باد و پوشش گیاهی و جانوری استان کرمان

بادهای استان کرمان

استان کرمان همواره تحت تأثیر بادهای مختلف منطقه‌ای و محلی قرار دارد که وزش این بادها آب و هوای این استان را دچار تغییر و تحولات قابل توجهی می‌کند. این بادها به طور عمده از نوع بادهای موسمی خشک هستند که در ماه‌های اسفند، فروردین و اردیبهشت می‌وزند و جهت وزش آن‌ها از جنوب غربی به شمال شرقی و شرق همراه با خاک و شن است. وزش بادهای شدید به ویژه در مناطق جنوبی و شرقی استان در فصل مختلف موجب تشدید دمای هوا و ایجاد محدودیت شدید برای زندگی ساکنین این نواحی می‌گردد. این بادها به ویژه در مناطق بم و نواحی مجاور آن که تحت تأثیر بادهای 120 روزه سیستان هستند، علاوه بر ایجاد شرایط بحرانی برای محیط زیست، اَشکال خاص فرسایش را ایجاد کرده است. در مقابل بادهای غربی و شمال غربی نیز در سطح استان می‌وزند که سبب ریزش باران در زمستان و بهار می‌شوند.

پوشش گیاهی استان کرمان

ویرایش

استان کرمان بر اساس آب و هوا و خاک، دارای پوشش گیاهی متفاوت است. استان کرمان در مقایسه با دیگر استان‌های کشور درصد کمتری از جنگل را داراست و بیابان‌های آن پهنه بیشتری را دربر گرفته‌اند. وسعت جنگل‌های استان کرمان 1/3 میلیون هکتار برآورد شده است و به منظور بازسازی و انبوه‌سازی جنگل‌ها در این استان، عملیات تولید نهرها، حفاظت جنگل، احداث پارک‌های جنگلی و نهال‌کاری به وسیله سازمان جنگل‌ها و مراتع و منابع طبیعی انجام گرفته است.

با توجه به شرایط آب و هوایی و جنس خاک، پوشش گیاهی استان به چهار گروه تقسیم می‌شود:

1- پوشش گیاهی نواحی کوهستانی: در بخشی از نواحی کوهستانی پوشش گیاهی جنگلی قابل مشاهده است. این پوشش گیاهی در نواحی کوهستانی شهرستان بافت، ارتفاعات جبالبارز، بحر آسمان و نواحی کوهستانی شهرستان شهر بابک دیده می‌شود. پوشش گیاهی این نواحی شامل درختان بنه (پسته وحشی)، انواع گونه‌های بادام کوهی، اُرس (سرو کوهی)، گون، زیره، گیاهان دارویی و برخی دیگر به چشم می‌خورند. در بهار پوشش علفی فاصله میان درختان، درختچه‌ها و بوته‌ها را می‌پوشاند.

پوشش گیاهی در پایکوه‌ها، درختچه و بوته‌زار است که با توجه به نوع خاک متفاوت است و به طور معمول افدرا، لاکتوک‌ها، عسلان، ریواس، شقایق وحشی و علف‌ها می‌رویند. سایر کوهستان‌های استان کرمان پوشش گیاهی نسبتاً ضعیفی دارند.

2- پوشش گیاهی دشت‌های سردسیر: گیاه غالب این دشت‌ها، درمنه است. علاوه بر آن گیاهانی همچون قیچ، اسکنبیل، عسلان، گون، افدرا، بوته‌های خار و علف نیز دیده می‌شوند.

3- پوشش گیاهی درختی دشت‌های گرمسیری: این نواحی شامل درختان کنار، کهور، گز، اکالیپتوس و نخل وحشی است که در دشت‌های جیرفت، کهنوج، بم، بافت، شهداد و رفسنجان دیده می‌شود.

4- زمین‌های بدون پوشش گیاهی: بخش وسیعی از بیابان لوت و بخشی از جازموریان که شنزارها یا زمین‌های رسی با نمکزارها و خاک‌های شور پوشیده شده است، عاری از پوشش گیاهی می‌باشند. این زمین‌های عاری از پوشش گیاهی را می‌توان در اطراف کفه نمکی سیرجان، قسمتی از دشت انار و سایر قسمت‌ها به صورت گسسته دید.

