عوامل مؤثر در هدايت تحصيلي ـ شغلي دانش آموزان دختر سال اول متوسطه قسمت اول

به علايق و نيازهاي جامعه به سمتي سوق داده مي شوند تا از حداكثر توانايي هايش استفاده نمايد .

«بيان مسئله»

از مهمترين مسأله اي كه امروزه در آموزش و پرورش و ساير عرصه هاي اجتماعي و اقتصادي مورد بحث قرار مي گيرد بعد از دورة راهنمايي دانش آموزان به مقطع دبيرستان وارد شده و پس از طي يك دوره يك مسأله آموزش عمومي بايد رشته مورد علاقه خود راانتخاب نمايند ظاهراً در بيرستان مشاور متخصص با توجه به مضرات فرد ، از آزمون هوش يا رغبت سنج و نظرات دبيران و اولياء دانش آموز او را نسبت به رشته خاص هدايت مي نمايد مسأله مهم اين است كه آيا عوامل ديگري نيز در انتخاب رشته تحصيلي تأثير دارد . عوامل نظير ، جامعه ، خانواده ، … كه مي توانند به نوعي در انتخاب رشته تحصيلي تأثير بسزايي داشته باشد .

«اهداف تحقيق»

بسياري از مربيان تعليم و تربيت استدلال دارند اگر دانش آموز براساس علايق رشته تحصيلي خود را انتخاب كند موفقيت بيتري كسب مي كنند . تفاوتهاي فردي از نظر هوش و علايق از يك سو و تنوع مشاغل از سوي ديگر ايجاد مي كند. مشاور توانايي هاي فردي را بررسي مي كند و با خصوصيات شغلي منطبق مي‎كند .

1ـ شناخت عوامل مؤثر در هدايت تحصيلي و شغلي دانش آموز :

2ـ هدايت دانش آموز به مناسبترين شاخه يا رشته تحصيلي براساس استعداد و علاقه آنها .

3ـ چه عاملي درهدايت تحصيلي دانش آموزان تأثير بيشتري دارد ؟ و اي از اهميت بيشتري برخوردار باشد ؟

«بيان فرضيه»

1ـ بين عوامل اجتماعي و انتخاب رشته تحصيلي دانش آموزان اول متوسطه رابطه اي وجود دارد .

2ـ ميان عوامل فردي ، رواني ، و هدايت تحصيلي دانش آموزان اول متوسط، رابطه وجود دارد .

3ـ بين عوامل اقتصادي و گزينش رشته تحصيلي دانش آموزان اول متوسطه رابطه وجود دارد .

فصل دوم

1. تعريف هدايت : يعني راهنمايي كردن .

2. هدايت تحصيلي : عبارت است از كمك به دانش آموزان در انتخاب رشته تحصيلي و گزينش مواد درسي و حل مشكلات تحصيلي ، علاقه ها و استعدادها كه دانش آموز دارد از يك طرف و رشته تحصيلي دانش آموزان انتخاب مي كند از طرفي ديگر براساس آن يك رشته تحصيلي مناسبي هدايت شوند .

3. شيوه هدايت تحصيلي دانش آموزان و ضوابط آن : هيأت اجرايي نظام جديد آموزش متوسطه (50ـ49) درخصوص شيوه هدايت تحصيلي مي نويسد :

«ادارات كل آموزش و پرورش استانها خط مشي هاي هدايت تحصيلي را با توجه به سياست هاي كلي توسعه و ضوابط هدايت تحصيلي اعلام شده با تأكيد برنيازهاي شغلي كه توسط وزارت متبوع به آنها ابلاغ مي شود به ادارات آموزش و پرورش شهرستان ، منطقه و نواحي ابلاغ مي كنند ».

