شهرمن کاشان (2)

كاشان مهد علم و ادب

منطقه اي كه شهر كاشان در آن واقع است يكي از سكونت گاهاي شهري انسان ما قبل تاريخ بوده است . كاوشهاي باستان شناسي نشان مي دهد كه ناحيه سيلك ( واقع در 4 كيلومتري غرب شهر كاشان ) چند هزار سال پيش از پيدايش شهرهاي آريائي فلات ايران نخستين جايگاه رشد شهرنشيني بوده است.
با اين همه آنچه در اين گفتار اهميت دارد بررسي كاشان به عنوان يك شهر اسلامي است زيرا ساختار كنوني شهر كاشان در دوره اسلامي شكل گرفته است و در اين دوره ( خصوصا در عصر سلجوقيان و نيز در قرن هاي نهم و دهم هجري در عهد صفوي ) رونق بسياري پيدا كرده و يكي از شهر هاي مهم ايران شده است ليكن در دوران حكومت زنديه با وجود حاكماني چون آقا سليم آراني و خصوصا عبدالرزاق خان كاشي كه در جهت آباداني اين شهر از هيچ كوششي فرو گذار نكردند، زلزله مهيب سال 1192 ه ق خرابيهاي بسياري بجاي نهاد و عمده آثار مهم تاريخي اين شهر را تخريب نمود . و از طرف ديگر عناد و خصومت بنيانگزار سلسله قاجار ( آقا محمد خان ) با كاشان و همچنين طغيان ياغيان محلي باعث گرديد كه اين شهر در دوران قاجار با ركود مواجه شود.
كاشان و حومه با حدود 000/400 هزار نفر جمعيت داراي مردماني مهربان و باهوش و ذوق ادبي و استعداد هنري و همچنين تعصب مذهبي فراوان يكي از قديميترين و تاريخي ترين شهرهاي ايران محسوب مي شود و از قديم الايام به « دار المؤمنين » معروف گشته است.
نژاد مردم كاشان از ريشه اصيل آريايي است و اختلاط آن با نژادهاي اقوام مهاجم تازي و ترك بسيار ناچيز بوده است كه يكي از دلايل اين امر حفظ زبان فارسي قديم در ميان اهالي سكنه خصوصا دهات اطراف است .
در مورد وجه تسميه كاشان كهن ترين مأخذ فارسي و عربي از آن به نامهاي قاسان ، كاس رود ، كاشانه ، كاسان ياد مي كنند.
كاشان در ادوار مختلف تاريخ فراز و نشيبهاي فراواني را پشت سر گذاشته و شاهد حوادث طبيعي و تاريخي فراوان بوده است . در دوران اسلامي ( سده سوم هجري ) صدها هنرمند و شاعر و عالم از اين شهر برخاستند كه يكي از آنها ابوالحسن علي بن محمد كاشاني ، صاحب جامع الكبير في الفقه متوفي به سال 220 ه ق از اصحاب خاص حضرت جواد « ع» بود.
كاشان كه بنابر گفته مولف حدود العالم در سده چهارم هجري كانون دانش و ادب ايران به شمار مي رفت در عهد سلاجقه نيز چنانكه راوندي مورخ آن عصر در كتاب معروف راحه الصدور و آيه السرور نگاشته است منشأ فضلا و هنرمندان و علماء‌بود به طوري كه هر كجا خطي خوش و زيبا يا انشاء و ترسلي بليغ ديده و شنيده مي شد مي گفتند كه از كاشانيان است و يا از آنها آموخته اند. چنانكه اغلب وزيران ايران‌. مستوفيان و حاجبان پادشاهان بزرك سلجوقي از مردم كاشان و يا تربيت يافتگان آن سامان بودند . به هر حال در اين عصر كاشان از جهت دانش و ادب چنان مشهور گشته بود كه پيشرو و سرآمد بلاد ايران بشمار مي رفت. از جمله فضلا و دانشمندان اين دوران ابوعلي عبدالجبار طوسي كاشاني ، سيد ابوالرضا راوندي ، سيد الامام ضياء الدين راوندي مي باشند.
