کشاورزی ارگانیک

مقدمه

از اوايل قرن بيستم و به دنبال افزايش جهاني جمعيت ، ش كل گيري سامانه اي از كشاورزي كه امروز كشاورز رايج خوانده مي شود نگراني هاي گوناگوني را نسبت به پيامدهاي اين سامانه برانگيخت و اين دغدغه ها در ميان سده گذشت ه با كاربرد بيش از حد نهادهاي ب رون مزرعه اي به ويژه كودها و آفت كش ها ، علفكش هاي شيميايي مصنوعي افزا يش يافت و تلاش براي يافتن رهيافت هاي جايگزين شدت گرفت كه در نتيجه منجر به پيدايش مفهوم كشاورزي پايدار با استفاده از محصولات ارگانيك شد

كشاورزي ارگانيك

: كشاورزي ارگانيك سامانه اي است كه تلاش مي كند تا محيط در آن به تعادلي دست يابد كه ضمن توليد بهينه بارور ي و حفظ حاصل خيزي خاك كنترل آفات ، و بيماريها وعلف هاي هرز به كمك تقويت فرايندها و چرخه هاي زيستي و طبيعي حاصل شود و نهاده هاي

(

انرژي و منابع محيطي نيز به شكل غير افراطي و كار آمد به كار برده شود . هاجز ( 1981 واژه ارگانيك

لرد نورث بورن ، نخستين فردي است كه از واژه ارگانيك در كشاورزي در كتاب خود

( نگاهي به زمين ) كه در سال 1940 ( در بحبوحه جنگ جهاني دوم ) نوشته شده استفاده كرد.

اهداف كشاورزي در ارگانيك

كشاورزي ارگانيك به دنبال دو هدف عمده است

تقويت پايداري سامانه هاي كشاورزي ( حفظ توليد براي تامين نياز هاي جمعيت روبه رشد انساني بدون آسيب زدن به محيط )

اتكاي هرچه بيشتر سامانه كشاورزي به نهاد ه ها و منابع محلي و عدم وابستگي به نهاده هاي برون مزرعه اي

يكي از تفاوتهاي عمده كشاورزي ارگانيك با ديگر مكاتب كشاورزي ، پايداري در تدوين و استاندارد هاي مشخص براي مجموعه عملياتها ، روشها ونهاد ه هايي است كه طي توليد ، فراورده ها و

بازاريابي اين محصولات بايد رعايت شود ( ريگبي و كاسرس 2001

روند تاريخي گسترش كشاورزي ارگانيك

مراحل پيدايش 1970 1924

الف سر آلبرت هاوارد را مي توان بنيان گذار جنبش كشاورزي ارگانيك دانست با نوشتن كتاب وصيت نامه كشاورزي كه حاصل

25 سال پژوهش او در منطقه ايندور هندوستان است.

ب پيدايش مباني فكري كشاورزي ارگانيك را مي توان به رودلف اشتاينر و كشاورزي بيودايناميك نسبت داد

. وي نظريه مطرح نمود كه انسان به عنوان جزئي از يك تعادل جهاني است و بايد با درك اين نكته همسو با طبيعت زندگي كند و بر اساس همين نظريه فايفر اصول كشاورزي بيودايناميك

را ارائه كرد و كشاورزي ارگانيك تا پا يان دهه

1920 در آلمان ، سوئيس انگلستان ، دانمارك و هلند شكل گرفت.

ج در سال

1930 هانس مولر ، سياستمدار سوئيسي به دنبال ابداع كشاورزي ارگانيك بيولوژيك برآمد.

مراحل گسترش 1990 1970

پس از دهه

1960 پژوهش و فعاليت هاي عملياتي كشاورزي ارگانيك در سراسر ج هان گسترش يافت گسترش كشاورزي ارگانيك پس از بهران جهاني نفت و تشديد حساسيت ها نسبت به موضوعات زيست محيطي كشاورزي ، رشد فزاينده اي يافت.

ويليام آلبرشت در سال

1970 تعريفي از كشاورزي بوم شناخت ي ارائه كرد كه بر اساس آن اصول بوم شناختي وارد توليد محصولات زيستي شد.

