مشاغل و حرفه های گذشته در روستای گریوان

اشاره : دراین بخش به بررسی جغرافیای اقتصادی گریوان واقع در بخش مرکزی بجنورد در زمینه های مشاغل و حرفه های گذشته، صنایع، كشاورزي و باغداری، دامداري و پرورش طیور، زنبورعسل و پرورش ماهي، صنایع دستی و تاثیرات متقابل و چند جانبه ای میان این متغیرها در اقتصاد روستا می پردازیم.

مشاغل و حرفه های گذشته در روستای گریوان :

مشاغلی که در زیر اشاره می شود همه مشاغل موجود از قدیم تا کنون نبودند, برخی به کلی از بین رفته اند، سعی شده است به مهمترین آنها اشاره شود .

1- کدخدا : از دو بخش « کد یا کند » یعنی روستا و « خدا » تشکیل شده است به معنای (صاحب و نگهبان یا خدای روستا ). کدخدا همه کاره روستا بود و مورد اعتماد اهالی گریوان بوده است .

2- پاکار(نوچه) : پاکار به اصطلاح امروزی «نوچه » بود. شخصی بود که همیشه همراه کدخدا بود. بله قربان گوی او بود و وردستش.

3-قوروقچو (دشت بان) : قوروقچو نگهبان و مراقب مزارع، کشتزارها، باغات و محصولات کشاورزان بود. هر بخشی از باغ ها و مزارع برای خود دشت بان جداگانه داشت. دشت بانها در بلندتری نقطه زمین تحت مراقبت برای خود گالئ ( آلونک) می ساختند و از آنجا همه جا را زیر نظر می گرفتند. تا شخصی غریبه وارد باغ مردم نشود و به محصولات آنها دستبرد نزند. هر کس به فراخور حال خود از محصولش به عنوان دستمزد به دشت بان پرداخت می کرد. در حال حاضر سوبان (مامور آب) و باغبان بیشتر معول است

4 – چاروادار : شخصی که چندین الاغ و یا قاطر نگهداری می کرد و آنها رابه مردم کرایه می داد. کمتر مرسوم بوده است.

5- باش قیرخان (سلمانی) : دلک « با تشدید لام » : باش قیرخان یا دللک کسی که موی سرمردم را می تراشید و به قول امروزیها سلمانی بود. و اغلب بصورت سبار در محل اقدام به اصلاح می نمود.

6- چوپان : چٶ در زبان ترکی به معنای دام می باشد و چوبان در لغتنامه (ناظم الاطباء) بمعنای چوپان. شبان. راعی. شبان و گله بان و محافظ و حارس گوسفندان و اسبان. می باشد. و شغل چوبانی نیازی به توضیح آن نیست و همه با نوع کار آن آشنایی دارند

7- چؤدار : چؤ در ترکی به معنای دام می باشد چؤ دار کسی که کارش خرید و فروش گوسفند است؛ اصطلاحاً گله دار. و قپاندار نیز می گفتند.

8- کورپه چی یا کرپچی « به ضم کاف و فتح پ »: کورپه چی کلمه ای ترکی است. به معنای قوزو اوتاران کسی که بره ها و بزغاله ها را برای چرا می برد. مترادف با چوبان بره هاست .

9- حمامچی (حمامی) : در قدیم یک نفر مسئول روشن کردن حمام عمومی و خزینه روستا بود و همچنین مسئول رسیدگی به نظافت و سایر امور آن. حمام خزینه روستای گریوان در پایین روستا و در محل مخابرات فعلی قرار داشت.

10- ده ییرمانچی (آسیابان) : دییرمانچی یا آسیابان، به کسی که نگه داری و ادارة آسیاب را بر عهده دارد می گویند. آسياب های آبی گریوان، درسه نقط مختلف به صورت هاي متفاوتي در مسیر آب سر چشمه وجود داشته اند و براي آرد كردن گندم و غلات ديگر به صورت کاملا سنتي، جهت تهيه نان و مصارف مختلف از آن استفاده مي‌شده است.

11- گووارانچی : نگهبان گاو. و چراننده ٔ گاو. کسی که در قدیمی و در فصل بهار همانند چوپان، گاوهای اهالی روستا را به چرا می برد و مزد کارگری می گرفت.

