بررسي و تحليل تصاوير كتاب هاي "هديه هاي آسمان"

چكيده

بررسي و تحليل كتاب درسي بعنوان يكي از عناصر مهم در فرآيند نظام متمركز آموزش و پرورش ايران، از

اهميت و ارزش خاصي برخوردار است. با توجه به اين امر، پژوهش حاضر تحليل تصاوير كتب "هديه هاي

1389 را مدنظر قرار داده است. روش تحقيق؛ - آسمان" (تعليم وتربيت اسلامي) دورة ابتدايي سال تحصيلي 90

توصيفي- تحليلي است. در پژوهش حاضر، مجموع تصاوير كتب "هديههاي آسمان" به عنوان جامعه پژوهش

مورد ارزيابي قرار گرفت، و بعد از تقسي مبندي موضوعي، به تحليل تصاوير در سايه معيارهاي (آموزشي، هنري،

روانشناختي و ارزشي) پرداخته شد. نتايج آماري به دست آمده در پژوهش، بيانگر ضعف در هماهنگي و ايجاد

يكپارچگي در تكنيك و اجراي تصاوير و ابلاغ مفاهيم ديني است. لذا آفرينشهاي ديداري ديني، در اين كتابها

نياز به پژوهش و بازنگري بيشتري دارد. در پايان تحقيق، پيشنهاداتي براي ارتقاي كيفي زيبايي شناسي كتب

"هديههاي آسمان" كه بخش ويژهاي از تعليم و تربيت ديني در دبستان را برعهده دارد، مطرح شد؛ تا كتاب -

هاي آموزشي مذكور، همگام با اعتبار فني، در جهت تحقق هدفهاي متعالي و آرماني نظام آموزشي كشور رشد

يابند.

واژههاي كليدي: تحليل تصاوير، كتاب درسي، هديههاي آسمان، تعليم وتربيت اسلامي.

مقدمه

تحقيق مسئله زيبايي از ديدگاه اسلام با نظر به اينكه اسلام زيبائي را در چهار قلمرو طبيعت، ساختههاي فكر و دست

بشري، آرمانهاي معقول و ماوراي طبيعت پذيرفتهست نه تنها مفيد است، بلكه يك كار تحقيقي ضروري است كه با متن حيات

( انسانها سر و كار دارد و از طرفي يكي از اساسيترين مسائل شناخت هنر از ديدگاه اسلام بشمار ميآيد. (جعفري، 1375

واژه ي هنر متعالي كه توسط انديشه ي اسلامي مطرح شده است به اين مهم اشاره دارد و به اين اصل مي پردازد كه هنري

مي تواند ارزش مند و مفيد باشد كه در خدمت تعالي انسان باشد و هنري مي تواند از عهده ي اين موضوع برآيد كه در خدمت

اخلاق و دين باشد. (عاشوري، 1388 ) و در نهايت هنري ديني است كه موجد تأثيرات ديني باشد؛ انسان را ياد خدا بيندازد و

( موجب تعالي روح شود. چه اين هنر با موضوعيت ديني پديد آمده باشد يا غيرديني. (فهيميفر، 1388

اما فهم زيبايي فوقالعاده دشوار است. عموم مردم در اين نكته هم داستاناند، كه زيبايي در وهلة اول تا آنجا كه تجليات

خاص آن خوشايند هستند، ارزش به شمار ميرود، و در وهلة دوم چون در خور مطالعه است، امري آموزشي است. از اين

گذشته، چون وجه زندهاي از تكامل اجتماعي است، امري فرهنگي نيز محسوب ميشود. رأي عموم براين است كه زيبايي يك

وجه عيني آشكار دارد، زيرا اولاً تجربة زيبايي همواره از جهتي امري شخصي است، و ثانياً كساني كه موضوع زيبايي را مورد

تأمل قرار ميدهند، احتمالاً از خود چيزي بر آن ميافزايند. اما وجه عيني موضوعات زيبا ، عمدتاً صورت معما يا راز به خود

( گرفتهاست.(يوسفيان، 1388

با توجه به اهميت زيباييشناختي كه از مسائل ارزشي مهم است، اهميت آن در نظام آموزش رسمي نيز هويداست؛ و از

آنجا كه دوره ابتدايي يكي از مهمترين دوره هاي نظام آموزشي است و زيربناي تفكرات و باورهاي كودكان را به خود اختصاص

ميدهد، توجه به آن حايز اهميت است.

