يا خشت مي زنند در كارخانه ها ي قديمي خشت زني با دست انجام مي گرديد بدين طريق كه قالبي چوبي به شكل آجري كه ميخواستند تهيه نمايند مي ساختند
اين قالب ممكن بود هر بار يك خشت را قالب گيري نمايد و يا ممكن بود آنرا طوري بسازند كه در هر مرحله دو يا چهار و يا حتي شش خشت را در يك زمان قالب گيري كند آنگاه آنرا با دست از گلي كه قبلا تهيه شده و آماده بود پر مي كردند و با فشار انگشتان كليه فضاهاي خالي كه ممكن بود در گوشه هاي قالب بوجود آيد پر مي نمودند آنگاه سطح خارجي آنرا با دست صاف و صيقلي كرده بعد قالب را كه ته نداشت و فقط يك چهار چوب بود بلند مي كردند در نتيجه خشت هاي قالب گيري شده در محل خود باقي مي ماند و قالب را كنار خشتها گذاشته و دوباره خشت زني را ادامه مي دادند بدين طريق يك كار گر معمولي مي توانست در يك روز كاري 1500 تا 2000 قالب خشت تهيه نمايد .
در كارخانه هاي جديد كليه اعمال خشت زني با ماشين انجام مي شود بدين طريق كه گل ورز داده شده را به داخل محفظه ماشين خشت زني وارد مي كنند اين ماشين به لوله مار پيچي خـتم مي شود ( تقريبا مانند آنچه كه در چرخ گوشت موجود است ) بعد گلها بوسيله اين لوله مارپيچ با فشار به جلو هدايت شده و از دهانه ماشين كه به صورت مكعب مستطيلي به طول و عرض آجر مورد نياز مي باشد خارج مي شود ( در حدود 40 سانتيمتر در 10 سانتيمتر ) آنگاه آنرا به ضخامت ( حدود 5 سانتيمتر ) با سيم يا گيوتين و يا هر وسيله ديگر مي برند خشت بريده شده روي تسمه نقاله كه به قسمت خشك كن منتهي مي گردد هدايت مي شود .
در كار خانه هايي كه قالب زدن با برس هاي سنگين انجام مي شود يعني براي شكل داد ن به آجر از لغزندگي دانه ها به رويهم بوسيله آب استفاده نمي شود بلكه شكل دادن آجر بوسيله فشار انجام مي شود . ميزان آب را در خاك به 8 درصد تقليل داده در نتيجه آجر احتياج به خشك شدن ندارد و مستقيما از قسمت قالب گيري به كوره پخت هدايت مي شود ميزان فشار لازم براي خشت زني با توجه به مقدار آب داخل خاك متغير است هر قدر آب بيشتر باشد فشار كمتري نياز دارد بطوريكه براي 8 درصد آب فشاري در حدود 80 كيلو گرم بر سانتيمتر مربع مورد نياز مي باشد زمانيكه بايد توجه نمود كه خشك كردن آجر بطوريكه تغيير شكل هندسي ندهد داراي هزينه مي باشد وهمچنين بخار آب ناشي از خشك شدن آجر در تونل خشك كن ايجاد مزاحمت مي نمايد و خارج كردن اين بخار از محيط خشك نها نيز مستلزم صرف هزينه است حال اگر آب موجود را در خاك به حدود 8 درصد برسانيم و با صرف هزينه شكل دادن آجر را بوسيله پرس انجام دهيم مي توانيم هزينه هاي خشك كردن آجر را صرفه جويي كنيم ، زيرا همانطوريكه گفته شد اگر آب موجود در حدود 8 درصد باشد چنين خشتي احتياج به خشك كردن نداشته و مستقيما وارد كوره پخت مي شود
همانطوريكه ميدانيم هر توده خاك يا شن و ماسه از دانه و آب و هوا تشكيل شده است اين مقدار هوا در خشتي كه براي تهيه آجر بكار مي رود نيز موجود مي باشد وجود هوا در خشت باعث ژوكي قطعه مي گردد و هر قدر خشت بدست آمده كمتر هوا داشته باشد در نتيجه دانه هاي ريز تر فضاي خالي بين دانه هاي درشت تر را پر كرده وجسمي توپر و با وزن مخصوص بيشتر حاصل شود آجر بدست آمده از چنين خشتي محكم تر بوده و در مقابل بار هاي وارده مقاوم تر مي باشد براي جلوگيري از ورود هوا به داخل خشت در بعضي كار خانه ها آجر پزي عمل قالب گيري آجر را در محفظه اي خالي از هوا انجام مي دهند بدين طريق كه با دستگاههاي مكنده هواي درون لوله اي كه مارپيچ خشت زني در آن قرار دارد به بيرون هدايت مي كنند تا خشت هاي زده شده اند هوا باشد در كار خانه هايي كه خشت زني يا پرس انجام شود نيز عمل پرس كاري را مي توان در خلاء انجام داد .
خشك كردن خشت
در كوره هاي قديمي كه خشت زني با دست انجام مي گرديد پس از چند ساعت كه از زدن خشت مي گذشت و تقريبا خشت مي توانست شكل هندسي خود را حفظ كند آنرا ازمحل خود بلند كرده و از سمت سطح باريك پهلوي يكديگر مي چيدند .
و بدين طريق سطوح بيشتري از خشت را در معرض جريان هوا قرار مي دادند و به خشك شدن سريع تر خشت كمك مي كردند البته در اين طريقه بعلت عير فني بودن اولا در سطح خشت ناهموار يهايي شديد ايجاد مي شد و در ثاني بعلت آنكه سطح روي آن در اثر كوران هوا زودتر خشك مي شد ولي مغز آن هنوز رطوبت داشته و براي آنكه رطوبت مغز به خارج هدايت شود ناچار در سطح آن تركهايي ايجاد مي گرديد .
