نمونه گیری وریدی

نمونه گیری وریدی

مراحل نمونه گیری

خون گیری صحیح نیاز به دانش و مهارت توأم دارد . جهت جمع آوری نمونه خون وریدی نمونه گیر کار آزموده باید مراحل زیر را پی گیری نماید .

1-انطباق مشخصات برگه درخواست آزمایش با مشخصات بیمار

-بیمار سرپایی : این امر باید با سوال و جواب از بیمار صورت گیرد .

- بیماربستری : نمونه گیر نباید فقط به برچسب بالای تخت یا یادداشت کنار تخت وی اکتفا کند در صورت هوشیاری این انطباق با کمک او و در صورت عدم هوشیاری بیمار این امر با کمک همراه بیمار یا پرستار باید صورت پذیرد .

2- اطمینان از رعایت رژیم غذایی پیش از نمونه گیری.

بعضی از آزمایش ها نیاز به ناشتا بودن و حذف بعضی مواد از رژیم غذایی قبل از خون گیری دارند .

محدودیت غذایی و زمانی براساس نوع آزمایش متفاوت می باشد و این محدودیت ها جهت حصول نتایج صحیح آزمایش ضروری می باشد .

3- انتخاب وسایل مورد نیاز

براساس نوع آزمایش ، سرنگ و سرسوزن مناسب یا لوله خلاء انتخاب شود .

در صورت استفاده از سرنگ باید براساس نوع ورید انتخابی ، محل ورید و حجم خون مورد نیاز سرسوزن مناسب انتخاب شود و نوک آن در ابتدا از نظر باز بودن سوراخ ورود خون بازبینی شود . هم چنین پیستون سرنگ نیز از جهت سهولت حرکت کنترل گردد .

نمونه گیر باید براساس نوع آزمایش ، لوله مناسب از نظر اندازه و نوع ماده ضد انعقاد انتخاب نماید

بطور کلی توصیه می گردد بدلیل رعایت اصول ایمنی از سرنگ و سرسوزن استفاده نشود و لوله های خلاء جایگزین آن گردد .

4-استفاده از دستکش : نمونه گیر باید از دستکش استفاده نماید .

5- وضعیت بیمار هنگام نمونه گیری

بیمار بر روی صندلی نمونه گیری نشسته و با مشت کردن ( به منظور برجسته شدن وریدها ) دست خود را بصورت کشیده روی دسته صندلی نمونه برداری قرار می دهد به گونه ای که بازو تا مچ دست دریک خط مستقیم قرار گیرند . باید توجه داشت که بیمار نباید مشت خود را باز و بسته نماید زیرا باعث تغییر بعضی مواد در خون می شود .

در صورت استفاده از تخت ، بیمار باید به پشت خوابیده و در صورت نیاز بالشتی زیر بازوئی که نمونه از آن گرفته خواهد شد قرار می گیرد . بیمار دست خود را کشیده بطوری که از شانه تا مچ دریک خط مستقیم قرار گیرد .

*درهنگام نمونه گیری بیمار نباید غذا ، مایعات ، آدامس یا ترمومتر ( دماسنج ) در دهان خود داشته باشد .

6- بستن تورنیکه

به منظور افزایش پرشدن ورید از خون و برجسته شدن رگ مورد نظر، جهت تسهیل ورود خون بداخل سرنگ یا لوله های خلاء از بازوبند یا تورنیکه استفاده می شود ( قابل ذکر است که در موادی نظیر اندازه گیری لاکتات خون نباید تورنیکه بسته شود . ) بازوبند باید 10 – 5/7 سانتی متر بالای ناحیه نمونه گیری بسته شود و نباید بیش از یک دقیقه بر روی بازوی بیمار بسته بماند در غیر این صورت توقف موضعی خون موجب تغلیظ خون و انتشار آن بداخل بافتها گشته که این امر می تواند سبب افزایش کاذب تمان ترکیبات پیوند شده با پروتئین و هماتوکریت گردد . در صورتی که بیمار مشکل پوستی داشته باشد بازوبند باید برروی لباس بیمار یا گاز بسته شود بطوری که پوست او مورد فشار قرار نگیرد . در مواردی که وریدهای سطحی کاملا مشخص نباشد می توان با ماساژ دادن از مچ تا آرنج بیمار و با به کمک وسیله گرم کننده موضع نمونه گیری باعث اتساع وریدها گردید .