با آغاز دوران مغول و هجوم وحشيانه اين قوم خون ريز كه گويي تزيانه اي عبرت آموز بر ملت ايران بود .تحولات شگرفي روي داد. قوم وحشي با قدرت نظامي فائق آمدند ولي ايرانيان با نيروي فرهنگ و هنرهاي زنده خويش مبارزه بزرگ رواني و نبرد بدون كشت و كشتاري را آغاز نموده و عاقبت توانستند برتري فرهنگ و هنر و ذوق و انديشه و خلق و خوي لطيف خود را چنان آشكار و جلوه گر سازند كه دشمنان سر سخت و زورمندش دوستان وفادار او گردند.
از جمله فضلا و دانشمندان اين دوران كمال الدين عبدالرزاق و همچنين افضل الدين محمد مرقي مشهور به باباافضل ( به روايتي خالو و به روايتي استاد و مرشد خواجه نصير الدين طوسي ) است كه آثار قلمي كم نظير آنها از ذخائر گرانبهاي فرهنگ و زبان فارسي به شمار مي رود.
عصر صفوي را مي توان عصر طلايي هنر در دوران اسلامي دانست با شروع اين دوران ادبيات و هنر و علم نيز عرصه تازه اي پيدا نمود . وجود دهها محقق ، هنرمند ،‌عالم و شاعر و دانشمند در اين عصر خود گواه زنده اي بر اين هاست.
كاشان در اين عصر بر اثر سوابق تاريخي در مذهب شيعه مورد نهايت توجه قرار گرفت . بطوري كه گويندگان از اطراف و اكناف مملكت روي بدين ديار نهادند و مجامع ادبي در شهر رواجي تام يافت تا حدي كه در اين دوران كاشان بيش از 150 تن شاعر داشت و عده اي نيز رهسپار هند گرديدند تذكره هايي كه در اين دوره نوشته شده شاهد اين مدعاست.)
در عهد شاه طهماسب اين شهر مركز علمي و مرجع امور ديني و نظارت كلي بر محافل و مشاغل شرعي كشور گرديد و بدنبال آن نيز نهضت بزرگ علمي در آنچا پديد آمد كه تا اوايل سده جهاردهم همچنان توسعه و ادامه يافت دانشمنداني نامدار و گران مايه در علوم و فنون عصري بوجود آمدند كه نه تنها مظهر كامل معارف سه قرن متوالي آن ديار به شمار رفته ، بلكه هر يك در فن خود سرآمد و شاخص فرهنگ و دانش ايران در زمان خويش شناخته شده اند، همانند شمس الدين محمد ،حكيم و رياضي دان‌، ملا فتح الله كاشاني در حديث و تفسير قرآن ، ملامحسن فيض ، در حكمت الهي و حديث و ملا مهدي و ملا احمد نراقي و ملا حبيب الله شريف ، در فقه و از متأخرين نيز مرحوم آيت الله سيد مير علي يثربي ، را مي توان نام برد.
با شروع دوران قاجار مجامع علمي تقريبا پراكنده شد ولي در اين عصر كاشان در پرتو شخصيت علمي و جامعيت ملا مهدي نراقي مركز پرمايه ترين حوزه فرهنگي ، اسلامي ايران گرديد چنانچه طلاب حوزه هاي درس عتبات نيز در پايان تحصيلات خود به كاشان آمده ، علوم و فنون عقلي و نقلي را حضوري تكميل مي نمودند.
جاذبه حوزه علميه كاشان حتي شيخ مرتضي انصاري را نيز به اين شهر كوچانيد. وي مدتي در اين شهر با ملا احمد نراقي و حاج سيد محمد تقي پشت مشهدي مباحثه داشت. پس از در گذشت نراقي اول مركزيت علمي كاشان در پيرامون حاج ملا احمد نراقي و برادران وي و فرزندان آنها كه هر يك مسلم عصر خويش بودند همچنان داير و پايدار ماند تا آنكه از محيط علمي آن ديار دانشمندان بزرگ و نامور در علوم و فنون گوناگون پديد آمدندكه ترجمه احوالات آنها در منابع و مأخذ آمده است .
از جمله مشاهير اين دوران آيت الله حاج سيد محمد رضا حسيني والد سيد جلال الدين مويد الاسلام ، حاج سيد حسين كاشاني ، حاج سيد مصطفي كاشاني ، حاج محمد حسين نطنزي، سيدابوالقاسم كاشاني ، آخوند ملا محمد كاشاني و غيره مي باشند.
سروده اي از مرحوم استاد حسينعلي منشي كاشاني در توصيف ديار ايمان و علم و ادب كاشان :