محتواي يك كتاب آموزشي شامل تعاريف، نظريات، اصول، حقايق و فعالي تها و يا پيام هايي است كه به صورت نوشتار يا

تصوير به مخاطبان ارائه مي شود. تصاوير و نقاشي ها در كتابهاي دوره ابتدايي نقش بسزايي دارند بطوريكه موجب فراهم آوردن؛

.( كسب دانش و اطلاعات، پرورش مهارتهاي ذهني، عملي و بينش دانش آموزان را ميشود. (موسوي به نقل از نوريان، 1376

بهره گيري از تصوير، ضمن تحريك حس بينايي، موجب بروز انگيزه ي بيشتر براي يادگيري و عيني كردن پديده ها و

فرايندها و نيز سبب تسريع در يادگيري مي شود. از آنجا كه بخش وسيعي از تربيت ديني مدارس ابتدايي از طريق آموزش

كتاب "هديههاي آسمان" (تعليم و تربيت اسلامي) است، كه از پايهي دوم تا پنجم دبستان تدريس ميشود. در پژوهش حاضر

تحليل تصاوير اين كتاب مدنظر بوده و مورد تجزيه و تحليل قرارگرفتهاست. در ابتدا بعد از روشنسازي مفاهيم و بررسي مباني

فلسفي، ادبيات پژوهش مطرح شده و سپس به تحليل تصاوير پرداخته شد.

روشنسازي مفاهيم

-2-1 زيبايي شناسي

بحث زيباييشناسي يكي از مباحث فلسفي در حوزهي ارزش شناسي است. نظريهاي بين علماي مسلمان وجود دارد، كه

( زيبايي را علاوه بر شيئ خارجي به تمايلات و ويژگيهاي ذهني و عاطفي مدرك نسبت ميدهند. (شوراي عالي آ و پ، 1381

استخراج شدهاست. اين واژه ريشة تك معنايي دارد، و به معناي ضد و مخالف زشتي « حسن » زيباييشناسي از ريشة

( احمدبن فارس به نقل از تجري، 1386 ) .« است

از نظر لغوي؛ زيبايي شناسي به معني: شناختن زيبايي، شناسايي انواع زيباييها و هنرهاي زيبا، علمي كه دربارة زيبايي و

( احساساتي كه از مشاهدة زيبايي درانسان پيدا ميشود بحث ميكند. (عميد، 1379

-2-2 تصوير

تصوير در واقع نوعي گفتار و زبان است، تصوير و قوه باصره نقش به سزاي در زندگي ما دارد و تصاوير همانند صدا و

ادبيات داراي اهميت مي باشد. انسان موجودي بصري بوده و بخش مهمي از پردازش اطلاعات در مغز، تجسم اطلاعات پيراموني

اوست. در كنار تصوير، تصويرسازي از يك فرآيند ذهني صرف تا نمونه هاي ملموس و مشهود موجود در توليدات هنري، قابل

تعريف است. تصويرگري كتاب كودك نيز، گرايشي مستقل درهنر است كه جنبه اي كاملا هدفمند و مخاطب شناسانه را، در

امتداد ادبيات كودك و نوجوان در بر مي گيرد.

تصوير آموزشي نيز، بيان موضوعات، مفاهيم، توصيفات، ارتباطات، ارزش ها، اشيا و شخصيت ها به صورت دو يا سه بعدي

است. تصاوير ممكن است به صورت عكس، نقاشي، نقشه، عكس - نقشه، طرح، جدول، نمودار و كلاژ دركتاب هاي آموزشي

( آورده شوند. (سازمان برنام هريزي آموزشي، 1383

-2-3 كتاب هديههاي آسمان

يكي از راهكارهاي تربيت ديني در پايه آموزشي دبستان، كتاب "هديههاي آسمان" (تعليم و تربيت اسلامي) است، كه از

پايهي دوم تا پنجم تدريس ميشود. ساختار كتاب، شامل (عنوان، متن، تصوير، فعاليت، براي خواندن، كتاب كار) ميباشد.