در صورت استفاده از دستگاه فشارخون ، باید درجه آن روی 40 میلیمتر جیوه تنظیم گردد .

در صورت عدم موفقیت در بار اول توصیه می گردد تورنیکه باز شده و پس از 2 دقیقه مجددا برروی بازوی بیمار بسته شود 7- انتخاب ورید مناسب

اغلب موارد نمونه گیری از وریدهای cubital Median و Cephalicصورت گیرد .

البته وریدهای پشت دست نیز قابل قبول می باشند ولی وریدهای سطح داخلی مچ نباید مورد استفاده قرارگیرند.

ورید median cubitalبدلیل سطحی بودن درد کمتر و بهتر ثابت شدن در هنگام ورود سوزن و احتمال کمتر آسیب رسیدن به عصب ، ( در صورت قرارگیری نادرست سوزن در رگ ) ارجحیت دارد . بدلیل نزدیکی ورید بازیلیک به شریان براکیان وعصب مدین فقط در صورت عدم دسترسی به سایر وریدها باید مورد استفاده قرارگیرد .

وریدهای نواحی دیگر نظیر قوزک پا یا اندام تحتانی بدون اجازه پزشک نباید مورد استفاده قرارگیرد ( بدلیل احتمال ایجاد عوارضی نظیر فلبیت ، ترومبوز ، نکروز بافت ...)

اگر در طی خون گیری مشکوک به نمونه گیری شریانی شدیم ( بدلیل عبور شریان براکیان از ناحیه (antecubital پس از خارج کردن سوزن ، باید برای حداقل 5 دقیقه و تا بند آمدن خون ریزی روی موضع فشار مستقیم وارد گردد و سریعا به پزشک و پرستار مسئول اطلاع داده شود .

بدلیل تقاوت محتوای مواد موجود در خون وریدی و شریانی ، خونگیری شریانی فقط در موارد خاص نظیر بررسی اسید و باز ، الکترولیت ها و بعضی متابولیت ها کاربرد دارد و بعنوان جایگزین خون گیری وریدی نباید منظور گردد .مگر در شرایط ویژه ( بیمارانی که به هیچ وجه امکان نمونه گیری وریدی در آنها مقدور نباشد . ) آن هم با نظارت پزشک در نهایت نمونه گیر باید با انتخاب مناسب ترین شریان ، باعث راحتی بیمار گردیده و کمترین خطر آسیب رساندن به اعصاب و شریان ناحیه خون گیری را فراهم سازد .

قابل ذکر است که لمس ورید مورد نظر و تعیین مسیر آن توسط انگشت سبابه جهت تعیین محل خون گیری ضروری است برخلاف وریدها ، شریانها دارای نبض بوده دارای دیواره ضخیم و خاصیت ارتجاعی بیشتری می باشند . از وریدهای ترومبوزه که حالت ارتجاعی خود را از دست داده اند و طنابی شکل شده و به راحتی می لغزند نباید خون گیری صورت گیرد .

موارد زیر باید در انتخاب ورید مناسب در نظر گرفته شود

نواحی سوخته التیام یافته نباید انتخاب شوند

ماستکتومی : قبل از خونگیری از دستی که در طرف ماستکتومی شده قرار دارد حتما باید با پزشک مشورت گردد( بدلیل خطر مشکلات ناشی از لنفواستاز )

هماتوم : از ناحیه هماتوم ( بدلیل ایجاد خطا در نتایج آزمایش ) نباید نمونه گیری صورت گیرد .

در صورتی که ورید مناسب دیگری قابل دسترسی نباشد باید نمونه گیری از ناحیه ای دورتر از محل هماتوم صورت گیرد .

