حسابداری میانه 1 - فصل نهم

فصل نهم

حسابداری دارایی های ثابت مشهود و نامشهود

دارایی ثابت مشهود

w به دارایی هایی اطلاق می شود که به منظور استفاده در تولید یا عرضه کالاها یا خدمات، اجاره به دیگران یا برای مقاصد اداری توسط واحد تجاری نگهداشته شده و انتظار می رود بیش از یک دوره مالی مورد استفاده قرار گیرد.

طبقه بندی داراییهای ثابت مشهود

داراییهای استهلاک پذیر

w این داراییها دارای عمر مفید محدود بوده و در طول دوره انتفاع خود مستهلک شده و به حساب هزینه استهلاک انتقال می‌یابد.

n ساختمان

n تجهیزات

n وسائط نقلیه

w این داراییها دارای عمر مفید نامحدود بوده و درنتیجه استفاده و یا گذشت زمان از بین نمی‌روند.

n زمین

داراییهای نقصان پذیر

w این داراییها بر اثر بهره برداری و استفاده از آن تحلیل یافته و به دارایی های دیگری چون مواد یا کالا تبدیل می‌شود.

n معادن

n منابع طبیعی

قیمت تمام شده داراییهای ثابت

w متشکل از قیمت خرید شامل عوارض گمرکی، مالیاتهای خرید و هرگونه مخارج مستقیمی است که برای رساندن دارایی به وضعیت قابل بهره‌برداری تحمل می‌شود.

w مخارج مرتبط مستقیم:

n مخارج آماده سازی محل نصب

n مخارج حمل و نقل اولیه

n مخارج نصب

n حق الزحمه های فنی از قبیل حق الزحمه مهندسان و معماران

n مخارج پیاده سازی و جابه‌جایی دارایی

w اقلامی که در محاسبه بهای تمام شده دارایی منظور نمی گردد:

n هر گونه تخفیف تجاری یا تخفیف نقدی

n اقلام غیر عادی و پیش بینی نشده مانند هزینه تعمیر تجهیزات آسیب دیده در اثر حمل و نقل و ...

زمین

w کلیه مخارجی که برای تحصیل زمین انجام شده و یا زمین تحصیل شده را برای استفاده مناسب آماده می نماید، باید جزء بهای تمام شده زمین منظور گردد.

w قیمت تمام شده زمین شامل:

w قیمت خرید زمین

w کارمزد دلالی

w مالیات خرید

w حق الثبت و هزینه های دفتری

w هزینه های تسطیح و خاکریزی

w مخارج تخریب ساختمان قدیمی موجود در زمین پس از کسر عواید حاصل از فروش مواد و مصالح اسقاط

تاسیسات و مستحدثات در زمین

اگر در زمین خریداری شده تاسیساتی نظیر نرده کشی، آسفالت کاری محوطه یا پیاده‌رو سازی و احداث پارکینگ ایجاد گردد، به دلیل عمر مفید محدود اقلام مزبور تحت سرفصل تاسیسات و مستحدثات در زمین ثبت می‌شود.

معادن و منابع طبیعی

w قیمت تمام شده معادن و منابع طبیعی شامل:

n قیمت خرید

n مخارج مربوط به تحصیل امتیاز خرید اراضی

n وسایل و تاسیسات مربوط به بهره برداری مانند دکل، ریل، واگن و ..

ساختمان

w در صورتی که ساختمان موجود خریداری شود، قیمت تمام شده آن شامل قیمت خرید و تمام هزینه هایی است که جهت استفاده مناسب از آن دارایی لازم است انجام گردد.

ساخت ساختمان

w در صورتی که ساختمان ساخته شود، قیمت تمام شده آن شامل هزینه مواد، دستمزد مستقیم، حق الزحمه طراحی، مهندسی، مخارج احداث کارگاه و کلیه هزینه های سربار مرتبط با دارایی می باشد.

تخریب ساختمان قدیمی

w مخارج تخریب (پس از کسر عواید حاصل از فروش مواد و مصالح اسقاط) قابل انتقال به حساب زمین یا ساختمان نمی باشد، بلکه مستقیما به حساب سود و زیان منتقل می شود.