اصول تصويري كتاب هديههاي آسمان اينطور تعريف شدهاست: جذاب بودن، ارائه ي پيام درس به صورت غيرمستقيم،

هدفمند بودن، توجه به اصول كتاب كودك(تصويرگري و روانشناسي رنگها) و در كنار آن كاركرد تصوير بيانگر: مكمل تدريس،

( ايجاد انگيزه، زيباسازي كتاب، شروع تدريس با تصوير، نتيجه گيري درس، تحريك خلاقيت و نوآوري است. (فروتن، 1389

از لحاظ لغوي عنوان كتاب"هديه هاي آسمان" براي آن انتخاب شدهاست كه مفهوم آسمان براي دانش آموزان قابل لمس

و خوشايند است و تركيب آن، يك جنبة عيني را براي او بوجود ميآورد.

مباني تربيتي زيبايي شناختي

هر ديدگاه و نظريه يا طرح وبرنام هي تربيتي مشتمل بر شماري از گزارههاي تجويزي (بايدها ونبايدهاي) مربوط به هدايت

امري مدلل ، « مباني تربيت » تربيت است كه پذيرش آنها ، صرفا با توجه به اعتبار مفروض مجموعهاي ديگر از گزارهها با عنوان

و منطقي به نظر ميرسد. كه در راستاي پژوهش، نگاه به دو مبناي ارزششناختي و انسانشناختي مدنظر است.

-3-1 مبناي ارزششناختي؛ زيبايي و هنر يكي از نمود هاي سازنده حيات بشري و يكي از تمايلات فطري انسان است.

( ارزش زيباشناختي هم ناظر به واقعيتهاي عيني است و هم وابسته به ادراك فرد. (شوراي عالي آموزش و پرورش، 1388

-3-2 مبناي انسان شناختي؛ هرچه در آدمي سرور برانگيزد و در وي رغبتي به جاي گذارد، واجد "حسن"است. حسن

( گاه از طريق حس دريافت ميشود و از اي نرو ، به معناي "زيبايي"خواهد بود. (باقري، 1388

با توجه به دو مبناي تعريف شده مشخص ميشود كه انسان به هنر و زيبايي تمايل ويژهاي دارد، لذا بايد توجه داشت كه

تمايل و گرايش آدمي به زيبايي و هنر چنان كه مي تواند زمينه ساز رشد و تعالي و كمال انسان شود، ممكن است زمينه اي

مناسب براي انحراف و انحطاط و لغزش نيز باشد.

-4 ادبيات پژوهش

از انجا كه كتاب درسي يكي از نقش ها را در اهداف متعالي آموزش و پرورش ايفا مي كند و تربيت ديني نيز، بخش ويژه اي

را به خود اختصاص داده است، پژوهشهايي در اين رابطه انجام شده است. عصاره( 1382 ) در گزارش پژوهش خويش يادآور مي-

( شود، "در مقطع ابتدايي، درس ديني كمترين ميزان علاقهمندي را به خود اختصاص داده است." (منطقي، 1388

با توجه به پژوهشي كه در رابطه با كتاب هديههاي آسمان و كتاب كار پاية دوم دبستان چاپ سال 1381 در مقايسه با

تعليمات ديني چاپ 1380 صورت گرفت. (ايماني و مظفر، 1383 ) در مقايسه تحليلي تصاوير كتاب ديني با كتاب هديههاي

آسمان و كتاب كار به اين نتيجه رسيدند كه هر سه كتاب، داراي تصاوير غيرپويايي هستند.

طبق سند مؤسسه پژوهشي برنامه ريزي درسي و نوآوري هاي آموزشي (حكي مزاده، 1388 )، پژوهشي به صورت تصادفي بر

تصاوير اين كتاب صورت گرفت هاست و در كل معيارهاي تصويرگري كتابهاي درسي دوره ي آموزش ابتدايي را تدوين كرده است.

در ادبيات پژوهش خارجي، نظرية پياژه زمينة اوليهاي براي فهم رشد شناختي ديني را فراهم كردهاست. مطالعهاي كه

گولدمن( 1964 ) بر اساس تئوري پياژه، انجام داد چگونگي دريافت كودكان و نوجوانان از برخي تصاوير مذهبي و داستانهاي

كتاب مقدس مورد بررسي قرار گرفت. اين پاسخها سه مرحلة رشد تفكر ديني را كه با مراحل رشد تفكر تئوري پياژه همخواني

دارد، مشخص ميكرد: مرحلة اول (تا 7 يا 8 سالگي): تفكر مذهبي شهودي پيش عملياتي؛ تفكر كودكان پراكنده و غير نظامدار