خشك كردن خشت در اين طريقه در فصول مختلف سال بين 4 تا 15 روز طول مي كشيد اصولا بايد توجه نمود كه ترك هاي جزئي و سطحي در آجر فشاري كه براي گري چيني مورد استفاده قرار ميگيرد و همچنين ناهمواريها، سطحي در آن چندان مهم نيست زيرا براي آجر هايي كه در گري چيني مصرف مي شود با يك لايه گچ و خاك و سفيد كاري روي آن پوشانيده مي شود و آجر هايي كه در نما مصرف مي شود بعد تيشه داري ناهمواريها اصلاح مي گردد در اين صورت براي خشك كردن آجر آن چنان دقتي كه براي خشك كردن كاشي بكار مي رود لازم نيست .
امروزه در كار خانه هاي تمام اتوماتيك براي خشك كردن خشت از كوره هاي هواي گرم استفاده مي كنند نظير آنچه را كه در تونل كاشي خشك كني توضيح داده شد خشت را روي واگنهايي مي چينندو واگن را به تول هواي گرم هدايت مي نمايند پس از آنكه واگن طول تونل را طي نمود خشت از آن طرف تونل خشك شده بيرون مي آيد مدت خشك شدن خشت در اين تونل در حدود 48 ساعت است .
طريقه ديگر براي خشك كردن خشت استفاده از دالان هايي خشت خشك كني مي باشد اين دالاتها كه اغلب كور هاي آجر پزي به آن مجهز مي باشند عبارت از دالاني است كه دو طرف آن باز است و هوا مي تواند در آن جريان داشته باشد حرارت اين دالان ها را بوسيله لوله هاي آب گرم تأمين مي كنند خشت را در قفسه هاي آن مي چينند با توجه به سردي و گرمي هوا پس از چهار تا 7 روز خشت خشك شده و آماده رفتن به كوره مي باشد .
آجر پزي
آجر پزي يعني گرفتن آي شيميايي خاك رس بطوريكه هيدروسيليكات آلومينيوم به سيليكات آلومينيوم تبديل شود و در نتيجه خشت داراي استقامت شده و نيروي فشاري تا حدود 100 كيلو گرم بر سانتيمتر مربع را تحمل نمايد اين عمل بوسيله حرارتي در حدود 900 درجه سانتيگراد انجام مي شود بدين طريق كه تا 100 درجه سانتيگراد آب فيزيكي خشت خشك مي شود و تا 500 درجه آب شيميايي خاك رس متصاعد مي گردد و تا 900 درجه ذرات خاك رس شروع به خميري شدن نموده و بدين طريق دانه هاي شم ماسه درون خشك را بهم مي چسپانند و آجر بدست مي آيد .
كوره هاي آجرپزي
كوره هاي آجر پزي به سه دسته تقسيم مي شود :
1- كوره آجرپزي باآجر ثابت و آتش ثابت
2- كوره آجرپزي باآجر ثابت و آتش رونده
3- كوره آجرپزي باآتش ثابت وآجر رونده
كار كوزه نوع اول ناپيوسته و كار كوره نوع دوم و سوم پيوسته مي باشد .
1- ركورد با آتش ثابت و آجر ثالث ( كوره چاهي و يا كوره حلقه اي )
اين نوع كوره كه از قديمي ترين كوره آجر پزي در ايران بوده و تقريبا در هركارگاه ساختماني كه از كوره هاي آجر پزي دور بوده و حمل آجر به آنجا اقتصادي نباشد قابل احداث است و آن عبارت است از اطاقكي به ابعاد مختلف كه انتهاي آن به دود كشي ختم شده و در زير آن محلي براي برافروختن آتش تعبيه گرديده است خشت هاي خشك شده را با فاصله دور آن مي چينند بطوريكه هوا به راحتي بين آنها در جريان باشد و در نتيجه شعله به آساني بتواند خود را بخ بالا بكشد انگاه در اطاق را با تيغه آجري مسدود كرده و از پائين كوره را روشن مي كنند و ظرف مدت 6 تا 7 روز آجر در اين كوره مي پزد آنگاه آتش را خاموش كرده و در كوره را باز مي كنند و آنرا در هواي آزاد قرار داده تا خنك شود با توجه به وسعت كار خود مي تواند دو يا سه و يا چهار عدد از اين كوره ها احداث كند تا دچار كمبود آجر نگردد . براي احداث اين كوره ها حتي مي توان توده خشت را در هواي آزاد و با فاصله از يكديگر چيده انگاه روي آنرا با كاهگل به ضخامت 4 الي 5 سانتيمتر پوشانده سوراخي در بالاي آن بعنوان دودكش قرار داد و از پائين كوره را روشن نمود
جريان هوا در اين كور ها بوسيله دودكش آن تأمين شده و آتش خود را به بالا مي كشد سوخت اين كوره ها مي تواند هر نوع سوختي باشد مانند مازوت – گازوئل ، نفت و يا زغال سنگ و غيره . عيب عمده اين كور ها آنست كه آتش آن قابل كنترل نبوده و در نتيجه درجه حرارت كوره در نقاط مختلف ان يكسان نيست در نتيجه از اين كوره همه نوع آجري بدست مي آيد از آجر نپخته تا آجر جوش و فقط حداكثر حدود 60 تا 70 درصد آجر آن قابل استفاده در ساختمان مي باشد .
2- كوره آجرپزي باآجر ثابت و آتش رونده ( كوره هوفمان )
اين نوع كوره كه متداولترين نوع كوره اجر پزي در ايران است اولين با بدست يك بناي آلماني بنام فردريك هوفمان ساخته شد و بنام كوره اجر پزي هوفهمان نيز مشهور گرديد .