احتساب مخارج تامین مالی در بهای تمام شده دارایی

w احتساب مخارج تامین مالی در بهای تمام شده دارایی زمانی آغاز می شود که:

n الف) برای دارایی مربوط مخارجی در حال انجام باشد

n ب ) مخارج تامین مالی در حال وقوع باشد

n ج ) فعالیتهای لازم برای آماده سازی دارایی مربوط جهت استفاده مورد نظر یا فروش در جریان باشد

ماشین آلات و تجهیزات

w بهای تمام شده ماشین آلات و تجهیزات شامل:

n قیمت خرید پس از کسر کلیه تخفیفات

n هزینه حمل و نقل و بیمه و بارگیری

n حقوق و عوارض گمرکی

n هزینه نصب و راه اندازی اولیه

n هزینه بهسازی و مرمت ماشین آلات دست دوم خریداری شده

روشهای تحصیل اموال، ماشین آلات و تجهیزات

1. نقد

2. نسیه

3. صدور اسناد بلندمدت

4. صدور سهام

5. تحصیل گروهی داراییها

6. احداث یا ساخت

7. به صورت رایگان (اهداء)

8. معاوضه

1. تحصیل داراییها به صورت نقد

w در صورتیکه دارایی به صورت نقد خریداری گردد، بهای تمام شده آن شامل وجوهی است که در یک معامله حقیقی از سوی خریدار پرداخت می شود.

2. تحصیل داراییها به شکل نسیه

w در معاملاتی که با شرط تخفیفات نقدی انجام می شود، لازم است کلیه تخفیفات تجاری و نقدی از قیمت دارایی ثابت کسر شده و دارایی تحصیل شده بر حسب قیمت نقدی آن در دفاتر ثبت گردد.

3. تحصیل داراییها از طریق صدور اسناد بلندمدت

w در صورتی که داراییهای ثابت مشهود درمقابل اسناد پرداختنی بلند مدت تحصیل گردد، باید به ارزش متعارف (معادل قیمت نقدی) در دفاتر ثبت گردد.

تحصیل داراییها از طریق صدور اسناد بلندمدت

الف) ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده مشخص یا قابل تعیین باشد.

ب ) ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده مشخص یا قابل تعیین نباشد.

الف) ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده مشخص یا قابل تعیین باشد: در این حالت دارایی تحصیل شده بر حسب ارزش منصفانه آن در دفاتر بدهکار شده و در مقابل اسناد پرداختنی به ارزش اسمی بستانکار می شود.

ب) ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده مشخص یا قابل تعیین نباشد: در این حالت قیمت تمام شده دارایی تحصیل شده بر حسب ارزش فعلی مجموع پرداختهای آتی محاسبه و تعیین می شود.

4. تحصیل داراییها از طریق صدور سهام

به منظور ثبت مبادله، ارزش جاری بازار سهام صادره یا ارزش جاری بازار دارایی تحصیل شده، هرکدام که با قابلیت اتکاء بیشتر قابل تعیین باشد، مورد استفاده قرار می گیرد.

5. تحصیل گروهی داراییها به طور یکجا

در این حالت بهای تمام شده داراییهای تحصیل شده به نسبت ارزش نسبی آنها بین داراییها تسهیم می گردد.

6. تحصیل داراییها در قالب احداث یا ساخت

بهای تمام شده داراییهای ساخته شده شامل کلیه هزینه‌های ساخت از قبیل مواد مستقیم، دستمزد مستقیم و کلیه هزینه‌های سربار مرتبط با دارایی اعم از سربار ثابت و یا متغیر می‌باشد.

w بهای تمام شده داراییهای ساخته شده به هیچ وجه نباید از قیمت نقدی بازار تجاوز کند، لذا هر گونه هزینه زاید و بدون بازده به حساب سود و زیان دوره مالی منتقل می شود