بود. مرحله دوم (از 7يا 8 تا 13 يا 14 سالگي): تفكر مذهبي مبتني بر عمليات عيني؛ تفكر كودكان در اين مرحله بر جزئيات

تصاوير و داستانها متمركز بود. مرحلة سوم (از 14 سالگي تا پايان نوجواني و بعد از آن): تفكر مذهبي بر عمليات صوري؛ تفكر

( نوجوانان در اين مرحله حالت انتزاعي دارد و دريافت او از مذهب يك دريافت فرضيهاي است. ( لطفآبادي، 1381

-5 روش پژوهش

در پژوهش حاضر؛ در مجموع، تصاوير 344 صفحه از كتب "هديههاي آسمان" (تعليم و تربيت اسلامي) مورد تجزيه و

تحليل قرار گرفت. محتواي هر چهار كتاب "هديههاي آسمان" (پايه دوم تا پنجم ابتدايي) به عنوان جامعه پژوهش در نظر

گرفته شد. .

براي تحليل تصاوير كتب "هديههاي آسمان" چند معيار اصلي ( 1. آموزشي، 2. هنري، 3. روانشناختي، 4. ارزشي) تعريف

شده است كه در زيرگروه هر معيار، چند مولفه مورد بررسي قرار گرفت، انتخاب اين ويژگيها در تصاوير به علت تعريف آموزشي

اين كتاب در راستاي تعليم و تربيت اسلامي و اصول تصويرسازي است. تمامي معيارها و مؤلفهها در فرمهاي سنجش تنظيم

گرديد و براي تعين اعتبار، انجام مراحل با همكاري تعدادي از كارشناسان (گرافيك، ادبيات، علوم تربيتي) انجام گرفت، تا

ميزان اعتبارصوري آنها بررسي شود.

تحليل تصاويركتاب "هديههاي آسمان" پاية سوم دبستان

% طبق نتايج بدست آمده؛ بيشترين درصد تصاوير در اين پايه، تصاوير با موضوعات مستقيم مذهبي و قديمي- تاريخي 32

است و كمترين آن تصاوير غيرمستقيم مذهبي 9% ميباشد. در كل 80 صفحه تحليلي در كتاب، 63 % از تصاوير مردها و پسرها،

% %37 تصاوير زنها و دخترها بكار رفته است، در ضمن آيكونهاي گرافيكي بكاررفته در كتاب، داراي 92 % تصوير پسران و 8

تصوير دختران است.

اين كتاب پراز تصوير، با نشانه هاي صريح مذهبي و نشانه هاي ديني پنهان به نظر مي رسد. شمار هگذاري در آن از اولين

صفحه بعد از جلد شروع شده و عدد 8 صفحه در درس يك نمايان است.

در تصاوير اين كتاب، بعضي از تصويرسازي ها از نظر طراحي و اجرا و هم چنين از نظر متناسب بودن براي اين پاية

تحصيلي موفق و بعضي ناموفقند. در بعضي تصاوير با موضوعات تاريخي-مذهبي، مانند درس 15 "روز دهم"، درس 16 "بانوي

قهرمان"، درس 24 "عيادت" و درس 25 "ميزبان مهربان" از تكنيك طراحي چاپ سنگي استفاده شده است كه نوع

رنگ گذاري و مشخص بودن حد سطوح رنگي متناسب با گروه سني كودك م يباشد.

ولي در همين سري موضوعات، در درس 7 "كودك با بركت" كه موضوع آن زندگاني حضرت محمد(ص) است اشخاص

موجود در تصوير بسيار ناشيانه ساخته و پرداخته شده اند؛ كه هيچ ربطي به فانتزي بودن و شيوه طراحي شخصي ندارد بلكه

نشان از ناتواني و ضعف طراح است. در بعضي صفحات دروس نيز، مانند درس 4 "هميشه با من" درهم شدگي و آشفتگي

تصويري غلبه دارد، كه همين باعث ناهماهنگي يك تصوير شلوغ با عكس روبروي آن شده است؛ و يا در درس 10 "چه با شكوه

و زيبا...!" كه مربوط به جشن تكليف است، دختران و فضاي اطراف بسيار سردستي و ب يتناسب تصوير شد هاند حالت عروسكي و

مريض چشمها زننده است. در نهايت، در اين كتاب در بعضي دروس چند نوع تكنيك و شيوه تصويرسازي به چشم م يخورد.