اين كوره ها عبارت است از 15 الي 20 اطاقك به ابعاد تقريبي 4×3 يا 5/3 ×5/2 كه پيرامون يك بيضي يا يك دايره پهلوي هم ساخته شده اند و در وسط اين بيضي دودكش بلندي ساخته شده كه به كليه اطاقكها راه داشته و هواي آنها را تأمين كرده دود حاصل از سوخت را به بيرون هدايت مي كند .
طرز كار اين كوره بدين طريق است كه خشت خام خشك شده در دو يا سه اطاقك چيده مي شود و جلو اطاقك را بوسيله آجر مسدود مي كنند آنگاه اين اطاقك را از بالا و يا از پهلو زير آتش قرار مي دهند و خشت بايد سه يا چهار روز در اتش باقي بماند در ضمن اينكه اين اطاقك زير آتش است گروه خشت چيني آن تمام شد تيغه مي نمايند و گروه آتش هر اطاقي را كه تيغه شد آنرا روشن نموده و زير آتش قرار مي دهند بعد از آنكه آجر پخته شد در آنرا باز مي نمايند تا آخردر هواي آزاد خنك شود .
در كورده هاي مجهز بوسيله هواي سرديكه روي آجر مي دمند آن ها را خنك مي نمايند انگاه اين هوا را كه در هنگام خروج در حدود 400 الي 500 درجه سانتيگراد حرارت دارد به تونلهاو يا دالانهاي خشت خشك كني هدايت كرده و از آن براي خشك كردن خشت استفاده مي نمايند و يا قبل از آنكه اطاقكها را زير آتش قرار دهند اين هواي گرم را به داخل اطاقكهايي كه آجر در آن پيچيده شده است هدايت كرده و بدين وسيله حرارت محيط را تا حدود 200 درجه سانتيگراد بالا مي برند و بدين طريق در مصرف سوخت به مقدار قابل ملاحظه اي صرفه جوئي مي نمايند .
آنگاه آجر هاي خنك شده را با دست و يا تسمه نقاله بارگيري نموده و به بازارعرضه مي نمايند وقتي آجر يك اطاقك بارگيري شد گروه خشت چين در نزديك آنست و آنرا دوباره خشت چيني مي نمايد .
كار اين كور ها آن طور تنظيم شده است كه هميشه چند اطاق زير خشت چيني و چند اطاق در حال پخت و چند اطاق در حال سرد شدن محصول و بالاخره چند اطاق در حال بارگيري مي باشند همانطوريكه ملاحظه مي شود كار اين نوع كور ه ها پيوسته است و مي تواند در تمام مدت سال محصول داشته باشد .
آتش اين كوره ها تقريبا قابل كنترل بوده و تقريبا حرارت آن در نقاط مختلف اطاقك يكسان است و در نتيجه محصول آن تقريبا يكنواخت مي باشد و فقط ممكن است 2 تا 3 درصد محصول آن آجر جوش و يا آجر خام باشد
3- كوره آجرپزي باآتش ثابت وآجر رونده ( كوره تونلي )
اين نوع كور ه ها بيشتر براي آحر هاي ممتاز و يا كاشي بكار مي رود و طرز كار آن تقريبا مانند كوره ها كاشي پزي است اين كوزه ها عبارت از يك تونل بلند مي باشند كه خشت هاي خام را در روي واگنت هايي چيده و واگنت را به داخل كوره ها هدايت مي نمايند واگنت طول كوره را بصورت خودكار طي نموده و در هنگام خروج آجر روي آن پخته مي شود بمحض آنكه يك واگن از در خروجي كوره خارج شد يك واگن ديگر از در ورودي وارد كوره مي شود .اگنها ي حامل آجر پخته مستقيما به قسمت بارگيري و با ديو مي رود كار اين گونه كوره ها نيز پيوسته است .
آتش اين كوره ها كاملا كنترل شده بوده و حتي مي تواند در نقاط مختلف كوره ها كم يا زياد بشود محصول اين نوع كوره ها كاملا يكنواخت بوده و كاملا مطابق برنامه كلي كار خانه مي باشد .
خواص آجر باعث شده است كه به عنوان مصالح پركننده ديوار و سقف از جمله پرمصرف ترين مصالح باشد. زيبايي آجر و الگوي حاصل از آجر چيني باعث شده است كه به صورت نما در داخل و خارج بنا مورد استفاده قرار گيرد و هويت خاصي به ساختمان ببخشد. استفاده از آجر به عنوان فرش كف و پلكان، فارغ از مقاومت مطلوب آن ويژگي هاي اقليمي اين مصالح كويري را بيشتر به نمايش مي گذارد.
روش نوين امروزي، وسايل فني زياد و امكانات فراواني را به دست معماران داده است كه با وجود مدرن بودن، وسيله اي براي شكفتن روح حساس و زيباشناس آنها است. البته تنها آجر وسيله شناخت اين زيبايي روحي نيست و عناصر بسياري نيز اين عمل را به خوبي انجام مي دهند ولي فرق بين آنها در اين است كه آجر قابليت ايفاي هر منظوري را دارد و باوجود گذشت قرون متمادي هنوز مدرن است. يك ساختمان آجري جزئي از طبيعت است و همآوايي آن را نه تنها به هم نمي زند بلكه رنگ و فرم بديعي نيز به آن مي بخشد و با اين وجود هيچ گاه كهنه نبوده و نيست و همراه با زمان پيش مي رود. به هر حال يك ساختمان آجري همانند يك فرش دستباف، تركيب بديعي از سليقه هاي بي انتهاي معماران هنرمند است.
بر طبق استاندارد شماره ۷ ايران آجرهاي مصرفي در نما بايد داراي مشخصات زير باشند:
- معايب ظاهري: آجرنما بايد عاري از معايب ظاهري مانند ترك خوردگي، شوره زدگي، آلوئك و نظاير آن باشد.