تزریق وریدی ( یا تزریق خون و فراورده های آن ) : ترجیحا نمونه گیری نباید از بازوئی که متصل به تزریق وریدی است صورت گیرد ( بهتر است از بازوی مقابل نمونه جمع آوری شود ) در غیر اینصورت از محلی دورتر از تزریق وریدی طبق مراحل زیر باید نمونه گیری صورت گیرد :

-باید حداقل برای دو دقیقه تزریق وریدی قطع گردد ( با اطمینان کامل از قطع آن )

- جهت نمونه گیری ، بازوبند باید در محلی دورتر از تزریق وریدی ( زیرآن ناحیه ) بسته شود ( با ترجیح انتخاب ورید دیگر )

- باید محل نمونه گیری نسبت به تزریق وریدی و بازوئی که از آن نمونه گیری صورت می گیرد در برگه درخواست آزمایش درج شود.

کانولا ، فیستولا ، گرافت عروقی :

بازوی متصل به کونولا با مشورت پزشک و اجاره او قابل استفاده می باشد .

بازوی متصل به فیستول ( جهت دیالیز ) نباید به طور معمول جهت خون گیری مورد استفاده قرار گیرد .

در صورت امکان باید از بازوی مقابل نمونه گیری صورت گیرد.

وجود لوله (Indwelling Line )یا Vascular Access Device (VAD)

در صورت وجود هرگونه لوله یا VADجهت تزریق دارو ، مایعات ... با در نظر گرفتن ملاحظات زیر نمونه گیری مجاز می باشد :

باید اطمینان از عدم نشت هوا ( به منظور جلوگیری از ایجاد همولیز ) در کلیه ملزومات جمع آوری خون صورت گیرد . در صورت امکان نباید از مسیری که قبلا با هپارین شسته شده است نمونه خون تهیه گردد ( در صورت اجبار احتمال آلودگی با هپارین و رقیق شدن نمونه باید در نظر گرفته شود ) . جهت خون گیری ، ابتدا مسیر با 5 میلی لیتر محلول سرم فیزیولوژی استریل شسته شده 5 میلی لیتر ابتدای خون یا معادل 6 حجم فضای مرده ( منظور از فضای مرده حجم خونی است که در داخل VAD می ماند ) دور ریخته شود.

8- تمیز کردن محل نمونه گیری

ناحیه نمونه گیری به کمک گاز آغشته به ایزوپروپیل الکل یا اتیل الکل 70% بصورت حرکت دورانی از داخل به خارج تمیز می شود پس از خشک شدن موضع در هوا به منظور جلوگیری از همولیز و کاهش سوزش ناشی از تماس نوک سوزن با الکل و پوست نمونه گیری صورت می گیرد .

جهت کشت خون ضروری است دقت بیشتری جهت ضد غفونی کردن محل نمونه گیری صورت گیرد.

کلرهگزیدین گلوکونات جهت نوزادان دو ماهه و بزرگتر و همچنین بزرگسالان دارای حساسیت نسبت به ید پیشنهاد می گردد . ابتدا موضع با الکل 70% تمیز شده سپس با محلول Povidne – iodine 10-1% یا کلرهگزیدین گلوکونات ضدعفونی شده و پس از خشک شدن مجدد ، موضع با الکل جهت حذف ید و کلرهگزیدین تمیزمی گردد . بدنبال خون گیری درب شیشه های کشت خون نیز باید بر طبق دستورالعمل سازنده آن نیز ضد عفونی گردد .در صورت نیاز به تماس مجدد پوست جهت لمس ورید مناسب ، باید مجددا موفع ضدعفونی گردد .

9- نمونه گیری

با زاویه 30 درجه یا کمتر درحالی که قسمت مورب نوک سوزن به سمت بالا است سوزن لوله های خلاء ( به همراه نگه دارنده ) یا سرنگ باید وارد ورید شود .

به محض ورود خون بداخل سرنگ یا لوله خلاء باید بازوبند باز گردد .

در صورت استفاده از لوله خلاء باید تمهیدات زیر صورت گیرد :

باید حتی الامکان سوزن در رگ ثابت نگه داشته شده و اولین لوله با فشار به سوزن مرتبط شود.

