تاریخچه کشت نیشکر

نیشکر(Sugar cane) از گیاهان بسیار قدیمی جهان می باشد که ظاهراً گونه ای از آن در حدود 10000 سال پیش در گینه نو بعنوان یک گیاه زینتی مورد استفاده بوده است. ظاهراً نیشکر زراعی امروز (saccharum officinarum) نیز از گونه ای به نام Saccharum robustum در گینه نو حاصل شده است. نیشکر از گینه نو به چین و هند راه یافت. در حدود 8000 سال پیش، تلاقی های طبیعی منجر به پیدایش S.sinense در چین و S.barberi در هند گردید. سابقه استخراج قند از نیشکر در هند به حدود 5000 سال پیش می رسد. در حدود 500 سال قبل از میلاد مسیح ایرانیان نیشکر را به نواحی مدیترانه بردند. در قرن 8 میلادی، اعراب نیشکر را به مراکش بردند. نیشکر از آنجا به نواحی مختلف دنیای قدیم، راه یافت و توسط کاشفین قاره آمریکا به آنجا برده شد.
تولید نیشکر به صورت مدرن در نیمه دوم قرن هیجدهم میلادی و هنگامی آغاز شد که توده هایی از S.officinarum به تاهیتی(واقع در اقیانوس کبیر جنوبی) برده شد تا جایگزین توده های S.barberi گردند. واریته های جدید نیشکر که با استفاده از S.officinraum حاصل شدند به تدریج در تمام نقاط جهان گسترده گردیدند و جایگزین گونه ها و واریته های قدمی شدند. نیشکر از لحاظ تولید شکر، تغذیه دام و تهیه الکل، کاغذ و چوب اهمیت اقتصادی فراوان دارد. اما به لحاظ سرمایه گذای سنگین در احداث کارخانه، جاده ها، کانال های آبرسانی و تأمین ماشین های سنگین جهت تولید به صورت مکانیزه و متمرکز به مدریت دقیق نیاز دارد(خواجه پور،1385،ص387).
1-2. کشورهای مهم تولید کننده نیشکر
از کشورهای مهم تولید کننده نیشکر می توان، هندوستان، برزیل، کوبا، گینه نو و ایران را نام برد. که از میان آنها هندوستان مقام اول تولید و برزیل در مقام دو قرار دارد.

