اسب و کرمانشاه
در فرهنگ سینه به سینه مردم کرمانشاه آمده است که نام اصلی این شهر کرمادشاه (پسر پادشاه ماد) است. این شهر ولیعهد نشین ماد بوده که مرکز حکومت اصلی ماد در هگمتانه بوده است. دشت مادی‌دشت در کنار شهر کرمانشاه مرکز پرورش اصلی اسب هوخشتر پادشاه مادی بوده است. هنوز نفهمیده ایم که بین واژه مادیان و مردم مادی ارتباط و وابستگی وجود دارد یا نه و فقط برای ماده بودن و مایه اصلی بودن است که مادیان این موجود را پرورش می داده اند و اسبهای حاصله را به اقوام همسایه می فروختند و این حیوان بر ایشان منبع در آمد هم بوده است.
نسا به پرورش گاه اسبان گفته می شد. در ایران نسا بسیار وجود داشت که بزرگترین آنها عبارت بودند از خراسان، فارس، کرمان، همدان و ماددشت (ماهیدشت) در کرمانشاه. البته نسا خراسان بزرگترین بود که فردوسی در جنگ بهرام و خاقان می گوید:
ز گرگان بیامد به شهر نسا یکی رهنمون پیش او از پسا
ایلخی معروف در کرمانشاه خیرالله خان سرتیپی در میاندربند واقع در کوههای بیستون بوده است. گله خیرالله خان حدود ۵۰ الی ۶۰ سال پیش حدود ۱۰۰۰ راس می رسیده که اکثرا" رنگ آنها کرنگ یال و دم سفید که معروف به یال و دم سفید سرتیپی است که از آن نژاد بسیار کم مانده است. این نژاد با هوش، تند و تیز، حساس، پر خون می باشد. نژاد اسب افشاری و جاف متعلق به منطقه کردستان بود که در حال حاضر با هجوم اسبهای آلوده آنگلوعرب عراقی تماما" از بین رفته که به جرأت می توان گفت حتی یک رأس اسب خالص در منطقه کردستان و مخصوصا" در شهرستان سنندج وجود ندارد.
نژاد سنجابی از نژادهای اسب کلهر که در دشت مسطح سنجابی نگهداری می شدند توسط مرحوم دکتر کریم سنجابی و آقای عسکر خان سنجابی. این اسبها بیشتر به رنگ نیله بوده اند. حدودا" در زمان یار محمد خان ۲۵۰۰ رأس بیشتر بوده که به علت طاعون اسبی بیشتر آنها از بین رفته اند.ایلخی بزرگ و معروف دیگر در کرمانشاه کلهر که در منطقه گیلانغرب، سرپل ذهاب، قلعه شاهین و دیره حدود ۲۰۰۰ رأس طبق روایت موجود بود که اکثرا" رنگ نیله و سفید بوده. اسبهای کلهر متعلق به خان کلهر به نام داود خان کلهر یا به لهجه محلی داوده بوده که در سایه وجود شایستگی های ذاتی خود قبل از وقوع انقلاب مشروطیت، محمد علی ایلخانی را از ریاست ایل برکنار و به جای او می نشیند و سپس توسط میرزا احمد خان علاءالدوله قاجار حاکم کرمانشاه در سال ۱۳۲۰ هـ.ق به سمت ایلخانی کلهر منسوب می شود. داود خان با القاب سهام الملک، سردار ظفر و امیر اعظم که بعدا" توسط پسرانش غلامحسین خان قبادیان و عباس خان قبادیان به نگهداری و پرورش اسب های اصیل همت گماردند. اسب معروف منطقه کلهر متعلق به داود خان کلهر بود به نام بابارسول که تصویر آن در کتاب جغرافیایی تاریخی و تاریخ مفصل ایلات و طوایف کرمانشاهان به تصویر در آمده است.
از کره های معروف بابارسول غزال نام داشته متعلق به غلامحسین قبادیان در کفرآور گیلانغرب. کره غزال شاهین نام داشت. کره شاهین، عقاب نام داشت، که متعلق به عباس خان قبادیان بود. کره های عقاب، متعلق به مهندس جهانشاه پالیز بان که از غلامحسین خان خریداری کرده، شبدیز، کامران، عرب سالار و رخش نام داشتند.
کامران متعلق به مرحوم حاج غلامعلی مدلل که قبل از انقلاب چندین دوره قهرمان زیبایی شناخته شد در حال حاضر یک رأس از نسل او به نام کاوه در مرکز پرورش اسب اصیل ایرانی نگهداری می شود. عرب سالار در سال ۱۳۵۰ توسط آقای محبعلی عربی خریداری شده و سیلمی اصطبل آقای عربی بود و تا کنون ۲۸ کره متعدد از آن اسب باقی مانده که معروفترین آن اشعه طلایی، عقاب مهربان، اژدها، جوشن، کولاک مهربان و سالار مهربان می باشند.