در

FIBL فدراسيون ملي كشاورزي ارگانيك ) موسسه پژوهشي كشاورزي ارگانيك ) FNAB دهه 1970 1980 تاسيس گرديد.

كه اين نهاد ه ها نقش مهمي در تدوين استانداردهاي توليد و بازار محصولات ارگانيك و گسترش پژوهش ها و آگاهي مصرف كنندگان بر عهده داشته اند طي اين دوره قان ون گذاري در زمينه كشاورزي ارگانيك به تدريج در كشورهاي مختلف آغاز شد.

نخستين قوانين مربوط به كشاورزي ارگانيك در سال

1974 در ايالت اورگون و درسال 1979 در ايالت كاليفرنيا به تصويب رسيد و در فرانسه نخستين قوانين مربوط به كشاورزي ارگانيك در سال۱۹۸۵ تصويب شد.

_ مرحله رشد از آغاز دهه 1990

با شروع دهه

1990 رشد سريع كشاورزي ارگانيك در سراسر جهان آغاز شد و نهاد ها و سازمانهاي دولتي و غير دولتي به حمايت و توزيع كشاورزي ارگانيك پرداختند نخستين نمايشگاه جهاني توليدات ارگانيك در آلمان گسترش يافت . دولت فدرال ايالت متحد ه قوانين توليد مواد غذايي

2092

را در مورد كشاورزي / ارگانيك را منتشر ساخت در سال 1991 اتحاديه اروپا لايحه 91 ارگانيك در قالب يك قانون از تصويب گذراند واين قانون از سال 1994 در تقريبا تمام كشورهاي عضو اتحاديه اروپا پذيرفته شد پس از آن قوانين مربوط به كشاورزي ارگانيك در آمريكاي شمالي استراليا ژاپن كه بازار عمده محصولات هستند منتشر شد.

توليد و بازار محصولات ارگانيك در اين مرحله به سرعت رشد كرد كه مهمترين عوامل اين امر را مي توان

افزايش آگاهي عمومي 2 بازار خرده فروشي اين محصولات وسياستگذاري مطلوب دانست.

از سالهاي پاياني دهه

1990 پژوهش هاي مربوط به كشاورزي ارگانيك افزايش قابل توجهي يافت و در حال حاضر كشاورزي ارگانيك در نزديك به 100 كشور جهان انجام مي شود و بنا به آخرين

(

آمارها 31 ميليون هكتار سطح زير كشت محصولات ارگانيك است . (لياقتي و همكاران سال 1385 اصول كشاورزي ارگانيك

حفظ حاصل خيزي خاك در دراز مدت از طريق به كار گيري راهكارهاي زيستي

۲- بازيافت بقاياي گياهي و جانوري به منظور باز گشت عناصر به خاك

۳-منع كاربردهاي شيميايي مانند آفت كش ها كودهاي معدني علفكشها ، افزودنيهايشيميايي

توليد غذا با كيفيت مطلوب به مقدار كافي

تقويت چرخه هاي زيستي درون كشت بوم كه شامل چرخه هاي زيستي ريز موجودات پوشش گياهي و جانوري خاك

حفظ و بهبود باروري خاك در دراز مدت

حفظ تنوع زيستي ژنتيكي سامانه توليد و بوم سازگارهاي پيرامون آن كه شامل حفظ زيستگاه گياهان طبيعي و حياط وحش نيز مي شود

كاربرد مناسب آب ، منابع آبي و موجودات زنده

ايجاد توازن پايدار بين توليد زراعي و پرورش دام

10-

كمينه سازي انواع آلودگي هاي ناشي از سامانه كشاورزي

11-

توليد پوشاكي با طول عمر زياد و كيفيت مناسب

12-

تامين كيفيت مطلوب زندگي براي كليه افراد كه در چرخه توليد محصولات ارگانيك دخيل هستند مثل درآمد كاني ، رضايت شغلي و محيط كار ايمن و سالم داشته باشند

13- تامين وضمانت غذاي سالم .