شهر كاشانست آن شهري كه در ايام پيش      داشت در علم و هنر هر جا به عالم اشتهار
اطلس گلدار آن ميرفت تا روم و فرنگ     مخمل زرتار آن مي بود در چين و تتار
نقش كاشي هاي زيبايش به چندين آب و تاب     داده زينت بر در و ديوار هر شهر و ديار
اين همان شهر است كز آن مردمي برخاستند       كز همه در صفحه تاريخ باشد يادگار
فاضل فحل نراق داشت در بومش مكان      فيض و باباافضل الدين داشت در خاكش مزار
گه بدامانش صباحي بود گاهي محتشم       گه سپهر و گه صبا را بود مهد و گاهوار
گاه شيباني نمودي تربيت گاهي كليم       گه غياث الدين جمشيد آن شهير نامدار
هم صنيع الملك ها آورده است اندر وجود      هم كمال الملك ها پروده است اندر كنار

و در جاي ديگر ملك الشعراء بهار در پاسخ نامه منظوم پرتو بيضائي آراني به هنر و هنرمند كاشان اشاره دارد و مي گويد:

ياد آباد مهين خطه كاشان كه مدام     مهد هوش و خرد و صنعت و بينائي بود
هر كه برخاست بهر پيشه ز شهر كاشان     در فن خويشتنش فرط توانائي بود
لفظ كاشانه و كاشان بلغت هاي قديم      معبد و جايگه جشن و دل آسائي بود
صنعت كاشي از اينجا بد گر جاي رسيد      كاين هنر ويژه اين شهر به تنهائي بود
فرش زيباش كنون شهره دهر است چنانك     زري و مخمل او شاهد هر جائي بود

اقتصاد در كاشان

اقتصاد كاشان از ديرباز بر روي صنعت كشاورزي و توليد محصولاتي مانند پنبه، پياز، غلات، صيفي‌جات و انواع ميوه‌ها (انار، انگور، هندوانه، طالبي، انجير و …) و گياهان داروئي، گلاب‌گيري و تهيه عرقي‌جات و صنايع دستي مانند مسگري، كاشيگري، ابريشم بافي، مخمل بافي، شعر بافي، گليم بافي، زيلو بافي، زري بافي و قاليبافي تكيه داشته است. صنعت فرش دستباف كاشان در ابعاد، طرحها و نقشها و رنگهاي زيبا و دلفريب روزگاري طولاني زبانزد و نقل محافل هنري، اقتصادي، نمايشگاهي و علمي بوده است. افسوس كه با روي كار آمدن فن‌آوريهاي ماشيني اين صنعت و حرفه با ارزش به همراه حرفه‌هاي جانبي آن در حال ركود و فراموشي مي‌باشد. كشف معادن مس، آهن، سولفات سديم، سنگهاي مرمر و تراورتن در سالهاي اخير بر رونق اقتصادي شهر و منطقه كاشان افزوده است. صنايعي مانند فرش ماشيني، چيني و ملامين‌ سازي، كاشي سازي، ريسندگي و ابزارآلات صنعتي نيز در حال گسترش مي‌باشد و به همين جهت كاشان تبديل به يكي از قطبهاي صنعتي كشور شده است. مراسم مذهبی و سنتی