ایلخی های موجود در کرمانشاه از ۳۰ سال پیش تا به حال:
اولین ایلخی متعلق به آقای مهندس جهانشاه پالیزبان متشکل از دویست رأس اسب و مادیان بوده که مقارن پیروزی انقلاب از بین رفته است.
ایلخی دوم متعلق به آقای محبعلی عربی که قبل از پیروزی انقلاب ۳۰ رأس اسب مادیان بود و در سال ۱۳۷۸ به حدود ۱۰۰ راس رسیده که در مرکز پرورش اسب اصیل ایرانی نگهداری می شوند.
پرورش اسب سوم متعلق به آقای حسین بابایی که دارای ۲۰ راس اسب و مادیان است.
پرورش اسب چهارم متعلق به مهندس ضیا تیموریان با ۱۵ رأس اسب مختلف.
پرورش پنجم متعلق به آقای عبدالله زاده که دارای چند راس اسب عرب و کرد می باشد.
بقیه اهالی اسب دار استان کرمانشاه که هر نفر دارای چند رأس می باشد و روی هم رفته در استان کرمانشاه بالغ بر ۲۵۰۰ رأس اسب و مادیان در شهر و مناطق عشایری نگهداری می شود. ایلخی ارتش که در بخش سیلمی کرمانشاه با ۱۶ سیلمی زیر نظر آقای محبعلی عربی اصلاح نژاد شده و شجره نامه دردست ایشان بوده که مهمترین سیلمی ارتش شاداب نام داشت.
دوباره متذکر می شویم که اسب در زندگانی قبل از ماشین در تمام دنیای پیش و بعد از اسلام به عنوان یک ابزار و وسیله ارزشمند در رقابت آشکار بود و نوع بشر همواره بر آن بود که بهترین نژادهای آن را انتخاب کند و در جنگهای سرنوشت ساز، جان و جسم خود را به شهامت و استقامت او بسپارد. در این سبقت های تاریخی و جنگ و بقا و قهرمانیهای تاریخ ساز، اسب اصیل ایرانی بود که تا آتن پیشرفت و نادرشاه افشار تمدن ایرانی را بر پشت اسب اصیل ایرانی کرد و عرب امروزی به هندوستان برد و عباس میرزا با این اسب ۱۷ شهر قفقاز را پس گرفت.
زمانیکه انسان بر اسب متکی بود، شب و روز به او فکر می کرده است. بسیاری از سلحشوران ایرانی نام اسب را جزیی از نام فرزندان خود می کرده اند مانند:
تهماسب: تهم اسب: اسب قهرمان، دارنده اسبی قهرمان، اسب تهمتن
جاماسب: جم اسب: اسب جمشید
گشتاسب: گشت اسب: اسب گردنده و تیزرو، گردنده و چوگانی، رهوار
لهراسب: لراسب: اسب میان باریک
زراسب: اسب زرین و زر قیمت، دارنده اسبی زرین
ویشتاسب: وشت اسب: اسبی مانند طوفان وشت
ارجاسب: اسبی ارجمند و گرانقیمت، دارنده اسب ارجمند
بیوراسب: واژه بیور به معنای ۱۰۰۰۰ و بی نهایت است. بیور= بی ور= بی مرز= بی نهایت. در تاریخ کیان که پیش از هخامنشی و ماد بوده اند، به قول شاهنامه فردوسی بزرگ اولین کسی که اسب فراوان داشت بیوراسب جوان بود که فریب اهریمن را خورد.
مرداس در شاهنامه اولین کسی است که دارنده اسب معرفی شده است. در شاهنامه آمده که پادشاهی کیومرث ۳۰ سال بوده، بعد پادشاهی سیامک، بعد پادشاهی هوشنگ ۴۰ سال، سپس جمشید و بعد از او مرداس بوده است.
حیف است که ما امروزه این رفیق دلیر تاریخ ساز را بی محل کنیم و خدمات او را نادیده بگیریم و بر سرش هوو بیاوریم و اسبهای خر قیافه و دم قاطری اروپا را به رُخش بکشیم. به یاد داشته باشیم که در میدانهای نبرد هیچگاه سوت پایان بازی نواخته نشده و تنها اسب ایرانی است که یکروز تمام را می جنگد، هنر اسب اجنبی فقط نیم ساعت است و بعد از آن تفاوت چندانی با دیوار ندارد!
اسب خارجی، پرچم بیگانگان است، برای پیروزی اسب ایرانی و هر گوهر ایرانی دیگر دعا کنیم. اسب ایرانی مهربانترین، فداکارترین، غیورترین و زیباترین اسب جهان است. اسب ایرانی نمودار غیرت ایرانی و یک نوع پرچم ایرانی است. در اهتزاز باد.
مطالب مشابه :
اسب و کرمانشاه
از خراسان، فارس، کرمان جهانشاه پالیز بان که از غلامحسین تالار گفتمان اسب
مجید درخشانی درباره کنسرت شجریان : در حاشیه شجریان بودن خوشایند است
برای دیدن تصاویر در سایز بزرگتر ، روی اجرای موسیقی در تالار فرهنگ کرمان
برچسب :
تصاویر تالار پالیز کرمان