وضعيت جهاني كشاورزي ارگانيك

در بسياري از كشورهاي دنيا به ويژه اروپاي غربي و آمريكاي شمالي ميزان خريداران محصولات

17/ ارگانيك به ميزان قابل ملاحظه اي افزايش يافت مثلا بازار خرده فروشي غذاي ارگانيك 5

(

ميليارد دلار درسال 2000 به 31 29 ميليارد دلار درسال 2005 رسيد ( يوسفي و ويلر 2003طي يك دوره 10 ساله ( 1996 1986 ) بازار مواد غذايي ارگانيك ايالت متحده 4 برابر افزايش يافت و پيش بيني مي شود

كه اين روند در سال

24 درصد افزايش يابد.

در آلمان نيز بين سالهاي

2000 تا 2003 سطح زير كشت محصولات ارگانيك 34 درصد و تعداد( كشاورزان ارگانيك 29 درصد افزايش يافت ( ميرپلاگر 2005

در حال حاضر بيش از

31 ميليون زمين كشاورزي در بيش از 633 هزار مزرعه در سراسر جهان تحت مديريت ارگانيك اداره مي شود كه 7 درصد از كل زمينهاي كشاورزي دنياست . (برداشت 7

سهم قاره ها در توليد محصولات ارگانيك

ميليون هكتار زمين كشاورزي ارگانيك رتبه نخست / 1 اقيانوسيه 39 درصد با دارا بودن 9۶ ميليون هكتار) / 2 اروپا 23 درصد ( 95 ميليون هكتار) / 3 آمريكاي لاتين 19 درصد ( 82 ميليون هكتار) / 4 آسيا 9 درصد ( 92ميليون هكتار) / 5 آمريكاي شمالي 7 درصد ( 2۰ميليون هكتار) (برداشت 8 / 96 آفريقا 3 درصد

(سطح زير كشت زيستي در ده كشور برتر جهان در سال 2007 (براساس هكتار)

ايالات 3 چين 2300000 2 آرژانتين 3099427 1 استراليا 11800000

ايتاليا 1067102 متحده 1620351

آلمان 807406 7 اسپانيا 807569 6 برزيل 842000

( 10

انگليس 619852 (برداشت 9 9 اروگوئه 759000

به گفته آقاي دكتر جهانسوز در ايران حدود

230 هزار هكتار از اراضي كشور به صورت ارگانيك مي

باشد كه

125 هزار هكتار باغات و 105 هزار هكتار اراضي زراعي بدون استفاده از سم و كود اداره در سطح 800 هزار هكتار هستيم كه شامل 255 هز ار IPM مي شوند و هم اكنون در اجراي برنامه باغات و 555 هزار هكتار زمين زراعي فقط با مصرف كود شيميايي زير كشت قرار گرفته . ( مجله

(

تازه هاي كشاورزي سال نهم شماره 84 83

ويژگي هاي مصرف كنندگان محصولات ارگانيك

اندازه خانوار كوچ ك تر دارند. 2 فرزند كمتر دارند . 3 مخارج ماهانه بالاتر د ارند . 4 بيشتر زن هستند تا مرد. 5 جوان تر هستند . 6 تحصيلات بالاتري دارند . 7 درآمد بالاتري دارند . چشم انداز كشاورزي ارگانيك در ايران

ايران با مساحتي نزديك به

1657197 كيلومتر مربع يكي از مراكز عمده تكامل كشاورزي به شمار مي رود ( كوچكي و ق رباني 2005 ) برخي گمان ها و البته شواهد تاريخي حاكي از آن است كه ديمكاري براي نخستين بار حدود 10 هزار سال پيش در غرب ايران و در دامنه و كوهپايه زاگرس شكل گرفته.

از آنجا كه ايران در گسترده وسيعي از شرايط اقليمي ، عرض جغرافيايي و ارتفاع قرار دارد و تنوع قابل توجهي در محصولات كشاورزي آن به چشم مي خورد

سطح زير كشت محصولات كشاورزي در كشور ايران بين

18 12 ميليون هكتار گزارش شده و سامانه كشاورزي ايران را مي توان به دو گروه كشاورزي سنتي و كشاورزي صنعتي تقسيم بندي كرد و كشاورزي سنتي هم در بسياري از نقاط ايران اجر ا مي شود كه اين كشت بوم هاي سنتي را مي توان نوعي سامانه ارگانيك فراموش شده در نظر گرفت.