1-3. تاریخچه تولید شکر از نیشکر در ایران
در قرون وسطی و در آغاز رسانس کشت نیشکر از هندوستان به خوزستان(ایران)، سوریه، مصر راه یافت. در ایران آن را به نام ساکارا بامبو وبتاشیر می شناختند.
اگر چه سابقه تهیه قند و شکر از نیشکر به گذشته های بسیار دور و به سال های 331 قبل از میلاد بر می گردد، ولی نویسندگان تاریخ تمدن عقیده دارند که تصفیه کردن عصاره نیشکر و تبدیل آن به قند و شکر توسط ایرانیان اختراع شده است و توانسته اند در زمان ساسانیان از نیشکر طبق دانش فنی قند و شکر استراخ و آن را تصفیه کنند.
بعضی از مورخین عقیده دارند که در زمان سلطنت اشکانیان نیشکر به ایران وارد شد و در مناطق مساعد کشت گردید. تاریخ به رونق مزارع نیشکر در خوزستان اشاره دارد و عده ای را عقیده بر این است که اطلاق کلمه خوزستان صرفاً به دلیل کشت و زراعت نیشکر در آن منطقه بوده است.
به هر صورت چه در زمان ساسانیان و چه در زمان اشکانیان نیشکر از طریق هند یا خلیج بنگال به ایران وارد و در دشت خوزستان کشت گردید و از همان طریق به روم و یونان راه یافت.
بعضی دیگر عقیده دارند که ایرانیان را جزء اواین مردمی می دانند که از نیشکر شکر اخذ نموده و دیگران از اختراع آنان متمتع گردیدند. این اختراع ایرانی با دوران شکوفایی حکومت ساسانیان در حدود 500 سال بعد از میلاد مسیح و درر حدود200 سال قبل از تصرف ایران توسط سپاهیان اسلامی مصادف بود.
برخی از مورخین به صرافت می گویند که رواج نیشکر در ایران از زمان اشکانیان شروع شده است. اوج اهمیت نیشکر در خوزستان را قبل از اسلام در دوره ساسانیان باید جست. طبق مستندات و شواهد موجود، خوزستان از مستعدترین مناطق نیشکرخیز جهان می باشد که تا 220 نی در هکتار تولید کرده و ارتفاع نیشکر که در بعضی مزارع آن تا 380 سانتی متر نیز رسیده است. در قرن اولیه هجری نی عسکری یکی از بهترین و شیرین انواع نیشکر خوزستان بوده است و شوشتر، شوش، جندی شاپور، اهواز به مراکز استحصال آن تبدیل شده بوده اند.همچنین در دوران حیات امیرکبیر به همت وی تلاش هایی در جهت کشت و بهبود وضعیت نیشکر و تصفیه شربت آن صورت گرفت، از
همین زمان بود که فکر احیای صنعت نیشکر و قندسازی در مهد اولیه آن(خوزستان) جرقه زد اما بعد از شهادت امیرکبیر صنعت قندسازی نیشکر رونقی در خور نیافت.
به هر حال در اکثر کتاب های تاریخی، ایرانیان را اولین مردمی می دانند که از نیشکر شکر استخراج کرده اند. کشت نیشکر در خوزستان 700 تا 800 سال قبل از میلاد رواج داشته و کلمه خوزستان به معنی شکرستان می باشد. کشت نیشکر در خوزستان آن قدر زیاد بوده که خلفای عباسی روزانه هزار دینار به عنوان مالیات از نیشکرکاران عاید داشته اند.
1-4. تاریخچه کشت و صنعت ها
در سال 1570 میلای اولین کارگاه تصفیه شکر خام حاصل از نیشکر در اروپا تأسیس شد. در سال 1747 اندریاس مارگراف شیمیدان آلمانی به وجود شکر در چغندر قند پی برد. وی پس از قطعه قطعه کردن و خشک کردن چغندر در شهر کونرن در کشور اروپایی بروس در آن زمان شروع به کار کرد. در سال 1811 بنژامین دلسرت نخستین کله قند ساخت کارخانه قندسازی خود را در فرانسه به ناپلئون نیز دستور داد که پنج مدرسه شیمی قندسازی تأسیس شود و از طرف دیگر یک سال بعد40 کارخانه قندسازی در فرانسه پایه گذار شد.
کشور پهناور ایران که بیش از 1% از مساحت جهان، 05% از سطح قابل کشاورزی جهان و 2/1% از سطح از کشت جهان، 75/0% از آب های شیرین جهان را در اختیار داشته دارای موقعیت خاص و متنوع طبیعی و اقلیمی و امکانات مناسب کاشت محصولات مختلف کشاورزی در آن فراهم می باشد. به موازات این تناسب و نعمت الهی و با توجه به اینکه خوزستان دارای شرایط اقلیمی گرم و مناسب، رودخانه ها پر آب و اراضی وسیع قابل کشاورزی می باشد پیوسته به عنوان یکی از مناسب ترین مناطق کشاورز مملک محسوب و در چارچوب این موقعیت خاص تلاش در جهت احیای کشت نیشکر در ایران بلاخص خوزستان که یکی از قدیمی ترین نقاط کشاورزی دنیا، و خوزستان نیز به نام شکرستان ایران معروف بوده، پس از قرن ها فراموشی مجدداً طی سال های 1316 تا 1318 با کشت قلمه هایی از منطقه آهودشت اهواز، حمیدیه و سایر نقاط مساعد خوزستان آغاز گردید. در ابتدای امر امید فراوان می رفت که این اقدام با بررسی و آزمایشات بعدی متضمن پیشرفت های درخشان و مهمی در امر تولد شکر از نیشکر باشد اما در سال 1319 شرکت سابق نفت ایران و انگلیس به خاطر این که ترویج و اشاعه کشت نیشکر را با منافع خود مغایر تشخیص می داد نه تنها از کشت و توسعه آن جلوگیری نمود بلکه بر اثر اقدامات آن شکرامپریالیستی پس از چند سال