مراتع استان کرمان

استان کرمان به دلیل واقع شدن در منطقه گرم و خشک، از مراتع طبیعی زیادی برخوردار نمی‌باشد. مراتع این استان جزو مراتع ییلاقی به شمار می‌آیند که توسط دامداران محلی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند. این مراتع به جز در بعضی از قسمت‌هایی که سنگلاخی یا فرسوده می‌باشند، پوشیده از بوته‌ها و درختچه‌های مرتعی ریشه‌دار و قوی هستند. در گذشته کلیه مراتع استان کرمان مورد استفاده دام بوده است اما با توجه به این که ضوابط صحیحی جهت چرای دام وجود نداشت، به تدریج در معرض چرای بی‌رویه قرار گرفتند که نتیجه آن فرسایش بادی و آبی بود. کاهش پوشش گیاهی در تمام مناطق و آثار چرای مفرط در محدوده تپه‌های شنی به صورت فرسایش بادی شدید و حرکت تپه‌های شنی ظاهر گردیده است به این ترتیب اغلب مراتع این استان از نوع مراتع درجه سه یعنی مراتع بیابانی و استپ می‌باشند.

پوشش جانوری استان کرمان

ویرایش

استان کرمان با وسعت زیاد، تنوع آب و هوایی و دارا بودن زیستگاه‌های مختلف طبیعی توانسته است گونه‌های جانوری و گیاهی متنوعی را در خود پرورش دهد به طوری که وجود گونه‌های جانوری نادر نظیر خرس سیاه آسیایی و جیرفتی که در دنیا کمیاب می‌باشند، اهمیت زیستگاه‌های طبیعی استان و لزوم حفاظت از آن‌ها را نمایان می‌سازند.

در استان کرمان به لحاظ موقعیت جغرافیایی، طبیعی و شرایط اقلیمی گونه‌های مختلفی از حیوانات وحشی و اهلی در قسمت‌های کوهستانی و جلگه‌ای آن زندگی می‌کنند. در نواحی سردسیری و گرمسیری استان حیواناتی همچون پلنگ، یوزپلنگ، گرگ، روباه، خرس سیاه، شغال، کفتار، خرگوش، انواع مار، کل، بز، میش و قوچ زندگی می‌کنند. گورخر از دیگر جانوران این استان می‌باشد که در دشت‌ها زیست می‌کند که در گذشته تعداد آن‌ها زیاد بوده ولی در اثر شکار بی‌رویه، نسل آن در حال نابودی است.

مناطق حفاظت شده استان کرمان

به منظور تضمین بقا و تداوم اکولوژیک و حفظ تنوع ژنتیکی جانوران، مناطقی از محدوده استان تحت حفاظت سازمان محیط زیست قرار گرفته و از نظر صید و شکار جزو نواحی ممنوع اعلام شده است.

پارک ملی خَبر: پارک ملی خبر (Khabr) با وسعتی حدود 150 هزار هکتار یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های ملی ایران می‌باشد که در 60 کیلومتری جنوب شهر بافت قرار دارد. این منطقه در سال 1379 خورشیدی به عنوان «پارک ملی» از سوی سازمان حفاظت محیط زیست اعلام شده است.

در این پارک ملی که دارای سیمای دشتی و کوهستانی است، گورخر آسیایی نگهداری و پرورش می‌یابد. علاوه بر آن در این منطقه 164 گونه جانوری از جمله پلنگ، جبیر، قوچ و میش، بز و پازن، کاراکال، گربه وحشی، گربه پالاس، حواصیل، سرسبز، هوبره، دراج، کبک، تیهو، عقاب طلایی، سارگپه پابلند، زنبورخوار کوچک، هدهد و احتمالاً یوزپلنگ زندگی می‌کنند.

درون پارک ملی خبر یک سد خاکی به نام سد شکرآب به منظور تقویت آب‌های زیرزمینی احداث شده است.