شادروان ، كليه اولياء دانش آموزان پايه اول را مطابق تقويم اجرايي ، بي واحد آموزشي دعوت مي كنند و ضمن توضيح اهداف نظام آموزش متوسطه در مورد سياستهاي آتي كشور ، مسائل علمي ، فرهنگي ، فن آوري و ميزان نياز جامعه به تخصصهاي مختلف و اهميت هر يك از شاخه ها / رشته هاي تحصيلي آنان را راهنمايي مي كنند . مشاور بايد ، در طول سال تحصيلي پايه اول به طور گروهي و انفرادي طي جلساتي با دانش آموزان ، اطلاعات مورد نياز را در خصوص رشته هاي تحصيلي مشاغل مرتبط ، سياستهاي توسعه … در اختيار آنان قرار دهد .

مشاور ، پس از جمع بندي نتايج آزمونهاي استعداد و رغبت ، نظرخواهي از معلمان ، اولياء ، اولياء دانش آموزان و بررسي مدارك موجود در پرونده هاي تربيتي تحصيلي و نمرات مربوط را تكميل و نظر خود را در هر يك از شاخه ها و رشته هاي تحصيلي در مورد دانش آموز با لحاظ اولويتها ثبت مي شود .

در واحدهاي آموزشي كه مشاور به ميزان وجود ندارد براساس شيوه نامه‎اي كه اداره كل مشاوره و بهداشت مدارس با هماهنگي ساير دفاتر ذيربط ابلاغ مي كند نيروي انساني مورد نياز جهت انجام امور هدايت تحصيلي دانش آموزان تأمين خواهد شد .

زندي پور (1382 ، 29) در خصوص اهداف راهنمايي و مشاوره مي نويسد :

«تعريف و اهداف راهنمايي : هدف خدمات راهنمايي تحصيلي ـ شغلي تنها آشنا ساختن نوجوانان با دنياي روبه رشد و متحول تحصيل و كار و كمك به آنها دركشف استعدادهاي خود و انتخاب رشتة تحصيلي ياشغل نيست ، بلكه هدف اصلي ، پرورش جواناني است كه مجهز بي مهارتهاي تصميم گيري و شكل گشايي در همة زمينه هاي زندگي باشند و بتوانند بي ارزيابي انتقادي عقايد و افكار و راه‎حلها بپردازند . ازاين جهت راهنمايي از هر نوعي كه باشد ، تحصيلي ـ شغلي يا سازشي ، پويشي است آموزشي كه بي صورت فردي يا گروهي به فرد كمك مي‎كند تا از طريق شناخت خويشتن (استعدادها ، رغبتها ، نيازها ، ارزشها و …) و شناخت محيط (امكانات ، محدوديتها) و كسب مهارتهاي شكل گشايي در اخذ تصميمات عاقلانه ، برخورد صحيح با مسايل زندگي و حركت به سوي كمال وجودي خويش ، به خود رهبري برسد.

ضرورت و اهميت خدمات راهنمايي و مشاوره ، توجه به تفاوتهاي فردي دانش آموزان ، رفع سرگرداني آنها در انتخاب رشتة تحصيلي و شغل ، پرداختن به مسايل و ارتباطات اجتماعي آنها با ديگران (والدين دوستان ، خواهران ، برادران‎، معلمان ، همسايگان و …) كمك به حل مسايل عاطفي ـ رواني ، شخصي و خانوادگي آنان به دليل كمبود وقت و يا عدم آگاهي كافي والدين بويژه در دوران حساس و پرمخاطرة نوجواني وديگر مسايلي كه ممكن است مانع از پيشرفت يادگيري و رشد صحيح دانش آموزان شود . بيش از آن است كه در وقت و تخصص معلمان و دبيران بگنجد .

تعريف واهداف مشاوره : در ارائه خدمات مشاوره اي كه خود نوعي آموزش و بخشي از خدمات راهنمايي است مشاوران مي كوشند تا با ايجاد رابطه‎اي صميمانه و دو جانبه به دانش آموزان در بررسي مشكلاتشان از جوانب و ديدگاههاي مختلف كمك كنند تا ضمن يادگيري فرآيند مشكل گشايي بتوانند با بينشي وسيعي و همه جانبه به مسايل نگريسته ، موفق به اخذ تصميمات مناسب گردند . تصميم گيري مسئوليت فردي شماست مشاوره فكر كردن با مراجع است نه براي مراجع ، خوبست بدانيد كه رازداري ، احترام به ازادي و حق انتخاب و مسئوليت پذيري مراجعان براي حل مشكلاتشان ، از اصول مهم و بنياني كار مشاوران راهنماست .»