عمليات و فرايندهاي كشت بوم هاي سنتي در ايران شامل كاربرد نهاد هاي درون مزرعه اي

1 تناوب زراعي كنترل مكانيكي و دستي ( وجين ) علف هرز با هدف پايداري دراز مدت بوم شناختي و عدم آسيب زدن به محيط زيست است كه ريشه در انديشه گل گرايي ( جامع نگري )

دارد كه پايه هاي كشاورزي پايدار و كشاورزي ارگانيك را تشكيل مي دهد

. نوعي ديگر كشاورزي در ايران كشاورزي صنعتي يا همان كشاورزي رايج است كه براساس كاربرد سنگين نهاد هاي برون

مزرعه اي و انرژي خواه مانند نهاده هاي شيميايي و مصنوعي و ماشين آلات سنگين كشاورزي استوار است كه هدف آن بيشينه عملكرد گياه زراعي بدون توجه به پيامدهاي دراز مدت كاربرد اين نهادها است.

جاي تاسف آنكه باوجود مصرف سنگين چنين نهاده هايي ناپايداري در اين كشت بوم سوء مديريت موجب شده تا عملكرد اين سامانه با استانداردهاي جهاني ني ز فاصله زيادي داشته باشد يا در واقع بخش عمده اي از اين سامانه ها ضمن اينكه عملكرد خوبي ندارند به ش دت موجب آسيب رساندن به محيط زيست شده اند

مثال

: طبق مطالعه اي كه در استان خراسان انجام شد با وجودي كه بيش از 95 درصد كشاورزان پنبه كاران منطقه از نهاده هاي شيميايي و ماشين آلات كشاورزي و چاه هاي عميق استفاده مي كنند كمتر از يك پنجم از اين سامانه ها از حدا قل پايداري قابل قبولي بر خوردار مي باشد .

( (

مهدوي دامغاني و همكاران 2006

طبق آمار رسمي در طي سال زراعي

2001 2000 بيش از 27 هزار تن افت كش هاي شيميايي در كشور استفاده شد و در سال 2002 نيز بيش از 125 ميليون دلار صرف واردات اين آفت كش ها شده ( مهدوي دامغاني و كوچكي 2007 )

فرصت هاي كشاورزي ارگانيك در ايران

دلايلي وجود دارد كه به استناد آنها مي توان چنين ادعا كرد كه ظ رفيت و توانمنديهاي فراواني براي استقرار و گسترش كشاورزي ارگانيك در ايران وجود دارد

بيش از 6 ميليون هكتار از زمين هاي كشاورزي ايران ديمزار هستند و به عنوان يك اصل در ديمكاري به دلايل مختلف فني و جلوگيري از رشد رويشي بي رويه بر اثر مصرف كودهاي نيتروژن كه در ديمكاري موجب تخليه آب خاك در ابتداي فصل رشد و در نتيجه در ادامه فصل رشد موجب دانه بندي ضعيف و عملكرد پايين مي شود و به دلايل اقتصادي و پايين بودن عملكردها معمولا

كاربردهاي كودهاي شيميايي و نهاده هاي برون مزرعه اي ديگر در ديمكاري ها مقرون به صرف نيست و معمولا از كودهاي شيميايي كمتر و يا اصلا اس

کشاورزی ارگانیک

مطالب مشابه :

غذاهاي ارگانيك سالم‌ترند يا غيرارگانيك؟

غذای ارگانیک بهتره یا غیر ارگانیک؟

کشاورزی ارگانیک -غذاهای ارگانیک(Organic farming-Organic foods)

مكمل گياهي دارويي براي دام و طيور

کشاورزی ارگانیک

کشاورزی ارگانیک

عناوين مشاغل خانگي کشاورزی ،دام ، طیور و زنبور عسل و...