لرستان ؛ سرزمین پل های تاریخی و باشکوه

براساس یافته‌های باستان شناسی استان لرستان یکی از نخستین سکونتگاه‌های قدیمی بشر است بگونه ای که مفرغ این منطقه از شهرتی باستان شناسی برخوردار است .برهمین اســاس لرستان با توجه به تاریخ غنـی و پُربار خود دارای آثار تاریخی فراوانی است که نمونه های آن وجود " پل های تاریخی " است که از دوران هخامنشیان و ساسانیان در این استان بجای مانده ‌است، پل هایـی مانند پل دختر، پل کشکان بر روی رودخانه کشکان ، پل شاپوری در جنوب خرم آباد ، پل کلهر و پل معمولان .
رییس سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری لرستان گفت پل های گاومیشان ، پلدختر ، کلهر ، کشکان و شکسته هزار و 400 سال قدمت تاریخی دارند و از معماری و هنر و پل سازی منحصربه فرد برخوردار هستند . محمد رحم دل با بیان اینکه لرستان در دوره مادها ، هخامنشی ، ساسانی و اسلامی در مسیر همگتانه ـ شوش در موقعیت ویژه ای قرار داشته گفت پل کشکان در 50 کیلومتری جنوب خرم آباد در این مسیر احداث شده است . معاون فرهنگی میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری لرستان هم افزود : بیش از 100 پل تاریخی در این استان وجود دارد که تاکنون 80 پل در فهرست آثار ملی کشور ثبت شده است که قدمت برخی از آنها مانند شاپوری ( پل شکسته ) خرم آباد به زمان هخامنشی می رسد . محمدرضا اسدی افزود قرار گرفتن این آثار در مسیر شمال به جنوب کشور موقعیتی خاص و سوق الجیشی را برای استان ایجاد کرده و نقش اساسی در آبادانی و رونق اجتماعی و اقتصادی این استان داشته است . او ، رشد تکنولوژی، عبور وسایط نقلیه ، سیل و زلزله ، رشد گیاهان و درختان ، عدم تملک عرصه حریم پل های تاریخی و تامین نشدن اعتبارات از جمله عوامل تخریب پل های تاریخی لرستان اعلام کرد . معاون فرهنگی میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری لرستان در خصوص نقش پل های تاریخی در توسعه صنعت توریسم در لرستان گفت بیش از 2 هزار و 500 اثر تاریخی ثبت شده لرستان در فهرست آثار ملی ظرفیت لازم را برای توسعه صنعت گردشگری در این استان فراهم کرده است. محمدرضا اسدی افزود میراث فرهنکی ،صنایع دستی و گردشگری لرستان برای توسعه صنعت گردشگری اقدام به مرمت بسترهای آسیب دیده ، آبشکن ، نقشه برداری ، مستندنگاری ،ثبت ملی ، اجرای طرح اطلاعات کتابخانه و عکسبرداری از پل های تاریخی کرده است . او گفت امسال 5 میلیارد و 500 میلیون ریال از محل اعتبارات استانی برای تملک ، ساماندهی اطراف و مرمت پل ها هزینه خواهد شد. مدیر پایگاه پل های تاریخی لرستان هم درخصوص پل کشکان گفت این پل بزرگ‌ترین پل‌تاریخی ایران وجهان است و متعلق به دوره هخامنشیان و ساسانیان بوده و قدمتی بیش از هزار سال دارد . علی جعفر مصطفی نژاد افزود این پل در مسیر باستانی و تاریخی راه هخامنشیان شوش ـ هگمتانه قرار دارد و بر روی رودخانه کشکان ساخته شده است.