پناهگاه حیات وحش روچون: این پناهگاه در محدوده شهرستان بافت و به شکل خوشه‌ای در داخل پارک ملی خبر پراکنده است و شامل 5 بخش می‌باشد. یک بخش در جنوب روستای محمودآباد، یک بخش در شمال روستای ده سرد، یک بخش در غرب خیرآباد، یک بخش در شمال روستای ارزوئیه و یک بخش نیز در روستای روچون واقع است. این منطقه از سال 1378 به عنوان یکی از مناطق حفاظت شده اعلام شد و از مناطق کمیاب و نادر کشور است که از جنبه‌های آموزشی، تفریحی، علمی و اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

در منطقه حیات وحش روچون گونه‌های جانوری بسیار متنوعی زندگی می‌کنند. این منطقه زیستگاه پستاندارانی همچون پلنگ، گربه، کل و بز، قوچ و میش، شغال، کفتار، گراز، گرگ، آهو، خرگوش و ... می‌باشد. انواع شکاری‌ها از جمله عقاب طلایی، عقاب دو برادر، عقاب مارخور، دلیجه کوچک، هما و کرکس به تعداد فراوان در این زیستگاه وجود دارند. پرنده جیرفتی که از جمله پرندگان کمیاب محسوب می‌شود در این پناهگاه زندگی می‌کند.

منطقه حفاظت شده بیدوییه: منطقه حفاظت شده بیدئیه با مساحت 168033 هکتار در فاصله 10 کیلومتری شمال شهرستان بردسیر واقع شده است. این منطقه در سال 1375 به عنوان منطقه حفاظت شده در فهرست مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست قرار گرفت. منطقه حفاظت شده بیدوئیه با ویژگی‌های طبیعی و غنای گیاهی و جانوری خاص خود در میان مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست یکی از بهترین زیستگاه‌های حفاظت شده آهو به شمار می‌رود. مرتفع‌ترین ارتفاعات این منطقه کوه کله گاوی با ارتفاع 2743 متر می‌باشد که تقریباً در مرکز منطقه واقع شده و سایر مناطق شامل دشت‌ها و استپ‌های بیابانی و نیمه بیابانی است.

از نظر پوشش گیاهی قسمت اعظم منطقه حفاظت شده بیدوئیه شامل گونه‌های قیچ، درمنه و گیاهان تیره اسفناج است. در مجموع در این منطقه تعداد 188 گونه گیاه آوندی شناسایی شده که متعلق به 40 خانواده گیاهی می‌باشد که عمده آن‌ها را گیاهان مقاوم به شوری و خشکی تشکیل می‌دهند. این منطقه جزو بهترین زیستگاه آهو محسوب می‌شود که به منظور رشد، تکثیر و جلوگیری از انقراض آهوها اختصاص یافته است.

از دیگر پستانداران این منطقه قوچ و میش، کل و بز، یوزپلنگ آسیایی، گرگ، کفتار، شغال و روباه شنی قابل ذکر می‌باشند. همچنین گونه‌های بسیار باارزشی از پرندگان شکاری از جمله سارگپه پا بلند، قرقی، عقاب طلایی، دلیجه، بالابان و پرندگانی نظیر کبک، تیهو، بلدرچین، انواع چکاوک و بسیاری از گنجشک‌سانان در این منطقه زندگی می‌کنند. این منطقه مأمن مطمئن و امنی برای پرندگان نادر و حائز اهمیت مانند هوبره و زاغ بور نیز می‌باشد. خزندگان منطقه حفاظت شده بیدوئیه که تاکنون مورد بررسی قرار گرفته‌اند شامل گونه‌هایی نظیر تیر مار بیابانی، تیر مار خراسانی، مار جعفری، انواع مارمولک و انواع لاک‌پشت است.

منطقه شکار ممنوع کوه نودرهنگ: این منطقه در حدود 42 کیلومتری شمال غربی زرند و در حاشیه شمالی بخش نوق در شهرستان رفسنجان و در 45 کیلومتری شهر رفسنجان قرار دارد. این منطقه که در سال 1366 خورشیدی به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام گردیده، معادل 250 هزار هکتار مساحت دارد. گونه‌های گیاهی موجود در منطقه شامل کاروانکش، قیچ، گون، کسور، بنه، انجیر، بادام وحشی، تاغ و شور می‌باشد. گونه‌های جانوری موجود در این منطقه عبارتند از کل و بز، قوچ، میش، آهو، جبیر، پلنگ، گرگ، روباه، کفتار، تشی، خرگوش، کبک، تیهو، عقاب، انواع کبوتر، باقرقره و هوبره.