12- ساخچیلیق (سفال گری) : ازآنجا که خاک رس ماده اولیه کوزه گری است و تقریباً درتمام منطقه گریوان یافت می شود، ساخچیلیق یا سفالگری از صنایع بسیار رایج قدیم در گریوان بوده و در ساخت کوزه آب، تنور و کندی(سیلو) کابرد داشته است.

13- دهقان : دهقان به معنای منسوب به ده و دارنده ده است و معانی گوناگون :صاحب ده، کشاورز، روستایی، حافظ سنن و روایات ده می باشد. در گریوان در گذشته، دهقان به کسی گفته می شد که تمامی مراحل کاشت، داشت و برداشت محصول کشاورزی مالک را در قبال سهم و درصد قراردادی فین مابین در تمام مراحل به همرا مالک بطور شراکت در کار انجام می داد.

14- ایشچی (کارگر) : ایش در زبان ترکی بمعنای کار و ایشچی یعنی کارگر اعم از کار گر ساختمانی یا کشاورزی و بنا می باشد.

15- تویوق به جر ماق ( پرورش طيور) : در گریوان پرورش طیور بسیاراندک و درحد کمک به اقتصاد خود کفای خانودهمعمول بوده است و محصولات آن بيشتر جنبه ي خود مصرفي داشته و دارد.

16- ایپک چی ( نوغاندار ) : نوغانداري نزد روستائيان گریوان ازقديم الايام نه براي کسب درآمد که براي تهيه پارچه ابريشمي(ایپک) و نيز لباس ها و اقلام تزئيني مورد توجه بوده است. و اکنون از رونق افتاده است.

17- قالی توخماق (قالی بافی ) : بافتني ها شامل قالیبافی(قالی توخماق)، جاجیم، گلیم، زيلو، پالاز (پلاس)، آسمانلیق(ناندان)، سفره، جوراب پشمی، شال، دستكش(الجی)، کورگو کولته (کلاه پشمی)، سیاه چادر(چادر دامداران کوچرو)، پارچه، لحاف و طناب مي باشند. درحال حاضر به دلیل برخی موانع و مشكلات، این صنایع از جایگاه واقعی خود فاصله گرفته اند و از نقش آفرینی درعرصه اقتصادی نیز دور شده و از رونق کمتری برخوردارند.

18- یونگ دره ماق(حلاجی) : پشمي كه بايد درخود محل ريسيده شود را ابتدا مي شويند و بعد از خشك كردن، توسط دندان هاي شانه (دراق)، حلاجي، مي كنند.

19- ته شی اه ییرماق (نخ ریسی) : ريسندگي ازجمله وظايف زنان روستاي گریوان است كه با پشم گوسفند، موي بز و پنبه براي تهية بافتني ها با دوک یا چرخ نخ ریسی(ته شی) مي ريسند. اکنون از رونق افتاده است.

20-چیت توخوماق ( پارچه بافي) : در گذشته بافت انواع پارچه های پشمي، ابريشمي و نخي درگریوان معمول بود. نوعي پارچه ابريشمي كه اليجه نام داشت براي دوخت كت زنانه به كار مي رفت. از پارچه هاي پشمي « چوغا» و « باشلیق» براي پالتو استفاده مي شد. اکنون کاربردی ندارد.

21- بویانماق (رنگرزي) : درگذشته ازانواع رنگ هاي ثابت که از شيره گياهان مي گرفتند و پشم را رنگ مي زدند سپس استفاده مي کردند که به آنها قالي هاي با رنگهاي ثابت مي گويند و هر چه کهنه تر شود رنگ آن جلا و زيبايي خاص خود را پيدا مي کند. از چند دهه گذشته بعضاً از رنگهاي شيميايي و دباغي نیز استفاده مي کنند که بعد ازبافت، رنگ فرشها کم کم تغيير کرده و رنگ اصلي آنها از بين میرود و فرش بيرنگ مي شود.

22-سککه تیکماق( سكه و پولك دوزي) : پولك به صفحات مدور و كوچكي گفته مي شود كه ازجنس طلا و نقره و آلياژي از برنج و مس بوده و براي تزئين پوشاك و به مفهوم عام بكار برده مي شود. بجاي پولك از سكه هاي نقره زمان قاجار استفاده مي كردند. فعاليت در اين رشته به شكل خانگي وجود داشت. زنان خانه دار انواع جليقه – كمر بند و لباس پولك دوزي شده نيز توليد مي كردند. پولك دوزي اغلب همراه با منجوق دوزي متداول بود. امروزه از رونق افتاده و کاربردی ندارد.