او گفت با توجه به ارتباط این منطقه با بین النهرین بسیاری از کارشناسان و محققان جهان ، لرستان را با آثار باستانی بویژه پل های تاریخی آن می شناسند . مصطفی نژاد گفت: پرونده هشت پل تاریخی لرستان برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو تشکیل شده است. او افزود در دور دوم سفر استانی رئیس جمهور به لرستان که در سال 1387 انجام شد هیات دولت مصوبــه ای برای ثبت پل های تاریخی لرستان به تصویب رساند. به گفته مصطفی نژاد برای ثبت هر اثر درفهرست جهانی یونسکو رعایت مواردی ازجمله تعیین حریم ، ‌جانمایی در نقشه ،‌ تصویربرداری سه بعدی و فتوگرامتری الزامی است . زهرا بهاروند کارشناس مرمت بنا و بافت های قدیمی هم می گوید : در گذشت زمان عوامل متعدی نظیر بلایای طبیعی ، رشد گیاهان و درختان ، عبور وسایط نقلیه و ایجاد پل ها جدید و تونل موجب آسیب و فرسودگی پل های تاریخی لرستان شده که باید با همکاری دستگاه های متولی اقدام به مرمت و استحکام بخشی هرچه سریع تر صورت گیرد. او تامین اعتبار لازم ، فرهنگ سازی برای معرفی پل ها به عنوان سرمایه های فرهنگی و حفاظت از آنها به عموم مردم جهت توسعه صنعت گردشگری در لرستان را ضروری دانست.
سعادت خودگو ، پژوهشگر و محقق هم درخصوص نقش پل های تاریخی لرستان در توسعه روابط دنیای گذشته گفت : لرستان از دوران پیش از اسلام تا دوره اسلامی به خاطر قرار گرفتن در محورهای ارتباطی و مواصلاتی شمال و جنوب سرزمین ایران نقش برجسته ای در ارتباط بین ایالت های امپراتورهای بزرگی مانند هخامنشی ،اشکانی و ساسانی داشته است . او با اشاره به نقش ارتباطی پل های لرستان در دوره هخامنشی افزود : این جاده که 2 پایتخت بزرگ آن زمان شوش و هگمتانه ( همدان کنونی ) را بهم متصل می کرده نقش مهمی در مبادلات تجاری، اداری و نظامی داشته است . خودگو ، وجود بقایای جاده ، قلعه ، کاروانسراها و پل های عظیمی شامل پلدختر ، کلهر و کشکان موید این موضوع است . سعادت خودگو، به نقش آثار تاریخی و باستانی در کنارجاذبه های طبیعی و فرهنگی در گسترش صنعت توریسم در لرستان اشاره کرد و گفت در این استان صدها اثر تاریخی از جمله پل ها ، دژها ، کاروانسراها ، غارها ، سنگ نوشته ها ، آسیاب ها ، مقابر ، مساجد ، حمام ها و کتیبه ها وجود دارد که برخی از آنها نظیر قلعه فلک افلاک شهرت جهانی دارند . او افزود : متاسفانه با وجود گستردگی و تنوع آثار تاریخی و باستانی در لرستان موانع و مشکلاتی چند همچون نامناسب بودن راه های مواصلاتی،کمبود فضای رفاهی، نبود مشارکت بخش خصوصی دررونق صنعت جهانگردی وجود دارد که باید مسئولان امر در این خصوص چاره ای بیندیشند .
در همین حال مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری لرستان چند روز پیش از پایان فصــل اول مرمت پل شکسته خرم آباد خبر داد . رحم دل با بیان اینکه مهمترین مصالح بکار رفته در این پل تاریخی سنگ ، گچ و آهک و ساروج است گفت در این فصل مرمتی اقداماتی همچون برچیدن و تخریب سنگ های الحاقی اجرا شده و در پایه پل ، قالب بندی و اجرای طاق ، تهیه مصالح و اجرای نمای پل با استفاده از سنگ ، ملات و گچ نیم کوب ، اجرای کاهگل روی کف ، روپل و بندکشی نماهای بیرونی را انجام داده است . او گفت : برای انجام مرحله نخست مرمت پل شکسته اعتبــاری بیش از 100 میلیون ریال هزینــه شــده است . کلام آخر اینکه در واقع این آثار گرانبها و ارزشمند هر کدام از آنها می توانند در توسعه " صنعت گردشگری " لرستان نقش بسزایی ایفا کنند که آن هم به برنامه ریزی مناسب ، جذب سرمایه گذاری بخش خصوصی ، تامین اعتبار برای مرمت ، ایجاد امکانات رفاهی و تفریحی و تلاش بیشتر مسئولان بستگی دارد .در اینجا به توصیف مختصری از این پلها پرداخته می شود:

پل کشکان

پل کشکان در شهرستان چگنی و بر روی رودخانه ای با همین نام یعنی رود کشکان ساخته شده است. کاربرد این پل اتصال راه باستانی شهر شاپورخواست به مناطق غرب استان لرستان و سپس کرمانشاه بوده است در متون تاریخی به این پل اشاره شده و از آن با نام کژکی یاد شده است. طول پل حدود ۳۲۰ متر و عرض هر یک از دو چشمه شرقی پل ۲۰/۲۳ متر است. پل دارای ۱۲ طاق پل بوده که متاسفانه سه دهنه از این طاق پل ها تخریب شده و مابقی طاق پل ها همچنان پابرجا هستند. ارتفارع پل در بالاترین نقطه به ۲۶ متر و در کوتاهترین قسمت آن ۱۰ متر است در خصوص پایه های این پل باید به این نکته اشاره کرد که پایه های پل با سنگ های بزرگ و تراش خورده ساخته شده است مواد و مصالح بنای پل از سنگ ، گچ و آجر تشکسل شده است. در کنار این پل بقایای سه پل دیگر از دوره های گذشته به جای مانده است که مشخصات پل های ساسانی را دارند و احتمالاً متعلق به همان دوره هستند. پل کشکان به شماره ۳۵۵ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

پل شکسته یا پل شاپوری

پل شکسته یا پل شاپوری که در گویش لری طاقِ پیل اِشکِسَه گفته می شود، بدون شک یکی از شاهکارهای معماری لرستان است که عمر آن به دوره ساسانیان و شاپور اول ساسانی می رسد.طاق پیل اشکسه با 300 متر طول سالیان دراز مهم ترین عامل ارتباطی غرب استان لرستان (طرهان) به شرق این استان و از آنجا به خوزستان و تیسفون (پایتخت ساسانیان) بوده‌است. این پل بیش از ۱۹ چشمه طاق داشته که در حال حضار فقط ۵ چشمه طاق از آنها بر جای مانده‌است. چشمه طاق‌های پل به صورت جناقی ساخته شده اند و پایه‌های پل و موج شکن های آن به صورت لوزی شش ضلعی از سنگ ساخته شده‌ اند.اگر این پل را از نزدیک ببینید، می توانید مصالحی مثل قلوه سنگ‌های رودخانه‌ای و لاشه سنگ های چشمه، ملات گچ و ساروج را ببینید که در کنار هم چنین بنای عظیمی را به وجود آورده اند. کف این پل با سنگ های بلوک قرمز سنگفرش شده است که در اثر فرسایش آب زوایای خود را از دست داده اند و شکل مسطح و نرمی پیدا کرده اند.

پل دختر

پل دختر” اثري ستبر و نمادي از پيشينه درخشان تمدن در لرستان در پيچ و خم دره‌هاي رشته كوه زاگرس همچون نگيني مي‌درخشد.اين اثر تاريخي هم‌اكنون بعنوان تنها معبر و گذرگاه استوار محور ترانزيتي شمال به جنوب كشور، روزانه شاهد تردد دهها هزار وسيله نقليه سبك و سنگين است.پل تاريخي دختر در مدخل ورودي شهر پلدختر در فاصله ‪ ۱۱۰‬كيلومتري جنوب خرم‌آباد واقع شده كه نمادي از تاريخ دوره هخامنشيان است.اين پل كه در منطقه به پل ” كر و دختر ” معروف است، در دوره پادشاهي ساسانيان بدستور شاپور ساساني بازسازي شد و در قرن چهارم هجري نيز توسط “بدرين حسنويه” ترميم دوباره شد.اين اثر تاريخي به طول ‪ ۲۰۰‬متر، داراي ‪ ۱۲‬پايه به ابعاد ‪ ۱۳‬در ‪ ۹‬متر بوده و عرض دهانه‌هاي اين پل حدود ‪ ۱۱/۵‬متر مي‌باشد كه در گذشته دو بخش شرق و غرب رودخانه خروشان كشكان را به هم متصل كرده است.متاسفانه حوادث قهري و عوامل طبيعي بويژه طغيان رودخانه كشكان به مرور زمان همه پايه‌ها و دهانه پل را تخريب كرده و اكنون بقايايي از مخروبه‌هاي آن سر از آب بيرون آورده اند.از اين اثر تاريخي كه دست روزگار كمرش را درهم شكسته و حسرتي عميق را بر دل هر بيننده‌اي گذاشته، تنها يك دهانه كه نقطه حياتي محور ارتباطي شمال به جنوب بشمار مي‌رود ، باقيمانده است.قرار گرفتن راه باستاني در غرب اين پل كه تا ارتفاعات مله كوه در شهرستان كوهدشت امتداد دارد، بيانگر اهميت ارتباطي اين منطقه در دوران حكومتهاي تاريخي گذشته است.

