سرود چیست؟

بسياری از جوانان، نوجوانان، كودكان و حتي سال‌خوردگان اين مرز و بوم ممكن است در دوران تحصيلات خود از ابتدايی تا متوسطه و در مسجد و تكيه و غيره در يك جمع كوچك يا بزرگ حداقل يكی دو سرود اجرا كرده‌اند. بسياری ديگر از مردم، اگر در گروه سرود نبوده‌اند، به‌حتم و يقين اجراهای سرود بسياری را ديده‌اند.
وزارت آموزش و پرورش طی ساليان متمادی جشنواره‌های پ‍ُربار و موفق بسيار زيادي در عرصه سرود برگزار كرد و از دل آن گروه‌ها نوازندگان و آهنگسازان و مربيان بسياری به جامعه تحويل داد كه تعدادي از آن‌ها هنوز در همين عرصه فعاليت می كنند.
گروه سرود اركسترسمفونيك تهران، گروه سرود سازمان صدا و سيمای جمهوری اسلامی، گروه ك‍ُر فرهنگ‌سرای بهمن، گروه ك‍ُر سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران و گروه‌ها‌ی سرود كوچك و بزرگ در شهرهای ديگر تا امروز به فعاليت خود ادامه می ‌دهند و سرودهای فراوانی می ‌سازند و برای مردم اجرا می ‌كنند.
در دوران انقلاب و قبل و بعد از آن نيز سرودهای بسياری ساخته شد. بسياری از آهنگسازان جوان، نوجوان، ميان‌سال و حتی سال‌خورده برحسب ذوق و سليقه خود در اين قالب هنري آثاری ساختند و تمرين كردند و به اجراي عمومی بردند.
اگر از شما خواننده محترم بپرسم كه با كمی تأمل،‌ چند سرود را می ‌توانيد به ياد آوريد؟ می ‌توانم تصور كنم كه حداقل دو الی سه سرود را به ياد خواهی آورد كه چه بسا با بعضي از آن‌ها خاطرات زيبايی هم داشته‌ايد. مثل سرود ايران، اي سرای اميد، خمينی اي امام، بوی گل سوسن و ياسمن آمد، ايران، رگبار مسلسل‌ها، بهاران خجسته باد، والا پيامبر، محمد (ص)، خلبانان، ای ساربان، ای ايران ای مرز پرگ‍ُهر، شهيدان خدايی و...
بعضی از اين سرودها از ابتدا فقط توسط گروه هم‌سرايان و بدون همراهی سازهای موسيقی اجرا شده‌اند ، مثل بسياری از سرودهای حميد شاهنگيان و از جمله سرود «برخيزيد ای شهيدان راه خدا» كه در روز ورود حضرت امام (ره) در بهشت زهرا اجرا شد.
بعضی از اين سرودها با همراهی سازهای كوبه‌ای مثل طبل ريز، سنج و طبل بزرگ اجرا می ‌شد. مثل سرود معروف «ايران، رگبار مسلسل‌ها» اثر جاودانه رضا رويگری كه تك‌خوان نقش اصلی را در كنار گروه هم‌سرايان داشت. يا سرود «والا پيامبر (ص)» اثر جاودانه مرحوم فرهاد مهراد كه هنوز هم يكی از گيراترين ساخته‌های دوران انقلاب اسلامی است كه گروه هم‌سرايان، اركستر و تك‌خوان در يك تركيب عالی، مضامين والايی از شعر و حديث را روايت مي‌كنند.
بسياری از سرودها نيز توسط سازمان صدا و سيما توليد مي‌شد كه اركستر نقش گسترده‌ تری داشت و در بعضی از اين آثار چه بسا خبری از گروه هم‌سرايان نيز نبود.
بسياري از سرودها، چه در دوران انقلاب و چه بعد از آن برای اركسترهای سنتی و گروه هم‌سرايان و تك‌خوان ساخته و تنظيم می ‌شد. سرود «ايران ای سرای اميد» از ساخته‌های محمدرضا لطفی، سرود «شهيد» از حسين علی‌زاده و بسياری سرودهای گروه‌های عارف و شيدا كه در مجموعه ده‌تايی چاووش عرضه شده سرودهای بسيار ارزنده‌ای به جامعه تقديم كرده است.
اركسترهای سنتی بسيار زيادي در مراكز استان‌ها و در شهرستان‌ها و حتی بعضی روستاها، در حد و توانايی خود سرودهای زيبايی را به مردم محل خود عرضه كرده‌اند.
الان در بسياری از دبستان‌ها و حتی مهدكودك‌ها، گروه‌های سرودی وجود دارند كه به مناسبت‌های مختلف سرود می ‌سازند، تمرين می ‌كنند و به اجرا می گذارند. ولی اگر مورد سؤال قرار بگيريم كه معنی سرود چيست و چه فرقی بين سرود و تصنيف و نوحه و تواشيح و تراز است چه می ‌توانيم بگوييم؟
بديهی است كه عموم مردم ملزم به جواب‌گويی نيستند ولی اگر در يكی از كلاس‌های موسيقی دانشگاهی يا غير دانشگاهی يك دانشجو از استاد ف‍ُرم يا بالعكس استاد از شاگرد سؤال كند كه سرود چيست؟ چه جوابي عرضه خواهد شد؟
سرود چيست؟ از لحاظ ساختار و قالب و فرم به چه نوع اثری «سرود» می ‌گوييم؟
سرود بايد چه خصوصيات و مختصاتی داشته باشد؟ چه تفاوتی بين سرود و نوحه كه توسط جمع خوانده می ‌شود هست؟ آيا می ‌توان يك گروه تواشيح را يك گروه سرود به حساب آورد؟ آيا كتابی به زبان فارسی وجود دارد كه قالب‌های موسيقايی ايرانی را برای دانشجويان موسيقی تحليل كرده باشد؟ اگر فرزند باهوش يكی از اساتيد موسيقی از او بپرسد كه سرود يعنی چه آن استاد چه جوابی خواهد داد؟ اگر از شما بپرسند، شما چه جوابی خواهيد داد؟