23-نجاری و خراطي : نجاری یا درود گری يكي ازصنايع دستي سنتي گریوان است كه از مانهاي قديم دراين مرزوبوم رواج داشته است. چوب هاي مورد استفاده درآن شامل گردو،بيد، چنار، چوب سفيد، گلابي، و غیره مي باشد. محصولاتي كه حاصل كار صنعتگران درردگر مي باشد به صورت درب و پنچره های چوبی، دوك نخ ريسي-– ميز- و صندلي- دسته چكش، و ساير اشياء درودگری شده تجلي مي نمايد. درگذشته صنعت خراطی درگریوان بیشتر بصورت ساخت عصا، تنه ي قليان ، نرده راه پله، قاشق، جوق، خرمنکوب چوبی و برخي ازظروف چوبي كه دیگر ازقبیل : دانه پاش، جوله، كمچه لز، ملاقه و كفگير، كيله، سير كوب . و غیره معمول بوده است.

24- ایریش آغاردماق( مسگری و سفيد گری ) : مسگری توسط دوره گردها انجام می شده است. مس گران به ساخت انواع ظروف مسي از قبيل ديگ، طشت، كاسه، سيني و … اشتغال داشته اند. سفيد گران كه دركنار مس گرها استقرار می يافتند به سفيدگري ظرف مسي مشغولند می شدند.

25- صنایع غذایی: مهمترین صنایع غذایی گریوان عبارتند از: محصولات گوشتی، لبنی و انواع ترشیجات و مربا و ربع گوجه فرنگی و محصولاتی از قبیل: روغن جامد حیوانی کره است که بطور سنتی در این منطقه رواج داشته اند. معمولا گوشت را بصورت قوورمه بدون یخچال نگهداری می کردند.

26- کندی سازی : یکی از صنایع رایج قدیم در روستای گریوان « کندی سازی » بوده است. کوندی یا سیلو به منبع بزرگی گفته می شود که با گل رس ساخته می شده است و مردم حبوبات و گندم و جو و ... خود را در آن ذخیره می کردند. معمولا « کوندی » در اتاقی مخصوص به نام « کوندی خانه » نگهداری می شدتا از رطوبت و نور دور باشد و آسیبی به مواد ذخیره شده وارد نشود. با رواج نانوایی های مدرن و تحویل محصولات زراعی به شرکت تعاونی روستایی به مرور این صنعت به فراموشی سپرده شد.

27-تندیر قه ییرماق ( تنور سازی ) : یکی دیگراز صنایع رایج که تا حدودی هنوز هم وجود دارد، صنعت تنور سازی ازنوع گلی آتشی است .این تنور معمولا ازخاک رس ساخته می شود و برای پخت نان محلی و فتیر بکارمی رود. تنور بجز در ییلاق كه در زمين حفر و تعبيه مي شود دربقيه نقاط روي زمين ساخته مي شود بطوريكه ارتفاعي تا كمر نانوا از زمين دارد. به محل تعبيه تنوركه اغلب سقفي هم بالايش مي سازند « تنور خانه » مي گويند. اما تنور و تنورخانه در گریوان خيلي قديمي است و در هرخانه و سرا روستایی يك تنور براي پخت نان وجود داشت.

28- صنایع کارگاهی : در روستای گریوان تا چندی پیش، حدود چند خیاط ، تعدادی آهنگر، نجار، کفاش و حلب ساز مشغول بوده اند. درحال حاضر این صنایع نیزاز رونق افتاده اند.

29- آری چیلیق ( پروش زنبور عسل) : عسل گریوان به دليل موقعيت کوهستاني اين روستا و وجود گل و گياه هاي فراوان در دره و کوه هاي اطراف آن از طبيعي ترين و مرغوب ترين و درنتيجه گران قيمت ترين عسل هاست . پرورش زنبور عسل از ديرباز درگریوان رايج بوده است و تا چند دهه اخير نيز به همان روش سنتي که کندو به صورت کدو بود ادامه داشت، ولي زنبوداري به روش جديد که شامل کندوهاي چوبي معمول مي باشد از دهه 60 شروع شد و در دهه 70 رواج بيشتري گرفت.