- لبه هاي آجر: خط فصل مشترك سطوح آجرها بايد مستقيم و زواياي تلا قي آنها قائمه و سطوح شان صاف باشد.
- در آجرهاي سوراخ دار: سوراخ ها بايد عمود بر سطح بزرگ آجر و به طور يكنواخت در سطح آن توزيع شده باشند و جمع مساحت آنها بايد بين ۲۵ تا ۴۰ درصد سطح آجرها باشد. بعد سوراخ هاي مربع و قطر سوراخ هاي دايره اي بايد حداكثر به ۲۶ ميليمتر محدود شود و در ضخامت ديواره بين سوراخ و لبه آجر بيش از ۱۵ ميليمتر و فاصله بين دو سوراخ بيش از ۱۰ ميليمتر باشد.
- مقاومت در برابر يخبندان: آجرهاي مصرفي در نما بايد در برابر يخبندان پايدار باشند و در آزمايش يخ زدگي دچار خرابي ظاهر مانند ورقه ورقه شدن، ترك خوردن و خوردگي نشوند.
- قطعات نازك آجري (آجر دوغايي) مورد مصرف در نماسازي به ابعاد ۲۰* (۴۰ يا ۳۰) * ۲۰۰ ميليمتر با قطعات موزائيكي نازك آجري نما به ضخامت ۲۰ يا ۳۰ ميليمتر با نقش چند آجر بندكشي شده (آجر موزاييكي) ساخته مي شوند حداقل بايد داراي مشخصات آجرهاي ماشيني با مقاومت متوسط مندرج در استاندارد شماره ۷ ايران باشند.
- ترك در سطح آجر: وجود يك ترك عميق در سطح متوسط آجر حداكثر تا عمق ۴۰ ميليمتر در آجر پشت كار بلا اشكال است ولي به طور كلي درصد آجرهاي ترك دار نبايد بيشتر از ۲۵ باشد.
- پيچيدگي، انحنا و فرورفتگي: پيچيدگي در امتداد سطح بزرگ آجر حداكثر ۴ ميليمتر و در امتداد سطح متوسط آجر تا ۵ ميليمتر مجاز است. آجر نبايد انحنا و فرورفتگي بيش از ۵ ميليمتر داشته باشد و اين مقدار در صورتي قابل قبول است كه ميزان آن از ۲۰ درصد كل آجرها افزايش پيدا نكند.
- ساير موارد: آجر بايد كاملا ً پخته و يكنواخت و سخت باشد و در برخورد با آجر ديگر صداي زنگ دار ايجاد كند. به علت عدم چسبندگي آجرهاي كهنه به ملا ت حتي المقدور از آنها استفاده نمي شود و تنها در صورت انجام پيش بيني هاي لا زم به صورت ساييدن يا برس سيمي استفاده از آن مجاز خواهد بود.
آجرهاي ساختماني مقاومت خوبي در برابر آتش دارند به طوري كه يك ديوار ۲۲ سانتي متري از آجر در حدود شش ساعت در برابر آتش سوزي مقاومت از خود نشان مي دهد.
انواع آجر در ایران قدیم
جدر ایران هر جا سنگ کم بوده و خاک خوب هم در دسترس بوده است آجر پزی و مصرف آجر معمول شده است اندازه آجر ایلامی حدود ۱۰×۳۸×۳۸ سانیتی متر بوده پختن و مصرف آجر در زمان ساسانیان گسترش یافته و در ساختمان های بزرگ مانند آتشکده ها به کار رفته است اندازه آجر این دوره جدود ۴۴×۴۴× ۷تا ۸ بوده است و بعد های آن ۲۰×۲۰×۳ تا۴ سانتی متر کاهش یافت .
در فرش کردن کف ساختمان از آجر بزرگتری به نام ختایی به ابعاد ۵×۲۵×۲۵ سانتی متر و یا بزرگتر از آن به نام نظامی در ابعاد ۴۰×۴×۵ سانتی متر استفاده می شده است از انواع دیگر آجر در گذشته آجر قزاقی می باشد که پیش از جنگ جهانی اول روسها آن را تولید می کردند که ابعاد آن ۵×۱۰×۲۰ بوده است آشنایی با آجر و مواد اولیه آن آجر نوعی سنگ مصنوعی است که از پختن خشت خام و دگرگونی آن بر اثر گرما به دست می آید خاک آجر مخلوطی است از خاک رس ماسه فلدسپات سنگ آهک سولفات ها سولفورها فسفات ها کانی های آهن منگنز منیزیم سدیم پتاسیم مواد آلی و…
مراحل ساخت آجر عبارتند از :
کندن و ستخراج مواد خام
آماده سازی مواد اولیه
قالب گیری
خشک کردن
تخلیه و انبار کردن محصول
انواع کوره های آجر پزی
پس از خشک شدن خشت ها را در کوره می چینند طرز چیدن آنها طوری است که بین آنها فاصله وجود دارد تا گازهای داغ و شعله بتواند از لای آنها عبور کند کوره های آجر پزی سه نوع هستند:
کوره تنوره ای هوفمان و تونلی
ججقابل ذکر است که کوره های تونلی مدرن ترین کوره های آجر پزی می باشند که در آنها سرامیک های ممتاز و صنعتی نیز می پزند ویزگی های آجر آجر خوب باید در برخورد با آجر دیگر صدای زنگ بدهد صدای زنگ نشانه سلامت توپری و مقاومت و کمی میزان جذب آب آن است آجر خوب باید در آتش سوزی مقاومت کند و خمیری و آب نشود رنگ آجر خوب باید یکنواخت باشد و همچنین باید یکنواخت و سطح آن بدون حفره باشد سختی آجر باید به اندازه ای باشد که با ناخن خط نیفتد
استاندارد آجر در ایران