7. تحصیل داراییها به صورت رایگان

w یکی دیگر از روشهای تحصیل داراییها، تحصیل آن در قالب کمکهای بلاعوض یا اهداء می‌باشد. در مورد نحوه حسابداری کمکهای بلاعوض دو روش مطرح میگردد :

1. روش سرمایه ای

2. روش درآمد

تحصیل داراییها به صورت رایگان

w روش سرمایه‌ای: در این روش کمکهای بلاعوض دریافتی مستقیما به بستانکار سرمایه اهدایی (اندوخته سرمایه ای) انتقال یافته و در بخش حقوق صاحبان سهام منعکس می شود.

w روش درآمد: در این روش کمکهای بلاعوض به عنوان درآمد یک یا چند دوره مالی محسوب می شود. بر اساس روش مذکور، کمکهای بلاعوض به عنوان درآمد انتقالی به دوره های آتی ( یک نوع بدهی) تلقی و در طی مدت عمر مفید دارایی مستهلک می شود.

8. تحصیل داراییها در قالب معاوضه

w ممکن است اموال، ماشین آلات و تجهیزات مورد نیاز واحد تجاری از طریق معاوضه با اموال، ماشین آلات و تجهیزات موجود در واحد تجاری تحصیل شود.

تحصیل داراییها در قالب معاوضه

w معاوضه داراییها را به طور کلی می توان به دو طبقه اصلی تقسیم نمود:

معاوضه داراییهای غیر مشابه

در صورتی که داراییهای معاوضه شده کاربری یکسانی نداشته باشد و یا در فعالیتهای تجاری مشابهی به کار گرفته نشود، معاوضه از نوع معاوضه داراییهای غیر مشابه تلقی خواهد گردید. مانند معاوضه ماشین آلات با زمین

w در معاوضه داراییهای غیر مشابه ممکن است دو حالت بوجود آید:

w الف)ارزش منصفانه دارایی تحصیل شده مساوی ارزش منصفانه دارایی واگذار شده باشد (بدون سرک)

w ب )ارزش منصفانه داراییهای معاوضه شده متفاوت باشد. (با سرک)

معاوضه غیر مشابه بدون سرک

w در این حالت بهای تمام شده دارایی تحصیل شده براساس ارزش متعارف دارایی واگذار شده ثبت می گردد.

n در این حالت هرگونه سود یا زیان معاوضه شناسایی و ثبت
می گردد.

معاوضه غیرمشابه همراه با سرک

w در این حالت بهای تمام شده دارایی تحصیل شده براساس ارزش متعارف دارایی واگذار شده بعلاوه(منهای) سرک پرداختی(دریافتی) ثبت می گردد.

n در این حالت هرگونه سود یا زیان معاوضه شناسایی و ثبت
می گردد.

معاوضه داراییهای مشابه

w در صورتی که داراییهای معاوضه شده کاربری یکسانی داشته باشد و یا در فعالیتهای تجاری مشابهی به کار گرفته شود، معاوضه از نوع معاوضه داراییهای مشابه تلقی خواهد گردید. مانند معاوضه ماشین آلات با ماشین آلات

w معاوضه داراییهای مشابه را به طور کلی می توان به دو دسته تقسیم نمود:

داراییهای مولد

w دارایی‌هایی می باشد که جهت تولید کالا و یا ارائه خدمات در واحد تجاری نگهداری می شود.

n مانند تجهیزات و ماشین آلات

داراییهای غیرمولد

w دارایی‌هایی که برای فروش در جریان عادی عملیات واحد تجاری نگهداری می شوند

n مانند موجودیها

معاوضه داراییهای مشابه

w در معاوضه داراییهای مشابه ممکن است دو حالت بوجود آید:

n ارزش منصفانه داراییهای معاوضه شده مساوی هم باشد (بدون سرک)

n ارزش منصفانه داراییهای معاوضه شده متفاوت باشد. (با سرک)

شناسایی زیان در معاوضه داراییهای مشابه

w در معاوضه دارایی‌های مشابه زیان بدون در نظر گرفتن دریافت یا پرداخت سرک، همواره شناسایی و ثبت می‌شود.