30- قیشلاق و یایلاق (دامداران کوج رو ) :ازقدیم الایام دامداران روستا همانند عشایر براي امرار معاش و تعليف دام هاي خود، سالانه دو بارازكوچ به عنوان تحرك اجتماعي و اقتصادي استفاده مي كنند. محل یایلاق آنها ارتفاعات سالوک بوده و هنوزهم هست و محل قیشلاق آنها اردوغان واقع در غرب اسفراین بود.چند سالي است که تعداد كوچ كنندگان به یایلاق آرام آرام كاهش مي ‎يابد و قیشلاق نیز مدتهاست بدلیل قوروق محل فوق توسط اداره محیط زیست از سال 1342 انجام نمی گیرد. درحال حاضر منطقه يايلاقي دامداران ، محدود به دامنه ها و قلل سالوک می باشد و به مدت 45 روز در اواخر بهار و اواسط تابستان و با اخذ پروانه چراگاه از مبادی زیربط صورت می گیرد.

31- مال و دووار به جر ماق (دامداري و دامپروري):دام ها ی موجود در دامداری ها به دو دسته پروار و شیر ده تقسیم میشوند که شیر دام ها هر روز صبح توسط صاحبان آنها به بجنورد حمل شده وعمدتا به شرکت سهامی شیر منطقه ای خراسان می فروشند و به این ترتیب وارد بازار مصرفپرجمعیت شهر بجنورد می شود دام های پروار شده نیز روانه کشتارگاه شده و به این ترتیببخشی ازنیازهای پروتئینی شهر بجنورد را تامین کرده و محصولات جانبی آن غیر از گوشت مادهاولیه برای صنایع جانبی را تشکیل می دهند .دام های دیگری که در روستا نگهداری می شوند عمدتا به روش سنتیتوسط خانوارها نگهداری شده و میزان محصولات آنها نیز نسبت به دامداری های صنعتی ناچیزاست

32- باغداری : درگریوان باغداری نیز درسال های اخیر رواج زیادی داشته بطوریکه باغات بعد از غلات، بيشترين درصد ميزان سطح زيركشت محصولات سالانه را به خود اختصاص داده اند. به علت موقعيت كوهستاني گریوان و شیبداربودن و كمبود زمين كشاورزي، تجربه ثابت كرده است كه درخت كاري بهترين شيوه ي بهره برداري از زمين دراين منطقه است، درنتیجه، تقريباً تمامی اهالي روستا بیشترین قسمت زمین های زراعی خوذ را بصورت باغ درآورده اند و صاحب باغ هستند. لاكن مساحت باغ نسبتا كم و عوايد حاصله ازآن ناچيز است.

33-اکین چی لیک (كشاورزي ) : ناحیه گریوان با داشتن اقليم مناسب، آب و هواي معتدل، خاك مساعد و آبفراوان و جاري بودن رودخانه هاي پرآب و وجود چشمه های کوچک و بزرگ بخش عمده اي از توليد محصولات زراعی و باغی استان را به خود اختصاص داده است و بدلیل ناهمواری های سطح زمین، سنتی و نوع كشت آن آبی و دیمی است و فرآورده ها و محصولات زراعی آن عبارتنداز: گندم، جو، سيب زميني، لوبیا، نخود، عدس، گوجه فرنگی و انواع تره بار، كه كشاورزان علاوه بر استفاده از گياهان خود رو براي تغذيه دام خود اقدام به كاشت انواع علوفه از قبيل، يونجه، چغندر و غيرهمي نمايند .

برخی از شغل های دیگر:

چوره ک چیلیق : نانوایی / چونجولوک : جوفته ائدمک : با گاو آهن زمین را شخم زدن / سودچولوک : لبنیاتی / دمیر چلیک : آهنگر / چرچی لیک : خرید و فروش ارزاق / و....

مشاغل و حرفه های گذشته در روستای گریوان

مطالب مشابه :

دلنوشته های جدید و بسیار زیبا همراه با عکس

مشاغل و حرفه های گذشته در روستای گریوان

Watch on thumbnail for Timex ساعتی روی ناخن دست ساعت مانیکور ..قابل توجه خانومها

معرفی رشته های هنرستان

The Oxford Duden Pictorial English Dictionary فرهنگ مصور اکسفورد دودن

توانایی و نفوذ زبان پارسی

آزمون بهره هوشی

فرهنگِ بزرگِ سخن