جبنابر آخرین استاندارد ایران به تاریخ ۷ خرداد ۱۳۵۷ در مورد آجرهای رسی آجرها به دو گروه دستی و ماشینی تقسیم بندی می شوند آجر های دستی خود به دو نوع فشاری و قزاقی سفید و آجر ماشینی نیز به توپر و سوزاخ دار گروه بندی شده اندمیزان جذب آب مطابق استاندارد ایران در آجرهای دستی حداکثر ۲۰% در آجر های ماشینی ۱۶% و حدلقل برای هر دو نوع آجر ۸% تعیین شده است
انواع آجر غیر رسی و اشکال آن
جآجر جوش آجر خاص در صنعت سفال پزی است که در کشورهای صنعتی دارای اهمیت ویزه ای است از این آجر برای نماسازی ساختمان ها فرش کف پیاده روها پوشش بدنه و کف آبروها و مجراهای فاضلاب و تونل ها و ساختن دودکش ها فرش کف کارخانه ها انبارهای کشاورزی و سالن های دامداری پرورش طیور استخر های صنعتی و جز اینها استفاده می شود
انواع خاص آجر تولیدی در کشور های اروپایی آجر هایی در کشورهای صنعتی اروپاتولید می شوند که هنوز تولید آن در ایران مرسوم نشده است از آن جمله بلوک های تو خالی آتش بند برای نصب دور ستون ها به منظور جلوگیری از نفوذ آتش قطعات ویزه به شکل منحنی های کوز و کاس قطعات درپوش روی دیوار قطعاتی که از اجزا هستند مانند کلوک سرقد گوشه و جزاینها که هنوز در ایران تولید نمی شوند.
طبقه بندي آجر
آجر را مي توان از نظر هاي مختلف طبقه بندي نمود مانند طبقه بندي آجر از لحاظ رنگ و يا ابعاد و يا جنس و غيره
طبقه بندي آجر از لحاظ جنس آجر
در بازار كار ايران و در صنعت ساختمان سازي آجر يطور كلي به دو دسته تقسيم مي شود :
1-آجرهاي فشاري : آجر هاي فشاري كه ابعاد آن 5× 10× 20 و يا 5/5× 11 × 22 سانتيمتر مي باشد به اين دليل به آن آجر فشاري مي گويند كه گويا در ابتداي توليد اين نوع آجر خشت آن را دست زده ميشد و با فشار انگشتان كار گران خشت زن گوشه هاي قالب بوسيله گِل پر مي گرديد .
اين نوع آجر براي كليه كار هاي ساختماني مانند گري چيني – طاق ضربي – ديوار هاي حمال – تيغه چيني و غيره مناسب است .
2- آجر هاي ماشيني : آجر هاي ماشيني و يا آجر سوراخ دار كه روي سطح بزگتر آن 8 يا 10 سوراخ به قطر 5/1 تا 2 سانتيمتر موجود است و در بازار كار ايران بنام آجر هاي 8 تا 10 سوراخه ماشيني معروف مي باشد جنس اين آجر ها نسبت به آجر فشاري بسيار ترد شكننده بوده و خاصيت مكندكي آن نسبت به آجر فشاري كمتر است اين آجر ها بعلت ترد بودن قابل تيشه داري نيستند ( در مورد خاصيت مكندگي و همچنين در مورد تيشه داري آجر بعد ا توضيح داده خواهد شد ) و بهتر است در طاق ضربي مصرف نشوند زيرا بدليل آنكه خاصيت مكندگي زيادي ندارند بخوبي به ملات گچ و خاك نمي چسپند . وجود اين سوراخها باعث مي شود كه در هنگام ديوار چيني ملات بطور عمودي نيز در اين سوراخها باعث مي شود نفوذ كرده و باعث استحكام بيشتر ديوار بشود .
اگر بخواهيم ديوار حمال آجري را با ميلگرد مسلح نمائيم مصرف اين آجر ها با توجه به سوراخهايي كه دارد بهتر از آجر فشاري مي باشد و امكان گذاشتن ميلگرد را بهتر ميسر مي سازد . ديوارها در ايران معمول نيست .
ابعاد اين آجر ها ماشيني 5/5 ×11×22 سانتيمتر مي باشد . اضلاع آن نسبتا كونيا تر بوده و داراي سطوح صاف تر و با پستي و بلندي كمتر نسبت به آجر فشاري مي باشد .
به دليل ترد بودن و خاصيت مكندگي كمتر بهتر است ديوار هاي حمال با اين نوع آجر ها چيده نشوند و بهتر است از آن براي تيغه چيني استفاده شود .
وزن آجر ها ي ماشيني در ابتدا بواسطه وجود سوراخهايي كه دارد از آجر فشاري سبك تر مي باشد ولي بعد از اجزاء گچ و خاك و با توجه به اينكه سوراخهاي آن بوسيله ملات پر مي شود وزن آن تقريبا مساوي آجر فشاري است (قدري كمتر ) بموجب استاندارد شماره 7 مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران آجر سوراخ دار به آجر گفته مي شود كه در سطح بزگتر آن سوراخهايي وجود داشته باشد و اين سوراخها بايد تمام ضخامت آجر را طي نمايد بموجب همين استاندارد سطح مقطع مجموع سوراخهاي آن نبايد بيشتر از 25 درصد سطح بزرگتر آجر باشد فاصله سوراخهااز لبه آجر و همچنين فاصله سواخها از همديگر درهر بُعد آجر نبايد كمتر از 30 درصد طول همان بُعد باشد .