محرم در فرهنگ مردم كاشان

بنا بر مدارك و منابع و ماخذ، دوستداري اهل بيت (ع) و نيز علاقه به «آل عصمت و طهارت» در كاشان به اواخر قرن اول هجري قمري بر مي گردد كه بارزترين شواهد آن را مي توان در اجراي مراسم سوگواري و نيز نماد و نشانه هاي متعدد عزاداري پيدا كرد. مردم كاشان در قالب دستجات عزاداري در ماه محرم با تشكيل مجالس عزاداري هفتگي تحت عنوان مجالس «فوق العاده» به استقبال محرم مي روند. از نيمه دوم ذيحجه دستجات عزاداري خيابان ها، معابر و كوچه هاي هر محله را با نصب پرچم هاي مشكي، سبز، قرمز آذين بندي مي كنند. در طول اين مدت اكثر دستجات به چاپ و انتشار اعلاميه مبني بر زمان، مكان و مدت عزاداري و همچنين تعيين روز سوگواري در بازار شهر مي پردازند. غبار روبي و سیاه پوش نمودن حسينيه ها، تكايا و مساجد با پرچم هاي سیاه، پخش پرده ها و كتيبه ها چند روزي قبل از ماه انجام مي گيرد. به طور كلي در كاشان مجالس عزاداري از شب اول محرم شروع و تا اواخر ماه صفر ادامه مي يابد كه اوج برپايي اين مجالس از شب اول تا شب شانزدهم محرم است كه به شب «شش امام حسين (ع)» معروف مي باشد. در طول اين شب ها هيات ها در مراكز خود به روضه خواني و عزاداري پرداخته و اغلب در پايان مراسم با صرف شام از عزاداران پذيرايي مي كنند. هر دسته عزادار در حسينيه، تكيه، مسجد محله مربوطه به عزاداري مي پردازند. برخي از دستجات كه فاقد مركز يا حسينيه هستند در منازل شخصي افرادي كه براي كسب ثواب، خانه خود را به حسينيه يا تكيه تبديل مي كنند، به سوگ مي نشينند.
دسته هاي عزاداري كه تعداد آنها به بيش از سيصد دسته مي رسد در قالب دسته هاي سينه زني و زنجير زني با نام يكي از ائمه (ع) و چهارده معصوم (ع) شكل گرفته اند كه خود را غلام، و ائمه را كه هيات خود را به آن منسوب مي دهند «ارباب» خود خطاب مي كنند. هر كدام از اين هيات ها داراي تشكيلات هيات امنا يا هيات ريسه، رييس، ناظم، ميان دار و .....است . مسئله قابل توجه ديگر تقسيم كار در بين اعضا يك دسته است. صندوق دار (حساب دار) برقي، تاسيساتي، قهوه چي (چاي ريز) چاي بده، آشپز، سفره بده، (مسئول وسايل صوتي) و ديگبر (فردي كه در گذشته ديگ هاي آشپزي هيات را به نقاط ديگري مي برد) و غيره از جمله وظايفي است كه افراد عهده دار مي شوند و افرادي هم كه قادر به انجام كار اجرايي نيستند با كمك مالي و نذورات در اداره هيات خود سهيم مي شوند.
به هر حال گروهي از دسته هاي عزادار نمادها و نشانه هائي را در اختيار داشتند كه اغلب به آن شناخته مي شدند. علم، كتل، توغ جريده يا جريته، شش گوشه، نهر علقمه، شط فرات و نخل از جمله نماد هايي هستند كه در پيشاپيش هيات عزادار نشان مي شدند.
بنا بر سنتي ديرينه و نوبت از پيش تعيين شده تقريبا تمام دسته هاي عزاداري در يكي از روزهاي دهه اول ماه محرم با تشريفات و برنامه ريزي قبلي به بازار شهر رفته به عزاداري مي پردازند. كه رفتن دسته عزاداري به بازار با همياري و كمك چند دسته همجوار كه حالت رقابتي در بين آنها نباشد صورت مي پذيرد. معمولا رسم بر اين است كه شب قبل از روز بازار هيات ها در پي دعوت به حسينيه هيات كمك خواه رفته تا بتوانند 1 روز بازار با آن همنوا و هماهنگ شوند كه در پايان مراسم شب و نيز مراسم عزاداري روز بازار با شام و ناهار از عزاداران پذيرايي مي شود. ورود دسته ها به بازار از سمت دروازه دولت و بازار مسگرها و سمت پا نخل و بازار گذرنو است كه پس از طي كردن بازار و بازارچه ها در تيمچه (امين الدوله) مراسم را ختم مي نمایند.
اولين دسته عزاداري كه به بازار مي رود، دسته اي است به نام «چاووش عزا» كه در آخر ين روز ذيحجه يعني يك روز قبل از شروع ماه محرم به بازار شهر مي آيد و مردم را از فرا رسيدن ماه محرم مطلع ساخته و نيز كسبه ها و بازار را از جهت استقبال از هيات دستجات عزادار آماده مي كند. اكثر اعضا اين هيات مداحان اهل بيت (ع) هستند كه هر كدام در مسير راه اشعاري را در رثاي امام حسين (ع) و واقعه عاشورا مي خوانند. در پيشاپيش آن پيرمرد سالخورده اي كه پيراهن ، قبا، عبا و كلاه مشكي به تن مي كند و بيرق «سياه به دوش مي گيرد اين اشعار را مي خواند:

چاووش حزن غم از بيابان كربلا شد قاصد عزاي شهيدان كربلا
اين ماه منع آب رندان گشته شيعيان از ظلم اهل كوفه به مهمان كربلا

و كمي عقب تر عزاداران مرثيه خوان، اين بيت شعر را قرايت مي كنند:

محرم شد محفل به روي ناقه ها بسته    همه اسباب ماتم را به سوي كربلا بسته

اين دسته عزا مربوط به محله پشت مشهد كاشان است، از سمت بازار مسگرها وارد شده در تيمچه امين الدوله مراسم خود را ختم مي كنند.
سقاها گروه ديگري از عزاداران هستند كه در طول دهه اول ماه محرم بابستن لنگي به كمر و انداختن مشك سقائي به دوش و جام هاي فلزي به دست در بازار شهر بين عزاداران ظاهر مي شوند و به سقايي ميپردازند.
تشرف به مسلك سقايي در سنين نوجواني بر اساس نيت پدر و مادر مبني بر اين كه فرزندشان هميشه سالم و تندرست بماند طي مراسمي به تشريفات خاص انجام مي گرفته است كه شرح آن از حوصله اين بحث خارج است. البته در كاشان چهار دسته عزاداري به نام دسته ي سقاها از روز اول تا چهارم محرم به بازار شهر مي آيند كه ذكر مخصوص آنها دو بيت ذيل است :

ماه عزاي خسرو لب تشنگان شد        بانك مصيبت بر زمين و آسمان شد
چون خسرو لب تشنگان عزم سفر كرد         يكباره اندر راه جانان ترك سفر كرد

دسته هاي ديگر هم در هنگام ورود به بازار اشعار خاص خود را مي خوانند.

رمضان در فرهنگ مردم كاشان

رمضان ماهي است كه در هر شهر و دياري براي خود آداب و رسوم خاصي دارد. از آن جمله در كاشان بعضي مراسم وجود دارد كه شايد در كمتر شهري چنين مراسمي يافت شود.

كلوخ اندازي
قبل از شروع ماه مبارك رمضان خاصه پنجشنبه و جمعه نزديك این ماه مردم به گردش و مسافرت مي روند و به تفرج و تفريح مي پردازند. اين روزها را روزهاي كلوخ اندازي نامیده اند.