لوله ها باید تا خاتمه مکش پراز خون شوند . پس از وقفه جریان خون اولین لوله از سوزن جدا شده و لوله های بعدی به سوزن مرتبط می شوند .

لوله های حاوی ماده ضد انعقاد و خون باید بلافاصله پس از پرشدن مخلوط شوند ( 10-5 مرتبه سروته نمودن ) . جهت جلوگیری از همولیز نباید لوله ها به شدت مخلوط گردند .

در صورت عدم ورود خون به سرنگ یا لوله خلاء سوزن را کمی جابجا نموده تا بدرستی درون ورید قرارگیرد . جابجایی بیش از حد سوزن پیشنهاد نمی گردد زیرا برای بیمار ناخوشایند و دردناک است .

در بيشتر موارد نمونه گيري مجدد در محل زير نمونه گيري اوليه يا از بازوي ديگر بيمار پيشنهاد مي گردد.در صورت عدم موفقيت بيش از دوبار بهتر است از نمونه گير ديگري جهت خون گيري استفاده شود و در صورت نياز پزشك را مطلع نمود.

پس از جاري شدن روان خون به داخل سرنگ يا لوله هاي خلاء بايد مشت بيمار باز شود .

در پايان نمونه گيري سرسوزن به آرامي از رگ بيمار خارج گرديده و گاز تميز با فشار كم بر روي موضع قرارداده مي شود .

10- دفع سر سوزن

بدون گذاشتن درپوش سرسوزن بايد توسط ظروف مخصوص سرسوزن هاي آلوده از سرنگ جدا و دفع گردند . سپس نمونه خون به آرامي در ظروف مربوطه تخليه شود .

11- تخليه خون

نمونه هايي كه در لوله هاي حاوي ماده ضد انعقاد ريخته مي شود بايد بلافاصله و به آرامي 5 تا 10 بار مخلوط شوند در صورتيكه نمونه در لوله بدون ماده ضد انعقاد ريخته مي شود بايد به آرامي در جدار داخلي لوله تخليه گردد .

هنگامي كه طي يكبار نمونه گيري از لوله هاي متعدد خلاء پلاستيكي يا شيشه ايي جهت آزمايش هاي مختلف استفاده مي شود نمونه خون ( به منظور جلوگيري از تداخل ضد انعقادهاي مختلف ) بايد بر طبق اولويت هاي زير در لوله جمع آوري شود .

1-لوله كشت خون

2- لوله حاوي ضدانعقاد سيترات سديم جهت آزمايش هاي انعقادي ( درپوش آبي در لوله هاي خلاء )

3- لوله جهت سرم (بدون ضد انعقاد ) با يا بدون فعال كننده لخته ، بايا بدون ژل ( درپوش قرمز در لوله هاي خلاء و يا لوله هاي حاوي ژل جداكننده )

4- لوله حاوي هپارين همراه يا بدون ژل جداكننده پلاسما ( درپوش سبز در لوله هاي خلاء )

5- لوله حاوي ضدانعقاد EDTA ( درپوش بنفش در لوله هاي خلاء )

6- لوله حاوي مهاركننده گليكوليتيك ( درپوش خاكستري در لوله هاي خلاء )

ترتيب جمع آوري نمونه در لوله دوم و سوم با توجه به اثر فعال كننده هاي لخته يا ژل در لوله هاي پلاستيكي جمع آوري سرم با آزمون هاي انعقادي مطرح گرديده است . ولي درصورت استفاده از لوله هاي شيشه اي بدون افزودني جمع آوري لوله سرم مي تواند قبل از لوله سيترانه صورت گيرد .

*درصورتي كه از ست پروانه ايي ( يا اسكالپ وين ) استفاده مي گردد جهت آزمون هاي انعقادي ابتدا مي بايست قسمت اول نمونه دريك لوله ( جهت حذف فضاي مرده ) تخليه شده و نمونه مورد نياز در لوله ديگري جمع آوري گردد .

12- اقدامات پس از نمونه گيري

پس از خاتمه نمونه گيري بايد موضع از نظر بند آمدن خون ريزي و يا بوجود آمدن هماتوم كنترل گردد .