انواع آجر از لحاظ رنگ
در ساختن ديوار هاي حمال و طاق صربي و بطور كلي در ساختن قسمتهايي از ساختمان كه روي آجر با مصالح ديگر از قبيل گچ و يا كاشي . يا سيمان و يا سنگ پوشيده مي شود ( گري چيني ) رنگ آجر مطرح نيست بلكه فقط مرغوبيت آجر مطرح مي باشد آجر هايي كه براي نماچيني استفاده نمائيم رنگ آجر مطرح مي باشد آجر هايي كه براي نماچيني بكار مي روند به رنگهاي زرد كم رنگ كه به آن آجر سفيد مي گويند و زرد پررنگ كه به آن آجر بهي مي گويند و همچنين آجر قرمز رنگ روشن و يا قرمز رنگ سير در بازار موجود است .
در حدود سالهاي 1320 تا 1340 نيز يك نوع آجر ابلق به رنگهاي قرمز و زرد بنام آجر بهمني به بازار عرضه ميشد كه بوسيله كوره آجر پزي به همين نام تهيه مي گرديد . ضخامت آجر هايي كه در نما كار مي شوند ممكن است 3 تا 4 و يا 5 سانتيمتذ باشد ولي دو بعد ديگر اين آجر ها هم مانند ساير آجر هاي فشاري يا ماشيني 10× 20 مي باشند علت رنگي شدن اين آجر ها يكي مربوط به طريقه چيدن آجر در كوره و نحوه آتش دادن به آن و كنترل سطوحي كه با آتش در تماس مستقيم مي باشد است و ديگر مربوط به اكسيد فلزاني است كه در مواد اوليه آجر موجود مي باشد مانند اكسيد هاي مختلف آهن و غيره .
بديهي است براي تهيه مصالح اوليه و همچنين مراحل خشت زني و خشت خشك كني آجر هاي رنگي كه در نما مصرف مي شود دقت بيشتري بعمل مي آورند .
انواع آجر از لحاظ ابعاد
همانطوريكه گفته شد ابعاد آجرهايي كه در ديوار سازي گري بكار مي رود 5×10×20 ويا 5/5×11×22 مي باشد بطوريكه ملاحظه مي شود عر بعد آن دو برابر بعد ديگر است و اين بدان علت است كه در موقع چيدن ديوار آجر ها را كله راسته مي چينند و بدين طريق به راحتي مي توانند بند ها را از همديگر برگردانند ( طوري بچينند كه بند ها آجر مقابل يكد يگر نباشد )
بجز اندازه ها ي فوق در قديم اندازه هاي ديگري نيز براي آجر وجود داشت مانند آجر هايي به ابعاد 5×20 ×20 و يا 4 ×20×20 كه بنام آجر ختايي و يا 5×40×40 بنام آجر نظامي و يا آجر قزاقي معروف بود و بيشتر اين نوع آجر ها براي فرش كف حياط و كف ايوان و غيره به مصرف مي رسيد علت آنكه اين آجر ها را نظامي و يا قزاقي نامگذاري كردند آنست كه گويا براي اولين بار در حدود سالهاي 1300 روسها اين نوع آجر ها را تهيه و در پادگانهاي نظامي ايران مورد مصرف قرار مي دادند .
همچنين در حدود سالهاي 1300 تا 1340 ابعاد ديگر از آجر وجود داشت كه داراي شكل هندسي منظم نبود و آنها را بشمل مخصوص و براي مكانهاي مخصوص با قالب هاي دستي مي ساختند مثلا براي هره كردن رگ آجر وجود داشت كه داراي شكل هندسي منظم نبود و آنها را بشكل مخصوص و براي مكانهاي مخصوص با قالب هاي دستي مي ساختند مثلا براي هره كردن رگ آخر نماي آجري و يا آجرهايي با نقش هاي برجسته كه براي تزئين نما كاري بكار مي رفت . اين گونه آجر ها در ساختمانهاي قديمي تهران مخصوصا در محله هايي مانند خيابان فرودسي و اطراف بازار و خيابان لاله زار زياد ديده مي شود لازم به ياد آوري است كه ابعاد آجر طبق استاندارد شماره 7 مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بايد داراي طولي معادل 2 + 220 ميليمتر و عرضي معادل 1 + 105 ميليمتري و ضخامتي معادل 1+ 55 ميليمتر باشدولي متأسفانه اين ابعاد كمتر رعايت مي شود .
مرغوبيت آجر
آجر مرغوب آجري است كه بتواند بارهاي وارده از ساختمان را بخوبي تحمل نموده و خرد نشود كه البته مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بموجب استاندارد شماره7 روشهايي براي آزمون آجر مرغوب پيشنهاد نوده است ولي از آنجا كه وسائل باينكه قسمت اعظم آجر توليد شده در مملكت راهمين كار گا هها مصرف مي نمايند بايد طريقي پيشنهاد نمود كه يك فرد عاري با كمي تجربه بتواند آجر مرغوب و نامرغوب را از هم تميز داده و در مكانهاي حساس مخصوصا ديوار هاي باربر از آجر مرغوب استفاده نمايد .
آجر مرغوب آجر است كه خوب پخته شده باشد و خاك رس موجود درآن در اثر حرارت به مرحله خميري رسيده و موجب چسبانيدن دانه هاي سنگي داخل خشت به يكديگر بشود .
چون آجري داراي رنگي باز و روشن مي باشد رنگ آجر نامرغوب مات و غير شفاف است از بهم زدن دو قطعه آجر مرغوب صداي زنگ بلند مي شود تقريبا مانند صدائي كه ازر وارد كردن ضربه كوچكي به كاسه چيني سالم بگوش مي رسد در صورتيكه اگر آجري خوب پخته نشده باشد صداي مرگ مي دهد مانند صداي كاسه چيني ترك خورده ايكه در اثر ضربه به آن بگوش مي رسد .