هديه رمضان
يكي از رسمها و سنتهاي پسنديده هديه ايست كه از طرف بزرگتر خانواده به فردي كه برای اولين بار روزه مي گیرد، اهدا مي شود. هنگام افطار روزه دار تا هديه خود را از بزرگتر نگيرد روزه خود را باز نمي كند و بعد از گرفتن هديه دست و صورت بزرگتر خانواده را مي بوسد و بزرگتر براي او دعا مي كند.

روزه واكني
رسم است در شب دوم ماه رمضان از طرف خانواده عروس؛ داماد و خانواده داماد را به افطاري دعوت مي كنند. در اين مهماني از طرف داماد هديه اي به عروس خانم مي دهند و پس از دريافت هديه عروس خانم روزه خود را افطار مي كنند. همچنين از طرف خانواده عروس نيز هديه اي به داماد داده مي شود. اين رسم و مهماني را روزه واكني مي گويند.
همچنين بعضي خانواده ها شب نيمه رمضان را نيز چنين رسمي است كه از طرف داماد هديه اي براي عروس مي برند كه به شب نيمه معروف است.

آشتي كنان
از كارهاي خوب و پسنديده در ماه رمضان آشتي كنان و حلاليت طلبيدن است. بسياري افراد كه از هم کدورت و ناراحتي داشته اند با ديدن يكديگر از همديگر حلاليت مي طلبند. همچنين بزرگتر خانواده و يا بزرگتر محله با دادن مهماني و دعوت از كسانيكه در فاميل و بستگان با يكديگر قهر هستند آنها را آشتی می دهند و با روبوسي از يكديگر حلاليت طلبيده و شادماني را به جمع خود اضافه مي نمایند.

آش نذري
افراد بسياري نذر مي كنند در روز 21 ماه مبارك رمضان براي افطار آش رشته پخته و درب منازل همسايگان و آشنايان بدهند در پاي ديگ آش نيز افراد زيارت اميرالمومنين(ع) يا زيارت عاشورا و ... را مي خوانند آنگاه درب ديگ را براي مدتي مي گذارند و آتش آن را نيز خاموش مي كنند و اعتقاد بر آن است كه مولي علي (ع) خود نظر به آش مي افكند.

حلواي نذري
خانواده هاي بسياري در شبهاي 23 و 27 ماه رمضان حلواي نذري مي پزند و درب منازل هنگام افطار پخش مي كنند، به اين اعتقاد كه شب بيست و سوم چون شب ختم امام علي(ع) و شب بيست و هفتم شب هفتم آن مولاست حلوا مي دهند.

رسم هوم بابايي
يكي از رسمهاي قابل توجه كه از قديم در ماه مبارك رمضان در كاشان برگزار مي شده رسم «هوم بابايي» است. اين رسم قديمي توسط بچه ها و جوانها از شب اول ماه رمضان آغاز و تا شب پانزدهم كه مردم كاشان به آن «شب نيمه» مي گويند ادامه دارد. تعداد هر دسته اي كه هوم بابايي مي روند چهار تا بيست نفر و گاهي بيشتر است و هر محله براي خود دسته اي دارد. اين عده بنا به قول و قراري كه بين خودشان مي گذارند بعد از افطار در محل معيني جمع مي شوند و از بين خود يك صندوق دار و يك ميدان دار انتخاب مي كنند. وظيفه صندوق دار جمع آوري پول يا خوراكيهايي مثل برگه زردآلو، برگه قيصي، جوزقند، كلوچه، خرما، گردو و بادام است. ميدان دار هم بايد خوش صدا باشد و وظيفه اش خواندن آيات هوم بابايي است.
بقیه جوانها و بچه ها هم باید همصدا جواب میدان دار را بدهند.
پس از انتخاب صندوق دار و میدان دار بچه ها سه صلوات بلند می فرستند تا اگر از افراد گروه کسی جا مانده باشد، حاضر شود. پس از اینکه همه جمع شدند از اولین خانه هوم بابایی را آغاز می کنند. در خانه را می کوبند و پس از شنیدن جواب، میدان دار شروع به خواندن می کند و بقیه جواب می دهند:

میدان دار:امشب، شبِ نیمه است که ما میهمانیم
بچه ها:هوم بابا، هوم بابا

میدان دار:از ما حرجی نیست که ما طفلانیم
بچه ها:هوم بابا، هوم بابا

میدان دار:بشقاب را پر از کلوچه و حلوا کن
بچه ها:هوم بابا، هوم بابا

میدان دار:بردار و بیار به دامن ماها کن
بچه ها:هوم بابا، هوم بابا

بعد از خواندن این اشعار میدان دار شروع می کند به دعا کردن به صاحبخانه و بچه ها آمین می گویند:

میدان دار:حق عمرش بده

بچه ها:آمین

میدان دار:میدان دار:برکتش بده

بچه ها:آمین

میدان دار:سروریش بده

بچه ها:آمین

میدان دار:تاج سرش بده

بچه ها:آمین

مراسم قالي شويان

يكي از سنن ديرين مردم فين کاشان، از قرون اوليه اسلامي تاكنون، مراسمي است به نام «قالي شويان» كه در نزديك ترين جمعه به روز 17 مهر ماه در مشهد اردهال کاشان به ياد شهادت سلطان علي فرزند امام محمدباقر (ع) برگزار مي شود.
از چند روز قبل، سيل جمعيت از قبیل پير، جوان، زن و مرد براي شركت در اين آيين به مشهد اردهال هجوم مي آورند.
در صبح اين روز هزاران تن از فيني هاي چوب به دست (اهالی فين كاشان) در محل چشمه ی آبي كه در كنار بقعه شاهزاده سلطان حسين قرار دارد (محل شستن قالی) گرد هم مي آيند و با شعار ياحسين ياحسين به طرف مرقد سلطان علي بن محمدباقر (ع) حركت مي كنند و در صحن «صفا» همراه با سايرين و با حضور چند تن از علماء و شخصيتهاي مذهبي مراسم را با تلاوت آياتي چند از قرآن مجيد آغاز مي كنند. در ادامه مردم به نوحه خواني و عزاداري مي پردازند و پس از دقايقي چند فيني های چوب به دست يكي از قالي هاي داخل حرم را جهت شستن از خدام امامزاده تحويل مي گيرند. سپس قالي را لوله كرده و بر دوش مي كشند و با حمايت چوبهاي خود آن را از صحن «صفا» خارج مي نمايند و در حالي كه الم و كتل هايي در جلو حمل مي نمايند حسين حسين گويان، قالي را به طرف چشمه آبي كه در كنار بقعه شاهزاده سلطان حسين روان است مي برند. سپس قالي شويان قالي را به آب انداخته، چوبهاي خود را به آب زده و قالي را خيس مي كنند و بعد از دقايقي چند در حالي كه قالي خيس را در پناه چوبهاي خود سر دست گرفته اند حسين حسين گويان به طرف محل برگزاري مراسم «مرقد سلطان علي بن محمدباقر (ع) » برمي گردند و در «ايوان سرداري» (در ورودي حرم) به خدام تحويل مي دهند. هنگام تحويل قالي مراسم به اوج خود مي رسد. قالي شويان يك پارچه شور و هيجان بر سر و روي خود مي زنند. زيرا دلشان رضا نمي دهد كه قالي را تحويل دهند و پس از دقايقي عزاداري مراسم پايان مي پذيرد.
اين قالي سمبل جنازه مطهر امامزاده است و قالي شويان همانند جسدي كه مي خواهند به خاك بسپارند دل نمي پوشند كه قالي را (جنازه را) تحويل دهند. در طول مراسم حمل قالي غير از اهالي فين هيچ كس ديگري حق دست زدن به قالي را ندارد و تنها با عزاداري و سينه زني مي توانند جمع قالي شويان را همراهي كنند.