تمامی قلمه های کشت شده نیز خشک و مجدداً کشت نیشکر در ایران به دست فراموشی سپرده شد. در سال 1330تا 1335 سازمانه برنامه به منظور مطالعه و بررسی بیشتر در امر کشت نیشکر هیئتی از کارشناسان مؤسسه خوار و بار کشاورزی جهانی F.A.O را دعوت کرد تا برنامه نیشکر کاری و ایجاد صنعت تولید قند از نیشکر را تنظیم نماید. متعاقب این دعوت یکی از کارشناسان مزبور به نام
«وان دوشور» در این زمینه به تحقیق پرداخت و نتایج بررسی ها و تحقیقات خود را طی گزارش 129 سازمان خوار و بار کشاورزی جهانی به دولت ایران تسلیم نمود.
در فروردین 1335 نخستیت قرارداد مالی بین سازمان برنامه و شرکت عمران و منابع منعقد و سازمان برنامه خواستار پیگیری و اجراء گزارش سازمان خوار و بار کشاورزی جهان شد به طوری که در این رابطه شرکت عمران و منابع از آقای«دکتر کارلوس تی شاردان»رئیس سابق دانشگاه پرتریکو دعوت نمود تا پیشنهادات مختلف را بررسی نماید و یکسری آزمایش در زمینه خاک، درجه حرارت، سایر شرایط اقلیمی بعمل آورد و پیشنهادات و نقطه نظرهای خود را طی گزارشی به دولت موقت ایران تسلیم کرد.رئوس کلی گزارش دکتر شاردان پس از رسیدگی مورد تصویب سازمان برنامه واقع و اجرای آن پس از انجام مطالعات لازم در خصوص شرایط زمین و موقعیت محل در مناطق خوزستان پایه گذاری شد.
امروزه نیشکر به صورت مزارع بزرگ در اطراف هفت تپه، شوشتر و اهواز کشت می گردد. در سال 1376 سطح زیرکشت نیشکر در خوزستان حدود 000/26 هکتار با عملکرد تقریبی 86260 کیلوگرم در هکتار ساقه بوده است.
1-5. اهمیت اقتصادی نیشکر
تولید نیشکر از اجزاء مهم اقتصاد کشاورزی بسیاری از کشورهاست در مقیاس جهانی عملکرد قند چغندرقند و نیشکر در واحد سطح تقریباً یکسان است. اما هزینه تولد نیشکر معمولاً کمتر از چغندرقند است. در بسیاری از کشورها تولید چغندرقند با کمک هزینه و یارانه از سوی دولت انجام شده و توسعه سطح زیرکشت آن به حمایت دولت وابسته است، به همین جهت تولید شکر از جغندرقند برای مصارف داخلی کشورها بوده و شکر صادراتی از نیشکر که ارزان تر است حاصل می شود. اما تولید چغندرقند تنها برای قند نیست بلکه در تغذیه دام و در تناوب زراعی اهمیت دارد. از طرف دیگر تفاله نیشکر در صنعت کاغذسازی مصرف دارد.
1-6. محصولات فرعی نیشکر
علاوه بر استخراج قند از نیشکر برگهای سبز نیشکر برای تغذیه دام ها بکار رفته و از برگ خشک آن به عنوان سوخت استفاده نموده و یا در کارخانجات تهیه کمپوست بکار می رود.
باگاس: پس از آنکه قند با عصاره ( شیرخام) موجود در ساقه نیشکر در کارخانه استخراج گردید، باقیمانده مواد سلولزی ساقه آن باگاس یا تفاله نام دارد که یکی از فراورده های فرعی و با اهمیت نیشکر می باشد و از آن بطور مستقیم و یا غیر مستقیم مواد و عناصری مانند سنگ فندک، فیبر، خمیر کاغذ برای تولید کاغذ در کارخانجات کاغذ سازی و مقوا سازی، تخته، مواد پلاستیکی، سیمان باگاس، صابون و غیره تهیه گردیده و یا به عنوان سوخت کوره های بخار مولد برق کارخانه نیشکر مصرف می شود.
ملاس: باقیمانده شربت غلیظ شده نیشکر را که امکان استخراج مواد قندی آن وجود ندارد ملاس می نامند که از ملاس می توان برای تهیه الکل صنعتی، مواد پروتئینی، اسید استیک، اسید سیتریک، سرکه، استن، شربت، کود و خوراک حیوانات استفاده نمود.
گل صافی: این ماده نیز یکی از محصولات فرعی نیشکر می باشد که پس از استخراج قند در کارخانه حاصل شده و می توان از آن به عنوان کود برای تقویت زمین های زراعتی و یا تهیه لاک، شمع و مواد چرب استفاده نمود.
مواد تخمیری: این مواد شامل: استن، بوتانول، اسیدلاکتیک، اسیدنیتریک، اسیدگلوتامیک، اسیدایتاکوئیک، گلسیرین می باشند.

تاریخچه کشت نیشکر

مطالب مشابه :

کشت و صنعت کارون

تاریخچه کشت نیشکر

روش سنتی تولید شکر قرمز در مازندران

علف کش های رایج کشورمان

انواع کنه ها

تعیین نیازآبی و ضرایب گیاهی نیشکر در اراضی کشت و صنعت هفت تپه خوزستان

مبارزه ی بیولوژیک با افات نیشکر

كشت و صنعنت امام خميني شعيبيه

طرح آبرسانی توسعه نیشکر خوزستان

نیشکر و معرفی آفات و بیماریهای آن/قسمت اول