در جامعه موسيقی‌دانان كشور ايران چه كسانی موظف‌اند كه اين تعاريف را ارائه دهند؟ آيا اگر از قالب‌های موسيقی تعريفی وجود نداشته باشد مشكلی به وجود خواهد آمد؟ اگر برای هر قالب يا فرم موسيقايی تعريف «جامع و مانع» يا به عبارتی تعريفی صحيح و دقيق وجود داشته باشد، مسئله‌ای حل خواهد شد؟
تلاش چندين‌ ماهه اين‌جانب براي رسيدن به يك تعريف به جايی نرسيد ولی راهی را كه رفتم گزارش می ‌دهم تا شايد رهرويی ديگر به پايان ببرد.
برای مطالعه اين واژه به سراغ لغتنامه رفتم، در آن‌ها در نهايت به يك ترجمه لغوی بر می ‌خوريم. لغتنامه دهخدا به عنوان يكی از جامع‌ترين لغتنامه‌های فارسی اين واژه را واژه‌ای پهلوی می ‌داند كه به شكل «سروت» خوانده می ‌شد. در زبان بلوچی به صورت «سروده»، در زبان افغانی «سرور» ، در زبان اوستايی «سراونه» و در فرهنگ‌های لغات ديگر نيز، معانی متفاوت و گوناگونی ذكر شده است از جمله:
در آنندراج به معنی سخن، سرودن و سرائيدن، همچنين نغمه و آواز.
در لغتنامه جهانگيری و غياث‌اللغات به معني نغمه، در كتاب «دهار» و «السامي» معنی غناء، در لغتنامه رشيدی به معنی گويندگی و خوانندگی و در برهان قاطع به معنی خوانندگی و گويندگی مرغان. پس در تعريف لغوی، اين كلمه از صدای مرغان و پرندگان تا صوت و نغمه و آواز و گويندگی همه را در بر‌ می ‌گيرد و نمی ‌توان به يك برداشت فنی موسيقايی از قالب سرود دست يافت.
لغتنامه‌های موسيقايی مثل «فرهنگ تفسيری موسيقی» ترجمه و گردآوری بهروز وجدانی، 1371، چند واژه انگليسی و ايتاليايی را ترجمه كرده است. واژه‌هايی مثل coro، coralo، Hymn و Hymnvesper كه به گروه هم‌سرايان و آواز چندصدايی اشاره می‌ كرد. در كتاب اصطلاحات جهانی و لغات رايج ايتاليايی در موسيقی اثر رافايل كودكان ترجمه مرحوم فريدون ناصری كه متعاقب اين كتاب اصطلاحات جهانی و لغات رايج موسيقی از چند كشور اروپايی ديگر را به جامعه هنری تقديم كرد نيز به تعريف لغوی می ‌رسيم.
مجلات قديمی موسيقی را نيز تا آنجا كه در دسترس داشتم تور‌ّق كردم ولی هرچه گشتم كمتر يافتم لذا به فكر رفتم و برای اينكه حداقل جمع‌بندی را انجام داده باشم بعد از چند حك و اصلاح به تعريف زير رسيدم.