اعياد مذهبي

عید غدیر
شهر کاشان به روایت تاریخ و تاریخ نویسان از آن جمله شهرهای متعصب و وفادار به تشیع علوی است که زبانزد خاص و عام است و حتی در فرهنگ عامه مردم این تعصب به ولایت و نفرت از دشمنان اهلبیت را می توان به وضوح دید.
عید غدیر بعد ازعید باستانی نوروز مهمترین و با ارزش ترین عید در نزد مردم کاشان است. شور و حال وصف ناپذیری که در این عید وجود دارد در اعیاد دیگر همچون فطر و قربان دیده نمی شود و دلیل آن همانطور که بیان شد به خاطر عشق و علاقه ای است که مردم این شهر به مولا علی بن ابیطالب(ع) دارند.
در عید سعید غدیر خم رسم بر آن است که صبح روز عید به دیدار و دست بوسی سادات و ذریه امیرالمومنین(ع) می روند و با مصافحه کردن و گفتن این عبارت درحالت ملاقات «الحمد الله الذی جعلنا من المتمسکین بولایة امیرالمومنین والائمه علیم السلام» ادای احترام به سادات می نمایند و سادات نیز ضمن پذیرائی با شربت و شیرینی و اهداء هدیه ای به رسم یاد بود از مهمانان قدردانی می نمایند.
در این روز مردم بهترین و زیباترین لباسهای خود را می پوشند، خود را معطر به بهترین عطرها می نمایند و با چهره ای خندان و شادمان به خواهران و برادران ایمانی خود تبریک می گویند. در این روز افراد بسیاری روزه می گیرند و به مومنین قرض و اطعام می دهند.
مردم اعتقاد دارند پولی که به عنوان هدیه از سادات گرفته اند نباید خرج نمایند بلکه به عنوان تبرک و برکت در نزد خود نگهداری کنند.
در شب عید غدیر در مساجد و حسینیه ها مراسم جشن و سرور و مولودیه خوانی برپاست. همچنین در منازل سادات و علما نیز مداحان و شاعران در وصف مولا علی(ع) و غدیرخم مولودیه خوانی می نمایند.
سادات نیز چند روز مانده به عید غدیر خم اقدام به خانه تکانی و گردگیری منازل خود می کنند و خود را آماده پذیرایی از شیفتگان ولایت علوی می نمایند.

عید قربان
از اعیاد بزرگ اسلامی عید قربان است که در این روز مومنین نماز عید را می خوانند. در کاشان علاوه بر برپائی نماز عید قربان رسمی ست که در هیچ شهر دیگری وجود ندارد و آن هم سنت شترکشی است. هر چند که با جلوگیری نیروی انتظامی این سنت رو به فراموشی است اما هنوز این رسم برگزار می شود هرچند به صورت محدود و با اخذ مجوز. سابقاً که این رسم عمومیت داشت مراسم به اینگونه بود که هر محله ای برای خود شتری تهیه می کرد و با زدن گل و پرچم به شتر در درب منازل برای شتر قربانی وجه یا هدیه ای می گرفتند و در روز عید قربان شتر را با مراسم خاصی که با علم و کتل و شیپور و موزیک همراه بود حرکت می دادند و در محلی که از قبل تعیین شده بود دعا می خواندند سپس شتر را نهر (می کشتند) می کردند و گوشت شتر قربانی را به اهل محل و مستمندان و همچنین به نیت تبرک بین همگان توزیع می کردند.

شهرمن کاشان (2)

مطالب مشابه :

درباره شهرستان کاشان

لُرستان فارس زایشگاه تمدنهای بزرگ

شهرستان ممسنی زایشگاه تمدنهای بزرگ

گزارش خواندنی گردشگر خارجی از میدان توپخانه در 127 سال پیش!!

تحقیقی درباره شهرستان کاشان

شهرمن کاشان (2)