درصورتي كه خون ريزي بيش از 5 دقيقه ادامه يابد مي بايست تا بند آمدن خون بر روي گاز در محل نمونه گيري فشار وارد آورده سپس روي آن بانداژ مجدد صورت گيرد و به بيمار توصيه شود براي مدت حداقل 15 دقيقه بانداژ را روي محل نگه داري كند . در صورت نياز به پرستار يا پزشك نيز اطلاع داده شود .

13- برچسب گذاري نمونه

*بلافاصله پس از اتمام نمونه گيري بايد برچسب حاوي اطلاعات زير بر روي لوله ها و ظروف حاوي نمونه خون بيمار الصاق گردد :

- نام ، نام خانوادگي بيمار

- شماره شناسايي

- تاريخ

- زمان نمونه گيري ( بخصوص دررديابي دوز درماني داروها TDM )

- نام فرد خون گير

نمونه گيري اطفال

*جهت خون گيري از اطفال بايد از سرسوزنهاي ظريف (g23-22 ) يا همراه با ست پروانه ايي( اسكالپ وين ) استفاده گردد .

توجه : معمولا در نمونه گيري از اطفال و نوزادان حجم خون كمتري گرفته مي شود بدين منظور در آزمايشگاه بايد شيشه ها و لوله با حجم مناسب ضد انعقاد آماده گردد .

روش هاي جلوگيري از هماتوم

-تنها ديواره بالائي وريد بايد سوراخ شود . در صورت عبور سرسوزن از جدار زيري رگ خون به بافت اطراف نفوذ كرده سبب هماتوم در ناحيه مي شود .

- قبل از خارج ساختن سوزن حتما بايد بازوبند باز شود .

- از وريدهاي سطحي اصلي بايد استفاده شود

- پس از نمونه گيري بايد به محل بانداژ يا گاز نمونه گيري فشار اندكي وارد آيد.

روش هاي جلوگيري از هموليز

-موضع نمونه گيري بايد پس از ضدعفوني كردن در مجاورت هواي محيط خشك شود .

- بهتر است از سرسوزن با اندازه كوچك استفاده نشود .

- از محل هماتوم نمونه گيري نشود .

- بايد سوزن كاملا به سرنگ متصل باشد تاهيچ گونه حباب هوا هنگام نمونه گيري تشكيل نشود .

- پيستون سرنگ بايد به آرامي به عقب كشيده شود .

- نمونه هايي كه در لوله هاي حاوي ماده ضد انعقاد ريخته مي شود بايد بلافاصله و به آرامي 5 تا 10 بار مخلوط شوند در صورتيكه نمونه در لوله بدون ماده ضد انعقاد ريخته مي شود بايد به آرامي به جدار داخلي لوله منتقل و تخليه گردد .

موارد خاص

*بعضي از نمونه ها بايد به دليل درمان داروئي ، نيازبه ناشتا بودن و يا تغييرات طي روز ( ريتم سيركاديين ) در فواصل زماني مشخص گرفته شود و لذا نمونه گير بايد آگاهي لازم را در اين خصوص داشته باشد .بطور مثال مي توان از آزمايش هاي تحمل گلوكز ( قند 2 و 3 ساعته ) كورتيزول و رديابي سطح داروئي نام برد.

*در رديابي سطح داروئي ، دوز دارو ، زمان آخرين مصرف و زمان نمونه گيري بايد ثبت گردد .

*درجمع آوري ، انتقال و نگه داري نمونه ها جهت كشت خون بايد الزامات زمان نمونه گيري و دما رعايت و درج گردد

*عناصر كمياب : جمع آوري خون جهت عناصر كمياب بايد در ظروف فاقد آهن صورت گيرد .

*نمونه هاي ايمونو هماتولوژي : براي جمع آوري خون جهت آزمايش هاي ايمونو هماتولوژي نبايد از لوله هاي خلاء حاوي جداكننده ژل به منظور جمع آوري سرم يا پلاسما استفاده گردد .