سرود «نوعی آواز جمعی با يا بدون تك‌خوان و همراهی ساز موسيقی است.» كه اين جمله سرآغاز يك تلاش فكری است برای روشن كردن واژه‌ها و استفاده صحيح و دقيق از هر واژه آنچه كه در خاتمه لازم است بگويم اين است كه همان‌طور كه در ميزگردها و جلسات مختلفی كه در زمينه‌های مختلف هنر موسيقی برگزار می‌ گردد اگر نتايج چندان حاصل نمی ‌گردد يكی به اين علت است كه زبان علمی مشترك و واحدی وجود ندارد و تا اين زبان شكل نگيرد بسياری از زحمات و تلاش‌ها و سياست ‌گذاری ها و برنامه‌ريزی‌ها بی ‌سرانجام خواهد شد.
مدت‌ها پيش يك نشست هنری براي بررسی موسيقی پاپ در تهران برگزار شد ولی جالب بود كه تمام موسيقی ‌دانان محترم آن ميزگرد از دادن يك تعريف از موسيقی پاپ ناتوان بودند و بعضی از آن دوستان كه صداقت بيشتری داشتند به صراحت اين را اعلام كردند كه تعريف مشخص و واضحی از اين نوع موسيقی ندارند.
همان موقع شروع به مطالعه منابع اينترنتی كردم و در زمان كوتاهی به تعريف واضح و روشنی از موسيقی پاپ رسيدم :
«موسيقی پاپ موسيقی‌ای است كه برای فروش توليد می ‌شود و بالطبع معيار موفقيت اين نوع موسيقی فروش بالای آن است. زمينه‌ها و منابع اين موسيقی به وسعت تمام موسيقی‌هاي دنياست و می تواند از هر زمينه‌ای بهره‌برداري نمايد. اين زمينه مي‌تواند موسيقي محلی، موسيقی سنتی، موسيقی نظامی،‌ موسيقی مذهبی و موسيقی سياهان، سرخپوستان، اقليت‌های مذهبي و... باشد. آنچه كه مهم است ”فروش“ است. لذا در تمام نمودارها و اعلام نظرها به ميزان فروش توجه مي‌كنند و موسيقی پاپ موفق آن موسيقی است كه ”حد“ فروش را بشكند.»
چرا توانستم به اين سرعت به تعريف موسيقی پاپ برسم؟ چون اين موسيقی توسط به‌وجودآورندگانش تعريف شده است. چون آن‌ها مجبورند تعريف كنند. تا تداخل و تزاحم و تقابل و تهاجم و... پيش نيايد. تا هركس بتواند در «حد» و اندازه خودش رشد كند و به بهره‌ و‌َری برسد.
مطمئنم، ما هم زمانی به تعريف‌های دقيق و صحيح و روشن از مقولات موسيقايی می ‌رسيم كه بخواهيم رشد كنيم. بخواهيم در «حد» و «حدود» خودمان حركت كنيم. بخواهيم از خود دفاع كنيم، بخواهيم مانع مزاحمت ديگران و خودمان بشويم.

سرود چیست؟

مطالب مشابه :

متن سرود نغمه عشق

سرود چیست؟

دستورالعمل جشنواره سرود امیدان

درگذشت محمد بیگلری پور ، رهبر ارکستر سمفونیک صدا و سیما

به طاها، به یاسین.../ گفتگو با شاعر + متن کامل شعر

حماسه خونین شهدای هویزه و شهادت محمد حسین علم الهدی

درباره شهید علم الهدی

فایل صوتی / نوحه خاطره انگیز 'باز این چه شورش است' با صدای گروه سرود آباده + دانلود

سرود‌خوانی از محضر آن امام تا این امام

سرود خوانی دخترم فاطمه و داستان کودکان فال فروش