طبق نتايج به دست آمده از تقسيم بندي موضوعي كتب "هديههاي آسمان"، تصاوير با داستانهاي قديمي و تاريخي

%29 )، تصاوير با موضوع تربيتي يا آموزشي ( 28 %)، تصاوير با موضوع مذهبي يا مستقيم ( 24 %)، تصاوير با موضوع آزاد، حسي و )

ذوقي ( 10 %)، تصاوير با نشانههاي مذهبي يا غير مستقيم ( 9%) مي باشد، كه جزئيات آن در جدول 2 نمايان است.

در مجموع اگر اين چهار كتاب را مجموعه اي در امتداد هم قلمداد كنيم سير جريان تصاوير آن، از تخيلي و آزاد، به

عينيت و مستند نزديك م يشود. بدين معنا كه هر چه از سالهاي اول فاصله م يگيرد، در تصاوير نشان ههاي صريح مذهبي

كمرنگتر شده و رفتارهاي اجتماعي و اجتماع برجست هتر م يشود.

از آنجا كه اصول تصويرگري كتاب هديه هاي آسمان اينطور بيان شده است: جذاب بودن، ارائه ي پيام درس، تصويرگري

مناسب، توجه به روانشناسي رنگها، ايجاد انگيزه، زيباسازي كتاب، خلاقيت و نوآوري. آمارهاي بدست آمده از تحليل تصاوير هر

پايه و مجموع چهار كتاب، بيانگر آن است كه تمام اهداف و اصول مدنظر در اين كتاب رعايت نشده است و ضعف در هماهنگي

و ايجاد يكپارچگي در تكنيك و اجراي تصاوير و ابلاغ مفاهيم ديني به چشم مي خورد. در كنار تحليل كل تصاوير هر چهار

كتاب، به درصد حضور پسران و دختران در تصاوير پرداخته شد. با اينكه كتاب براي دخترها و پسرها نوشته شده است، اما

سهم دو جنس بطور مساوي در نظر گرفته نشده است، بطوريكه حضور مردها و پسرها در تصاوير 76 % و تصاوير زنها و دخترها

%23 است. خلاصه نتايج بدست آمده در هرپايه در نمودار 1 نمايان است.

پیشنهادات:

تصاوير: وقتي تصوير قرار است با گروه سني مخاطب هماهنگ باشد محتوا و ساختار آن مهم مي شود؛ ساختار از نظر

تركيب بندي، رنگ و... بايد بتواند توجه مخاطب را جلب كند و از طرف ديگر راه حل هاي تصويري كه تصويرگر براي انتقال

مفهوم انتخاب مي كند نيز بايد جذاب باشد.

-2 نگاه آموزشي: در واقع نگاهي است كه تصويرگر را در خدمت متن و محتوايي قرار مي دهد كه گروه مؤلف تشخيص

دادهاست تا تصويري كه خلق مي كند، بتواند مكمل متون باشد.

-3 چاپ: امروزه با توجه به كتابهاي بسيار متنوع و جذاب آموزشي و داستاني كه وجود دارد، اهميت به چاپ اين كتاب

ديني جاي ترديدي را باقي نميگذارد.

-4 گروه تأليف: تصويرسازي در كتاب دانشآموزان يك كار تيمي است كه بايد يك گروه متشكل از مؤلف، آموزگار ،

تصويرگر ، روانشناس و متخصص تعليم و تربيت آن را تشكيل داده و سياستگذاري و راهبرد آن را مشخص كنند.

-5 دانش آموزان كل كشور: در راستاي پژوهشي كه درباره آداب و رسوم و فرهنگ ديني كل كشور انجام ميشود، و با

توجه به اطلاعات بدست آمده از هر استان، چند صفحهاي بومي به اين كتاب تعليم و تربيت اسلامي اضافه شود كه بعضي از

دانشآموزان با آن بيگانگي نكنند ودين به يك تلقين شهري تبديل نشود.

-6 ارزشيابي و بازنگري: تصويرسازي كتاب هاي درسي و آموزشي كار تخصصي مستمر و مداوم مي خواهد. كتاب "هديه -

هاي آسمان" بايد ارزشيابي و بارها تجديد نظر و بررسي شود و براي بهتر كردن آنها نقطه نظرات گروه هاي متفاوت

(تصويرگران، مولفان، معلمان، والدين و دان شآموزان) در نظر گرفته شده و سال به سال بيشتر صيقل بخورد.