همچنين اگر آجر مرغوب باشد در موقع تخليه بوسيله ماشينهاي كمپرسي تعداد معدود ي از آنها ميشكند در صورتيكه تعادا شكسته هاي آجر هاي نامرغوب در موقع تخليه بسيار زياد مي باشد آجر مرغوب توپُرتر و متراكم تر از آجر مرغوب است در اين صورت اگر آجر ها را با دست سبك شنگين نمائيم ( با دست وزن كنيم ) آجر مرغوب سنگين تر است مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي ايران بموجب استاندارد شماره 7 آجر را از لحاظ مرغوبيت به سه دسته تقسيم كرده است بشرح زير :
آجر با كيفيت مناسب – آجر با كيفيت معمولي و بالاخره آجر با كيفيت ويژه
بموجب همان استاندارد آجر مرغوب درجه يك بايد بتواند 350 كيلو گرم و آجر درجه دو 250 كبلو گرم و آجر درجه سه 150 كيلو گرم نيروي فشار را بر سانتيمتر مربع تحمل نمايد و در زير فشارهاي فوق بحد گسيختگي برسد .
خاصيت جذب آب آجر درجه يك 15 درصد و آجر درجه دو 16 درصد و آجر درجه سه 18 درصد مي باشد .
وزن مخصوص آجر وزن مخصوص آجر هاي مختلف بر حسب نوع ساخت و روش ساخت و نوع مصالحي كه در آن بكار رفته متفاوت مي باشد مثلا در آجر هاي سوراخ دار با ابعاد و مصالح مساوي آن آجر ي كه تعداد كمتري سوراخ دارد داراي وزن مخصوص بيشتري است و يا اگر مقدار دانه هاي سنگي در مصالح اوليه آجر بيشتر باشد وزن مخصوص آن بالاتر است ولي بطور متوسط وزن مخصوص آجر مرغوب در حدود 1800 كيلو گرم بر متر مكعب مي باشد .
خاصيت جذب آب آجر
علت آن كه ملات مي تواند دو قطعه از مصالح ساختماني را به خود بچسباند و يا بهم بچسباند ( مانند دو قطعه آجر و يا كاشي به آجر و يا سنگ به آجر ) آنست كه در قطعات مصالح ساختماني خاصيت مكندگي وجود دارد و بمحض قرار گرفتن در مجاورت ملات آب آنرا بخود مكيده و مقداري سيمان و يا هر چسب ديگري كه در ملات وحود دارد به عمق اين مصالح نفوذ كرده و در نتيجه ملات مي تواند با هزاران رشته باريك كه در اثر مكندگي در آن قطعه به ملات نمي چسبد و نمي تواند نيروهاي وارده مخصوصا نيروهاي كششي و يا نيروهاي جانبي را كه بهر ساختمان كم وبيش وارد مي شود تحمل نمايد .
بهمين علت سنگهايي را كه خاصيت مكندگي آنها بحد لازم نيست اگر بخواهيم در نما كار كنيم بايد با وسائل ديگر از قبيل اسكوپ و يا پيچ وروي پلاك به ديوار بچسبانيم و همچنين اگر خاصيت مكندگي مصالح ساختماني از مقدار معيني زيادتر با شد بالفاصله كليه آب ملات مجاور خود را مكيده و مجال ايجاد فعل و انفعالات شيميايي در ملات را از آن سلب كرده و باعث فساد ملات مي گردد .
|
وزن آجر خشك – وزن آجر در آب مانده وزن آجر خشك |
100× = درصد جذب آّب
مصرف آجر با مندگي كم در نماسازي و بزور كلي در مكانهايي كه در معرض نيروهاي كشش قرار دارند پيشنهاد نمي شود . استاندارد شماره 7 مؤسسه استاندارد و تحقيقاتصنعتي ايران جذب آب آجر را بين 15 تا 23 درصد تعيين كرده است ياد آوري مي شود كه بهترين درصد جذب آب 13 تا 15 درصد مي باشد .
اجزاء آجر
براي آنكه در آجر چيني مخصوصا در ديوار هاي حمال بند هاي آجر از همديگر بگردد ( بند ها در يك راستا نباشد ) تا بدين وسيله به مقاومت ديوار آجري در مقابل نيرروي كششي كمك بيشتري بشود بدين لحاظ در ديوار چيني از قطعات كوچكتر از آجر آجر نيز استفاده مي شود كه هر يك در اصطلاح كار گاهي نام خصوصي دارند مانند آجر سه قد كه آجر نيمه آجر كامل – چارك آجر كامل – كلوك كوچكتر از آجر كامل – لاپه نصف آجر كامل ازضخامت به طوريكه ابعاد آجر لاپه تقريبا 5/2 ×10×20 سانتيمتر است – كتذئب – دم كلاغي – قلمداني – وغيره كه براي درك بهتر مطلب پرسپكتيو هر يك رسم گرديده است
|
1 4 |
|
3 4 |
|
1 2 |
|
1 4 |
تيشه داري آجر
همانطوريكه گفته شد براي تهيه آجر دركليه مراحل مخصوصا در موقع خشك كردن و پختن و غيره دقتي را كه براي تهيه كاشي بعمل مي آورند انجام نمي دهند در نتيجه ابعاد آجر با يكديگر كاملا مساوي نبوده و سطوح جانبي آن نيز كاملا مستوي نيست بدين لحاظ اگر چنين آجري را در نما مصرف نمايند ممكن است نما آنچنان كه مهندسين معمار نوقع دارند زيبا و خوش منظر نشود لذا ابعاد آجر هاي نما را پس از انتخاب رنگ و ضخامت بارنده هاي برقي با تيشه هاي دستي ، ، گونيا كرده و سطوح آنرا مي تراشند تا اولا كليه آجر ها به ابعاد مورد نظر و يكنواخت در آمده و در ثاني كليه آجر ها حتي المقدور داراي سطحي مستوري و اضلاع گونيا باشد در اصطلاح بنايي به اين عمل تيشه داري مي گويند .