شناسایی سود در معاوضه داراییهای مشابه

w ولی سود تنها زمانی شناسایی می شود که سرک دریافت شده باشد. در این حالت سود به تناسب بخش نقدی مبادله و بر حسب رابطه زیر شناسایی و ثبت می گردد.

معاوضه مشابه بدون سرک

w در این حالت بهای تمام شده دارایی تحصیل شده براساس ارزش دفتری یا ارزش متعارف دارایی واگذار شده، هر کدام که کمتر باشد ثبت می گردد.

w در این حالت بهای تمام شده دارایی تحصیل شده براساس ارزش متعارف یا دفتری دارایی واگذار شده هرکدام که کمتر باشد بعلاوه(منهای) سرک پرداختی(دریافتی) ثبت می گردد.

w پس از تحصیل داراییها، ممکن است مخارجی از بابت تعمیرات و نگهداری، بهسازی و یا تعویض برخی از قطعات آن انجام گیرد. این مخارج به دو دسته طبقه بندی می شود:

n مخارج جاری

n مخارج سرمایه ای

مخارج جاری

w هزینه هایی می باشد که منافع اقتصادی ناشی از آن فقط مربوط به یک دوره مالی است. این هزینه ها بلافاصله پس از وقوع به سود و زیان انتقال می یابند.

مخارج سرمایه ای

w این دسته از هزینه ها دارای منافع اقتصادی بلند مدت بوده و معمولا به افزایش ظرفیت تولید، عمر مفید دارایی، بهبود اساسی در کیفیت تولید و یا کاهش هزینه ها می انجامد.

مخارج سرمایه ای

w در صورتی که مخارج سرمایه ای قابلیت اندازه گیری داشته باشد، به شرط با اهمیت بودن به حساب دارایی انتقال یافته و در عمرمفید باقیمانده دارایی مستهلک می شود.

انواع مخارج پس از تحصیل

w مخارج تعمیرات و نگهداری

w مخارج تعویض و بهسازی

w مخارج گسترش و الحاق

w مخارج جابه جایی و نصب مجدد

مخارج تعمیرات و نگهداری

w مخارج تعمیرات و نگهداری به دو طبقه بندی می شود:

n مخارج جاری

n مخارج سرمایه ای

w کلیه هزینه های مربوط به تعویض قطعات جزئی و کم اهمیت که جهت نگهداری دارایی در وضعیت عادی عملیاتی انجام می شود و هزینه هایی که به طور منظم جهت نگهداری دارایی استفاده
می شود، هزینه نگهداری گفته می شود.

n مانند نظافت ساختمان، روغنکاری ماشین آلات

w هزینه های جاری مربوط به تعمیرات و نگهداری به محض وقوع به حساب هزینه دوره جاری انتقال یافته و در صورتحساب سود و زیان منعکس می شود.

w به منظور افزایش قابلیت مقایسه، حسابداران از روش ذخیره استفاده می کنند.

حسابداری مخارج سرمایه ای تعمیرات و نگهداری

1. روش انتقال به حساب دارایی.

2. روش انتقال به حساب استهلاک انباشته.

روش انتقال به حساب دارایی

در صورتی که تاثیر اولیه هزینه های تعمیرات اساسی، افزایش کارایی و ظرفیت دارایی و یا افزایش منافع آتی باشد، مخارج انجام شده به حساب دارایی مربوطه بدهکار خواهد شد.

روش انتقال به حساب استهلاک انباشته

w اگر تاثیر اولیه هزینه های تعمیرات اساسی، افزایش عمرمفید یا ارزش اسقاط دارایی باشد، مخارج انجام شده به حساب استهلاک انباشته بدهکار خواهد شد.