و از آنجا كه "خدا زيباست و زيبايي را دوست دارد"، توجه به مقوله زيبايي شناسي كتابهاي "هديههاي آسمان" (تعليم و

تربيت اسلامي) نقش به سزايي را در تربيت ديني دانشآموزان كشور ايفا ميكند.

مراجع

ايماني، م. مظفر، م. ( 1383 ) "تحليل محتواي كتاب هديههاي آسمان و كتاب كار پاية دوم دبستان چاپ سال 1381 در مقايسه با ]

.115 -

تعليمات ديني چاپ 1380 "، فصلنامه نوآوريهاي آموزشي، شماره 7، سال سوم، صص 142

باقري، خ. ( 1388 ) نگاهي دوباره به تربيت اسلامي (چاپ بيستم)، جلد اول، انتشارات مدرسه. ]

در قرآن كريم"، نشريه معارف، شماره 48 « محسنين » و « احسان » 3] تجري، ع. ( 1386 ) "بررسي مفهوم ]

جعفري، م. ( 1375 ) زيبائي و هنر از ديدگاه اسلام. تهران: وزارت ارشاد اسلامي. ]

حكيم زاده، پ. ( 1388 ) "معيارهاي تصويرگري كتابهاي درسي دوره ي آموزش ابتدايي"، مؤسسه پژوهشي برنامه ريزي درسي و ]

نوآوريهاي آموزشي

سازمان پژوهش و برنامه ريزي آموزشي. ( 1383 ) ويژگي ها و اصول تصويرگري كتاب آموزشي، دفتر انتشارات كمك آموزشي. ]

شوراي عالي آموزش و پرورش. ( 1388 ) طرح تدوين سند ملي آموزش و پرورش/ گزارش نهايي تلفيق يافته هاي مطالعات نظري، ]

.( (

جلسات 801 تا 808 - مشهد مقدس، بهمن 1388

عاشوري، ع. ( 1388 )، نشريه فيروزه، مدرسه اسلامي هنر، (تنظيم:گروه حوزه علميه تبيان- اميد آشتياني). ]

عميد، ح. ( 1379 ) فرهنگ فارسي عميد (چاپ شانزدهم)، جلد دوم، انتشارات اميركبير. ]

.73 - 10 ]

فهيمي فر، ا. ( 1388 ) "جستاري در زيبايي شناسي هنر اسلامي"، نشريه پژوهش در فرهنگ و هنر، شماره 2، صص 82 ]

11 ]

لطفآبادي، ح. ( 1381 ) "روانشناسي رشد اخلاقي، ارزشي و ديني در نوجواني و جواني" فصلنامه حوزه و دانشگاه، سال هشتم، ]

.4 -

شماره 31 ، صص 39

12 ]

منطقي، م. ( 1388 ) "تحليل محتواي كتاب ديني سوم راهنمايي و دبيرستان از منظر پاسخ به نيازهاي عاطفي- رواني و اجتماعي ]

.52 -

داشآموزان"، فصلنامه نوآوريهاي آموزشي، سال هشتم، شماره 29 ، صص 74

13 ]

نوريان، م. ( 1387 ) "بررسي چگونگي به كارگيري اصل تاكيد در طراحي تصاوير كتابهاي درسي پايه دوم و پنجم دوره ابتدايي"، ]

.144 -

فصلنامه انديشه هاي نوين تربيتي، سال چهارم، صص 127

.176- 14 ]

يوسفيان، ج. ( 1386 ) "نگاهي به مفهوم زيبايي شناسي" نشريه ادبيات و علوم انساني، صص 135

بررسي و تحليل تصاوير كتاب هاي "هديه هاي آسمان"

مطالب مشابه :

متن جشن تکلیف (بلوغ شرعی)

دکلمه جشن تکلیف

جشن تكليف

جشن تکلیف

الگوي جشن تكليف

بزرگترين ارائه كننده خدمات مفيد، ارزان و باكيفيت ويژه مدارس

بررسي و تحليل تصاوير كتاب هاي "هديه هاي آسمان"

تاثیر معلم دینی در ارائه الگوهای مناسب دینی