*نمونه خون جهت بعضي از آزمايش ها نظير اندازه گيري گاسترين ، امونياك ، اسيد لاكتيك ، كاتكولامين ها ، هورمون پاراتيرويد و گازهاي خون بايد بلافاصله پس از جمع آوري در يخچال نگه داري شوند .

ملاحظات ايمني

-كاركنان بخش نمونه گيري بايد هميشه از روپوش ( با دكمه هاي بسته ) و دستكش به هنگام نمونه گيري و جابجايي نمونه بيماران استفاده نماييد . دستكش مي بايست در صورت آلودگي و يا در فواصل نمونه گيري ها تعويض شده و نبايد شسته و مجددا مورد استفاده قرار گيرد .

توصيه : دست ها در فواصل نمونه گيري به تناب شسته شوند

-به هيچ وجه نبايد درپوش سرسوزن بوسيله دست روي آن قرارگيرد و از سرنگ جدا شود، هم چنين نمي بايست سرسوزن ، قيچي ، بريده ، خم و يا شكسته شود .

-پسماندهاي تيز ، برنده و آلوده مانند سرسوزن ها ، وسايل شيشه اي شكسته بايد در ظرف ايمن Safety Box جمع آوري شده و تا زماني كه 4/3 ظرف پرشد ، پس از اتوكلاو به طريقه بهداشتي دفع گردد .

- در صورت آلودگي هر قسمت از اتاق نمونه گيري بايد سريعا با مواد ضد عفوني كننده مانند هيپوكلريت سديم با رقت 5 گرم در ليتر يا 5/0 گرم درصد و يا هرگونه محلول سفيد كننده خانگي ( مشروط داشتن كلرفعال 5 درصد ) كه به نسبت 10/1 رقيق شده باشد (10درصد ) ضد عفوني نمود .

لازم به ذكر است كه محلول فوق بايد براي هربار استفاده بصورت تازه تهيه گردد .

درصورت بروز حوادث مخاطره انگيز نظير فرورفتن سوزن و يا هرگونه وسيله تيز و برنده ، اقدامات زيربايد صورت گيرد :

خارج نمودن دستكش

شستن موضع با آب و صابون

گزارش حادثه به مسئول ايمني ، مسئول فني آزمايشگاه و تكميل فرم ثبت ، گزارش و پي گيري حوادث مخاطره انگيز.

نمونه گيري از طريق سوراخ كردن پوست Skin puncture ( خون مويرگي )

Skin puncture در اطفال و نوزادان از اهميت ويژه اي برخوردار است زيرا خونگيري دراين گروه با اشكالات زيادي همراه بوده و گاها نيز بدون نياز به حجم زياد خون ، خونگيري وريدي موجب گرفتن خون زياد از نوزاد شده كه اين امر حتي در نوزادان نارس مي تواند منجر به كم خوني نيز گردد

لذا نمونه گيري از طريق سوراخ كردن پوست ضرورت پيدا مي كند . اين نمونه گيري در موارد زير در بزرگسالان نيز قابل اجراست :

1-بيماران با سوختگي وسيع

2- بيماران بسيار چاق

3- بيماران مستعد به ترومبوز

4- بيماران مسن يا ساير بيماراني كه وريدهاي سطحي آنها قابل دسترسي نبوده يا بسيار شكننده است .

5- خونگيري جهت انجام آزمايش هاي سريع در منزل توسط خود بيمار

قابل ذكر است كه در صورتي كه بيمار دهيدراته بوده يا به دليل وارد آمدن شوك ، گردش خون محيطي وي ضعيف باشد ممكن است نمونه گيري مويرگي غير ممكن باشد .

بايد توجه داشت كه خون گرفته شده از طريق سوراخ كردن پوست شامل نسبت هايي از خون آرتريولي ، مويرگي ، ونولي ، مايع بين بافتي و داخل سلولي است ( نسبت خون سرخرگي بيشتر از سياهرگي بوده كه اين نسبت با گرم نمودن موضع تا هفت برابر افزايش مي يابد )

نواحي مناسب جهت سوراخ كردن پوست و جمع آوري نمونه

بند انتهاي انگشتان دست

- سطح داخلي و خارجي پاشنه پا

◙ در نوزادان كمتر از يكسال معمولا خونگيري از پاشنه پا انجام مي گيرد

◙ در اطفال و بزرگسالان معمولا از بند آخر انگشتان ( انگشت سوم تا چهارم ) خونگيري صورت مي گيرد.