انواع مشاوره : مشاوره تحصيلي ، مشاوره شغلي

گنائي (1380 ـ 37ـ 36) در خصوص انواع مشاوره مي نويسد :

«مشاوره تحصيلي نوع رابطه يا ؟؟؟ فردي و گروهي است و به دانش آموزان دريادگيري شيوه مطالعه ، انتخاب واحدهاي درسي ، شيوه برنامه ريزي ، شناخت توانمنديها و علائق ، آشنايي با مقررات آموزش و انضباطي كمك مي كند . اگر دانش آموزان باتوجه به توانمنديهاي خود راامكانات موجود استفاده بهينه بكنند در رشته مورد نظر پيشرفت مي كنند و توانمنديهاي خود را شكوفا سازند .

مشاوره شغلي : مشاوره شغلي فرايندي كه به فرد كمك مي كند تا با شناخت تواناييهاي خود واطلاعاتي كه در زمينه مشاغل كسب مي كند به انتخاب شغل مناسب بپردازد و بين خصوصيات خود و يژگيهاي شغل تناسب و هماهنگي برقرار نمايد . يكي از راههاي پيشگيري از اتلاف وقت و سرمايع انساني اين است كه فرد به شغل مناسب بپردازند . در اينصورت ضمن بارور نمودن توانمنديهاي خود ، از كار خود رضايت و بهره وري وكارآمدي بهتري خواهد داشت . »

تعليم و تربيت :

تعليم يا آموزش يعني آموختن ، آموزش در حقيقت كوششي است كه معلم براي انتقال معلوماتي خاص به شاگرداني خود بكار مي برد و عمدتاً به مهارت معلم و نوع محتواي درس بستگي دارد .

تربيت يا پرورش :

تربيت يعني پرورانيدن . در مورد غير انسان همان به فعليت رساندن استعدادهاي بالقوه هست .

زندي پور (1382 ـ 54 ـ 65) در خصوص اهداف مدرسه مي نويسد :

اهداف مدرسه :

«1ـ سواد آموزي (خواندن … ذوق هنري و زيباشناسي)

2ـ ارزشهاي هنري ، زيباشناسي … و ارزشهاي اخلاقي

3ـ آماده شدن براي يك حرفه و اشتغال سودمند . و علاقه و رغبت متناسب با توانمنديها و استعدادها

4ـ ارزش اقتصادي و شخصي تحصيل ، زيرا تحصيل كرده اعضاي مفيد و هوشمند اجتماع براي جامعه دموكراتيك پايدار و پيشرفته بسازند .

5ـ ضرورت و اهميت تحصيلي در رشد و شكوفايي فردي و تعالي اجتماعي»

ضرورت و اهميت برنامه ريزي :

«سال اول دبيرستان در زندگي شما ازاهميت ويژه اي برخوردار است زيرا، در پايان اين سال بايد رشتة تحصيلي سال آينده خود را انتخاب كنيد . بسياري از اتفاقاتي كه در آينده براي شما رخ خواهد داد به انتخاب فعلي شما بستگي دارد . زيرا ازهم اكنون شروع به كسب مهارتها و دانشي خواهيد كرد كه در مورد به دانشگاه و ديگر مؤسسات آموزش عالي و يا ؟؟؟ و اشتغال به شما كمك خواهد كرد .

مهمترين ارزش برنامه ريزي . در تعيين هدف وخط سير زندگي است . درست است كه هيچ يك از ما نمي توانيم آينده مان را پيش بيني كنيم اما ، مفيدترين درسي كه دنياي امروز به ما مي آموزد اين است كه پيشرفت ناشي از برنامه ريزي است . برنامه ريزي تحصيلي و شغلي به ما فرصت مي دهد تا دربارة تحصيل و شغل خود ، هدفهايي را در نظر بگيريم و شيوة رسيدن به آنها را كشف و بررسي كنيم . داشتن مهارتهاي برنامه ريزي و حل مسأله براي تعيين و تكميل هدفهاي آينده به فرد احساس ، قدرت ، اراده ، اختيار و توانمندي بيشتري خواهد داد .»