مخارج تعویض و بهسازی

w اصطلاح تعویض به جایگزینی یک قطعه از دارایی با قطعه مشابه دیگر که اساسا از همان نوع و قابلیت می باشد، اطلاق می گردد.

w اصطلاح بهسازی به جایگزین نمودن قطعات یا اجزای عمده داراییهای ثابت مشهود با قطعات دیگری که از قابلیت و توانایی بالاتری برخوردار باشد، گفته می شود.

w اگر ارزش دفتری دارایی کنار گذاشته شده قابل تعیین باشد از روش جایگزینی جهت ثبت عملیات استفاده می شود.

w اگر ارزش دفتری دارایی کنار گذاشته شده قابل تعیین نباشد، یکی از دو روش زیر جهت ثبت عملیات استفاده می شود:

n روش انتقال به حساب دارایی

n روش انتقال به حساب استهلاک انباشته

مخارج گسترش و الحاق

w اضافه کردن داراییهای جدید به اقلام موجود و یا توسعه آن را لصطلاحا گسترش و الحاق گویند.

n مانند افزودن یک خط تولید به ماشین آلات

w مخارج گسترش و الحاق جزء هزینه های سرمایه ای بوده و باید به بهای تمام شده دارایی مربوطه اضافه شود.

مخارج جا به جایی و نصب مجدد

w در بعضی از شرایط به جهت کمک به افزایش کارایی یا کاهش بهای تمام شده محصولات تولیدی، ضروری است ماشین آلات و تجهیزات نصب شده در محل، به محل جدیدی انتقال یابد.

w مخارج مزبور به شرط داشتن منافع آتی و با اهمیت بودن سرمایه‌ای تلقی شده و در حسابی تحت عنوان مخارج جا به جایی و نصب مجدد ثبت شده و در ترازنامه تحت سرفصل مخارج انتقالی به سنوات آتی نشان داده می‌شود.

کنارگذاری و واگذاری دارایی

w اقلام داراییهای ثابت مشهودی که واگذار شده و یا به طور دایمی بلااستفاده بوده و فاقد منافع آتی تشخیص داده می شود، باید از حسابها حذف و هرگونه سود یا زیان مربوطه محاسبه و در حسابها شناسایی گردد.

ثبت کنارگذاری دارایی

استهلاک داراییهای ثابت مشهود

w استهلاک فرایند تخصیص سیستماتیک بهای تمام شده یک دارایی به سالهای عمر مفید اقتصادی آن می باشد.

انواع روشهای استهلاک داراییهای ثابت مشهود

روش خط مستقیم

w در روش خط مستقیم استهلاک دارایی بر حسب گذشت زمان محاسبه شده و انتفاع حاصل از استفاده از دارایی در سنوات مختلف عمر مفید آن یکسان می باشد، لذا هزینه استهلاک محاسبه شده نیز در طول دوره های عمر مفید مساوی است.

روش فعالیت

w روش ساعت کارکرد: در این روش هرچقدر میزان ساعت کارکرد و فعالیت بیشتر باشد، هزینه استهلاک بیشتری محاسبه و ثبت می گردد.

w روش میزان تولید: در این روش هرچقدر میزان تولید بیشتر باشد، هزینه استهلاک بیشتری محاسبه و ثبت می گردد.

وش مانده نزولی

w در این روش فرض بر آن است که داراییها در سالهای اول کارایی بالاتری دارند، بنابراین در سالهای اول هزینه استهلاک بیشتری محاسبه و درحسابها ثبت می گردد.

روش مانده نزولی مضاعف

w در این روش، نرخ استهلاک دو برابر نرخ استهلاک به روش خط مستقیم فرض می شود.

منبع درسی و مولف:

حسابداری میانه 1، مهدی مشکی – عبدالکریم مقدم

انتشارات دانشگاه پیام نور

حسابداری میانه 1 - فصل نهم

مطالب مشابه :

حسابرسی دارایی ها

حسابرسی دارایی ها

داراییهای ثابت مشهود و نامشهود- قسمت 2

اموال ماشين آلات وتجهيزات ،استهلاک و تهي شدن

حسابرسی دارایی ها

حسابداری میانه 1 - فصل نهم

نحوه محاسبه حسابداری استهلاک دارایی ها

دارایی های ثابت مشهود و نامشهود

ثبت حسابداری سرقت دارایی