آجر جوش
در كوره هاي آجر پزي مخصوصا كوره ها ي چاهي و يا حلقه اي كه آتش آن قابل كنترل نيست ممكن است به قسمتي از كوره كه به آتش نزديك تر است حرارت بيشتري برسد در نتيجه آجر از مرحله خميري گذشته و ذوب مي شود در اين مرحله خاك رس روان گشته و شيشه اي مي گردد رنگ اين گونه آجر ها متمايل به سبز مي باشد خاصيت مكندگي در اين نوع آجر ها بسيار كم بوده و در حدود 2 تا 3 درصد است آجر جوش نسبت به آجر معمولي تردتر و شكنده تر مي باشد و بعلت آنكه آب در آن نفوذ نمي كند در مقابل عوامل جوي و اسيد هاي آلي از آجر معمولي مقاومتر است بهمين دليل مصرف آن در فرش كف كانالهاي فاضل آب وغيره پيشنهاد مي شود ولي بكار بردن اين نوع آجر در ديوار هاي حمال مخصوصا طاق ضربي بهيچ وجه پيشنهاد نمي شود اگر بخواهند براي مصارفي از قبيل فرش كف كانالهاي فاضل آب و غيره آجر جوش تهيه آجر بيشتر باشد در ثاني بايد گر ماي كوره را به 1200 درجه سانتيگراد برسانند و مخصوصا بايد توجه نمايند كه آجر در هنگام پختن و ذوب شدن جاري نشود زيرا در اين صورت قطعات آجر هاي مختلف بهم چسبيده و هر 5 يا 6 بلوك آجر يك قطعه شده و كلا شكل هندسي خود را از دست داده و غيره قابل مصرف مي گردد .
بدين لجاظ بايد قبلا" بوسيله آزمايش درجه حرارت عرق كردن و روان شدن خاك مورد استفاده براي تهيه آجر جوش تعيين گردد و درجه حرارت كوره بايد به گونه اي تنظيم گردد به حد روان شدن خاك نرسد . با توجه به اينكه كوره هاي آجر پزي اغلب مجهز به وسائل دقيق كنترل حرارت نمي باشد كه بتوان در حد يكي دو درجه حرارت آنرا كنترل نمود لذا بهتر است براي تهيه آجر جوش از مصالحي استفاده شود كه فاصله حرارتي بين مرحله عرق كردن و روان شدن در آن مصالح زياد باشد و اين فاصله را بوسيله آزمايش مي توان تعيين نمود .
وزن مخصوص آجر جوش قدري بيشتر از آجر معمولي بوده در حدود 9/1 گرم بر سانتيمتر مكعب مي باشد .
امراض آجر
بطور كلي مي توان امراض آجر را در نمكهايي كه در آن موجود مي باشد خلاصه نمود و آنرا بر حسب اهميت ميتوان به دو دسته تقسيم كرد 1- الوتك 2- سفيدك
1-الونك
اگر در مصالح تهيه مقداري سنگ آهك ( CaCO3 ) وجود داشته باشد و اين سنگ آهگ همراه خشت وارد كوره بشود در اثر حرارت كوره گاز CO2 آن متصاعد شده تبديل به آهك زنده مي شود (CaO )كه اگر اين آهك در مجاورت آب قرار گيرد ( البته با توجه به ملات و غيره حتما در مجاورت آب قرار خواهد گرفت ) آهك شگفته شده و ازديام حجم پيدا مي كند و اين ازدياد حجم باعث متلاشي شدن آجر مي گردد و اگر اين آجر در نماسازي بكار برده شود به نما منظره بدي مي دهد . براي جلوگيري از اين امر بايد اولا در موقع تهيه مصالح آجر دقت نمود كه قطعات سنگ آهك وارد مصالح نشود و قبل از تعيين معادن جهت تهيه مصالح آجر نوع آن مصالح آزمايش شود در ثاني بايد قبل از مصرف آجر نمونه هايي از آنرا در آب قرار دهيم تا اگر اصولا آجر الونگي باشد مشخص شود و از بكار بردن آجر الونگي مخصوصا در نماسازي خوداري گردد .
2- سفيد ك ها
سفيد ك ها انواع مختلف دارند مانند سفيد ك ها كربناتي - سفيد ك ها سولفائي - سفيد ك هاكلروي - سفيد ك ها نيتراتي و غيره
اگر نمك
مطالب مشابه :
قانون جديد نماي ساختمان در پايتخت
وي با تاكيد براينكه براساس ضوابط جديد نماسازي، كليه اطلاعات فنی آجر ، آجر نما ، آجر
خدمات طراحی نمای ساختمان آپارتمان نمای تجاری آلومینیومی مدرن کلاسیک سنگ چوب آجری ویلایی محوطه رستورا
طراحی نما با ترکیب آجر و سنگ. طراحی نما با ترکیب کامپوزیت و
واحد فروش انواع ماسه و آجر-شن وماسه
مصالح ساختمانی - واحد فروش انواع ماسه و آجر-شن وماسه واحد فروش انواع آجر قزاقی نما
آجر
در كارخانه هاي جديد كليه اعمال خشت زني با ضخامت آجر هايي كه در نما كار مي شوند ممكن است 3
انواع شوره و لکه هایی که بر روی دیوارهای آجری ظاهر می شوند
هرچند شوره نبايد مشکل ديوارهاي جديد آجر و قبل از کاربرد آجر در نما، روی آجر ایجاد
برچسب :
اجر نما جديد