اهداف شاخه هاي تحصيلي نظام جديد متوسطه :

هيأت اجرائي نظام جديد آموزش متوسطه (1379 ـ10) در خصوص شاخه‎هاي تحصيلي نظام جديد مي نويسد :

«الف ) شاخة نظري : شناخت بهتر استعداد وعلاقة دانش آموزان و ايجاد زمينه مساعد جهت هدايت آنان به مسيرهاي تحصيلي مناسب .

ب ) شاخه فني و حرفه اي : اعتلاي سطح فرهنگ و دانش عمومي و پرورش ملكات و فضائل اخلاقي بينش سياسي و اجتماعي .

ج) شاخة كار و دانش : احراز آمادگي نسبي دانش آموزان براي ادامه تحصيل در رشته هاي خاص علمي ـ كاربردي .

شاخه هاي نظام جديد آموزش متوسطه (ساخت )»

1ـ شاخة متوسطه نظري :

اين شاخه مشتمل بر 4 رشته رياضي ـ فيزيك ، ادبيات و علوم انساني ، علوم تجربي ، علوم و معارف اسلامي است حدود 52 واحد از درسهاي اين شاخه در همه رشته ها به صورت مشترك به بيشتر در پايه هاي اول و دوم ارائه مي شود .

2ـ شاخه متوسطه فني حرفه اي :

اين شاخه مشتمل برسه زمينه صنعت ، كشاورزي و خدمات است و هزينه داراي چند رشته است 58 واحد از درسهاي اين شاخه در همه رشته ها به صورت مشترك ارائه مي شود .

3ـ شاخه متوسطه كار دانش :

اين شاخه داراي سه زمينه صنعت ، كشاورزي و خدمات است وهر زمينه داراي يك يا چند گروه و هر گروه داراي يك يا چند رشته اصلي است و هر رشته داراي يك يا چند رشتة مهارتي مي باشد ، در كليه رشته هاي مهارتي اين شاخه 53 واحد به درسهاي عمومي و انتخابي و حدود 43 واحد به درسهاي مهارتي اختصاص دارد . واحدهاي آموزشي مربوط به اين شاخه «هنرستان كار دانش» ناميده مي شود . »

ويژگي هاي فرايند راهنمايي و مشاوره :

ثنايي (1380 ـ 50) در خصوص فرايند راهنمايي و مشاوره مي نويسد :

«سه دسته از ويژگي هايي كه در فرايند راهنمايي و مشاوره و براي كمك به تصميم گيري مراجعان از اهميت بالايي برخورداند عبارتند از توانايي هاي شناختي مانند هوش ، استعداد و پيشرفت تحصيلي ، علايق و صفات و خصايص خلقي و شخصيتي و«هوش يا توانايي كلي ذهني به وجود تفاوت هاي فردي ؟؟؟ عملكرد افراد در تكاليفي كه مستلزم دستكاري ، بازيابي ، ارزشيابي ، يا پردازش اطلاعات است اطلاق مي شود.»

پيشرفت تحصيلي و اهميت توجه به آن در هدايت تحصيلي :

«پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در مقاطع مختلف رشد جسمي ، رواني و اجتماعي نيازمند دارا بودن انگيزه هاي قوي و توانمند است . انگيزه هاي تحصيلي ظاهراً يك امر فردي محسوب مي شود . اين تصور وجود دارد كه هر دانش آموزي باتوجه به شخصيت خود و تمايلات و علاقه مندي و خصوصياتش ، داراي برخي انگيزه ها مي باشد در صورتي كه انگيزه تحصيلي از ديدگاه علم روان شناسي ، اجتماعي و جامعه شناسي علاوه برفردي بودنش داراي بعد اجتماعي گسترده از جمله محيط ، اطرافيان ، پدر و مادر و معلم ساير افراد گروه هايي كه دانش آموز با آن ها به نحوي برخود دارد كه در ايجاد و پرورش و تحكيم انگيزه‎هاي تحصيلي وي مؤثرند ، فرايند اجتماعي شدن (جامع پذيري) جرياني است كه به بركت آن انسان در طول حيات خويش تمامي عناصر اجتماع ، فرهنگي محيط خود را فرا مي گيرد و دروني مي سازد و باساخت شخصيت خود تحت تأثير تجارب و عوامل اجتماعي معنادار يگانه مي سازد تا خود را با محيط كه بايد در آن زيست نمايد تطبيق دهد ».

عواملي كه باعث رضايت شغلي مي شوند :

زندي پور (1382 ـ 15) در خصوص عواملي باعث رضايت شغلي مي نويسد :

«بررسيهاي بسيار نشان داده اند عواملي كه باعث رضايت شغلي مي شوند عبارت اند از : حقوق . نيت يا ثبات شغلي ، امكان پيشرفت و ترقي و روابط انساني حاكم برمحيط كار ، در توجيه بيگانگي شغلي عده اي معتقدند كه پيشرفت تكنولوژي در جامعة ماشيني امروز انسان را به يك ماشين مبدل ساخته ، به طوري كه ارزشهاي انساني واخلاقي و منزلتهاي او را به خطر انداخته است . رشد فن آوري (تكنولوژي) عواقب منفي ديگر از قبيل آلودگي هوا ، گسترش محيطهاي كاملاً مصنوعي ، بيگانگي از زندگي طبيعي ، استثمار بشر توسط بشر ، كاربرد شيوه هاي غيرانساني و تبديل تدريجي بشر به ماشين و غيره را هم به بار آمده است .

بديهي است معاني و ارزشهاي وابسته به كار همانطور كه در گذشته تغيير يافته در آينده هم تغيير خواهد كرد . اما ماهيت كار به عنوان يك فعاليت ويژه انساني كه بشر را قادر به ايجاد تغيير در شرايط حيات خود مي سازد هرگز از بين نخواهد رفت.»

ضرورت راهنمايي شغلي و روش هاي كسب اطلاعات شغلي :

دكتر ثنايي (1377ـ39) و حيني بيرجندي (1374 ـ 157 و 156) در خصوص راهنمايي شغلي مي نويسد :

«انتخاب شغلي يكي از مهمترين وقايع زندگي است كه تمام جنبه هاي هستي انسان را تحت تأثير قرار مي دهد . در نظريه هاي انتخاب شغلي . عواملي مؤثر برانتخاب شغلي بررسي مي گردند و به فرد كمك مي شود تا در قالبي شخص ، شغل مناسبي با برگزيند به طوري كه به رضايت فردي و افزايش كارآمدي بيانجامد . نتايج تحقيق نشان داد كه بين خويشتن پنداري و رضايت شغلي ، و همچنين بين خويشتن پنداري شغلي و رضايت شغلي رابطة معني دار وجود دارد مي توان گفت كه اگر با بهره گيري از روشهاي راهنمايي و مشاوره به تقويت خويشتن پنداري و ايجاد خويشتن پنداري شغلي مثبت در مراجعان اقدام شود ، به عنوان يك عامل در بالا رفتن رضايت شغلي موثر است . دادن اطلاعات شغلي و يا آشنا كردن دانش آموزان باامكانات تحصيلي بعد از دبيرستان بسيار اهميت دارد . كمك به دانش آموزان براي آشنا كردن آنان با دنياي كار و تشخيص مهارتهاي اصلي مشاغل ، كمك به دانش آموزان در طرح ريزيهايي تحصيلي و شغلي ، كمك به دانش آموزان تا خود را براي ورود به مشاغل مورد علاقه شان آماده كنند . كمك به دانش آموزان تا بتوانند تصميم بگيرند . به دانشگاه بروند يا بازار كار را انتخاب كنند ، كمك به دانش آموزان تا در زمينة طرح ريزيهاي خود به

شغل مناسبي دسترسي پيدا كنند ، ايجاد حس احترام به كليه مشاغل و اعتقاد به اينكه كار عار نيست .»