پل گاومیشان

این پل در شهرستان پلدختر و مرز لرستان و ایلام واقع شده است.پل تاريخي و زيباي گاوميشان که بقاي آن متعلق به دوران ساساني است بر روي رودخانه "سيمره" پس از تلاقي با رودخانه کشکان ساخته شده است و بر اساس نظريات مختلف وجه تسميه نام اين پل بر گرفته از "گوميشه" يعني محل پرورش گاو است.اما بعضي از مورخان تاريخ مانند "سراورل استين" نام اين پل را "گاماسا" مي دانند ("گاماسا" از دو کلمه"گا" يعني گاو و "ماس" به معني ماهي تشکيل شده است.)قوس هاي جناقي آجري و ساير تعميرات سنگي و نماي فعلي پل بيانگر مرمت اين پل در دوران بعد به خصوص دوران اتابک لر کوچک است.پل تاريخي گاوميشان از پنج چشمه بزرگ تشکيل شده است که در حال حاضر فقط يکي از اين چشمه ها سالم است و ارتباط چشمه ها با مسير حرکت آب و طغيان آن محرز است.اين پل بسيار فني و پيچيده ساخته شده است به طوري که رقيبي جدي براي پلهاي مهم بشمار مي رود.پايه ها و تکيه گاههاي اصلي پل مدور و قطور است و مصالح آن از سنگهاي مکعبي بزرگ و تراشيده در ابعاد مساوي است که به صورت "رگ چين" به روي هم چيده شده اند و پايه اصلي پل را به وجود آورده است.داخل پايه ها نيز از قلوه سنگ و ملاط گچ پر شده و مصالح پل سنگ و ملاط گچ و در سقف تاقها از آجر است که همگي در پيچيدگي اين پل نقش دارند.تاقهاي جناغي، دالانها و راهروها همگي از آجرهايي به ابعاد 20 در 25 سانتي متر ساخته شده است و نماي اين پل تاقچه هاي مسدود و باز و موج شکن هايي دارد که به وسيله راهروها با چند پل به هم متصل مي شوند که اين نيز حتي در دوران کنوني بسيار مهندسي شده به نظر مي رسد.وجود پله ها در ميان دالان ستون مياني، بيانگر اين امر است که اين پل فقط يک پل ارتباطي نبوده بلکه راهروهاي داخل و پلکان نشان از اين دارد که کاروانها از اين پل به عنوان سرپناه به هنگام عبور استفاده مي کردند و چه بسا شبها که در دل اين دالانها کاروانيان به صبح رسانده اند.يکي از مورخان تاريخ بنام سرهنري راولينسون در سفرنامه خود درباره اين پل مي نويسد: "پلي که هم اکنون بر روي سيمره (دره شهر فعلي) قرار دارد يکي از بهترين پلهاي ايران است که حسين خان بزرگ (والي بزرگ و معروف ايلام و لرستان) به سال 1008 هجري قمري اين پل را تعمير کرده است".به اعتقاد مورخان اين پل در سال 1334 هجري قمري بر اثر زلزله از بين رفته است.

پل کلهر(معمولان)

پل تاریخی کلهر در 50 کیلومتری جنوب خرم آباد و ابتدای شهر معمولان واقع شده است و مربوط به دوره هخامنشی و ساسانی است. پل کلهر به منظور عبور کاروانیان شوش به هگمتانه ساخته و در زمان ساسانیان مرمت شده است.این پل کاملا سنگی که در آن از مصالح ساروج استفاده شده به طول بیش از 160 متر دارای پایه‌های بسیار مرتفع به ارتفاع 30 متر و طول دهنه حدود 27 متراست.

لرستان ؛ سرزمین پل های تاریخی و باشکوه

مطالب مشابه :

قابليت ها،موانع و راهكارهايي در جهت توسعه صنعت گردشگری در لرستان

راهبردی برای توسعه گردشگری و توسعه همه جانبه استان لرستان

اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در استان لرستان

استان لرستان

اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در استان لرستان

رشته گردشگری مشاوره پایان نامه مقاله اجرایی پروپوزال فوری09123600694

اقتصاد سیاسی توسعه نیافتگی در استان لرستان

پایان نامه پروپوزال مقاله سمینار رشته مدیریت جهانگردی دکترا کارشناسی ارشد 09123600694

لرستان ؛ سرزمین پل های تاریخی و باشکوه

اخبارکوتاه گردشگری ایران