از نواحي زير نبايد خونگيري صورت گيرد

1-نرمه گوش

2- ناحيه مركزي پاشنه پا در نوزادان

3- انگشتان ( دست و پا ) نوزادان و اطفال كمتر از يكسال

4- نواحي متورم يا نواحي كه قبلا سوراخ شده اند .( به دليل تجمع مايع بافتي )

نكات قابل توجه در نمونه گيري از نوزادان

عمق سوراخ ايجاد شده نبايد بيشتر از 2 ميلي متر باشد

نبايد درانحناي خلفي پاشنه پا سوراخ ايجاد گردد .

در نواحي كه قبلا نمونه گيري شده نيز نبايد مجددا سوراخ ايجاد كرد( به دليل احتمال آلودگي)

در نوزادان گريه هاي طولاني ممكن است غلظت بعضي از اجزاي خون را تحت تاثير قرار بدهد. ( نظير تعداد لكوسيتوز و گازهاي خون )

اگر ممكن باشد بهتر است پس از قطع گريه نوزاد ( با فاصله زماني 30 دقيقه ) نمونه گيري انجام شود .

نمونه گيري در ناحيه مركزي پاشنه پاي نوزادان نبايد انجام شود چون سبب صدمه به اعصاب ، تاندون ها و غضروف آن ناحيه مي شود .

از نوك انگشت نوزاد هم نبايد نمونه گرفت چون فاصله پوست تا استخوان بند آخر انگشتان نوزادان بين 2/2- 2/1 ميلي متر است و ممكن است در طي نمونه گيري استخوان نيز آسيب ببيند و عفونت و گانگرن را در پي داشته باشد.

نكات قابل توجه در نمونه گيري از بزرگسالان

-نمونه گيري بايد از سطح داخلي بند آخر انگشتان دست صورت گيرد . سطح جانبي و نوك انگشتان مناسب نيستند ( در اين دو ناحيه عمق پوست نصف قسمت مركزي بند انگشتان مي باشد ) ايجاد شكاف بايد در عرض اثر انگشت باشد نه به موازات آن .

- انگشت هاي ميانه و چهارم براي نمونه گيري مناسب ترند زيرا انگشت شست داراي نبض و انگش اشاره نيز حساس تر و پوست آن نيز گاهي سفت تر است . انگشت پنجم به دليل نازكي پوست آن براي نمونه گيري مناسب نمي باشد .

روش كار :

موضع مورد نظر توسط محلول 70 % ايزوپروپانول ( يا اتانول 70 % ) ضد عفوني شده و پس از خشك شدن موضع در مجاورت هوا به وسيله لانست استريل نمونه گيري صورت مي گيرد . اولين قطره خون به وسيله گاز پاك شده و قطرات بعدي در لوله هاي ميكروهماتوكريت ( حاوي 4 تا 6 واحد UPS هپارين ) يا قطره قطره در لوله هاي بسيار كوچك جمع آوري مي شوند . لوله هاي ميكروهماتوكريت بايد از خون پرشده و سريعا انتهاي آن با خمير هماتوكريت بسته شود اگر از لوله هاي بسيار كوچك استفاده مي شود بايد حجم مناسب خون را با توجه به ماده ضد انعقادي كه در آن وجود دارد در آنها ريخته و سريعا پس از بستن درب آنها مخلوط نماييم .