اهداف هدايت مشاوره شغلي در دبيرستان :

ثنائي (1379 = 58 و 57) درباره اهداف هدايت مشاوره مي نويسد :

«راهنمايي و مشاوره در دوره متوسطه وظيفه هدايت و راهنمايي افراد به رشته ها و شاخه هاي مختلف تحصيلي را با توجه به توانايي ها و علاقه هاي آنان و نيازهاي جامعه برعهده دارد ، چنان كه رشته تحصيلي يا شغلي فرد با توانايي‎ها و علاقه هاي آنان و نيازهاي جامعه برعهده دارد ، چنان كه رشته تحصيلي يا شغلي فرد با توانايي ها و علاقه هاي وي متناسب باشد كارآمدي و موفقيت اورا به همراه دارد . اين تحقيق يا شغلي فرد با توانايي ها و علاقه هاي وي متناسب باشد كارآمدي و موفقيت او را به همراه دارد . اين تحقيق به بررسي ميزان همبستگي ملاك هاي هدايت تحصيلي دانش آموزان و نگرش آنان نسبت به رشته انتخابي شان پرداخته است . نتايج حاصل از ضريب همبستگي بين ملاكهاي مشاوره اي و پيشرفت تحصيلي نشان مي دهد كه از چهار ملاك هدايت تحصيلي : نظر مشاور ، نظر دبير ، آزمون هوش و آزمون رغبت سه ملاك هدايت تحصيلي نظر دبير نظر مشاور ، و آزمون رغبت ، با پيشرفت تحصيلي مي باشد.»

حيبني بيرجندي (1371 ـ 118 و 117) در خصوص عوامل اجتماعي مي نويسد :

«1ـ نظريه عوامل اجتماعي از ديدگاه ميلروفرم :

دربارة انتخاب شغل از ديدگاههاي مختلف نظرات متفاوتي ارائه مي شود عده‎اي انتخاب شغل را مربوط به عوامل محركهاي رواني مي دانند و عده اي اقتصادي را در اين مورد مطرح ، كنند برخي ديگر نيز در گزينش شغل به عوامل اجتماعي اهميت مي دهند . اين گروه برخلاف پيروان نظريه هاي رواني معتقدند اين گروه برخلاف پيروان نظريه هاي رواني معتقدند كه چون عوامل اجتماعي در كنترل و اراده فرد نيست .

بنابراين انتخاب شغل يك امري تصادفي و تابع شرايط و متقضيات اجتماعي است . ميلروفرم برمفهوم اجتماعي شدن فرد در جامعه و ؟؟؟ تأثير آن در انتخاب شغل تأكيد مي نمايند و مراحل تكامل را در رابطه با انتخاب شغل به 5 دوره تقسيم مي كنند . (دوره آمادگي ـ دوره آغاز به كار ـ دوره آزمايشي ـ دوره ثبت شغل ـ دوره بازنشستگي).

عوامل اجتماعي كه در انتخاب شغل تأثير مي گذارند عبارتند از :

1. احتياجات جامعه : افراد بطرف مشاغلي سوق داده مي شوند كه مورد نياز جامعه است .

2. خانواده : نظر خانواده چه به صورت تحميل و يا الفاي عقيده و چه ب صورتهاي ديگر در انتخاب شغل مؤثر است .

عوامل مؤثر در هدايت تحصيلي ـ شغلي دانش آموزان دختر سال اول متوسطه قسمت اول

مطالب مشابه :

منابع دکترا

عوامل مؤثر در هدايت تحصيلي ـ شغلي دانش آموزان دختر سال اول متوسطه قسمت دوم

عوامل مؤثر در هدايت تحصيلي ـ شغلي دانش آموزان دختر سال اول متوسطه قسمت اول

نقش خانواده در پيشرفت تحصيلي

روانشناسی تربیتی