منطقه شکار ممنوع گودغول: منطقه شکار ممنوع گودغول با وسعتی معادل حدود 50 هزار هکتار، در 40 کیلومتری غرب شهر سیرجان و در حاشیه شمالی منطقه حفاظت شده بهرام گور (استان فارس) در استان کرمان قرار دارد. مرتفع‌ترین مکان در این منطقه کوه سیاه می‌باشد که 2715 متر ارتفاع دارد و کم‌ارتفاع‌ترین نقطه آن منطقه دشتی چاه هنزاء است که 1730 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و در شرق منطقه واقع شده است. مهم‌ترین گونه‌های گیاهی آن درمنه، قیچ، تنگس، کیکم، بنه و کسور می‌باشند و جانوران منطقه شامل کل و بز، قوچ و میش، جبیر، عقاب طلایی، سارگپه پا بلند، دلیجه، شاهین، کبک، تیهو، کبوتر چاهی، کوکر شکم سیاه، چکاوک کاکلی، زاغ بور و هوبره می‌باشد.

منطقه شکار ممنوع کوه اَنجِرَک: منطقه شکار ممنوع انجرک از نام روستایی به همین نام واقع در بخش رابر از توابع شهرستان بافت می‌باشد. این منطقه تماماً به صورت پرتگاه‌های صخره‌ای و پوشیده از درختان جنگلی است.

پناهگاه حیات وحش مهروئیه: پناهگاه حیات وحش مهروئیه یکی از قدیمی‌ترین مناطق تحت حفاظت سازمان محیط زیست در جنوب استان کرمان به شمار می‌آید. این پناهگاه در محدوده شهر فاریاب و 60 کیلومتری شمال کهنوج و 100 کیلومتری جنوب غربی شهرستان جیرفت واقع شده است. در سال 1350 خورشیدی این منطقه با مساحت 7 هزار هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده مهروئیه اعلام شد و در سال 1354 خورشیدی با توجه به اهمیت منطقه به منظور حفاظت بیشتر، سطح حفاظتی آن به پناهگاه حیات وحش ارتقاء یافت. در سال‌های اولیه انقلاب مردم محلی به تصرف بخشی از اراضی جنوبی پناهگاه پرداختند و بدین ترتیب قسمتی از پناهگاه به زمین‌های کشاورزی تبدیل شد و در نهایت مساحت آن به 55831 هکتار کاهش یافت. بخش عمده‌ای از این منطقه را دشت‌های آبرفتی با پستی و بلندی‌های کم تشکیل می‌دهد و کوه کلمراد یکی از ارتفاعات نزدیک به منطقه است که زیستگاه خرس سیاه آسیایی به شمار می‌آید.

این پناهگاه پوشیده از درختان کهور می‌باشد که در واقع آخرین بازمانده‌ از جنگل‌‌های جلگه‌ای کهور در جنوب شرقی ایران می‌باشد و به علت شرایط اقلیمی خاص خود، یکی از اکوسیستم‌های نادر طبیعی و حائز اهمیت محسوب می‌شود. علاوه بر کهور گیاهانی همچون کنار، اسکنبیل و قیچ نیز در این منطقه می‌رویند.

جانوران این منطقه عبارتند از دراج، هوبره، قمری، سبز قبای هندی، بلبل خرما، چکاوک، هدهد، شهدخوار، تیهو، دارکوب، باقرقره، هوبره، کبوتر جنگلی، پرستو، یاکریم، چاخ لق و انواع پرندگان شکاری.

منطقه شکار ممنوع سیاه کوه در سیرجان، منطقه شکار ممنوع کوه شیر در بم و منطقه شکار ممنوع گودچال در رفسنجان از دیگر مناطق حفاظت شده استان کرمان به شمار می‌روند.

باد و پوشش گیاهی و جانوری استان کرمان

بادهای استان کرمان

پوشش گیاهی استان کرمان

پوشش جانوری استان کرمان

مطالب مشابه :

باد و پوشش گیاهی و جانوری استان کرمان

بررسی اقلیمی ابنیه سنتی ایران

بیابان ها و کویرهای ایران و جهان

تندباد با سرعت بيش از 100 كيلومتر برساعت گرمي را در نورديد!

نگاهی به آب و هوای استان همدان

بیابانها وکویرهای ایران وجهان

✿ عنوان √ نقش بادگیر در معماری اسلامی