دلايل ايجاد هموليز

هموليز ممكن است به دلايل زير رخ دهد

-باقي ماندن الكل در موضع نمونه گيري

- فشار زياد در محل نمونه گيري براي به دست آوردن نمونه و قطرات خون بيشتر

- در بيماراني كه هماتوكريت آنها بيشتر از حد طبيعي است و يا گلبول هاي قرمز آنها شكننده تر است . ( نوزادان )

- مخلوط نمودن شديد و بيش از حد نمونه خون پس از جمع آوري

نكات

*گرم نمودن موضع هنگامي كه نمونه گيري جهت آزمايش تعيين PH و تجزيه گازهاي خون انجام مي گيرد ضروري مي باشد اين كار را مي توان بوسيله حوله گرم مرطوب و يا وسيله گرم كننده ( دماي آن بيشتر از 42 درجه سانتيگراد نباشد ) به مدت 5-3 دقيقه انجام داد . اين روش جريان خون سرخرگي موضع را تا 7 برابر افزايش داده و به جز فشار O2 تغيير مهمي در آزمايش هاي روتين ايجاد نمي نمايند نمونه گيري از شريان جهت تجزيه گازهاي خون ارجح است

*محلول Iodine / Povidone نبايد جهت ضد عفوني كردن موضع استفاده گردد چون آلودگي خون با اين محلول سبب افزايش كاذب سطح پتاسيم فسفر يا اسيد اوريك مي گردد .

* افزايش جريان خون موضع به دنبال سوراخ كردن پوست به نگه داري موضع بسوي پائين و فشار متناوب اطراف محل نمونه گيري ( نبايد به صورت ممتد فشار وارد گردد ) صورت خواهد پذيرفت.

* پس از خاتمه جمع آوري نمونه از پاشنه پاي نوزاد ، پا را بالاتر از سطح بدن قرارداده و با يك گاز پارچه اي تا بند آمدن كامل خون موضع را فشاردهيد . جهت كودكان زير دو سال گذاشتن بانداژ در موضع پيشنهاد نمي گردد ( در نوزادان سبب تحريك پوست و در كودكان بزرگتر ممكن است توسط كودك برداشته و بعضا بلعيده شود . )

* اگر بايد چند نمونه از بيمار گرفته شود ابتدا خون جهت لوله هاي كوچك حاوي EDTA ( آزمايشهاي هماتولوژي ) و به دنبال آن ساير لوله ها جمع آوري شود ( جهت تهيه سرم آخرين لوله مورد استفاده قرار مي گيرد)

تفاوت هاي خون وريدي و مويرگي

*اگرچه تفاوت نتايج آزمايش نمونه هاي خون وريدي و مويرگي معمولا ناچيز است ولي اختلاف آماري و يا باليني با ارزشي در اندازه گيري غلظت گلوكز ، پتاسيم ، پروتئين تام و كلسيم خون وريدي گزارش شده است قابل ذكر است كه غلظت تركيبات فوق به جز گلوكز در نمونه خون مويرگي پائين تر است . لذا پيشنهاد مي گردد آزمايشگاه در صورت نمونه گيري مويرگي نوع خون گيري را در برگه گزارش آزمايش درج نمايد .

* در مورد پارامترهاي هماتولوژيك بعضي مطالعات بيانگر تفاوت هاي قابل اغماضي ميان محتوي خون مويرگي و وريدي مي باشند در صورتي كه بعضي ديگر مويد اين تفاوت اند . اين تفاوت ممكن است با سرد بودن موضع نمونه گيري مويرگي تشديد گردد . در بعضي كتب ذكر گرديده كه درصد هماتوكريت غلظت هموگلوبين ، شمارش گلبول هاي قرمز ، شمارش لكوسيت ها ، نوتروفيل ها ( حدود 8 % ) و مونوسيت ها ( حدود 12% ) در خون مويرگي بالاتر از خون وريدي است و برعكس شمارش پلاكت ها در خون وريدي بالاتر مي باشد ( بدليل چسبيدن پلاكت ها در موضع نمونه گيري مويرگي ).

نمونه گیری وریدی

مطالب مشابه :

عضويت 711 نفر در بانك خون هاي نادر ايران

نمونه گیری وریدی

معرفي برنامه مراقبت از خون (Hemovigilance)

دستورالعمل جمع‌آوري نمونه خون وريدي و مويرگی

كاربردهاي باليني آنتي بادي هاي منوكلونال

روش وسترن بلات يا ايمنو بلات